KOMENTARZ Karta Nauczyciela
Polecamy również: Stosunek pracy nauczyciela mianowanego W. Jędrychowska-Jaros Prawo pracy. Komentarz M.T. Romer Prawo zatrudnienia M. Gersdorf Wzory pism procesowych z zakresu prawa pracy M. Raczkowski, A. Woźniak Zatrudnieni i zatrudniający na aktualnym rynku pracy M. Gersdorf, M. Raczkowski, R. Wyziński
KOMENTARZ Karta Nauczyciela Małgorzata Zając-Rzosińska Jakub Jakubowski WYDANIE 1 Stan prawny na 1 sierpnia 2014 roku Warszawa 2014
Spis treści Spis treści Wykaz skrótów............................................... 11 Wprowadzenie............................................... 15 USTAWA z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 191) Rozdział 1. Postanowienia wstępne............................ 17 Art. 1. [Zakres podmiotowy stosowania ustawy].................. 17 Art. 2. [Podmioty wyłączone z zastosowania ustawy].............. 23 Art. 3. [Pojęcia ustawowe]...................................... 24 Art. 4. [Współdziałanie organów administracji publicznej ze związkami zawodowymi].............................. 27 Art. 5 (uchylony).............................................. 32 Rozdział 2. Obowiązki nauczycieli............................. 34 Art. 6. [Katalog obowiązków nauczyciela]....................... 34 Art. 6a. [Zasady oceny pracy nauczyciela]........................ 35 Art. 7. [Kompetencje dyrektora szkoły]......................... 41 Art. 8. [Zasady sprawowania nadzoru pedagogicznego]........... 57 Rozdział 3. Wymagania kwalifikacyjne......................... 62 Art. 9. [Kwalifikacje wymagane od osób zatrudnionych na stanowisku nauczyciela]............................... 62 Rozdział 3a. Awans zawodowy nauczycieli..................... 71 Art. 9a. [Stopnie awansu zawodowego nauczycieli]................ 71 Art. 9b. [Awans zawodowy nauczyciela warunki uzyskania oraz organy uprawnione do nadania kolejnego stopnia awansu zawodowego].......................................... 75 5
Spis treści Art. 9c. [Awans zawodowy nauczyciela staż, opiekun stażu, ocena dorobku zawodowego].................................. 83 Art. 9d. [Awans zawodowy nauczyciela rozpoczęcie stażu, postępowanie kwalifikacyjne lub egzaminacyjne].......... 94 Art. 9e. [Awans zawodowy nauczyciela podmioty uprawnione do postępowania kwalifikacyjnego bez odbycia stażu]...... 99 Art. 9f. [Awans zawodowy nauczyciela wyższy poziom wykształcenia, zmiana zatrudnienia w trakcie stażu]....... 105 Art. 9g. [Awans zawodowy nauczyciela komisje kwalifikacyjne, komisje egzaminacyjne, eksperci]........................ 108 Art. 9h. [Awans zawodowy nauczyciela nadzór nad postępowaniem].. 118 Art. 9i. [Awans zawodowy nauczyciela tytuł honorowy profesora oświaty].............................................. 124 Rozdział 4. Nawiązanie, zmiana i rozwiązanie stosunku pracy... 129 Art. 10. [Nawiązanie stosunku pracy z nauczycielem]............. 129 Art. 11. [Zasady nawiązania z nauczycielem stosunku pracy]...... 141 Art. 11a. [Legitymacja służbowa nauczyciela]..................... 142 Art. 12. [Dobór metod nauczania oraz podnoszenie kwalifikacji]... 145 Art. 13. [Termin nawiązania nauczycielskiego stosunku pracy]..... 147 Art. 14. [Elementy aktów mianowania i umów o pracę]........... 148 Art. 15. [Ślubowanie]......................................... 149 Art. 16. [Wygaśnięcie stosunku pracy z powodu nieprzystąpienia do pracy]............................................ 150 Art. 17. 6 [Zasady powierzania stanowisk kierowniczych, urlop bezpłatny]........................................... 151 Art. 18. [Przeniesienie nauczyciela na jego wniosek lub z urzędu za zgodą]............................................ 157 Art. 19. [Przeniesienie nauczyciela z urzędu bez jego zgody]....... 160 Art. 20. [Rozwiązanie stosunku pracy likwidacja szkoły, zmiany organizacyjne]........................................ 163 Art. 21. [Zwrot kosztów przeniesienia nauczyciela w trybie z art. 18 i 19]......................................... 176 Art. 22. [Uzupełnienie pensum. Ograniczenie zatrudnienia]....... 177 Art. 23. [Rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem zatrudnionym na podstawie mianowania. Przyczyny i termin]........... 184 Art. 24 (uchylony)............................................ 195 Art. 25 (uchylony)............................................ 195 Art. 26. [Wygaśnięcie stosunku pracy nauczyciela]............... 195 Art. 27. [Rozwiązanie stosunku pracy zawartego na podstawie umowy o pracę na czas nieokreś lony].................... 197 Art. 28. [Odprawy pieniężne dla nauczycieli mianowanych]........ 200
Spis treści Rozdział 5. Warunki pracy i wynagrodzenie.................... 204 Art. 29. [Warunki pracy w szkole].............................. 204 Art. 30. [Składniki wynagrodzenia]............................ 206 Art. 30a. [Jednorazowy dodatek uzupełniający]................... 218 Art. 30b. [Kontrola regionalnej izby obrachunkowej]............... 223 Art. 31. [Jednorazowa gratyfikacja pieniężna].................... 224 Art. 32. [Wynagrodzenie i inne świadczenia dla nauczycieli w urzędach].......................................... 225 Art. 33. [Dodatek za wysługę lat]............................... 228 Art. 34. [Dodatek za pracę w trudnych lub uciążliwych warunkach].. 232 Art. 35. [Godziny ponadwymiarowe, godziny doraźnych zastępstw].. 237 Art. 36. [Układy zbiorowe pracy]............................... 242 Art. 37 (uchylony)............................................ 244 Art. 38. [Nabycie prawa do wynagrodzenia]..................... 244 Art. 39. [Zmiana wysokości wynagrodzenia, termin wypłaty wynagrodzenia]...................................... 246 Art. 40. [Wygaśnięcie prawa do wynagrodzenia]................. 250 Art. 41 (uchylony)............................................ 251 Art. 42. [Czas pracy].......................................... 251 Art. 42a. [Obniżenie tygodniowego wymiaru zajęć]................ 264 Art. 42b. [Praca w porze nocnej]................................ 266 Art. 42c. [Pięciodniowy tydzień pracy]........................... 267 Art. 43 (uchylony)............................................ 269 Art. 44 (uchylony)............................................ 269 Art. 45 (uchylony)............................................ 270 Art. 46 (uchylony)............................................ 270 Rozdział 6. Nagrody i odznaczenia............................. 271 Art. 47. [Nagroda jubileuszowa]................................. 271 Art. 48. [Dodatkowe wynagrodzenie roczne]..................... 273 Art. 49. [Specjalny fundusz na nagrody dla nauczycieli]............ 277 Art. 50 (uchylony)............................................. 280 Art. 51. [Medal Komisji Edukacji Narodowej]..................... 280 Art. 52 (uchylony)............................................. 282 Rozdział 7. Uprawnienia socjalne i urlopy...................... 283 Art. 53. [Odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych]...... 283 Art. 54. [Prawo do lokalu mieszkalnego, dodatek mieszkaniowy].... 286 Art. 55 (uchylony)............................................. 290 Art. 56. [Prawo do korzystania ze szkolnej działki gruntu].......... 291 Art. 57 (uchylony)............................................. 292 Art. 58. [Prawo do mieszkania w budynkach szkolnych]............ 292 Art. 59 (uchylony)............................................. 293 7
Spis treści Art. 60. [Zachowanie uprawnień socjalnych]..................... 293 Art. 61. [Jednorazowy zasiłek na zagospodarowanie]............. 294 Art. 62 (uchylony)............................................ 295 Art. 63. [Ochrona nauczyciela jako funkcjonariusza publicznego]... 296 Art. 64. [Urlop wypoczynkowy]................................ 298 Art. 65. [Prawo do urlopu w szkole feryjnej]..................... 300 Art. 66. [Urlop uzupełniający]................................. 301 Art. 67. [Wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego]........ 304 Art. 67a. [Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego, zakończenie urlopu].............................................. 306 Art. 67b. [Rezygnacja z urlopu wychowawczego].................. 308 Art. 67c. [Urlop wypoczynkowy po urlopie wychowawczym]....... 308 Art. 68. [Pomoc nauczycielom kształcącym się].................. 309 Art. 69. [Przerwa w pracy].................................... 313 Art. 70. [Urlop bezpłatny]..................................... 313 Rozdział 7a. Finansowanie dokształcania i doskonalenia zawodowego nauczycieli.......................... 315 Art. 70a. [Środki na dofinansowanie doskonalenia zawodowego].... 315 Rozdział 8. Ochrona zdrowia.................................. 321 Art. 71 (uchylony)............................................. 321 Art. 72. [Pomoc zdrowotna dla nauczycieli]...................... 321 Art. 73. [Urlop dla poratowania zdrowia]......................... 325 Rozdział 9. Dzień Edukacji Narodowej.......................... 335 Art. 74. [Dzień Edukacji Narodowej]............................. 335 Rozdział 10. Odpowiedzialność dyscyplinarna.................. 337 Art. 75. [Podstawy odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli]... 337 Art. 76. [Katalog kar dyscyplinarnych]........................... 342 Art. 77. [Komisje dyscyplinarne i ich właś ciwość]................. 345 Art. 78. [Zasada niezawisłości komisji dyscyplinarnych]............ 347 Art. 79. [Instytucja rzecznika dyscyplinarnego]................... 348 Art. 80. [Postępowanie dyscyplinarne wszczęcie]................ 349 Art. 81. [Odpowiedzialność dyscyplinarna przedawnienie]........ 354 Art. 82. [Kary dyscyplinarne zatarcie].......................... 355 Art. 83. [Instytucja zawieszenia w pełnieniu obowiązków nauczyciela]........................................... 356 Art. 84. [Zawieszenie w pełnieniu obowiązków wynagrodzenie]... 359 Art. 85. [Zasady postępowania dyscyplinarnego delegacja ustawowa]............................................ 361 8
Spis treści Rozdział 11. Uprawnienia emerytalne.......................... 363 Art. 86. [Prawo do zaopatrzenia emerytalnego]................... 363 Art. 87. [Odprawa emerytalno-rentowa].......................... 369 Art. 88. [Emerytura wcześniejsza]............................... 374 Art. 89 (uchylony)............................................. 383 Art. 90. [Dodatek do emerytury lub renty za tajne nauczanie]....... 384 Art. 91 (uchylony)............................................. 385 Rozdział 11a. Przepisy szczególne............................. 386 Art. 91a. [Uprawnienia nauczycieli zatrudnionych w urzędach, komisjach egzaminacyjnych]........................... 386 Art. 91b. [Zakres stosowania ustawy]............................ 388 Art. 91c. [Stosowanie przepisów Kodeksu pracy, sądy pracy]........ 392 Art. 91d. [Kompetencje organów prowadzących szkoły]............ 395 Rozdział 12. Przepisy przejściowe i końcowe................... 398 Art. 92 (uchylony)............................................ 398 Art. 93 (uchylony)............................................ 398 Art. 94. [Utrzymanie kwalifikacji nauczycieli]................... 399 Art. 95 (uchylony)............................................ 400 Art. 96. [Nauczyciele mianowani].............................. 401 Art. 97 (uchylony)............................................ 403 Art. 98 (uchylony)............................................ 404 Art. 99. [Uprawnienia lub świadczenia branżowe]................ 404 Art. 100. [Nabycie nowych świadczeń]........................... 405 Art. 101. [Przepisy poprzednio obowiązujące utrata mocy, dalsze obowiązywanie]...................................... 406 Art. 102. [Wejście w życie ustawy]............................... 407 Wzory pozwów............................................... 409 I. Pozew o ustalenie podstawy prawnej nawiązania stosunku pracy..................................................... 409 II. Pozew o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne brak zgody zarządu organizacji związkowej.................. 415 III. Pozew o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne brak konsultacji, o której mowa w art. 20 ust. 5a KN........... 419 IV. Pozew o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne nieprawidłowe kryterium doboru........................... 423 V. Pozew o odszkodowanie za niezgodne z prawem odwołanie z funkcji dyrektora szkoły w trybie z art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty......................................... 428 VI. Pozew o zapłatę wynagrodzenia............................. 435 9
Spis treści VII. Pozew o ustalenie prawa do urlopu dla poratowania zdrowia... 438 VIII. Pozew o sprostowanie świadectwa pracy..................... 442 Bibliografia.................................................. 445 Orzecznictwo................................................ 447 Orzecznictwo Sądu Najwyższego................................ 447 Orzecznictwo sądów okręgowych................................ 455 Orzecznictwo sądów apelacyjnych............................... 455 Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego................. 456 Orzecznictwo wojewódzkich sądów administracyjnych............. 457 Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego........................ 460 10
Wykaz skrótów Wykaz skrótów Akty prawne k.c. ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 121) k.k. ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KN ustawa z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 191) k.p. ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) k.p.a. ustawa z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.) k.p.c. ustawa z 17 listo pada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) k.p.k. ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i sprost.) r.p.d. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 22 stycznia 1998 r. w sprawie komisji dyscyplinarnych dla nauczycieli i trybu postępowania dyscyplinarnego (Dz.U. Nr 15, poz. 64) r.s.a.z. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 1 marca 2013 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. z 2013 r., poz. 393) u.d.w.r. ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek budżetowych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 1144) u.e.p. ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.). u.e.r. ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) 11
Wykaz skrótów u.n.ś.k. u.p.d.o.f. u.r.i.o. u.s.o. u.z.z. ustawa z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. Nr 97, poz. 800 ze zm.) ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.) ustawa z 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 1113 ze zm.) ustawa z 7 wrześ nia 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.) ustawa z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 167) Organy NSA SA SN SO TK WSA ZUS Naczelny Sąd Administracyjny sąd apelacyjny Sąd Najwyższy sąd okręgowy Trybunał Konstytucyjny wojewódzki sąd administracyjny Zakład Ubezpieczeń Społecznych Publikatory Biul.SN Dz.U. Dz.Urz. M.P. NZS ONSA ONSAiWSA OSA OSNAPiUS OSNC OSNCP OSNP OSP OSPiKA OTK ZU OTK-A ZU Biuletyn Sądu Najwyższego Dziennik Ustaw Dziennik Urzędowy Monitor Polski Nowe Zeszyty Samorządowe Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Orzecznictwo Sądów Polskich Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy, Seria A 12
Wykaz skrótów OwSS PiZS Pr.Pracy Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych Praca i Zabezpieczenie Społeczne Prawo Pracy Inne CBOSA Lexis.pl Lex Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych Serwis Prawniczy LexisNexis Polska System Informacji Prawnej Wolters Kluwer 13
Wprowadzenie Wprowadzenie Ustawa z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela jest aktem prawnym, który odnosi się do bardzo licznej grupy zawodowej, jaką są nauczyciele. Ustawa nie okreś la kompleksowo wszystkich zagadnień dotyczących zatrudnienia nauczycieli. Niemniej reguluje takie kwestie, jak: obowiązki i wymagania kwalifikacyjne nauczycieli, awans zawodowy, warunki pracy i wynagrodzenie nauczycieli, nagrody i odznaczenia, uprawnienia socjalne, urlopy, ochrona zdrowia, odpowiedzialność dyscyplinarna, uprawnienia emerytalne. W pozostałych sprawach Karta Nauczyciela odwołuje się do regulacji zawartych w ustawie z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, ale też do innych ustaw, takich jak na przykład ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.), ustawa z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. Nr 97, poz. 800 ze zm.), ustawa z 7 wrześ nia 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.), oraz do wielu rozporządzeń wykonawczych. Komentowana ustawa składa się z 12 rozdziałów. Niniejszy komentarz stanowi próbę szczegółowego omówienia każdego rozdziału z położeniem nacisku na kwestie, które budzą największe wątpliwości w praktyce. W treści opracowania przytaczane jest bogate orzecznictwo, które powstało na kanwie problemów dotyczących nauczycieli w związku ze stosowaniem Karty Nauczyciela. Przytoczono również stanowisko organów administracji publicznej wynikające z rozstrzygnięć nadzorczych. 15
Wprowadzenie Zaletą publikacji są wzory pozwów, których przedmiotem są roszczenia: o zapłatę wynagrodzenia, o ustalenie zatrudnienia nauczyciela na podstawie mianowania, o sprostowanie świadectwa pracy, o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia, o przywrócenie do pracy. Są to projekty pozwów, które mogą być pomocne przy kierowaniu spraw do sądów powszechnych w taki sposób, aby wszystkie wymogi formalne pozwu jako kwalifikowanego pisma procesowego zostały spełnione. Mamy nadzieję, że zaproponowane opracowanie ułatwi rozumienie i stosowanie w praktyce komentowanej ustawy, będącej podstawowym aktem normatywnym regulującym uprawnienia zawodowe nauczycieli. 16
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela Rozdział 1. Postanowienia wstępne Jakub Jakubowski 1 USTAWA z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 191) Mając na względzie doniosłą rolę oświaty i wychowania w Rzeczypospolitej Polskiej, pragnąc dać wyraz szczególnej randze społecznej zawodu nauczyciela zgodnie z potrzebami i oczekiwaniami, otwierając niniejszą ustawą drogę do dalszych uregulowań prawnych systemu edukacji narodowej, stanowi się, co następuje: Rozdział 1 Postanowienia wstępne Art. 1. ZAKRES PODMIOTOWY STOSOWANIA USTAWY Art. 1. 1. Ustawie podlegają nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w: 1) publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz zakładach kształcenia i placówkach doskonalenia nauczycieli działających na podstawie ustawy z dnia 7 wrześ nia 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.), z zastrzeżeniem ust. 2 pkt 1a oraz pkt 2 lit. a; 2) zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich oraz rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych działających na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982 r. Jakub Jakubowski 17
Art. 1 Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178, z późn. zm.); 3) (uchylony); 4) publicznych kolegiach pracowników służb społecznych. 1a (uchylony). 2. Ustawie podlegają również, w zakresie okreś lonym ustawą: 1) nauczyciele mianowani lub dyplomowani zatrudnieni na stanowiskach, na których wymagane są kwalifikacje pedagogiczne, w: a) urzędach organów administracji rządowej, b) kuratoriach oświaty, c) specjalistycznej jednostce nadzoru, d) Centralnej Komisji Egzaminacyjnej oraz okręgowych komisjach egzaminacyjnych, e) organach sprawujących nadzór pedagogiczny nad zakładami poprawczymi, schroniskami dla nieletnich, rodzinnymi ośrodkami diagnostyczno-konsultacyjnymi oraz szkołami przy zakładach karnych; 1a) nauczyciele zatrudnieni w publicznych szkołach i szkolnych punktach konsultacyjnych przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej; 2) nauczyciele zatrudnieni w: a) publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego, b) przedszkolach niepublicznych, niepublicznych placówkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1, oraz szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych; 3) nauczyciele urlopowani na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. z 2014 r. poz. 167); 4) pracownicy zatrudnieni u pracodawców niewymienionych w ust. 1 oraz ust. 2 pkt 1 3, pełniący funkcję instruktorów praktycznej nauki zawodu oraz kierowników praktycznej 18 Jakub Jakubowski
Rozdział 1. Postanowienia wstępne Art. 1 nauki zawodu, posiadający kwalifikacje okreś lone dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu oraz wykonujący pracę dydaktyczną i wychowawczą w wymiarze przewidzianym dla tych nauczycieli; 5) pracownicy zatrudnieni w Ochotniczych Hufcach Pracy na stanowiskach wychowawców, pedagogów oraz na stanowiskach kierowniczych, posiadający kwalifikacje, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1, wykonujący pracę dydaktyczną i wychowawczą co najmniej w połowie obowiązującego ich czasu pracy. 1. Powyższy przepis zawiera enumeratywny katalog podmiotów, których stosunki pracy regulowane są ustawą z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela. W przypadku osób, o kórych mowa w ust. 1 komentowanego przepisu, a więc nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w: a) publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz zakładach kształcenia i placówkach doskonalenia nauczycieli działających na podstawie ustawy z 7 wrześ nia 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.), z zastrzeżeniem ust. 2 pkt 1a oraz pkt 2 lit. a; b) zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich oraz rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych działających na podstawie ustawy z 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 382); c) publicznych kolegiach pracowników służb społecznych Karta Nauczyciela stanowi kompleksowe uregulowanie nauczycielskiego stosunku pracy. 2. Regulacja art. 91c ust. 1 KN stanowi, iż jej przepisy mają pierwszeństwo przed przepisami Kodeksu pracy, natomiast zgodnie z art. 5 k.p., jeżeli stosunek pracy okreś lonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy Kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami. 3. Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 16 lutego 2010 r. (II SA/Wa 1730/09, Lexis.pl nr 8164234) Jakub Jakubowski 19
Art. 1 Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela Okoliczność braku spełnienia przesłanki bycia czynnym zawodowo nauczycielem eliminuje [ ] kandydata do awansu z możliwości jego otrzymania i jest to niezależne od tego, czy spełnia on dalsze, szczegółowe kryteria umożliwiające otrzymanie awansu. W uzasadnieniu wyroku czytamy: [ ] zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 powołanej ustawy, jej regulacjom podlegają nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni, zatrudnieni w placówkach wymienionych w punktach 1 4. Zakres podmiotowy ustawy dotyczy więc nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych, którzy są czynni zawodowo. Jest to najdalej idąca przesłanka, której spełnienie umożliwia ubieganie się o awans przewidziany przez powyższą ustawę. Stąd też tylko osoby wymienione w przedmiotowym przepisie mają możliwość otrzymania jednego z rodzajów awansu, przewidzianego w art. 9a ww. ustawy. Tylko więc takie jak ww. osoby podlegają dalszym, szczegółowym kryteriom oceny. 4. W okresie od 1 stycznia 2012 r. do 1 stycznia 2014 r. w stosunku do osób zatrudnionych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych przepisy Karty Nauczyciela miała zastosowanie na podstawie art. 237 ust. 1 ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 135 ze zm.). Przepisy ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nie wprowadziły odrębnych rozwiązań w zakresie zmiany sposobu i warunków zatrudnienia wychowawców. Na podstawie wspomnianej regulacji art. 237 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej zmieniła się pragmatyka pracownicza, której postanowienia będą stosowane do wychowawców, których stosunki pracy z mocy prawa przekształciły się ze stosunku pracy nauczyciela mianowanego na stosunek pracy pracownika samorządowego. Osoby, o których mowa w art. 1 ust. 1a KN, po upływie 2 lat od dnia wejścia w życie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej stały się pracownikami samorządowymi w rozumieniu ustawy z 21 listo pada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.). W związku z wprowadzeniem zmiany mocą ustawy pracownikom, których stosunki pracy uległy przekształceniu, nie przysługiwało uprawnienie do odprawy związanej z ustaniem za- 20 Jakub Jakubowski
Rozdział 1. Postanowienia wstępne Art. 1 trudnienia z przyczyn niedotyczących pracowników (o której mowa w art. 8 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.). Skoro pracownicy z mocy prawa stali się pracownikami samorządowymi, w zakresie warunków pracy i płacy znajdują do nich zastosowanie przepisy ustawy o pracownikach samorządowych oraz, w kwestiach nieuregulowanych, unormowania Kodeksu pracy i innych ustaw okołokodeksowych. Ustawodawca nie wprowadził przepisów pozwalających na skorzystanie z jakichkolwiek nabytych wcześniej uprawnień wynikających z Karty Nauczyciela. W związku z powyższym od 2 stycznia 2014 r. wychowawcy placówek opiekuńczo-wychowawczych stracili między innymi prawo do płatnego urlopu dla poratowania zdrowia, o którym mowa w art. 73 ust. 1 KN. 5. W odniesieniu do instruktorów praktycznej nauki zawodu okresy ich pracy przed 31 sierpnia 1988 r. nie były okresami pracy w szczególnym charakterze uprawniającymi do emerytury nauczycielskiej (wyrok SN z 14 stycznia 2014 r., II UK 209/13, Lexis.pl nr 8201824; por. też wyroki SN: z 29 wrześ nia 2000 r., II UKN 729/99, OSNAPiUS 2002, nr 10, poz. 244, Lexis.pl nr 354685; z 10 stycznia 2006 r., I UK 129/05, OSNP 2006, nr 23 24, poz. 365, Lexis.pl nr 396953). W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy przedstawił konkluzję, iż skoro instruktorzy praktycznej nauki zawodu zatrudnieni w innych miejscach niż szkoły nie podlegali ustawie Karta Nauczyciela, praca wnioskodawcy nie mogła być uwzględniona w stażu pracy nauczycielskiej, niezależnie od tego, że praca w szczególnym charakterze (nauczycielska) nie mogła być doliczana do okresu pracy w warunkach szczególnych, inne były bowiem przesłanki (warunki) przyznania takich świadczeń. 6. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 28 listo pada 2013 r. (III AUa 646/13, Lexis.pl nr 8172740) wykonywanie pracy w placówkach wymienionych w art. 1 KN przez osobę nieposiadającą kwalifikacji nie może być uznane za pracę w szczególnym charakterze. Jakub Jakubowski 21
Art. 1 Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela 7. W wyroku z 13 czerwca 2012 r. (II UK 309/11, Lexis.pl nr 4937136) Sąd Najwyższy wskazał, iż Za pracowników, zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 Karta Nauczyciela. 8. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 28 listo pada 2013 r. (III AUa 646/13, Lexis.pl nr 8172740) przedstawił konkluzję, iż wykonywanie pracy w placówkach wymienionych w art. 1 KN przez osobę nieposiadającą kwalifikacji nie może być uznane za pracę w szczególnym charakterze. 9. Praca opiekunki dziecięcej w żłobku, choćby wiązała się z wykonywaniem obowiązków, które miały charakter dydaktyczny, nie może zostać uznana za pracę nauczyciela wykonywaną w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 88 ust. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela [ ] (wyrok SN z 14 lutego 2013 r., III UK 51/12, OSNP 2013, nr 23 24, poz. 286, Lexis.pl nr 7417938). 10. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 25 marca 2010 r. (III AUa 3228/09, Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach i Sądów Okręgowych 2010, nr 4, poz. 8, s. 39, Lexis.pl nr 2471160) Okres zatrudnienia nauczyciela w ognisku muzycznym, który ustał przed 6.04.2000 r., tj. przed wejściem w życie art. 6 ust. 1 ustawy z 18.02.2000 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 19 poz. 239) nie podlega obecnie uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do emerytury nauczycielskiej. 11. W świetle obecnie obowiązującego art. 1 ust. 2 pkt 4 i 5 Karty Nauczyciela, pracownicy zatrudnieni u pracodawców niewymienionych w ust. 1 i 1a oraz ust. 2 pkt 1 3, pełniący funkcję instruktorów praktycznej nauki zawodu oraz kierowników praktycznej nauki zawodu, są nauczycielami, jeżeli mają kwalifikacje okreś lone dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu oraz wykonują pracę dydaktyczną i wychowawczą w wymiarze przewidzianym dla tych nauczycieli, a w Ochotniczych Hufcach Pracy tylko zatrudnieni na stanowiskach wychowawców, pedagogów oraz na stanowiskach kierowniczych 22 Jakub Jakubowski
2 Rozdział 1. Postanowienia wstępne Art. 2 oraz posiadający odpowiednie kwalifikacje, wykonujący pracę dydaktyczną i wychowawczą co najmniej w połowie obowiązującego ich czasu pracy (wyrok SN z 10 lutego 2010 r., II UK 166/09, Lexis.pl nr 2441194). 12. W wyroku Sądu Najwyższego z 14 lutego 2002 r. (I PKN 881/00, Lexis.pl nr 355984) czytamy, iż Co prawda art. 1 ust. 1 pkt 3 Karty Nauczyciela stanowi, że jej przepisy mają zastosowanie wobec nauczycieli, wychowawców i innych pracowników»publicznych placówek opiekuńczo-wychowawczych«, ale chodzi tu tylko o takie placówki w rozumieniu przepisów ustawy o pomocy społecznej, a więc zdefiniowane w jej art. 2a ust. 1 pkt 13 i równocześnie spełniające wszystkie wymagania okreś lone w wydanym z upoważnienia art. 33k ust. 9 ustawy rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 1 wrześ nia 2000 r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych (Dz.U. 2000 r. Nr 80 poz. 900). Przytoczone wyżej orzeczenie zapadło na gruncie nieobowiązującej już ustawy z 29 listo pada 1990 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414), która utraciła moc 1 maja 2004 r. na skutek wejścia w życie ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593). 13. W wyroku z 19 października 1992 r. (I AUr 567/92, Wokanda 1993, nr 10, s. 26, Lexis.pl nr 317007) Sąd Apelacyjny w Gdańsku wskazał, iż W świetle Karty Nauczyciela parafie nie są placówkami (zakładami) oświatowymi, w których nauczanie daje prawo do uprawnień przewidzianych w wyżej wymienionej Karcie, a więc i uprawnień do nabycia emerytury»nauczycielskiej«na podstawie art. 88 tejże ustawy. Art. 2. PODMIOTY WYŁĄCZONE Z ZASTOSOWANIA USTAWY Art. 2. Przepisów ustawy nie stosuje się do żołnierzy w czynnej służbie wojskowej oraz funkcjonariuszy Policji i pożarnictwa: 1) zajmujących stanowiska nauczycieli w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych wojskowych i prowadzonych przez ministra właś ciwego do spraw wewnętrznych oraz organy podległe ministrowi właś ciwemu do spraw wewnętrznych lub przez niego nadzorowane; Jakub Jakubowski 23
3 Art. 3 Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela 2) wyznaczonych do wykonywania zadań poza wojskiem oraz służbami podległymi lub nadzorowanymi przez ministra właś ciwego do spraw wewnętrznych, na stanowiskach wymienionych w art. 1. Ustawa Karta Nauczyciela nie znajduje zastosowania do żołnierzy w czynnej służbie wojskowej oraz funkcjonariuszy Policji i pożarnictwa, których stosunki pracy bez względu na zakres wykonywanych obowiązków wyczerpująco regulują stosowne pragmatyki zawodowe. Art. 3. POJĘCIA USTAWOWE Art. 3. Ilekroć w ustawie jest mowa o: 1) nauczycielach bez bliższego okreś lenia rozumie się przez to nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w przedszkolach, szkołach i placówkach wymienionych w art. 1 ust. 1; 2) szkołach bez bliższego okreś lenia rozumie się przez to przedszkola, szkoły i placówki oraz inne jednostki organizacyjne wymienione w art. 1 ust. 1, a także odpowiednio ich zespoły; 3) stażu rozumie się przez to okres zatrudnienia nauczyciela w przedszkolach, szkołach i placówkach oraz innych jednostkach organizacyjnych, o których mowa w art. 1 ust. 1 oraz ust. 2 pkt 2, w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, rozpoczętego i realizowanego w trybie i na zasadach okreś lonych w przepisach rozdziału 3a, z tym że w przypadku nauczycieli, o których mowa w art. 9e ust. 1 3, równoważny z odbywaniem stażu jest odpowiednio okres zatrudnienia na tych stanowiskach lub czas urlopowania lub zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy; 4) związkach zawodowych rozumie się przez to związek zawodowy, którego członkiem jest nauczyciel, a jeżeli nauczyciel nie jest członkiem żadnego związku, to związek zawodowy zrzeszający nauczycieli wskazany przez nauczyciela; 5) ustawie o systemie oświaty rozumie się ustawę, o której mowa w art. 1 ust. 1 pkt 1; 24 Jakub Jakubowski