Instytucje otoczenia biznesu Przedsiębiorczość Wykład 4
Otoczenie Źródło: Koszarek M, Inicjatywy klastrowe: skuteczne działanie i strategiczny rozwój, PARP 2011 2
Instytucje regulujące Instytucje Otoczenia Biznesu Uczestnicy gry na rynku Infrastruktura wsparcia 3
INFRASTRUKTURA WSPARCIA 4
Wspieranie przedsiębiorczości i procesów innowacyjnych: Dostarczanie specyficznych usług oraz kształtowanie środowiska ekonomiczno-społecznego przychylnego przedsiębiorcy i sprzyjającego podejmowaniu samodzielnej działalności gospodarczej Matusiak K. B., Budowa powiązań nauki z biznesem w gospodarce opartej na wiedzy, SGH w Warszawie, Warszawa, 2010, s. 109 5
Rodzaje instytucji wsparcia Ośrodki przedsiębiorczości Ośrodki innowacji Instytucje finansowe 6
Ośrodki przedsiębiorczości Cele: promocja i inkubacja przedsiębiorczości (często w grupach napotykających na ograniczenia, dyskryminowanych) aktywizacja rozwoju regionów peryferyjnych lub dotkniętych kryzysem strukturalnym dostarczanie usług wsparcia do małych firm Przykład: 7
Ośrodki innowacji Cele: promocja i inkubacja innowacyjnej przedsiębiorczości transfer technologii dostarczanie usług proinnowacyjnych, aktywizacja przedsiębiorczości akademickiej i współpracy nauki z biznesem 8
Instytucje finansowe Cel: ułatwienie dostępu do finansowania POZA SEKTOREM BANKOWYM 9
Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości Ośrodki Przedsiębiorczości Ośrodki szkoleniowodoradcze Centra biznesu Kluby przedsiębiorczości Punkty konsultacyjne i konsultacyjnodoradcze Preinkubatory i inkubatory przedsiębiorczości Instytucje finansowe Regionalne i lokalne fundusze pożyczkowe Fundusze Poręczeń Kredytowych Fundusze kapitału zalążkowego Sieci Aniołów Biznesu Ośrodki Innowacji Centra Transferu Technologii Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości Inkubatory Technologiczne e inkubatory Parki technologiczne, naukowe, badawcze, przemysłowotechnologiczne, technopole, http://www.pi.gov.pl/iob/chapter_86459.asp 10
Dynamika instytucji wsparcia http://www.pi.gov.pl/iob/chapter_86459.asp 11
Liczebność instytucji wsparcia 2012 821 ośrodków, w tym: 40 parków technologicznych i 14 inicjatyw parkowych 29 inkubatorów technologicznych 73 preinkubatory i akademickie inkubatory przedsiębiorczości 58 inkubatorów przedsiębiorczości 69 centrów transferu technologii 68 funduszy kapitału zalążkowego 10 sieci aniołów biznesu 86 lokalnych i regionalnych funduszy pożyczkowych 55 funduszy poręczeń kredytowych 319 ośrodków szkoleniowo-doradczych i informacji http://www.pi.gov.pl/iob/chapter_86459.asp 12
Struktura rodzajowa podmiotów zarządzających ośrodkami innowacji i przedsiębiorczości - 2012 Stowarzyszenie - 23% Fundacja - 19% Spółka akcyjna - 15% Spółka z o. o. - 18% Jednostka administracji publicznej - 6% Jednostka instytucji naukowo-badawczej - 10% Instytucja przedstawicielska biznesu (izba przemysłowo-handlowa, cech rzemiosł itp.) - 9% 13
Charakterystyka wybranych instytucji Parki technologiczne Inkubatory technologiczne 14
Parki technologiczne (w Polsce def. 2002) zespół wyodrębnionych nieruchomości wraz z infrastrukturą techniczną, utworzony w celu dokonywania przepływu wiedzy i technologii pomiędzy jednostkami naukowymi a przedsiębiorcami, na którym oferowane są przedsiębiorcom, wykorzystującym nowoczesne technologie, usługi w zakresie: doradztwa w tworzeniu i rozwoju przedsiębiorstw, transferu technologii oraz przekształcania wyników badań naukowych i prac rozwojowych w innowacje technologiczne, a także tworzenie korzystnych warunków prowadzenia działalności gospodarczej przez korzystanie z nieruchomości i infrastruktury technicznej na zasadach umownych Cele parków technologicznych: stwarzanie warunków do efektywnego transferu technologii i stymulowania rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw Cele realizowane są przy wykorzystaniu odpowiednich elementów infrastruktury wsparcia w postaci: Udostępnieniu instytucji naukowo-badawczych oferujących nowe rozwiązania technologiczne Wsparcia w zakresie finansowania, doradztwa, szkoleń i wspierania rozwoju innowacyjnych firm Koordynowania procesu budowania relacji z finansowymi instytucjami wysokiego ryzyka wysokiej jakości infrastruktury i walorów otoczenia Kojarzenie interesariuszy z różnych regionów Programów wspierania przedsiębiorczości, transferu technologii i rozwoju nowych technologicznych firm 15
Skupienie na wyodrębnionym obszarze wielu przedsiębiorstw o wysokim potencjale rozwojowym i udostępnienie odpowiednio dobranych usług okołobiznesowych wywołuje efekty synergiczne, co jest jedną z podstawowych przewag parków nad innymi mniej kompleksowymi instrumentami wsparcia. 16
Definicja parku technologicznego IASP Międzynarodowe Stowarzyszenie Parków Naukowych (IASP) przyjęło w listopadzie 2002 r. definicję parku technologicznego: Park technologiczny (naukowy, badawczy itp.) jest organizacją zarządzaną przez wykwalifikowanych specjalistów, której celem jest podniesienie dobrobytu społeczności, w której działa, poprzez promowanie kultury innowacji, konkurencji wśród przedsiębiorców i instytucji opartych na wiedzy. Aby osiągnąć te cele park technologiczny: stymuluje i zarządza przepływem wiedzy i technologii pomiędzy szkołami wyższymi, jednostkami badawczo-rozwojowymi, przedsiębiorstwami i rynkami ułatwia tworzenie i rozwój przedsiębiorstw opartych na wiedzy przez inkubowanie i proces pączkowania (spin-off i spin-out); dodaje przedsiębiorstwom wartości poprzez wysokiej jakości usługi oraz obiekty i terytorium o wysokim standardzie Matusiak K.B., Wpływ parków technologicznych na rozwój ekonomiczno-społeczny [w:] K. B. Matusiak, A. Bąkowski (red.), Wybrane aspekty funkcjonowania parków technologicznych w Polsce i na świecie, PARP, 17 Warszawa 2008
Historia i stan parków technologicznych w Polsce Pierwszy polski park technologiczny : Poznański Park Naukowo-Technologiczny (powołany w maju 1995 roku, przez Fundację Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza) Pierwotnie uruchomiono: Zakład Doświadczalny Syntezy Chemicznej, Centrum Technologii Wydziału Chemii UAM oraz Centrum Badań Archeologicznych. Przez 15 kolejnych lat pojawiło się w Polsce 66 inicjatyw Obecnie w Polsce są łącznie 54 parki technologiczne Pierwsza grupa to 28 parków ukształtowanych organizacyjnie, realizujących działalność statutową w pełnym zakresie W drugiej grupie znajduje się 12 parków będących na etapie uruchamiania swojej działalności (działających krócej niż rok) Do trzeciej zaś zaliczyć można inicjatywy będące na etapie prac przygotowawczo adaptacyjnych (14 podmiotów). 18
Specjalizacja parków Technologie informacyjne i komunikacyjne - 45,49% Biotechnologia - 8,09% Technologie materiałowe - 1,15% Wzornictwo - 1,15% Consulting - 7,74% Inne - 36,39% 19
Usługi świadczone przez parki doradztwo, informacja, edukacja biurowa infrastruktura techniczna pomoc w pozyskiwaniu finansowania 20
Inkubatory przedsiębiorczości Pełnią funkcję narzędzia mającego na celu wsparcie przedsiębiorców rozpoczynających prowadzenie własnej działalności gospodarczej 21
Inkubatory przedsiębiorczości - typ jednostki organizacyjnej Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 22
Trudności i bariery rozwoju inkubatorów przedsiębiorczości Niski budżet i brak wsparcia finansowego na rozwój usług wsparcia Ograniczenia prawne i brak procedur transferu technologii Brak środków na wyposażenie i adaptację inkubatora Brak partnerskiej i biznesowo zorientowanej współpracy ze środowiskiem naukowym Brak wsparcia i problemy współpracy z lokalnymi instytucjami Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 23
Inkubatory technologiczne Cle: pomoc nowo powstałej, innowacyjnej firmie w osiągnięciu dojrzałości i zdolności do samodzielnego funkcjonowania na rynku Cel jest realizowany poprzez współpracę z jednostkami naukowymi Założenie: Powinien posiadać usługi wspierające biznes (np. doradztwo) Powinien zapewniać pomoc w pozyskiwaniu środków finansowych powinien udostępniać powierzchnię biurową i laboratoryjną na działalność gospodarczą dostarcza miękkie usługi (szkolenia, doradztwo, wsparcie relacyjne, asysta w transferze technologii etc.) Dostęp do wspólnej infrastruktury technicznej i serwisowej Dostęp do sieci biznesowych Wsparcie we wchodzeniu na rynki zagraniczne 24
Historia inkubatorów technologicznych Koncepcja pojawiła się w latach 60. XX w. w USA, a dziesięć lat później została przeniesiona do Europy Pierwotne założenie: poprzez tworzenie miejsc pracy i wspieranie indywidualnej przedsiębiorczości, IT miały być instrumentem walki z bezrobociem, rewitalizacji społecznej oraz infrastrukturalnej erodujących regionów poprzemysłowych Od końca lat 80. XX w.: do pobudzanie rozwoju gospodarczego 25
Inkubatory technologiczne w Polsce Początek: 1990 r. - w Poznaniu, przy zaangażowaniu Politechniki, powstało Wielkopolskie Centrum Innowacji i Przedsiębiorczości w Poznaniu, Potem: w Gdańsku (Centrum Technologiczne przy Politechnice Gdańskiej), Krakowie (Progres and Business Incubator) oraz w Warszawie (Centrum Przedsiębiorczości przy Politechnice Warszawskiej) nie były to jeszcze inkubatory w pełnym tego słowa znaczeniu, Pierwsze inkubatory powstały w Polsce na początku lat 90. XX w. w ramach Projektu Banku Światowego Rozwój Małej Przedsiębiorczości Intensywność inkubacji wzrosła dzięki funduszom strukturalnym (Sektorowym Programowi Operacyjnym Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, następnie dzięki Programowi Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka) 26
Inkubatory technologiczne w Polsce cd Istnieją dwa schematy tworzenia inkubatorów w Polsce: Poprzez przekształcanie inkubatorów przedsiębiorczości w drodze rozwijania funkcji proinnowacyjnych (np. Inkubator Technologiczny w Kaliszu) Poprzez tworzenie nowych inkubatorów w ramach parków technologicznych (np. InQbator Technologiczny Poznańskiego Parku Naukowo-Technologicznego Fundacji Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu) 27
Inkubatory jako narzędzie polityki regionalnej Umożliwiają rozwijanie nowoczesnych form współpracy środowiska naukowego i biznesowego Wspierają proces tworzenia nowych, trwałych miejsc pracy Usprawniają transfer i komercjalizację technologii Umożliwiają zagospodarowanie niewykorzystywanych obiektów poprzemysłowych etc. Matusiak K.B. (red.), Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010, Warszawa 2010 28
Główne bariery rozwoju polskich inkubatorów technologicznych Niski budżet, brak wsparcia finansowego Ograniczenia prawne i brak procedur transferu technologii Brak partnerskiej i biznesowo zorientowanej współpracy ze środowiskiem naukowym Niechęć środowiska naukowego do komercjalizacji osiągnięć naukowych Akademicka szara strefa 29
Źródła finansowania inkubatora technologicznego (2012) Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 30
Lokatorzy inkubatorów (2012) 33% 9% Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 31
Lokatorzy inkubatorów (2012) Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 32
Preinkubatory i akademickie inkubatory przedsiębiorczości Zapisy Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27.07.2005, Dz. U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm. (nazywanej dalej Ustawą) stwarzają możliwości do rozwoju uczelnianej infrastruktury przedsiębiorczości i transferu technologii, pozostawiając jednocześnie swobodę wyboru formy organizacyjno-prawnej Ustawa dopuszcza również łączenie przez pracowników uczelni i studentów pracy naukowej i nauki z posiadaniem statusu przedsiębiorcy, a akademicki inkubator przedsiębiorczości tworzy się w celu wsparcia tej aktywności 33
Preinkubatory i akademickie inkubatory przedsiębiorczości Inkubatory akademickie: inkubatory inicjowane zazwyczaj przez środowisko akademickie, służą pomocą w przygotowaniu do utworzenia firmy oraz wstępnej oceny szans rynkowych Preinkubatory : Celem jest edukacja i promocji przedsiębiorczości oraz wsparcia działań na rzecz komercjalizacji nowych produktów i technologii Preinkubator w ramach szkoły wyższej powinien stwarzać możliwości rozwoju nowych biznesów poprzez ułatwianie dostępu do doradztwa technologicznego i patentowego Narzędzia: Akcje promocyjne dotyczące przedsiębiorczości Uczelniane konkursy promujące przedsiębiorczość Organizacja szkoleń i doradztwa dla potencjalnych przedsiębiorców akademickich, Tworzenie centrów akademickiej kreatywności Tworzenie szerokiej sieci zewnętrznych kontaktów np. z inwestorami ryzyka i innymi instytucjami wsparcia biznesu Tworzenie baz danych 34
Finansowanie akademickiego inkubatora przedsiębiorczości (2011) Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 35
Główne bariery rozwoju AIP brak partnerskiej i biznesowo zorientowanej współpracy ze środowiskiem naukowym ograniczenia prawne i brak procedur transferu technologii niechęć środowiska naukowego do komercjalizacji osiągnięć naukowych niski budżet i brak wsparcia finansowego brak projektów do komercjalizacji Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 36
Główne problemy realizacji pomysłów biznesowych w AIP brak finansowania początkowych etapów życia firmy nieznajomość wśród kandydatów na przedsiębiorców procedur prawnoadministracyjnych tworzenia i prowadzenia firmy mała determinacja działania potencjalnych przedsiębiorców niska rynkowa orientacja projektów brak wiedzy i przygotowania ekonomicznego Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 37
Centra Transferu Technologii Zróżnicowana organizacyjnie grupa nienastawionych na zysk jednostek doradczych, szkoleniowych i informacyjnych, aktywnych w obszarze transferu i komercjalizacji technologii oraz wszystkich towarzyszących temu procesowi zadań Działalność CTT odbywa się na styku sfery nauki i biznesu Działalność CTT ma owocować adaptacją nowoczesnych technologii przez małe i średnie firmy lub powstawaniem nowych firm bazujących na nowych technologiach, CTT mają zapewniać rodzaju bufor pozwalający na pogodzenie komercjalizacji, badań naukowych i działalności dydaktycznej na uczelniach Źródło: Innowacje i transfer technologii: Słownik pojęć, red. K.B. Matusiak, Warszawa 2011 38
Historia CTT w Polsce Pierwsze powołane w roku 1995: Wrocławskie Centrum Transferu Technologii przy Politechnice Wrocławskiej Dynamiczny wzrost nastąpił w latach 2005-2007 (uruchomienie odp. programów, szczególnie powołanie projektu Sieć Ośrodków i Innowacji NOT ) Największa liczba CTT funkcjonowała w roku 2010, w którym zidentyfikowano 90 ośrodków 39
Organizacyjne przyporządkowanie CTT w 2012 Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 40
Struktura działalności według przeznaczanego czasu pracy w 2012 Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 41
Struktura korzystających z usług centrów transferu technologii w 2011 Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 42
Bariery rozwoju CTT w Polsce (2012) Niechęć środowiska naukowego do działań komercjalizacyjnych współpracy z biznesem Małe zainteresowanie tworzeniem technologicznych firm Zawiłe procedury prawne transferu i komercjalizacji technologii Brak projektów do komercjalizacji Niski budżet, brak wsparcia finansowego Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 43
WSPARCIE KAPITAŁOWE WYBRANE FORMY 44
Fundusze kapitału zalążkowego należą do instrumentow finansowych wysokiego ryzyka (Venture Capital). dostarczają kapitału pomysłodawcom lub początkującym przedsiębiorcom w zamian za udziały w spółce utworzonej w celu komercjalizacji rozwiązania fundusz w zamian za zainwestowany kapitał obejmuje znaczący (często większościowy) pakiet udziałów w spółce i zachowuje kontrolę finansową nad jej działalnością, ma przedstawicieli we władzach spółki FKZ stanowią mechanizm finansowy, który początkującym, innowacyjnym przedsiębiorcom oferuje kapitał operacyjny, praktycznie niedostępny w tej wysokości z innych źródeł 45
Zależność przychodów oraz ryzyka we wczesnych fazach rozwoju przedsiębiorstwa Jurzyk F., Fundusze seed i venture capital, www.teklaplus.pl 46
Podstawowe bariery rozwoju oraz realizacji zadań FKZ Niedobór projektów nadających się do komercjalizacji Niechęć środowiska naukowego do komercjalizacji osiągnięć naukowych Niechęć władz instytucji naukowych do komercjalizacji wyników prac badawczych poprzez tworzenie spółek Ograniczenia prawne i brak procedur transferu technologii Niski budżet, brak wsparcia finansowego Brak zaufania przedsiębiorców do takiej formy finansowania przedsięwzięcia Brak wiedzy beneficjentów o mechanizmach finansowania poprzez inwestycje kapitałowe Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 47
Sieci Aniołów Biznesu Anioł biznesu to osoba prywatna, która zazwyczaj posiada doświadczenie jako przedsiębiorca oraz inwestuje część swojego prywatnego majątku w firmy we wczesnych fazach rozwoju Inwestycja jest formą alokacji kapitału, oferowanego pomysłodawcom wraz z osobistym wsparciem menedżerskim, specjalistyczną wiedzą i umiejętnościami, w zamian za udziały w spółce Sieci aniołów biznesu to wyspecjalizowane instytucje, zrzeszające aniołów biznesu. Ich głównym zadaniem jest wspieranie działalności inwestycyjnej aniołów biznesu Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 48
Zadania realizowane przez sieci Identyfikacja potencjalnych inwestorów i innowacyjnych przedsiębiorców oraz określenie ich preferencji Usługi bezpośredniego kojarzenia propozycji projektów z inwestorami Usługi polegające na tworzeniu forum, na którym wybrani przedsiębiorcy mogą zaprezentować swoje biznesplany grupom wyselekcjonowanych inwestorów Prowadzenie baz danych i serwisów internetowych Doradztwo i szkolenia Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 49
Branże preferowane przez inwestorów w sieci Telekomunikacja Media i multimedia Internet Biotechnologia i farmacja Ochrona zdrowia Ochrona środowiska i ekologia Przemysł paliwowo energetyczny Software Przemysł komputerowy Automatyka i robotyka Usługi oparte na wiedzy Chemia Przemysł spożywczy Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 50
Główne problemy realizacji zadań sieci Niewielka ilość projektów wartych zainteresowania inwestorów Brak wiedzy na temat tej formy finansowania Niska jakość otrzymywanych projektów Brak zaufania przedsiębiorców do takiej formy finansowania przedsięwzięcia Ograniczenia prawne i brak procedur transferu technologii Niski budżet, brak wsparcia finansowego Problemy współpracy z lokalnymi i regionalnymi instytucjami, brak wsparcia Zła sytuacja gospodarcza w regionie, marazm i zastój Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 51
Główne problemy przy realizacji projektów inwestycyjnych Mały potencjał rynkowy projektów Brak zaufania we współpracy z partnerami Mała determinacja działania potencjalnych przedsiębiorców Brak wiedzy ekonomicznej/podstaw przedsiębiorczości Nieznajomość procedur prawnoadministracyjnych tworzenia i prowadzenia firmy Problemy związane z zagadnieniem własności intelektualnej Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 52
Lokalne fundusze pożyczkowe Instytucje non profit, które wypracowany zysk przeznaczają na cele statutowe Podstawowa działalność koncentruje się na świadczeniu usług finansowych w postaci udzielania pożyczek Głównym celem działalności funduszy pożyczkowych jest stworzenie źródeł i możliwości finansowania podmiotów zaliczanych do sektora mikro, małych i średnich oraz ułatwienie tej grupie podmiotów dostępu do kapitału zewnętrznego Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 53
Lokalne fundusze pożyczkowe - bariery Zła sytuacja gospodarcza w regionie, marazm i zastój Zbyt mały kapitał własny Nieprecyzyjne regulacje prawne Poszukiwacze łatwego pieniądza Brak chętnych do założenia własnej firmy Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 54
Fundusze poręczeń kredytowych Nienastawione na zysk jednostki finansowe, wspomagające lokalny rozwój społecznoekonomiczny Są instytucjami otoczenia biznesu, których głównym zadaniem jest wspieranie podmiotów gospodarczych poprzez udzielane wsparcia w pozyskiwaniu finansowania ich działalności Świadczą pomoc finansową w formie poręczeń głownie dla małych, rozwojowych firm nieposiadających wystarczającej historii kredytowej lub zabezpieczeń wymaganych przez komercyjne banki Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 55
Fundusze poręczeń kredytowych Główne trudności i bariery rozwoju Polsce (2012) zła sytuacja gospodarcza w regionie, marazm i zastój problemy współpracy z lokalnymi i regionalnymi instytucjami finansowymi (bankami) zbyt mały kapitał własny, brak możliwości dokapitalizowania funduszu nieprecyzyjne regulacje prawne małe zainteresowanie ofertą funduszy ze strony beneficjentów niechętny klimat wokół funduszy poręczeniowych spadające oprocentowanie lokat bankowych problemy z finansowaniem bieżącej (operacyjnej) działalności funduszu brak wsparcia ze strony samorządu lokalnego trudności w skompletowaniu zespołu osobowego do prowadzenia funduszu Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 56
Polskie Platformy Technologiczne Kierowane przez podmioty gospodarcze konsorcjum zrzeszające przedsiębiorstwa, jednostki naukowe, ośrodki innowacji i przedsiębiorczości, instytucje finansowe i samorząd gospodarczy mające na celu sformułowanie średnio i długookresowej wizji rozwoju technologicznego wybranego sektora gospodarki, wyznaczenie strategii zmierzającej do jej realizacji oraz przygotowanie spójnego planu działania Źródło: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 57
Więzi międzyorganizacyjne UCZESTNICY GRY NA RYNKU 58
Rodzaje postaw na rynku Kooperacja Konkurencja Kooperencja (koopetycja) 59
Koopetycja Koopetycja - model biznesowy, wprowadzony do nauk o zarządzaniu w 1996 r. przez A.M. Brandenburgera i B.J. Nalebuffa, Koopetycja - jednoczesne występowanie zarówno konkurencji, jak i kooperacji między konkurentami (partnerami) (Brandenburger, Nalebuff, 1996, s. 4) Podstawa: strategia win-win 60
Klaster jako przykład koopetycji Klaster jest to : specyficzna forma organizacji produkcji, polegająca na koncentracji w bliskiej przestrzeni elastycznych przedsiębiorstw prowadzących komplementarną działalność gospodarczą ponadbranżowa sieć formalnych i nieformalnych powiązań pomiędzy producentami, ich dostawcami i odbiorcami, instytucjami sektora nauki i techniki może być rozumiany jako przestrzenna koncentracja przedsiębiorstw, instytucji i organizacji wzajemnie powiązanych rozbudowaną siecią relacji o formalnym, jak i nieformalnym charakterze, opartych o wspólną trajektorię rozwoju (np. technologiczną, wspólne rynki docelowe, strategię marketingową itd.), jednocześnie konkurujących i kooperujących w pewnych aspektach działania (http://www.klastry.pi.gov.pl/klastry/chapter_95882.asp) Podstawa powstania klastra: kooperacyjne powiązania występujące pomiędzy podmiotami, generujące procesy powstawania specyficznej wiedzy oraz zwiększające zdolności adaptacyjne. Plaster charakteryzuje się intensywnymi przepływami informacji i wiedzy oraz wysokim poziomem jednoczesnej konkurencji i kooperacji. 61
Cechy wyróżniające klaster Koncentracja przestrzenna Interakcyjność Powiązania Wspólna trajektoria rozwoju Konkurencja i kooperacja 62
Charakterystyka klastrów w Polsce Główne branże: informatyka ICT lotnictwo ekoenergetyka budownictwo branża medyczna branża spożywcza turystyka Inicjatorzy: sektor prywatny, również sektor nauki i B+R oraz sektor publiczny Najczęściej klastry powstają w wyniku inicjatywy oddolnej, bądź inicjatywy mieszanej Formy: stowarzyszenia, spółki z o.o. Główna grupa członków klastrów: przedsiębiorcy (głównie mikro i małe przedsiębiorstwa) 63
Rodzaje klastrów według PARP: klaster regionalny, innowacyjny, sieciowy 64
ZEWNĘTRZNE WŁASNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA 65
Zewnętrzne własne źródła finansowania Love Money Kapitał podwyższonego ryzyka Aniołowie Biznesu Private Equity Venture capital (formalne) 66
LOVE MONEY 67
Love Money Tzw. pieniądze pożyczane z miłości Od przyjaciół i rodziny, Pożyczane lub dawane na zasadach nieformalnych Najczęściej nieoprocentowane Bez udziałów w zyskach Zwykle o ograniczonej wartości (w przypadku dużych inwestycji mogą nie wystarczyć) 68
KAPITAŁ PODWYŻSZONEGO RYZYKA 69
Kapitał podwyższonego ryzyka W przypadku nowych przedsięwzięć wyższe ryzyko Wprowadzanie na rynek nowego produktu wyższe ryzyko Inwestycjom o zwrocie odwleczonym w czasie i niepewnym towarzyszy wysoki zwrot 70
Faza zasiewu Aniołowie biznesu Faza startu Venture capital Faza ekspansji Wykupy Refinansowanie Ratowanie i restrukturyzacja Potrzeba finansowania pomostowego Fundusze private equity 71 Kreczmańska-Gigol K. (2010) Aktywne zarządzanie płynnością finansową przedsiębiorstwa, s. 171
Fundusze private equity Rozwinęły się w USA od lat 70 (w Polsce od 90) Zajmują się długoterminowymi inwestycjami w spółki: Niepubliczne (nie są notowane na giełdzie) O ugruntowanej pozycji rynkowej O dużym potencjale rozwojowym (możliwość eksportu, możliwość konsolidacji branży) 72
Fundusze private equity Są zaangażowane w zarządzanie firmą Członkami rad nadzorczych są kluczowi menedżerowie funduszu, Korzyść dodatkowa: kontakty międzynarodowe funduszu Motywacją funduszu jest wysoka stopa zwrotu (w Polsce wymagane jest 300% w ciągu kilku lat) 73
Aniołowie biznesu Zwane też. nieformalnym venture capital (bez pośrednictwa formalnej instytucji) Inwestorzy prywatni lokujący nadwyżki w firmy dobrze zapowiadające się o podwyższonym ryzyku, Preferowane są branże zaawansowanych technologii, Aniołowie zrzeszeni są w Polsce w dwa konsorcja: PolBAN i Leviatan Business Angels) Aniołowie zwykle pozostają anonimowi Oczekiwana stopa zwrotu: min. 30% Nie więcej niż 10% zgłaszanych projektów kończy się inwestycją 74
Kryteria zgłaszania projektu do PolBAN Poszukiwany kapitał w przedziale 100 000 do 1 500 000 zł, Innowacyjne przedsięwzięcia, Projekt na etapie start-up (dotyczy nowych przedsiębiorstw lub przedsięwzięć) Zespół zdeterminowany do osiągnięcia sukcesu, Gotowość do utworzenia spółki kapitałowej (lub istnienie takiej) Gotowość do partycypacji w ponoszeniu ryzyka z Aniołem Biznesu, Dobrze widziane projekty międzynarodowe 75
Wybrane punkty umowy z Aniołami Biznesu Anioł staje się współudziałowcem Anioł może wyjść z inwestycji w dowolnym momencie Zabezpieczenie interesów funduszu Opcje pierwokupu dla dotychczasowych właścicieli 76
Zalety i wady Business Angels Zaleta: Uzyskanie dostępu także do wiedzy i know-how Uzyskanie dofinansowania poza sektorem bankowym w przypadku niedoborów kapitału własnego Wady Jest to droga opcja finansowania, ale często jedyna dostępna, Decyzja o współfinansowaniu jest praktycznie nieodwracalna, Możliwość utraty kontroli nad wartościami intelektualnymi 77
Jak znaleźć informacje o Aniołach Biznesu? http://www.pi.gov.pl/parp/chapter_96029.asp Lub przykładowo: http://www.lba.pl/ 78
Venture Capital Jest to kapitał inwestowany we wczesne fazy rozwoju spółki (także we wczesne fazy rozwoju produktu) Wymagane są następujące stopy zwrotu: W fazie zasiewów 100% W fazie start-up 50% W fazie ekspansji 40% Preferowane branże high-tech Często następuje nabycie 30-50% udziałów Na świecie finansowane są trzy wstępne fazy W Polsce wczesne fazy są rzadko finansowane (mniej niż 0,5% wszystkich inwestycji) Minimalna wartość inwestycji wynosi 3,5 mln euro 79
Venture Capital definicja według Polskiego Stowarzyszenia Inwestorów Kapitałowych inwestycje na niepublicznym rynku kapitałowym, w celu osiągnięcia średnio- i długoterminowych zysków z przyrostu wartości kapitału. ( ) venture capital może być wykorzystane na rozwój nowych produktów i technologii, zwiększenie kapitału obrotowego, przejmowanie spółek lub też na poprawę i wzmocnienie bilansu spółki. Venture capital (VC) jest jedną z odmian private equity. Są to inwestycje dokonywane we wczesnych stadiach rozwoju przedsiębiorstw, służące uruchomieniu danej spółki lub jej ekspansji. 80
Screening venture capital Rynek Technologia Adopcja klientów Konkurencja Zarządzanie (strategia, zespół, system) 81
Żródła: http://www.pi.gov.pl/iob/chapter_86459.asp http://www.klastry.pi.gov.pl/klastry/chapter_95882.asp Innowacje i transfer technologii: Słownik pojęć, red. K.B. Matusiak, Warszawa 2011 Jankowska B., Koopetycja w klastrach kreatywnych. Przyczynek do teorii regulacji w gospodarce rynkowej. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2011 Jurzyk F., Fundusze seed i venture capital, www.teklaplus.pl Koszarek M, Inicjatywy klastrowe: skuteczne działanie i strategiczny rozwój, PARP 2011 Matusiak K. B., Budowa powiązań nauki z biznesem w gospodarce opartej na wiedzy, SGH w Warszawie, Warszawa, 2010 Matusiak K. B., Wpływ parków technologicznych na rozwój ekonomiczno-społeczny [w:] K. B. Matusiak, A. Bąkowski (red.), Wybrane aspekty funkcjonowania parków technologicznych w Polsce i na świecie, PARP, Warszawa 2008 Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, Raport 2012, pr. zb. pod red, A. Bąkowskiego i M. Mażewskiej 82