UCHWAŁA NR XL/339/2014 RADY MIEJSKIEJ W SOŚNICOWICACH. z dnia 7 maja 2014 r.

UCHWAŁA NR XL/339/2014 RADY MIEJSKIEJ W SOŚNICOWICACH z dnia 7 maja 2014 r. w sprawie przyjęcia aktualizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla Gminy Sośnicowice Na podstawie art.18 ust.2 pkt 15 ustawy o samorządzie gminnym (t.j.dz. U. z 2013 r. poz. 594 z późn.zm ), w związku z art. 18 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2013r poz. 1232 z późn.zm.) oraz założeń Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 przyjętego uchwałą Rady Ministrów w dniu 14 lipca 2009 r. (M.P. Nr 50, poz. 735 z późn. zm.), Rada Miejska w Sośnicowicach uchwala: 1. Przyjąć aktualizację Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla Gminy Sośnicowice w brzmieniu określonym w załączniku do niniejszej uchwały. 2. Z chwilą wejścia w życie niniejszej uchwały przestaje obowiązywać Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla Gminy Sośnicowice przyjęty uchwałą Nr XV/134 /2012 Rady Miejskiej w Sośnicowicach z dnia 16 kwietnia 2012. 3. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Sośnicowic. 4. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega publikacji w Biuletynie Informacji Publicznej. Przewodnicząca Rady Miejskiej w Sośnicowicach Regina Bargiel Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 1

PROGRAM'' USUWANIA'AZBESTU'I'WYROBÓW' ZAWIERAJĄCYCH'AZBEST'' DLA'GMINY'SOŚNICOWICE' Aktualizacja' ZLECENIODAWCA: UrządMiejskiwSośnicowicach 446153Sośnicowice,ul.Rynek19 tel.:3223867169,fax.:32238675650 e6mail:um@sosnicowice.pl,www.sosnicowice.pl ZLECENIOBIORCA: EKO$ TEAM%KONSULTING ul.$goleszowska#16/125,#436300#bielsko6biała tel.:&33&486&53&53,&fax:&33&486&54&54,&kom.:&513&100869 e6mail:biuro@eko6team.com.pl,www.eko6team.com.pl SOŚNICOWICE,*MARZEC*2014 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 2

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja Wykonawca: Agnieszka*Chylak Osoby'współpracujące'przy'opracowaniu'niniejszej'aktualizacji:' 1. IrenaSzykowskaUrządMiejskiwSośnicowicach Zdjęcia(na(okładceiwopracowaniu:Agnieszka*Chylak 2 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 3

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja SPISTREŚCI: 1. WSTĘP...5 2. CELEIZADANIAPROGRAMU...7 3. LOKALIZACJAPROGRAMU.CHARAKTERYSTYKAGMINY...9 4. INFORMACJEOAZBEŚCIEIJEGOSZKODLIWOŚĆDLAZDROWIALUDZKIEGO...12 4.1. Azbest informacjeogólne...12 4.2. Występowanieazbestu,materiałyzawierająceazbest...12 4.3. Zdrowotneskutkiobecnościazbestuwśrodowiskuczłowieka...15 5. ZASADYPOSTĘPOWANIAZODPADAMIZAWIERAJĄCYMIAZBEST...18 5.1. Stanprawnywaspekciepostępowaniazodpadamizawierającymiazbest...18 5.2. Ogólnezasadypostępowaniazwyrobamizawierającymiazbest...19 5.3. Ogólnezasadypostępowaniaprzypracachnaprawczychorazdemontażuwyrobówzawierających azbest...20 5.4. Zasadypostępowaniazwyrobamizawierającymiazbestwaspekcieobowiązującegoprawa6 zakładaneprocedury...23 5.5. Metodyunieszkodliwianiaodpadówazbestowych...24 5.5.1. Termiczneunieszkodliwianieodpadówazbestowych...24 5.5.2. Chemiczneunieszkodliwieniewyrobówazbestowych...25 5.5.3. Składowanieodpadówazbestowych...25 6. INFORMACJAOILOŚCIIROZMIESZCZENIUWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTNATERENIE GMINYSOŚNCOWICE...26 6.1. DziałaniawzakresieusuwaniaazbestuprowadzoneprzezgminęSośnicowicedo2011roku...26 6.2. Wynikiinwentaryzacjiterenowejwykonanejw2011roku...27 6.3. DziałaniawzakresieusuwaniaazbestuprowadzoneprzezGminęSośnicowicewlatach201162013...28 6.4. Wynikiaktualizacjiinwentaryzacjiwykonanejw2014roku...36 6.4.1. Stanaktualnyilościwyrobówzawierającychazbestnaterenienależącymdoosóbprawnych...39 6.5. Ocenastanutechnicznegoimożliwościbezpiecznegoużytkowaniawyrobówzawierającychazbest (napodstawieaktualizacjiinwentaryzacji)...41 7. OKREŚLENIEKOSZTÓWREALIZACJIZADAŃINWESTYCYJNYCHZWIĄZANYCHZWDROŻENIEM PROGRAMU;WSKAZANIEMOŻLIWOŚCIIŹRÓDEŁFINANSOWANIA...44 7.1. Oszacowaniekosztówusunięciaazbestuzobiektówbudownictwaindywidualnego...44 8. Źródłapozyskiwaniaśrodkówfinansowychnausuwanieazbestu...47 8.1. InstrumentyoferowaneprzezWojewódzkiFunduszOchronyŚrodowiskaiGospodarkiWodnejw Katowicach...47 8.2. InstrumentyoferowaneprzezRegionalnyProgramOperacyjnydlaWojewództwaŚląskiego20146 2020...48 8.3. BankOchronyŚrodowiskaS.A...49 9. OKREŚLENIEZADAŃDOREALIZACJINAOKRESPROGRAMOWANIA.AKTUALIZCJA HARMONOGRAMUWDRAŻANIASYSTEMU...50 10. OKREŚLENIESPOSOBUMONITOROWANIAIOCENYWDRAŻANIAPROGRAMU...52 11. ODDZIAŁYWANIEPROPONOWANEGOSYSTEMUUSUWANIAWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBEST NAŚRODOWISKO...54 12. ZARZĄDZANIE,ORGANIZACJAIWDRAŻANIEPROGRAMU...55 SPISTABEL: Tabela1Zakreszastosowaniawyrobówzawierającychazbest...14 Tabela2Ilośćodpadówzawierającychazbestodebranychnatereniegminywlatach2007b2009...26 Tabela3Zestawieniepunktówadresowychzktórychusuniętowyrobyzawierająceazbestwlatach2012b2013...31 Tabela4Ilościwyrobówzawierającychazbestwedługstanunakonieclutego2014roku...36 Tabela5Ilościazbestunaterenieposesjinienależącychdoosóbfizycznych...40 Tabela6Ilośćwyrobówzawierającychazbestzuwzględnieniemrodzajuzinwentaryzowanegowyrobu zawierającegoazbest...40 Tabela7Ocenastanutechnicznegowyrobówzawierającychazbestwobiektachbędącychwłasnościąosób fizycznych,zlokalizowanychnatereniegminysośnicowice...42 Tabela8Ocenastanutechnicznegowyrobówzawierającychazbestwpozostałychobiektachniebędących własnościąosóbfizycznych,zlokalizowanychnatereniegminysośnicowice...43 Tabela9Kosztydemontażu,pakowania,transportuiskładowaniawyrobówzawierającychazbest zlokalizowanychnatereniegminysośnicowice...45 Tabela10Szacowanekosztynowegopokryciadachowegowwariantach...46 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 4 3

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja Tabela11Aktualizacjaharmonogramurealizacji Programuusuwaniaazbestuiwyrobówzawierającychz terenugminysośnicowicenalata2011 2032...50 Tabela12WskaźnikimonitoringuProgramuusuwaniaazbestuiwyrobówazbestowychdlaGminySośnicowice nakoniecokresuraportowego(2011,2013*)...52 SPISRYSUNKÓW: Rysunek1LokalizacjaGminySośnicowicenatlepowiatugliwickiegoiwojewództwaśląskiego...9 Rysunek2LiczbamieszkańcówGminySośnicowicewlatach2007b2013...10 Rysunek3Ilościwyrobówusuniętychzpodziałemnapowierzchnię(danepodanowMg)...29 Rysunek4Ilościwyrobówusuniętychzpodziałemrodzajbudynku(danepodanowMg)...30 Rysunek5Udziałrodzajówpłytazbestowocementowychwilościusuniętejwlatach2012b2013(danepodanow Mg)...30 Rysunek6IlościwyrobówzawierającychazbestnaterenieposzczególnychsołectwgminySośnicowice(dane podanowmgużywającprzelicznika1m 2 17kg)...37 Rysunek7IlościposzczególnychrodzajówbudynkówpokrytychpowłokamiazbestowyminaterenieGminy Sośnicowice(danepodanowMg)...38 Rysunek8IlościposzczególnychpowierzchnipokrytychpowłokamiazbestowyminaterenieGminy Sośnicowice(danepodanowMg)...38 Rysunek9StosunekpłytazbestowychpłaskichdofalistychnatereniegminySośnicowice...39 Rysunek10DachbudynkugospodarczegopokrytypłytamiazbestowymifalistymiwIstopniupilności...41 Rysunek11Dachpokrytypłytamiazbestowymifalistymi(IIstopieńpilności)...43 SPISZAŁĄCZNIKÓW: Załączniknr1 Zbiorcze zestawienie wyrobów zawierających azbest na terenie gminy Sośnicowice danezbazyazbestowej marzec2014 4 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 5

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja 1. WSTĘP Podstawą opracowania aktualizacji Programu usuwania azbestu i wyrobów azbestowych dla Gminy Sośnicowice jest umowa zawarta pomiędzy Gminą Sośnicowice a EKO TEAM KONSULTING Bielsko Białaul.Goleszowska16/125. Niniejszydokumentnawiązujegłówniedo Programuusuwaniaazbestuiwyrobówazbestowych dlagminysośnicowice opracowanegow2011rokuiprzyjętegouchwałąnrviii/64/2011rady MiejskiejwSośnicowicachzdnia23sierpnia2011. Niniejszydokumentnawiązujetakżedo Programuoczyszczaniakrajuzazbestunalata20096 2032 przyjętego przez Radę Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 14.07.2009 roku, Programuusuwaniaazbestuzterenuwojewództwaśląskiegodoroku2032(listopad2010r.), jakrównieżdo ProgramuusuwaniaazbestuiwyrobówzawierającychazbestzterenuPowiatu Gliwickiegonalata201362032 aktualizacja opracowanegow2012roku,któregocelemjest: spowodowanieoczyszczeniaobszarupowiatuzazbestuorazusunięciestosowanychod wielulatwyrobówzawierającychazbest wyeliminowanie negatywnych skutków zdrowotnych u mieszkańców powiatu, spowodowanychazbestemorazustaleniekoniecznychdotegouwarunkowań spowodowanie sukcesywnej likwidacji oddziaływania azbestu na środowisko idoprowadzeniewokreślonymhoryzoncieczasowymdospełnieniawymogówochrony środowiska stworzenie odpowiednich warunków do wdrożenia przepisów prawnych oraz norm postępowaniazwyrobamizawierającymiazbest Celem Programuusuwaniaazbestuzterenuwojewództwaśląskiegojest: Spowodowanie działań związanych z oczyszczaniem terenu województwa śląskiego z azbestu, tj. wyrobów budowlanych zawierających azbest jak również pozostałych wyrobów zawierających azbest i odpadów azbestowych w określonym horyzoncie czasowym. Celem Programuoczyszczaniakrajuzazbestunalata200962032 jest: Usunięcieiunieszkodliwieniewyrobówzawierającychazbest, Minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych powodowanych kontaktem zwłóknamiazbestu, Likwidacjaszkodliwegooddziaływaniaazbestunaśrodowisko. Program oczyszczania kraju z azbestu na lata 2009 6 2032 nakłada na gminy następujące zadania: uwzględnianie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest w gminnych planach gospodarkiodpadami, współpraca z lokalnymi mediami celem rozpowszechniania informacji dotyczących zagrożeńpowodowanychprzezazbestorazwyrobyzazbestem, przygotowywaniewykazówobiektówzawierającychazbestorazrejonówwystępującego narażenianaekspozycjęazbestu, przygotowywanierocznychsprawozdańfinansowychzrealizacjizadań Programu.... Programoczyszczaniakrajuzazbestunalata200962032 nakładanaradygminnastępujące zadania: przyjmowanierocznychsprawozdańfinansowychgminyzrealizacjizadań Programu.... 5 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 6

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja Przygotowującniniejsząaktualizacjęwykorzystanozapisywtakichdokumentachjakm.in.: Ustawaoodpadach(Dz.U2013,poz.21zpóźn.zm.), Ustawaoutrzymaniuczystościiporządkuwgminach(Dz.U.Nr230z2005roku,poz. 20086tekstjednolityDz.U.Nr144z2006roku,poz.1042zpóźn.zm.), UstawaPrawoOchronyŚrodowiska(Dz.U.2013,nr0,poz.1232zpóźnzm.), Ustawaoudostępnianiu+informacji+o+środowisku+i+jego+ochronie,+udziale+społeczeństwa+ wochronieśrodowiskaorazo ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2013 poz. 1235), PolitykaEkologicznaPaństwawlatach2009 2012zperspektywądoroku2016, KrajowyPlanGospodarkiOdpadami2014,załącznikdouchwałynr217RadyMinistrówz dnia24grudnia2010r.(poz.1183), PlanGospodarkiOdpadamidlawojewództwaśląskiego2014 2013rok, Programoczyszczaniakrajuzazbestunalata200962032marzec2010rok, Programusuwaniaazbestuzterenuwojewództwaśląskiegodoroku2032 maj2011rok, ProgramusuwaniaazbestuiwyrobówzawierającychazbestzterenuPowiatuGliwickiego nalata201362032 aktualizacja 2012rok, ProgramOchronyŚrodowiskadlaGminySośnicowice62004rok, PlanGospodarkiOdpadamidlaGminySośnicowice62008rok, wynikiinwentaryzacjiazbestunatereniegminysośnicowiceprzeprowadzonejwokresie maj6czerwiec2011rokijejaktualizacjadokonanaw2014roku, Poradnik finansowania usuwania azbestu ze środków krajowych i unijnych w latach 2008 2013 Warszawa2008r. Poradnikdlaużytkownikówwyrobówazbestowych Warszawa2008r. Bezpieczne postępowanie z azbestem i materiałami zawierającymi azbest Kraków 2007r. Plan usuwania wyrobów zawierających azbest z obiektów użyteczności publicznej stanowiących lub będących w zarządzaniu, administrowaniu przez organy administracji publicznejnaszczebluwojewódzkim,powiatowymigminnym Gliwice2007r. przepisyprawne(ustawy,rozporządzenia,dyrektywy). 6 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 7

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja 2. CELEIZADANIAAKTUALIZACJIPROGRAMU Podstawowym celem niniejszej aktualizacji jest realizacja głównych założeń zawartych wdokumencie Programoczyszczaniakrajuzazbestunalata200962032 usunięciezterenu gminywyrobówzawierającychazbestdo2032roku. CelemniniejszegoProgramujest: spowodowanie oczyszczenia obszaru gminy Sośnicowice z azbestu oraz usunięcie stosowanychodwielulatwyrobówzawierającychazbest, wyeliminowanie negatywnych skutków zdrowotnych u mieszkańców gminy spowodowanychazbestemorazustaleniekoniecznychdotegouwarunkowań, spowodowanie sukcesywnej likwidacji oddziaływania azbestu na środowisko idoprowadzeniewokreślonymhoryzoncieczasowymdospełnieniawymogówochrony środowiska, stworzenie odpowiednich warunków do wdrożenia przepisów prawnych oraz norm postępowaniazwyrobamizawierającymiazbest. Aktualne uregulowania prawne nakładają określone obowiązki na zarządców/właścicieli obiektów wielolokalowych zawierających wyroby azbestowe, w tym między innymi inwentaryzację iidentyfikacjęelementówzawierającychazbest,okresoweprzeglądyiocenęstanutechnicznego, wyrobówazbestowych.ichsukcesywneusuwanie,atakżefinansowaniewszelkich,niezbędnych prac z tym związanych należy do obowiązków zarządców (właścicieli) obiektów. Dotyczy to równieżobiektówkomunalnych,wstosunku,doktórychgminasprawujenadzórwłaścicielski. Biorącpowyższepoduwagę,atakżeuwzględniająckompetencjeimożliwościgminyaktualizacja Programu ukierunkowana jest w znacznej mierze na indywidualnych właścicieli obiektów, dla których zrealizowanie założonych celów w skali gminy z przyczyn przede wszystkim ekonomicznych, bez określonych mechanizmów pomocowych stwarzać może poważne problemy. Do podstawowych zadań organów samorządowych w zakresie bezpiecznego postępowania zwyrobamiiodpadamizawierającymiazbestnależy: opracowanie i aktualizowanie gminnego planu gospodarowania odpadami w tym niebezpiecznymizawierającymiazbest, składanieradziemiejskiej,codwalatasprawozdaniazrealizacjiplanugospodarowania odpadami,wtymniebezpiecznymizawierającymiazbest, zbieranie od osób fizycznych, niebędących przedsiębiorcami informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiskawtymazbestu, opracowanieprogramuusuwaniaazbestuzterenugminy. WtrakcierealizacjiProgramuijegoaktualizacjiprzewidujesięnastępującedziałaniagminy: Organizacja kampanii edukacyjno6informacyjnej w zakresie szkodliwości azbestu, postępowania z wyrobami zawierającymi azbest oraz sposobów bezpiecznego ich usuwaniaorazunieszkodliwiania. JesttojedenzistotniejszychelementówaktualizacjiProgramubiorącpoduwagęciągle jeszcze relatywnie niską świadomość ekologiczną mieszkańców. Program edukacyjno6 informacyjnywinienzawierać: informacjeoszkodliwościazbestu, obowiązki właścicieli posesji o przekazywaniu Burmistrzowi Gminy Sośnicowice informacjiomiejscachwystępowaniawyrobówazbestowych,atakżewwypadku ich uszkodzeń bądź prowadzenia prac remontowych ich sukcesywnego usuwania, informacje o możliwościach i niezbędnych warunkach dla uzyskania wsparcia w zakresie usuwania zdemontowanych wyrobów azbestowych z terenu posesji 7 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 8

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja w ramach okresowo aktualizowanego regulaminu dofinansowania z budżetu gminywzakresieunieszkodliwianiaodpadówzawierającychazbest, aktualny wykaz firm uprawnionych do wykonywania prac demontażowych wyrobówzawierającychazbest, informacjeokolejnychdziałaniachgminypodjętychcelemlikwidacjiazbestu. Akcjatabędzierealizowanapoprzezlokalnąprasę,ulotki,informacjezawartenatablicy ogłoszeń Urzędu Miejskiego w Sośnicowicach, stronę internetową UG z wyodrębnioną zakładkątematyczną azbest. Aktualizowanie bazy danych o ilościach i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest w gminie w oparciu o przeprowadzoną inwentaryzację obiektów będących własnością osób fizycznych, przekazywanie danych do wojewódzkiej bazy wyrobówazbestowychizawierającychazbest(wbda), Kontynuowanie pomocy dla indywidualnych właścicieli posesji w zakresie odbioru transportu i unieszkodliwiania odpadów azbestowych na zasadach określonych w aktualizowanym rokrocznie Regulaminie dofinansowania unieszkodliwiania odpadów azbestowych, w ramach możliwości pozyskiwanie środków zewnętrznych na realizację Programu, MonitoringrealizacjiProgramu, Weryfikacja i aktualizacja Programu w wypadku istotnych zmian legislacyjnych lub nowychmożliwościfinansowychrealizacjiprogramu. Przyjmuje się, że powyższe zadania realizowane będą w ciągu całego planowanego okresu działańzmierzającychdousunięciawyrobówazbestowychzterenugminy do2032roku. 8 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 9

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja 3. LOKALIZACJAPROGRAMU.CHARAKTERYSTYKAGMINY GminaSośnicowicetomiejsko6wiejskagminapołożonajestwzachodniejczęściwojewództwa śląskiego,natereniepowiatugliwickiego. Sąsiadujezgminami: odpołudniazgminąpilchowicenależącądopowiatugliwickiego, odpółnocyzgminąrudziniecnależącądopowiatugliwickiego, odwschoduzmiastemgliwice, odpołudniowego6zachoduzgminąkuźniaraciborskanależącądopowiaturaciborskiego, od zachodu z gmina Bierawa należącą do powiatu kędzierzyńsko6kozielskiego wwojewództwieopolskim. Rysunek1LokalizacjaGminySośnicowicenatlepowiatugliwickiegoiwojewództwaśląskiego Źródło:www.stat.gov.pl,2010 WskładgminySośnicowicewchodzimiastoSośnicowicei8sołectw: Bargłówka, Kozłów, ŁanyWielkie, Sierakowice, Smolnica, Trachy, TworógMały, Rachowice. Teren gminy Sośnicowice to pogranicze Niziny i Wyżyny Śląskiej na obszarze wielkiego kompleksuleśnego,międzyopolszczyzną,agórnymśląskiem.częśćmieścisięwotulinieparku Krajobrazowego Cystersów. Jest to obszar o najwyższych wartościach przyrodniczych ikulturowychobjętyochronąprawną. Przezpółnocnowschodniączęśćgminyprzebiegadrogaoważnymznaczeniukomunikacyjnym autostrada A4, na odcinku Kleszczów Sośnica wraz ze zjazdem z autostrady stanowiącym 9 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 10

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja połączeniezdrogąkrajową408kędzierzyn Koźle Gliwice.Wramachbudowyautostradyna tereniegminyzlokalizowanotakżemiejscaobsługipodróżnych. Korzystna lokalizacja, bliskie sąsiedztwo aglomeracji katowickiej oraz dobrze rozwinięta sieć komunikacyjnasągłównymiczynnikamisprzyjającymirozwojowigospodarczemugminy. Gmina Sośnicowice jest zwodociągowana, 94,3% ludności korzysta z instalacji wodociągowej, a z sieci kanalizacyjnej 22,7%. Na 100 km przypada 67,7 km sieci wodociągowej (sieci kanalizacyjnej 15,2km). GminaSośnicowicezajmujeobszaropowierzchni11650ha,zczego90%stanowiczęśćwiejska, a10%6miejska.lasystanowią56,8%terenugminy,znacznaichwiększość(95,1%)znajdujesięna obszarzeczęściwiejskiej. Sośnicowiceliczą8298mieszkańcówna1kmprzypadają72osoby.Obszarwiejskizamieszkuje 79,7% ogółu ludności, miejski 20,3%. Liczba mieszkańców na przestrzeni lat wzrasta, wporównaniuz2000r.odnotowanowzrostookoło2%. 8700# 8646# 8659# 8600# 8517# 8500# 8400# 8300# 8277# 8388# 8436# 8321# 8200# 8100# 8000# 2007# 2008# 2009# 2010# 2011# 2012# 2013# Rysunek2LiczbamieszkańcówGminySośnicowicewlatach2007b2013 Źródło:opracowaniewłasnenapostawiewww.stat.gov.pl2014,uzupełnionedanymiUMSośnicowice Ludność w wieku produkcyjnym stanowi około 66,8% całej populacji mieszkańców Gminy, ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowi około 16,6%, a w wieku poprodukcyjnym około 16,6%. Nakoniec2013r.zarejestrowanychbyło767podmiotówgospodarkinarodowej,dominująosoby fizyczneprowadzącedziałalnośćgospodarczą(607). O ciekawej historii gminy świadczą znajdujące się tam zabytki m.in.: późnobarokowy pałac, późnogotyckikościółśw.jakubaorazdrewnianedomyzxixw.najstarszymizabytkaminaszej gminy są obiekty sakralne w Sierakowicach, Rachowicach, Smolnicy, Kozłowie isośnicowicach.godnyszczególnejuwagijestzbudowanyw1755r.późnobarokowypałac.ma on kształt podkowy i stoi na fundamentach średniowiecznego zamku. Zdobią go wczesnobarokowedekoracje.obecniemieścisięwnimdompomocyspołecznejdladziewcząt. Niezwykłyurokmajązabytkowekapliczki,krzyżeprzydrożneorazgłazynarzutowe.WKozłowie, nakościelnejwieżywisijedenznajstarszychnaśląskudzwonów(1417r.). Na terenie gminy znajdują się 2 turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania (hotel i ośrodek szkoleniowo wypoczynkowy), w których w 2009 roku udzielono ogółem 14411 noclegów,wtymturystomzagranicznym66965. NaterenieGminySośnicowiceznajdująsię: 3pomnikiprzyrody, 10 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 11

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja rezerwatprzyrody LasDąbrowa opowierzchni20,1ha, Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich opowierzchni49387ha,apowierzchniaotuliny614010ha(wgranicachgminyokoło2450 haparkuiotuliny),powołanyrozporządzeniemnr181/93wojewodykatowickiegozdnia 23listopada1993r.wsprawieutworzeniaParkuKrajobrazowego CysterskieKompozycje KrajobrazoweRudWielkich.Dz.Urz.Woj.Kat.,poz.130). 11 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 12

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja 4. INFORMACJE O AZBEŚCIE I JEGO SZKODLIWOŚĆ DLA ZDROWIALUDZKIEGO 4.1. Azbest informacjeogólne Azbest jest to włóknisty materiał nieorganiczny (w wielu państwach znany pod nazwą lnu kamiennego lub bawełnianego kamienia). Jego największą zaletą jest odporność na wysokie temperatury. Po nagrzaniu do 350 C odporność mechaniczna włókien azbestu spada zaledwie o 20% (spowodowane to jest usunięciem części wody). Natomiast po przyjęciu wody z wilgotnego otoczenia wraca do poprzedniego stanu. Dopiero temperatura ponad 700 C powoduje całkowite odparowanie wody i nieodwracalne zniszczenie materiału (włókna tracą elastycznośćizaczynająsiękruszyć). 4.2. Występowanieazbestu,materiałyzawierająceazbest Właściwości termoizolacyjne i dźwiękochłonne, wytrzymałość na rozciąganie, elastyczność, a także odporność niektórych odmian azbestu na działanie kwasów, alkaliów i wody morskiej czynią zeń surowiec o szerokim zastosowaniu w ponad tysiącu technologiach. 60680% azbestu zużywanejestjednakdoprodukcjiwyrobówazbestowo6cementowych. Azbestjestnazwąogólnąobejmującąwłóknisteminerałyzgrupyserpentynówiamfiboli.Dzięki oddawnaznanejicenionejodpornościnawysokątemperaturę,trzyminerałyazbestowezyskały popularność i szerokie zastosowanie w gospodarce światowej. Są to: powszechnie stosowany chryzotyl (azbest biały), w mniejszym stopniu wykorzystywany krokidolit (azbest niebieski) i jeszcze rzadziej stosowany amosyt (azbest brązowy). Specyficzne właściwości azbestu, niepalność,wytrzymałośćmechanicznaitermicznaorazelastycznośćsprawiły,żeazbestznalazł szerokie zastosowanie w różnego rodzaju technologiach przemysłowych a zwłaszcza wbudownictwie,energetyce,transporcieiwprzemyślechemicznym: Budownictwo Azbest stosowano w wyrobach budowlanych powszechnego użycia: eternit, czyli płyty falisteazbestowo6cementoweozawartości10613% azbestu do pokryć dachowych, płyty prasowane6płaskieozbliżonejzawartościazbestu,płytykaro6dachowepokrycialub elewacje, rury azbestowo6cementowe wysokociśnieniowe (krokidolit) i kanalizacyjne, stosowane także jako przewody wentylacyjne i dymowo6spalinowe (zawartość azbestu około 22%), kształtki azbestowo6cementowe oraz elementy wielkowymiarowe, stosowane w budownictwie ogólnym i przemysłowym (płyty azbestowo6cementowe płaskie wykorzystywane w lekkich przegrodach ścian warstwowych i wbudowane wpłytywarstwoweprefabrykowane6pw3/a,pż/3wipżw3/a/s). Azbest mógł być stosowany w budownictwie wszędzie tam, gdzie potrzebna była podwyższona odporność ogniowa i zabezpieczenia ogniochronne elementów narażonych lub potencjalnie narażonych na wysoką temperaturę (klapy przeciwpożarowe, ciągi telekomunikacyjne, tablice rozdzielcze elektryczne, węzły ciepłownicze, obudowa klatki schodowej, przejścia kabli elektrycznych, przewodów ciepłowniczych i wentylacyjnych między stropami, zabezpieczenia elementów stropowych i ściennych strychów, piwnic, dróg ewakuacyjnych, konstrukcji stalowych). Azbest stosowano także w tkaninach wygłuszających hałas. Wyroby z azbestem projektanci dobierali indywidualnie do obiektów, z uwzględnieniem wymagań przeciwpożarowych. Energetyka Azbest stosowano w elektrociepłowniach i elektrowniach, w obmurzach kotłów (jako izolacjetermicznewformiesznurówitekturnauszczelnieniachdylatacjipodgrzewaczy powietrza), a także w uszczelnieniach urządzeń poddanych wysokiej temperaturze, w zaworach, wymiennikach ciepła, w izolacjach tras ciepłowniczych (jako płaszcze azbestowo6cementowe lub azbestowo6gipsowe). Wyroby zawierające azbest umiejscowione są w: kominach o dużej wysokości (dylatacje wypełnione sznurem 12 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 13

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja azbestowym), chłodniach kominowych (płyty azbestowo6cementowe w zraszalnikach i w obudowie wewnętrznej chłodni), chłodniach wentylatorowych (w obudowie wewnętrznej chłodni), rurach odprowadzających parę, zraszalnikach itp. (w formie izolacjicieplnejzesznuraazbestowego). Transport Azbest stosowano do termoizolacji i izolacji elektrycznych urządzeń grzewczych w elektrowozach, tramwajach, wagonach, metrze (maty azbestowe w grzejnikach itablicachrozdzielnielektrycznych),wtermoizolacjisilnikówpojazdówmechanicznych, w uszczelkach pod głowicę, elementach kolektorów wydechowych oraz elementach ciernych 6 sprzęgłach i hamulcach. Powszechnie stosowano azbest w kolejnictwie, w przemyślelotniczymistoczniowym,np.wstatkach,szczególniewmiejscachnarażonych naogień,wymagającychzwiększonejodpornościnawysokątemperaturę. Przemysłchemiczny Zazbestuwykonanesąprzeponystosowanewelektrolitycznejprodukcjichloru.Ponadto azbestwystępujewhutachszkła(np.wwałachciągnących) Wyrobyzawierająceazbestorazodpadyazbestowemożnapodzielić wzależnościodtrwałości i ilości zastosowanego spoiwa wiążącego na: miękkie (łamliwe, kruche) i twarde (niekruche, sztywne): klasai Wyrobymiękkieogęstości<1000kg/m 3 charakteryzująsiędużymprocentowym udziałemazbestu(powyżej20%).wyrobyteulegająłatwouszkodzeniommechanicznym, cowiążesięzuwalnianiemwłókiendośrodowiska.najczęściejspotykanesąwobiektach przemysłowych (elektrociepłownie, huty). Narażeni na oddziaływanie ich pyłów są pracownicy wykonujący remonty izolacji lub uszczelnień urządzeń z udziałem azbestu. Wyrobymiękkietom.in.: sznury,płótna,tkaninyzdodatkiemazbestu(lubwykonanezsamegoazbestu) płytyiuszczelkikinkieryt(typugambit,polonit),stosowanewciepłownictwiena złączachrur,zaworówzgorącąwodąlubparą płaszczeazbestowo6gipsowestosowanewizolacjirurwciepłownictwie płytyitekturymiękkie(stosowanewizolacjachognioochronnych) płyty ognioochronne typu PYRAL produkcji czechosłowackiej lub SOKALIT produkcji NRD, zawierające około 30650 % azbestu (służą do okładzin ognioochronnych konstrukcji budynków oraz jako sufity podwieszane o podwyższonej odporności na ogień, także jako materiał do klap przeciwpożarowych iprzeciwdymnych) natryski azbestowe na konstrukcje stalowe zastosowane, jako ognioochronne zabezpieczenie stalowej konstrukcji budynków o tzw. konstrukcji niesztywnej (np. budynki przemysłowe, biurowe; często są to obiekty indywidualnie projektowane, nasycone technologią budowlaną krajów zachodnioeuropejskichzlat60670,np.budynkiambasad) klasa II Wyroby twarde o gęstości > 1000 kg/m 3 są to najpowszechniej występujące w krajowym budownictwie wyroby zawierające azbest. Charakteryzują się dużym stopniem zwięzłości, dużym udziałem spoiwa (najczęściej jest nim cement), niską procentową zawartością azbestu (około 5% w płytach płaskich lignocementowych modyfikowanych,12613% w płytach płaskich i falistych azbestowo6cementowych i około 20%wrurachazbestowo6cementowych).Wprzypadkuuszkodzeniategotypumateriału emisja jest znacznie niższa niż w przypadku wyrobów z klasy I. W przeciwieństwie do wyrobówmiękkich,przezdługiokrespozostająwyrobamiemitującymimałeilościpyłu azbestu. Można je więc uważać za mniej groźne w użytkowaniu oraz podczas prac remontowychodwyrobówmiękkich.mniejgroźnesąteżichodpady.wyrobytwardeto m.in.: 13 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 14

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja płytyazbestowo6cementowefaliste, płytyazbestowo6cementowepłaskieprasowane, płytyazbestowo6cementowekaro, płytywarstwowepw3/aipodobne, ruryazbestowo6cementowe, złącza,listwy,gąsiorywykonanezazbestocementu, płaszczeazbestowo6cementowestosowanewizolacjirurwciepłownictwie. Tabela1Zakreszastosowaniawyrobówzawierającychazbest Klasawyrobu Rodzajwyrobuzawierającegoazbest Zastosowanie I masyazbestowenatryskowe I sznury I tekturaazbestowa izolacjaognioochronnakonstrukcjistalowychiprzegród budowlanych izolacjaakustycznaobiektówużytecznościpublicznej pieceprzemysłowewrazzkanałamispalin,nagrzewnice, rekuperatory,kominyprzemysłowe izolacjatermicznaiuszczelnieniawinstalacjach przemysłowych,aparaturzekontrolnobpomiarowej ilaboratoryjnej I płytyazbestowobkauczukowe I wyrobytekstylnezazbestu(rękawicei tkaninyazbestowe) I masalubtekturaazbestowa I materiałyiwykładzinyciernezawierające azbest uszczelnianieurządzeńprzemysłowychpracującychw środowiskuagresywnym ochronapracowników drobneurządzeniawgospodarstwachdomowych,np. żelazka,płytkikuchenne,pieceakumulacyjne hamulceisprzęgła I masyognioodpornezawierająceazbest pieceprzemysłowewrazzkanałamispalin II płytyazbestowobcementowefalistei gąsiory pokryciadachowe,balkony II II II płytyazbestowobcementowepłaskie prasowane płytyazbestowobcementowepłaskie karo płytyazbestowobcementowe suchoformowane kolorys, acekol i inne ścianyosłonowe ścianydziałowe elewacjezewnętrzne osłonaścianprzewodówwindowych,szybów wentylacyjnych iinstalacyjnych, chłodniekominowe, chłodniewentylatorowe pokryciadachowe elewacjezewnętrzne elewacjezewnętrzne osłonykanałówwentylacyjnychiklimatyzacyjnych ścianydziałowe II ruryazbestowobcementowe (bezciśnienioweiciśnieniowe) przewodykanalizacyjneiwodociągowe rynnyspustowenaśmieci przewodykominowe II otulinyazbestowobcementowe izolacjaurządzeńciepłowniczychiinnychprzemysłowych II kształtkiazbestowobcementowe budowlane przewodywentylacyjne podokienniki osłonyrurociągówciepłowniczych osłonykanałówspalinowychiwentylacyjnych 14 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 15

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja II kształtkiazbestowobcementowe elektroizolacyjne przegrodyizolacyjnewaparatachiurządzeniach elektrycznych II płytkipcv podłogiwblokachmieszkalnych IlubII płytyazbestowobcementowe konstrukcyjneognioodporne osłonyognioodporneiprzeciwpożarowewbudynkach przemysłowych(kotłownie) izolacjaurządzeńgrzewczych grodzieprzeciwogniowewokrętownictwie Emisjapyłuazbestumożepowstawaćpodczasuszkodzeńmechanicznych,np.przypiłowaniulub szlifowaniu szybkoobrotowymi narzędziami elektrycznymi, niewyposażonymi w miejscowe odciągi pyłu. Do emisji pyłu dochodzi także w trakcie trwania destrukcji, np. emitują go stare płyty pokryć dachowych azbestowo6cementowych o naruszonej przez czynniki atmosferyczne lub chemiczne powierzchni zewnętrznej. Wówczas zanieczyszczony jest też grunt wbezpośrednimsąsiedztwierynnyodprowadzającejwodęopadową. Wyroby zawierające azbest z chwilą ich usunięcia z miejsca zabudowania stają się odpadami, którezostałyzakwalifikowanedoniebezpiecznych. 4.3. Zdrowotneskutkiobecnościazbestuwśrodowiskuczłowieka Chorobotwórczedziałanieazbestujestwynikiemwdychaniawłókienzawieszonychwpowietrzu. Dopókiwłóknaniesąuwalnianedopowietrzainiewystępujeichwdychanie,wyrobyzudziałem azbestu nie są szkodliwe dla zdrowia. Wyroby spoiste (np. eternit), dopóki nie zostaną uszkodzone i włókna azbestowe nie uwolnią się, nie stanowią zagrożenia. Natomiast stosowanie wyrobów miękkich (jak koce gaśnicze, otuliny rur), ze względu na bardzo łatwe uwalnianie się włókien azbestowychdopowietrza,jestdużogroźniejsze. Biologiczna agresywność pyłu azbestu jest związana ze stopniem penetracji i ilością włókien wdolnejczęściukładuoddechowego.procestenzależyodfizycznychiaerodynamicznychcech włókien.szczególneznaczeniemaśrednicaposzczególnychwłókien,długośćodgrywamniejszą rolę.włóknacienkieośrednicyponiżej3µmprzenoszonesąłatwiejiodkładająsięwkońcowych odcinkachdrógoddechowych,podczas,gdywłóknagrube,ośrednicypowyżej5µm,zatrzymują się w górnej części układu oddechowego. Skręcone włókna chryzotylu o dużej średnicy mają tendencjedozatrzymywaniasięwyżejniżigłowatewłóknaazbestówamfibolowych,złatwością przenikające do obrzeży płuca. W oczyszczaniu dolnej części układu oddechowego z włókien uczestniczą głównie trzy mechanizmy biologiczne. Większość pyłu usuwana jest z dróg oddechowychzapośrednictwemśluzu,odkrztuszania,wypluwanialubpołykania.krótkiewłókna pochłaniane są w drogach oddechowych przez makrofagi. Niektóre włókna azbestu wychwytywanesąprzezkomórkinabłonkowewyścielającedrogioddechowe;włóknagromadzą Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 16 15

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja sięwwarstwieśródmiąższowejiprzenoszonesądogruczołówchłonnych.około1/3wdychanych włókien umiejscawia się w końcowych odcinkach układu oddechowego. Oczyszczanie drzewa oskrzelowegoprzebiegadwufazowo.prawiepołowawdychanychwłókienusuwanajestwciągu kilku dni, pozostałe w dłuższym czasie. W procesie usuwania wewnątrzpłucnych depozytów niewątpliwie negatywną rolę odgrywają czynniki zewnętrzne, takie jak dym tytoniowy i inne zanieczyszczeniapowietrza. W oczyszczaniu dolnej części układu oddechowego z włókien uczestniczą głównie trzy mechanizmybiologiczne.większośćpyłuusuwanajestzdrógoddechowychzapośrednictwem śluzu, odkrztuszania, wypluwania lub połykania. Krótkie włókna pochłaniane są w drogach oddechowych przez makrofagi. Niektóre włókna azbestu wychwytywane są przez komórki nabłonkowewyścielającedrogioddechowe;włóknagromadząsięwwarstwieśródmiąższowej i przenoszone są do gruczołów chłonnych. Około 1/3 wdychanych włókien umiejscawia się w końcowych odcinkach układu oddechowego. Oczyszczanie drzewa oskrzelowego przebiega dwufazowo. Prawie połowa wdychanych włókien usuwana jest w ciągu kilku dni, pozostałe wdłuższymczasie.wprocesieusuwaniawewnątrzpłucnychdepozytówniewątpliwienegatywną rolęodgrywajączynnikizewnętrzne,takiejakdymtytoniowyiinnezanieczyszczeniapowietrza. Nawystępowanieityppatologiiwpływarodzajazbestu,wymiarytworzącychgowłókienoraz stężeniewłókieniczastrwanianarażenia,awięckumulowanadawkapyłuazbestuwciągużycia osobniczego, określana iloczynem średniego stężenia pyłu i czasu trwania ekspozycji oraz efektywność biologicznych mechanizmów oczyszczania układu oddechowego. Wyniki dotychczasowych badań wskazują, że zatrzymywanie chryzotylu w górnych drogach układu oddechowego jest bardziej prawdopodobne, niż zatrzymywanie amfiboli. Usuwanie zaś chryzotylu z płuc jest również bardziej skuteczne, a więc retencja amfiboli w płucach jest większa. Mimoistnienianormatywówhigienicznychdlastężeniawłókienazbestuwpowietrzu(wPolsce 1000 włókien/m 3 na 24 h), nie można określić dawki progowej dla działania rakotwórczego azbestu. Pył azbestowy może być przyczyną chorób układu oddechowego: pylicy azbestowej, łagodnychzmianopłucowych,rakapłuc,międzybłonniakówopłucnejiotrzewnej.wymienione schorzenia występują u osób zawodowo narażonych na duże dawki pyłu azbestowego, ale również u osób narażonych pozazawodowo, np. przebywających okresowo w powietrzu silnie zanieczyszczonym pyłami azbestowymi. Wysoki poziom takich zanieczyszczeń występuje np. przyniewłaściwieprowadzonychpracachremontowo6budowlanychnawyrobachzawierających azbest. Wdychane przez człowieka do płuc respirabilne włókna nie mogą być wydalone z organizmu Zainicjowany proces rozwoju choroby powodowanej podrażnieniem mechanicznym tkankipłucnej,objawiającysięczęstoastmąiuporczywymkaszlem,trwabardzodługo,średnio 20 lat. Aby przeciwdziałać temu należy stosować się do zaleceń i wymogów dotyczących bezpiecznegousuwaniaipostępowaniazodpadamizawierającymiazbest. Najgroźniejsze działanie pyłów respirabilnych azbestu przypisuje się włóknom, które charakteryzują się długością >5μm, średnicą <3m (proporcja 6 długość: średnica >3:1) i są wdychane z powietrzem. Mogą one wnikać głęboko do układu oddechowego i powodować groźne choroby, takie jak: pylicę azbestową (azbestozę), międzybłoniak, nowotwór płuc i oskrzeli. Schorzenia te występują u osób zawodowo narażonych na duże dawki pyłu azbestowego lub u osób narażonych parazawodowo, czyli np. przebywających okresowo wpowietrzusilniezanieczyszczonympyłamirespirabilnymiazbestu. Zanieczyszczenie powodujące choroby zawodowe, spotykane w przemyśle i przy pracach z azbestem, to kilkaset tysięcy włókien w 1 m3 powietrza. Poziomy takich zanieczyszczeń występująnp.przypracachremontowych,przyusuwaniuwyrobówzawierającychstareizolacje, natryski ognioochronne na konstrukcje stalowe budynków, podczas wymiany elementów urządzeń ciepłowniczych w energetyce. Przy niewłaściwie prowadzonych pracach z wyrobami azbestowymiilośćwłókienrespirabilnychazbestuwprzestrzeniachzamkniętychobiektówmoże przekraczaćkilka,anawetkilkanaściemlnwł./m 3.Takiezanieczyszczeniapowietrzawprzeszłości występowały w zakładach wyrobów azbestowych, szczególnie przy produkcji tkanin azbestowych, także przy produkcji uszczelnień czy wyrobów azbestowo6cementowych. Dzięki Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 17 16

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja technikomkontroliiograniczeniuemisjiobecniepoziomyzagrożeńzostałyzmniejszone,anawet lokalniewyeliminowane. Porównującszkodliwośćróżnychrodzajówazbestunależyzaznaczyć,żechryzotyljestuznanyza mniejgroźnyniżamosytczykrokidolit. Przyjęte wielkości NDS (najwyższe dopuszczalne stężenia na stanowiskach pracy zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002 roku w sprawie najwyższychdopuszczalnychstężeńinatężeńczynnikówszkodliwychdlazdrowiawśrodowisku pracy) dla różnych pyłów włóknistych, w tym azbestu, unaoczniają różnice w ich szkodliwym działaniunaorganizm.aktualnieobowiązującewartościndsdlapyłówzawierającychazbest: pyłyzawierająceazbestchryzotylowy oraz pyły zawierające azbest chryzotylowy i inne minerały włókniste oraz pyły zawierające inne materiały włókniste, z wyjątkiem krokidolitu, np. antygort włóknisty 6 pył całkowity 1mg/m 3 ; 6 włókna respirabilne 6 0,2wł./cm 3 pyłyzawierającekrokidolit:6pyłcałkowity60,5mg/m 3 ;6włóknarespirabilne60,2wł./cm 3 Należy podkreślić, że działanie szkodliwe azbestu zwielokrotnia się wobec jednoczesnego narażenia organizmu na inne substancje rakotwórcze, np. węglowodory aromatyczne (szczególniea6benzopiren),metaleciężkie,dymtytoniowy,itp. 17 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 18

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja 5. ZASADY POSTĘPOWANIA Z ODPADAMI ZAWIERAJĄCYMI AZBEST 5.1. Stanprawnywaspekciepostępowaniazodpadamizawierającymiazbest Ustawyobowiązujące: Ustawaozakaziestosowaniawyrobówzawierającychazbest(Dz.U.z2004r.Nr3,poz. 20zpóźn.zm.), UstawaPrawobudowlane(Dz.U.z2006r.Nr156,poz.1118,zpóźn.zm.), UstawaPrawoochronyśrodowiska(Dz.U.z2013r.Nr0,poz.1232zpóźn.zm.), Ustawaoodpadach(Dz.U2013,nr0,poz.21zpóźn.zm.), Ustawaoutrzymaniuczystościiporządkuwgminach(Dz.U.Nr230z2005roku,poz. 20086tekstjednolityDz.U.Nr144z2006roku,poz.1042zpóźn.zm.), UstawaPrawoOchronyŚrodowiska(Dz.U.2013,nr0,poz.1232zpóźnzm.), Ustawaoudostępnianiuinformacjiośrodowiskuijegoochronie,udzialespołeczeństwa wochronieśrodowiska orazoocenachoddziaływanianaśrodowisko (Dz. U. 2013 poz. 1235), Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. 2009 Nr 20, poz.106 z późn. zm.) Ustawaoprzewoziedrogowymtowarówniebezpiecznych(Dz.U.2005Nr141,poz.1184 zpóźn.zm.) Rozporządzeniaobowiązujące: RozporządzenieMinistraZdrowiazdnia4sierpnia2004r.wsprawieokresowychbadań lekarskichpracownikówzatrudnionychwzakładach,którestosowałyazbestwprodukcji (Dz.U.nr183,poz.1896), Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 lipca 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie leczenia uzdrowiskowego osób zatrudnionych przy produkcji wyrobów zawierającychazbest(dz.u.nr131,poz.1100), RozporządzenieMinistraZdrowiazdnia10stycznia2005r.wsprawiewzoruksiążeczki badańprofilaktycznychdlaosoby,którabyłalubjestzatrudnionawwarunkachnarażenia zawodowego w zakładach stosujących azbest w procesach technologicznych, sposobu jejwypełnieniaiaktualizacji(dz.u.nr13,poz.109), Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynnikówszkodliwychdlazdrowiawśrodowiskupracy(dz.u.nr33,zpoz.166zpóźn. zm.), RozporządzenieMinistraPracyiPolitykiSpołecznejzdnia16grudnia2011r.zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwychdlazdrowiawśrodowiskupracy(dz.u.2011nr274,poz.1621), RozporządzenieMinistraGospodarkizdnia30października2002r.wsprawierodzajów odpadów,któremogąbyćskładowanewsposóbnieselektywny(dz.u.nr191,poz.1595), RozporządzenieMinistraGospodarkizdnia5sierpnia2010r.zmieniającerozporządzenie w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierającychazbest(dz.u.nr162,poz.1089), Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takichwyrobów(dz.u.nr216,poz.1824), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów(dz.u.nr112,poz.1206), 18 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 19

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie wzorów dokumentówstosowanychnapotrzebyewidencjiodpadów(dz.u.nr249,poz.1673), RozporządzenieMinistraŚrodowiskazdnia26lipca2002r.wsprawierodzajówinstalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczychalbośrodowiskajakocałości(dz.u.nr122,poz.1055), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesieniadlaniektórychsubstancjiwpowietrzu(dz.u.z2010r.nr16,poz.87), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie podziemnych składowiskodpadów(dz.u.nr298,poz.1771), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 27 sierpnia 2004 r. zmieniające rozporządzeniewsprawiedziennikabudowy,montażuirozbiórki,tablicyinformacyjnej orazogłoszeniazawierającegodanedotyczącebezpieczeństwapracyiochronyzdrowia (Dz.U.nr198,poz.2042), RozporządzenieMinistraInfrastrukturyzdnia20lipca2010r.zmieniającerozporządzenie w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdów do przewozu niektórych towarów niebezpiecznych(dz.u.nr137,poz.917), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia(dz.u.nr120,poz.1126), Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierająceazbest(dz.u.2011,nr8,poz.31), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r. zmieniające rozporządzeniewsprawiesposobuprzedkładaniamarszałkowiwojewództwainformacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożeniedlaśrodowiska(dz.u.2013nr0,poz.24), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu prowadzeniaprzezmarszałkawojewództwarejestruwyrobówzawierającychazbest(dz. U.2013Nr0,poz.25). 5.2. Ogólnezasadypostępowaniazwyrobamizawierającymiazbest Azbest,jakomateriałniebezpiecznypodlegaszczególnemupotraktowaniu.Odpadyzawierające azbest powinny być utylizowane w odpowiednio do tego celu przystosowanych miejscach (składowiskach). W zakresie sposobu użytkowania i warunków usuwania wyrobów zawierających azbest obowiązująnastępująceprzepisy: RozporządzenieMinistraGospodarki,PracyiPolitykiSpołecznejzdnia2 kwietnia 2004 rokuwsprawiesposobówiwarunkówbezpiecznegoużytkowaniaiusuwaniawyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 17, poz. 649) zmienione Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobów iwarunkówbezpiecznegoużytkowaniaiusuwaniawyrobówzawierającychazbest(dz.u. Nr162,poz.1089) Rozporządzenia te nakładają na właściciela nieruchomości, na której zlokalizowane są wyrobyzawierająceazbestdo: prowadzeniaokresowejkontrolistanutychwyrobów sporządzania sprawozdania z tych kontroli w postaci tzw. oceny stanu imożliwościbezpiecznegoużytkowaniawyrobówzawierającychazbest przekazywaniawynikówkontroliorganowinadzorubudowlanego Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 20 19

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja Ponadto w celu bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest właściciel nieruchomościwinien: zabezpieczyć przez zabudowę przestrzeń, na której znajdują się wyroby azbestowelubpoprzezpokryciewyrobówszczelnąpowłoką wyeliminować wszelkie prace związane z obróbką mechaniczną przy pracach zabezpieczających W przypadku podjęcia decyzji o zabezpieczeniu lub usunięciu wyrobów zawierających azbestwinien: zgłosićpracedowłaściwegoorganuadministracjiarchitektoniczno6budowlanej Wykonawcapracpolegającychnazabezpieczeniulubusuwaniuwyrobówzawierających azbestzobowiązanyjestdo: posiadania odpowiednich zezwoleń/pozwoleń/decyzji w zakresie gospodarowania odpadami niebezpiecznymi (zgodnie z obowiązującą ustawą o odpadach), przeszkolenia wszystkich pracowników zatrudnionych przy pracach związanych z zabezpieczaniem lub usuwaniem wyrobów zawierających azbest w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przestrzegania procedur dotyczących bezpiecznegopostępowania, opracowania szczegółowego planu prac usuwania wyrobów zawierających azbest, posiadanianiezbędnegowyposażeniatechnicznegoisocjalnegozapewniającego prowadzeniepraczgodniezustalonymplanemorazzabezpieczeńpracowników iśrodowiskaprzednarażeniemnadziałanieazbestu, zgłoszeniaplanowanychpracwłaściwemuorganowinadzorubudowlanegooraz właściwemuokręgowemuinspektorowipracy,przedprzystąpieniemdoprac. Ponadtowykonawcapracwinien: izolowaćodotoczeniaobszarprac,przezzastosowanieosłonzabezpieczających przenikanieazbestudośrodowiska, ogrodzić teren prac z zachowaniem bezpiecznej odległości od traktów komunikacyjnychdlaosóbpieszych, umieścićwstrefiepractabliceinformacyjne(informująceoazbeście), zastosować środki techniczne ograniczające do minimum emisje azbestu do środowiska. RozporządzenieMinistraGospodarkiiPracyzdnia14października2005rokuwsprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takichwyrobów(dz.u.z2005rokunr216poz.1824) Rozporządzenietoszczegółowookreślasposóbpostępowaniaprzedprzystąpieniemdo prac oraz w trakcie ich prowadzenia, w tym przede wszystkim obowiązki wykonawcy praczwiązanychzzabezpieczeniembądźusunięciemwyrobówzawierającychazbestw zakresieorganizacjiterenuprac,bezpieczeństwapracownikówiśrodowiska. 5.3. Ogólne zasady postępowania przy pracach naprawczych oraz demontażu wyrobówzawierającychazbest Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że pewna część prac polegających na usuwaniu z budynków mieszkalnych elewacyjnych płyt azbestowo 6 cementowych, wykonywana jest na życzeniemieszkańców,bezwcześniejszegorozpoznaniazagrożeńirzeczywistejpotrzebytakich prac. Co gorsza, szczupłe środki finansowe, przeznaczane na wykonanie takich robót, nie umożliwiają zatrudnienia firm prawidłowo i rzetelnie wykonujących wymagane czynności. Tak, więc dochodzi do sytuacji, w której wyroby z azbestocementu, dające obecnie tak znikomy 20 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 21

PROGRAMUSUWANIAAZBESTUIWYROBÓWZAWIERAJĄCYCHAZBESTDLAGMINYSOŚNICOWICE Aktualizacja poziom zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego w budynku, że nie odróżnia się go na podstawie wielogodzinnych pomiarów od poziomu tła (stanu powietrza zewnętrznego) 6 są usuwane i to w niewłaściwy sposób. Usuwanie to powoduje zanieczyszczenie w powietrzu zewnętrznym (pomiary wykonywane na stanowiskach pracy) wynoszące kilkanaście lub kilkadziesiąt tyś wł/m³. Już sama destrukcja powierzchni płyt azbestowo 6 cementowych przy użyciu szczotki drucianej, stosowanej dla oczyszczenia powierzchni płyt, w zależności od siły docisku i spoistości ścieranej płyty powodować może zanieczyszczenie od 1000 do powyżej 50000wł/m³. Brak uszczelnienia otworów okiennych i inne błędy w organizacji pracy gwarantują przedostawaniesięwytworzonychpodczasdemontażupyłówazbestudownętrzabudynku. Można, więc wyrazić opinię, że większe zagrożenie pyłami azbestu powoduje nieumiejętny demontaż wyrobów z azbestem niż właściwa eksploatacja tych wyrobów. Powstaje, zatem pytanie: kiedymożnaeksploatowaćobiektzwbudowanymiwyrobamizawierającymiazbestbez działań naprawczych? kiedyzaśnależypodjąćdziałania naprawczeijakiesątodziałania? Przyjmujesię,żewyrobyzawierająceazbestwbudynkuniesąautomatyczniezagrożeniemdla jego mieszkańców, więc nie powinny być bezwzględnie usuwane z obiektu. Usuwanie tych wyrobównieodłączniezwiązanejestzpewnymichuszkadzaniemwtrakciedemontażu,awięc ryzykiem przejściowego wzrostu zanieczyszczenia powietrza pyłami azbestu w strefach pracy (pośredniowokółbudynkulubwjegownętrzu).ryzykotopowinnobyćminimalizowaneprzez wyspecjalizowanychwykonawcówispecjalistyczne6awięckosztownetechnikipracy.jednak oszczędnaijednocześnie bezpiecznaformarealizacjipracniejestmożliwa.ztegowzględu decydujące znaczenie ma odpowiednia kwalifikacja wyrobów pod względem bezpieczeństwa iprawidłowaocenakiedynależyjeusunąć. Wcelukwalifikacjiwyrobówzawierającychazbestdodalszegoużytkowanialubusunięciaoraz określenia stopnia pilności działań naprawczych, właściciele obiektów posiadających obiekty z wyrobami zawierającymi azbest powinni wykonać ocenę stanu i możliwości bezpiecznego użytkowaniawyrobówzawierającychazbestwedługzałącznikanr1dorozporządzeniaministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie sposobów iwarunkówbezpiecznegoużytkowaniaiusuwaniawyrobówzawierającychazbest(dz.u.nr162 poz.1089). Podczassporządzaniawspomnianejtu ocenylubwobecplanowanychremontówwbudynku, w którym znajdują się wbudowane wyroby zawierające azbest, należy mieć świadomość, jakie czynności,albowyrobyiichszczególnakonfiguracjawobiekcie,stwarzająryzykouwolnieniado powietrzapyłówazbestu. Sątonp.: Nieumyślne, nieświadome uszkadzanie mechaniczne wspomnianych wyrobów podczas adaptacji, remontów i modernizacji (np. okablowanie, usuwanie ścianek działowych, usuwaniepokryćdachowychitp), Usuwanielubpróbyzabezpieczenia,tychwyrobówzwłaszczawsposóbniewłaściwy, Niewłaściwa eksploatacja wyrobów, lub zmiana sposobu eksploatacji wyrobów, powodująca ich drgania, tarcie, (szczególnie zagrożone destrukcją są wyroby w obiektach o konstrukcji niesztywnej), wibracje przenoszone na wyroby z azbestem, pochodzące od: pracy maszyn, wind, także niekorzystne dla budynku sąsiedztwo dróg obciążonychciężkimtransportem,transportszynowy,metroitp. Poddaniewyrobówzazbestemsilnymruchompowietrza,wywołanympracąmaszyn(np. wentylatory,odkurzacze), Uszkodzeniaeksploatacyjnewyrobówzawierającychazbestorazstarzeniesięichorazzły stantechniczny,wtymuszkodzeniamechaniczne,spękaniapowierzchni,wyszczerbienie krawędzi,korozjachemiczna,biologiczna,termiczna,wilgotnościowapowodujązmiany 21 Id: 6EE911D1-C46D-436B-AE83-DD74CF2A2369. Podpisany Strona 22