LBI-4111-01-08/2013 K/13/003 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

LBI-4111-01-08/2013 K/13/003 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę Kontroler Jednostka kontrolowana Kierownik jednostki kontrolowanej K/13/003 Udzielanie uczniom przez jednostki samorządu terytorialnego pomocy materialnej o charakterze motywacyjnej (stypendiów) Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Białymstoku Jerzy Chwiedosik główny specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr 89517 z dnia 16 stycznia 2014 r. (dowód: akta kontroli str. 1-2) Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego 1, ul. Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1, 15-888 Białystok (dowód: akta kontroli str. 1-3) Jarosław Zygmunt Dworzański Marszałek Województwa Podlaskiego (dowód: akta kontroli str. 4) Ocena ogólna Uzasadnienie oceny ogólnej Opis stanu faktycznego II. Ocena kontrolowanej działalności Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie 2 udzielanie przez Zarząd Województwa Podlaskiego w latach 2011-2013 wsparcia stypendialnego uzdolnionym uczniom oraz stypendiów w dziedzinie twórczości artystycznej uczniom uzdolnionym artystycznie. Ocenę pozytywną uzasadnia ustalenie reguł przyznawania stypendiów naukowych i w dziedzinie twórczości artystycznej zgodnych z wymogami szczegółowego opisu priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 3 oraz przepisami ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej 4, przyznawanie stypendiów uprawnionym osobom, w oparciu o przyjęte kryteria, a także egzekwowanie od stypendystów przedstawiania sprawozdań z wykorzystania stypendiów. III. Opis ustalonego stanu faktycznego 1. Zaspokojenie potrzeb w zakresie stypendiów 1.1 W latach 2011-2013 Departament Edukacji, Sportu i Turystyki UMWP, w ramach POKL 2007-2013, Poddziałania 9.1.3 Pomoc dla uczniów szczególnie uzdolnionych, realizował następujące projekty: Wsparcie stypendialne dla uzdolnionych uczniów 2011, Wsparcie stypendialne dla uzdolnionych uczniów 2012, Wsparcie stypendialne dla uzdolnionych uczniów 2013-2014, polegające na przyznawaniu przez Zarząd Województwa Podlaskiego pomocy materialnej o charakterze motywacyjnym szczególnie uzdolnionym uczniom szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkoły publicznej, z terenu województwa podlaskiego. (dowód: akta kontroli str. 17-21, 22, 39, 56) W okresie objętym kontrolą Zarząd Województwa Podlaskiego przyznawał też stypendia w dziedzinie twórczości artystycznej uczniom uzdolnionym artystycznie ze szkół podstawowych, gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych oraz podstawowych i średnich szkół artystycznych z województwa podlaskiego. (dowód: akta kontroli 6, 127-134) 1 dalej: UMWP. 2 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. Jeżeli sformułowanie oceny ogólnej według proponowanej skali byłoby nadmiernie utrudnione, albo taka ocena nie dawałaby prawdziwego obrazu funkcjonowania kontrolowanej jednostki w zakresie objętym kontrolą, stosuje się ocenę opisową, bądź uzupełnia ocenę ogólną o dodatkowe objaśnienie. 3 dalej: POKL 2007-2013. 4 Dz. U. z 2012 r., poz. 406, dalej: ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. 2

1.2 Projekty zakładały wsparcie najbardziej uzdolnionych uczniów, znajdujących się w trudniej sytuacji materialnej (po 200 w latach 2011 i 2012 i po 230 w latach 2013-2014), m.in. w celu: zmniejszenia bariery ekonomicznej w rozwoju edukacyjnym uczniów szczególnie uzdolnionych, wyrównania dysproporcji między uczniami najbardziej uzdolnionymi z terenów wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców, zwiększenia motywacji uczniów do kształcenia i osiągania lepszych wyników edukacyjnych w zakresie nauk preferowanych z punktu widzenia rozwoju regionu, zwiększenia zainteresowania naukami matematycznymi i przyrodniczymi. (dowód: akta kontroli str. 17-21) Korzystając z uprawnień określonych w art. 7b ust. 1 i 3 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, Sejmik Województwa Podlaskiego ustanowił stypendia w dziedzinie twórczości artystycznej dla uczniów uzdolnionych artystycznie z województwa podlaskiego oraz ustalił zasady i tryb ich przyznawania (uchwały z dnia 27 czerwca 2005 r., 19 grudnia 2011 r, i 21 czerwca 2012 r.). Zgodnie z tymi uchwałami liczba przyznawanych stypendiów wynosiła 45 w 2011 r. i po 60 w latach 2012-2013. Były one przyznawane na rok kalendarzowy w wysokości 250 zł miesięcznie (3.000 zł rocznie) we wszystkich latach objętych kontrolą. Do otrzymania stypendium byli uprawnieni uczniowie szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, mający osiągnięcia artystyczne. (dowód: akta kontroli str. 113-118) 1.3 Środki na stypendia w budżecie Województwa Podlaskiego planowano i wypłacano: z 3247 i 3249 (stypendia dla uczniów) w dziale 854 Edukacyjna opieka wychowawcza, w rozdziale 85415 Pomoc materialna dla uczniów w przypadku stypendiów dla uczniów szczególnie uzdolnionych, z 3240 (stypendia dla uczniów), w dziale 921 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego, w rozdziale 92195 Pozostała działalność w przypadku stypendiów dla uczniów uzdolnionych artystycznie. Regionalna Izba Obrachunkowa w Białymstoku nie zgłaszała uwag w sprawie ujęcia środków w budżecie. (dowód: akta kontroli str. 7-16) Na wsparcie materialne dla szczególnie uzdolnionych uczniów zaplanowano i wydatkowano 800 tys. zł w 2011 r., 850 tys. zł w 2012 r. i 920 tys. zł w 2013 r. Natomiast na stypendia dla uczniów uzdolnionych artystycznie wykorzystano odpowiednio 135, 180 i 180 tys. zł, co stanowiło 100% zaplanowanych środków. Środki na stypendia planowano w oparciu o założenia projektów Wsparcie stypendialne dla uzdolnionych uczniów oraz uchwały Sejmiku Województwa Podlaskiego w sprawie szczegółowych zasad i trybu przyznawania oraz wysokości stypendiów w dziedzinie twórczości artystycznej, ustalające liczbę stypendiów i ich wysokość. (dowód: akta kontroli str. 5-6, 17-21, 113-118) Stypendia otrzymali wszyscy uczniowie, którzy spełniali wymagane kryteria (w przypadku stypendiów dla uzdolnionych uczniów uzyskali najwyższą liczbę punktów). Wypłacano je w terminach określonych w uchwałach Sejmiku Województwa Podlaskiego oraz w umowach zawartych ze stypendystami: uczniom szczególnie uzdolnionym jednorazowo do końca grudnia każdego roku, zaś uczniom uzdolnionym artystycznie miesięcznie. (dowód: akta kontroli str. 28, 43, 60, 90-91, 95-96, 100-101, 113-118, 136-141) Ustalone nieprawidłowości W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie nie stwierdzono nieprawidłowości. Ocena cząstkowa Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie zaspokajanie potrzeb uczniów w zakresie stypendiów. 3

Opis stanu faktycznego 2. Zgodność uregulowań (przyjętych przez Sejmik Województwa Podlaskiego) dotyczących udzielania stypendiów z przepisami prawa 2.1 Zasady udzielania wsparcia stypendialnego dla uzdolnionych uczniów zostały określone w regulaminach, ustalonych uchwałami Sejmiku Województwa Podlaskiego z 11 kwietnia 2011 r., 23 kwietnia 2012 r. i 27 maja 2013 r., podjętych na podstawie art. 18 pkt 19a w związku z art. 11 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa 5. Uchwały odpowiadały wymogom zawartym w szczegółowym opisie priorytetów POKL 2007-2013, bowiem do ubiegania się o stypendium byli uprawnieni uczniowie: szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkoły publicznej, zameldowani na pobyt stały na terenie województwa podlaskiego, spełniający kryterium dochodowe (dochód na osobę w rodzinie nie przekracza dwukrotności kwoty uprawniającej do otrzymania świadczeń rodzinnych na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych 6 ), spełniający kryteria szczególnego uzdolnienia, tj.: kandydaci ubiegający się o stypendium w 2011 r. w roku szkolnym 2010/2011 uzyskali średnią ocen co najmniej 4,0, byli laureatami lub finalistami konkursu, olimpiady lub turnieju na szczeblu międzynarodowym, krajowym albo uzyskali na sprawdzianie zewnętrznym przynajmniej 36 pkt (uczniowie gimnazjum), a uczniowie szkoły ponadgimnazjalnej co najmniej 46 pkt z części matematyczno-przyrodniczej, a także spełniali kryteria dodatkowe osiągnięcia edukacyjne dotyczą nauk preferowanych (matematyczno-przyrodniczych lub techniczno-zawodowych), mieszkali na terenach wiejskich lub miast do 25 tys. mieszkańców, co najmniej ocena dobra z przedmiotu lub z grupy przedmiotów preferowanych. Dodatkowe punkty przyznawano uczniom o najniższym dochodzie na osobę w rodzinie (do 500 zł 10 pkt, 501-700 zł 5 pkt, 701-1.008 zł 2 pkt, a w przypadku gdy w rodzinie było dziecko niepełnosprawne 5 pkt przyznawano za dochód mieszczący się w przedziale 501-800 zł, zaś 2 pkt gdy dochód wynosił od 801-1.166 zł), kandydaci ubiegający się o stypendium w latach 2012-2013 w latach szkolnych 2011/2012 i 2012/2013 uzyskali średnią ocen co najmniej 5,0 lub otrzymali ze sprawdzianu kończącego szkołę podstawową co najmniej 38 pkt, a ze sprawdzianu kończącego gimnazjum co najmniej 90% z części matematycznej lub przyrodniczej albo byli laureatami, finalistami konkursu, olimpiady, turnieju na szczeblu międzynarodowym, krajowym lub wojewódzkim. W celu wyłonienia w pierwszej kolejności osób z grupy preferowanej przyznawano punkty za spełnienie kryteriów dodatkowych zameldowanie na terenie wiejskim lub w mieście do 25 tys. mieszkańców, osiągnięcia edukacyjne dotyczą nauk preferowanych (przyrodniczych lub zawodowych technicznych), niski dochód na osobę w rodzinie (wg ustalonej skali: do 500 zł 5 pkt, 501-700 zł 3 pkt, 701-1.008 zł 1 pkt, a w przypadku gdy w rodzinie było dziecko niepełnosprawne 3 pkt przyznawano za dochód mieszczący się w przedziale 501-800 zł, zaś 1 pkt gdy dochód wynosił od 801-1.166 zł), co najmniej ocena bardzo dobra z przedmiotu lub z grupy przedmiotów preferowanych, średnia ocen na świadectwie mieszcząca się w ustalonym przedziale (poniżej 4,5 0 pkt, w przedziale 4,5-4,8 1 pkt, w przedziale 4,8-5,2 3 pkt, zaś powyżej 5,2 5 pkt), wysokość ustanowionego stypendium wynosiła 4.000 zł w 2011 roku i w latach 2013-2014 oraz 4.250 zł w 2012 roku, tj. mieściła się w limicie określonym w szczegółowym opisie priorytetów POKL 2007-2013. (dowód: akta kontroli str. 24-38, 40-53, 57-70) 5 Dz. U. z 2013 r., poz. 596 ze zm. 6 Dz. U. z 2013 r., poz. 1456. 4

Artykuł 7b ust. 1 i 3 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej pozostawił kompetencje do ustalania trybu i zasad udzielania stypendiów w dziedzinie twórczości artystycznej organom stanowiącym jednostek samorządu terytorialnego. Przyjęte przez Sejmik Województwa Podlaskiego rozwiązania w tym zakresie opisano w pkt 1.2 niniejszego wystąpienia. 2.2 Uchwały Sejmiku Województwa Podlaskiego w sprawie zasad przyznawania stypendiów dla uzdolnionych uczniów oraz w sprawie szczegółowych zasad i trybu przyznawania oraz wysokości stypendiów w dziedzinie twórczości artystycznej, uczniom uzdolnionym artystycznie przedłożono Wojewodzie Podlaskiemu. Zostały one opublikowane w Dzienniku Urzędowym Województwa Podlaskiego. 7 Ustalone nieprawidłowości W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie nie stwierdzono nieprawidłowości. Ocena cząstkowa Opis stanu faktycznego Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie przyjęte przez Sejmik Województwa Podlaskiego uregulowania w sprawie udzielania stypendiów. 3. Zgodność zasad udzielania stypendiów z uchwałami Sejmiku Województwa Podlaskiego W okresie objętym kontrolą do Departamentu Edukacji, Sportu i Turystyki UMWP w ramach projektów Wsparcie stypendialne dla uzdolnionych uczniów wpłynęło 1.537 wniosków o przyznanie stypendium, w tym 358 w 2011 r., 616 w 2012 r i 563 w 2013 r. (dowód: akta kontroli str. 26, 41, 58-71) Wnioski o stypendium w dziedzinie twórczości artystycznej uczniom uzdolnionym artystycznie, zgodnie z postanowieniami uchwał Sejmiku Województwa Podlaskiego z 27 czerwca 2005 r. i 21 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu przyznawania tych stypendiów, składano do dnia 31 października roku poprzedzającego rok przyznania stypendium. Do Departamentu Kultury i Dziedzictwa Narodowego UMWP wpłynęły 503 wnioski, w tym 167 wniosków na 2011 r., 151 na 2012 r. i 185 na 2013 r. (dowód: akta kontroli str. 111, 142-146) Wnioski o stypendia dla uzdolnionych uczniów były oceniane przez pracowników Departamentu Edukacji, Sportu i Turystyki, którzy w oparciu o ustalone kryteria, każdemu kandydatowi przyznawali punkty. Liczba uzyskanych punktów decydowała o miejscu kandydata na liście rankingowej, sporządzanej przez Dyrektora tego Departamentu i przedkładanej Zarządowi Województwa Podlaskiego. Listy rankingowe były podawane do publicznej wiadomości na stronie internetowej www.wrotapodlasia.pl. Na podstawie takich list Zarząd, w drodze uchwały, przyznawał stypendia uczniom o najwyższej liczbie punktów. W latach 2011 2013 minimalna liczba punktów pozwalająca na otrzymanie stypendium wynosiła odpowiednio 25, 18 i 18 punktów. (dowód: akta kontroli str. 92-93, 98-99, 102-103, 104-108) Wnioski o stypendia w dziedzinie twórczości artystycznej oceniały Komisje powołane przez Zarząd Województwa Podlaskiego 8. Do przyznania stypendium w latach 201-2013 Komisje wytypowały odpowiednio 45, 60 i 60 kandydatów. (dowód: akta kontroli str. 119-122, 135) W wyniku analizy 60 wniosków o przyznanie stypendium (po 30 wniosków o stypendia dla uczniów szczególnie uzdolnionych i dla uczniów uzdolnionych artystycznie) ustalono, że: wszystkie wnioski zostały złożone terminowo, przez uprawnione podmioty: w przypadku stypendiów dla uzdolnionych uczniów przez dyrektorów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych (w 2011 r.) oraz uczniów lub ich przedstawicieli ustawowych (w 7 Z 2011 r. nr 121 poz. 1376, z 2012 r. poz. 1430, z 2013 r. poz. 2433 - uchwały w sprawie zasad przyznawania stypendiów dla uczniów szczególnie uzdolnionych, z 2005 r., nr 173, poz. 1973 i z 2012 r. poz. 1978 w sprawie zasad przyznawania stypendiów w dziedzinie twórczości artystycznej. 8 Uchwały zarządu Województwa Podlaskiego nr 192/2918/09 z 27 października 2009 r., nr 62/755/2011 z 2 listopada 2011 r., nr 125/1800/2012 z 13 listopada 2013 r. 5

latach 2012-2013), zaś w przypadku stypendiów dla uczniów uzdolnionych artystycznie przez dyrektorów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, podstawowych i średnich szkół artystycznych oraz instytucje kultury i stowarzyszenia, do wniosków dołączono wymagane dokumenty, w tym między innymi: kopie świadectw szkolnych, zaświadczeń potwierdzających wyniki z egzaminów zewnętrznych, dokumenty potwierdzające wysokość dochodu na osobę w rodzinie kandydata oraz zaświadczenia potwierdzające osiągnięcia w dziedzinie kultury, kandydaci spełniali wymagane warunki do uzyskania stypendiów, w szczególności uczyli się w szkołach województwa podlaskiego (kandydaci do obu rodzajów stypendiów), posiadali wymaganą średnią na świadectwie, uzyskali odpowiednią liczbę punktów z egzaminów zewnętrznych, spełniali kryterium dochodowe, zaś kandydaci do stypendiów dla uczniów szczególnie uzdolnionych, posiadali osiągnięcia artystyczne. (dowód: akta kontroli str. 73-81, 142-147) Ustalone nieprawidłowości W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie nie stwierdzono nieprawidłowości. Ocena cząstkowa Opis stanu faktycznego Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie typowanie kandydatów do udzielenia stypendiów naukowego i za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej. 4. Prawidłowość udzielania stypendiów (czy stypendia były udzielane osobom uprawnionym i w odpowiedniej wysokości) 4.1 W okresie objętym kontrolą w ramach realizacji projektów Wsparcie stypendialne dla uzdolnionych uczniów stypendia przyznano i udzielono 630 uczniom, w tym: w 2011 r. 200 uczniom, z tego 125 z gimnazjum i 75 ze szkół ponadgimnazjalnych, w 2012 r. 200 uczniom, z tego 151 z gimnazjum i 49 ze szkół ponadgimnazjalnych, w 2013 r. 230 uczniom, z tego 162 z gimnazjum i 68 ze szkół ponadgimnazjalnych. (dowód: akta kontroli str. 72) Stypendia w dziedzinie twórczości artystycznej przyznano i udzielono: w 2011 r. 45 uczniom, w tym po 12 ze szkół podstawowych i gimnazjalnych oraz 21 ze szkół ponadgimnazjalnych, w 2012 r. 60 uczniom, w tym 15 ze szkół podstawowych, 32 z gimnazjów i 13 ze szkół ponadgimnazjalnych, w 2013 r. 60 uczniom, w tym 13 ze szkół podstawowych, 17 z gimnazjów oraz 30 ze szkół ponadgimnazjalnych. (dowód: akta kontroli str. 112) Analiza losowo wybranej dokumentacji 30 stypendystów stypendium dla uzdolnionych uczniów oraz 30 stypendystów w dziedzinie twórczości artystycznej wykazała, że stypendia otrzymały osoby uprawnione. (dowód: akta kontroli str. 73-81, 142-147) 4.2 Zgodnie z postanowieniami regulaminów przyznawania stypendiów dla uczniów szczególnie uzdolnionych oraz uchwałami Zarządu Województwa Podlaskiego w sprawie przyznania stypendiów w dziedzinie twórczości artystycznej uczniom uzdolnionym artystycznie z województwa podlaskiego, wypłata przyznanych stypendiów następowała na podstawie umów zawartych ze stypendystami lub z ich przedstawicielami ustawowymi (w przypadku stypendystów niepełnoletnich). Analiza 60 losowo wybranych umów stypendialnych (po 30 dla każdego rodzaju stypendium) wykazała, że wszystkie umowy zostały sporządzone wg ustalonego wzoru i podpisane przez Marszałka Województwa Podlaskiego oraz członka Zarządu Województwa. Zawierały one między innymi: określenie wysokości stypendium oraz wskazanie okresu na jaki je przyznano (10 miesięcy w przypadku stypendium dla uczniów szczególnie uzdolnionych i 12 miesięcy dla uczniów uzdolnionych artystycznie), 6

Ustalone nieprawidłowości określenie kwoty stypendium stypendium naukowe 4.000 zł w 2011 r i w 2013 r. oraz 4.250 zł w 2012 r.; stypendium w dziedzinie twórczości artystycznej 3.000 zł we wszystkich latach objętych kontrolą, sposób oraz termin wypłaty (stypendia naukowe - jednorazowo, do 31 grudnia każdego roku, stypendia artystyczne - w miesięcznych ratach, płatnych do ostatniego dnia każdego miesiąca), wskazanie celu, na jaki stypendium może być wykorzystane, termin przedłożenia sprawozdania z wykorzystania środków finansowych, zobowiązanie do zwrotu stypendium oraz wskazanie przypadków, w których wystąpi konieczność zwrotu. (dowód: akta kontroli str. 82-83, 90-91, 95-96, 100-101, 136-141, 151-153) W okresie objętym kontrolą wszystkie stypendia wypłacano terminowo. (dowód: akta kontroli str. 6 i 110) Stypendyści, stosownie do zawartych umów, składali sprawozdania z wykorzystania otrzymanych stypendiów. Analiza 60 losowo wybranych rozliczeń wykazała, że wszystkie stypendia wykorzystano zgodnie z przeznaczeniem. W 14 przypadkach sprawozdania wpłynęły do UMWP od 2 do 27 dni po wyznaczonym terminie. W latach 2011-2013 nie odnotowano przypadków żądania zwrotu wypłaconego stypendium. (dowód: akta kontroli str. 85-89 148-150) W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie nie stwierdzono nieprawidłowości. Ocena cząstkowa Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie udzielanie stypendiów naukowych oraz stypendiów za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej. Prawo zgłoszenia zastrzeżeń IV. Pozostałe informacje i pouczenia Wystąpienie pokontrolne zostało sporządzone w dwóch egzemplarzach; jeden kierownikowi jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli. Zgodnie z art. 54 ustawy o NIK kierownikowi jednostki kontrolowanej przysługuje prawo zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. Zastrzeżenia zgłasza się do dyrektora Delegatury NIK w Białymstoku. Białystok, dnia 12 marca 2014 r. Kontroler Jerzy Chwiedosik główny specjalista kontroli państwowej DYREKTOR DELEGATURY Najwyższej Izby Kontroli z up. p.o. WICEDYREKTORA Agata Ciupa...... podpis podpis 7