Rozdział I OGÓLNE ZASADY USTALANIA I WYPŁATY WYNAGRODZENIA NAUCZYCIELOM W ŚWIETLE AKTUALNYCH PRZEPISÓW

Transkrypt

1 ROZDZIAŁ I 9 Rozdział I OGÓLNE ZASADY USTALANIA I WYPŁATY WYNAGRODZENIA NAUCZYCIELOM W ŚWIETLE AKTUALNYCH PRZEPISÓW Po gruntownej zmianie zasad wynagradzania nauczycieli wprowadzonej ustawą z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 19, poz. 239 ze zm.), nowele Karty Nauczyciela: z dnia 15 lipca 2004 r. (Dz. U. Nr 179, poz. 1845), z dnia 21 listopada 2008 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 1) oraz z dnia 19 listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 213, poz. 1650) dokonały wielu zmian w przepisach regulujących płace nauczycielskie. W świetle aktualnych przepisów problem wynagrodzenia nauczycieli należy rozpatrywać systemowo i na wielu płaszczyznach. 1. Podstawy prawne wynagradzania nauczycieli Podstawowym dokumentem określającym wysokość wynagrodzenia każdego nauczyciela zatrudnionego w szkole jest umowa o pracę lub akt mianowania. Umowa (akt mianowania) w części dotyczącej wynagrodzenia musi się opierać na następujących podstawach prawnych: 1) ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t. j. Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.), 2) ustawie budżetowej na poszczególne lata: na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 r. (Dz. U. Nr 10, poz. 58), na rok 2010 z dnia 22 stycznia 2010 r. (Dz. U. Nr 19, poz. 102), na rok 2011 z dnia 20 stycznia 2011 r. (Dz. U. Nr 29, poz. 150), na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 273), na rok 2013 z dnia 25 stycznia 2013 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 168), 3) rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz. U. z 2005 r. Nr 22 poz. 181 ze zm.), 4) rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz. U. Nr 17, poz. 162),

2 ROZDZIAŁ I 10 5) rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności (Dz. U. Nr 139, poz. 1328), 6) rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 maja 2001 r. w sprawie realizowania przez nauczycieli tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć wychowawczych w porze nocnej (Dz. U. Nr 52, poz. 550), 7) regulaminie wynagradzania uchwalonym przez właściwą jednostkę samorządu terytorialnego (radę gminy, radę powiatu, sejmik województwa), 8) innych aktach prawnych regulujących różne elementy wynagrodzenia nauczycieli oraz innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy (z wyłączeniem świadczeń i dodatków socjalnych) takich, jak: a) ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz. U. Nr 160 poz ze zm.), b) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 30 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej oraz szczegółowych zasad jej obliczania i wypłacania (Dz. U. Nr 128 poz. 1418), c) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 sierpnia 2009 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania nagród dla nauczycieli (Dz. U. Nr 131, poz. 1078), d) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (Dz. U. Nr 71 poz. 737 ze zm.), e) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania nauczycielom urlopów dla dalszego kształcenia się, dla celów naukowych, artystycznych, oświatowych i z innych ważnych przyczyn oraz ulg i świadczeń związanych z tym kształceniem, a także organów uprawnionych do ich udzielania (Dz. U. z 2001 r. Nr 1 poz. 5), f) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U nr 60 poz. 281),

3 ROZDZIAŁ I 11 g) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 62 poz. 289 ze zm.), h) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. z 2013 r. poz. 167), i) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie warunków wynagradzania egzaminatorów za udział w przeprowadzaniu sprawdzianu i egzaminów oraz nauczycieli akademickich za udział w przeprowadzaniu części ustnej egzaminu maturalnego (Dz. U. Nr 94, poz. 773), j) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 stycznia 2010 r. w sprawie sposobu opracowywania sprawozdania z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 6, poz. 35 ze zm.). 9) do nauczycieli zatrudnionych w szkołach rządowych mają zastosowanie przepisy następujących aktów prawnych: a) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 kwietnia 2009 r. w sprawie dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach prowadzonych przez organy administracji rządowej (Dz. U. Nr 60, poz. 494), b) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 sierpnia 2009 r. w sprawie dodatków, wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw oraz innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy dla nauczycieli zatrudnionych w zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich, rodzinnych ośrodkach diagnostycznokonsultacyjnych oraz szkołach przy zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz. U. Nr 141, poz. 1153),

4 ROZDZIAŁ I 12 c) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 stycznia 2005 r. w sprawie dodatków do wynagrodzenia dla nauczycieli mianowanych i dyplomowanych zatrudnionych na stanowiskach, na których wymagane są kwalifikacje pedagogiczne, w Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i okręgowych komisjach egzaminacyjnych (Dz. U. Nr 22, poz. 180 ze zm.) 2. Składniki wynagrodzenia nauczycieli (po zmianie przepisów ustawą z dnia 18 października 2006 r. 1) ) Zgodnie z art. 30 ust. 1 Karty Nauczyciela wynagrodzenie nauczycieli składa się z: 1) wynagrodzenia zasadniczego; 2) dodatków: d) za wysługę lat (uzależnionego od okresu zatrudnienia), e) motywacyjnego (uzależnionego od jakości pracy), f) funkcyjnego (z tytułu powierzonego stanowiska kierowniczego lub sprawowanej funkcji), g) za warunki pracy (z tytułu pracy w warunkach trudnych i uciążliwych; 3) wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw, 4) nagród ze specjalnego funduszu nagród, 5) innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, tj.: a) dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej, b) odrębne wynagrodzenie za pracę wykonywaną w dniu wolnym od pracy i za pracę w święto, c) nagrody jubileuszowe za wieloletnią pracę, d) dodatkowe wynagrodzenie roczne, e) zasiłek na zagospodarowanie, f) wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego, macierzyńskiego, szkoleniowego i zdrowotnego oraz za czas innej usprawiedliwionej nieobecności, g) wynagrodzenie za czas choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, h) odprawy (emerytalna, rentowa, z tytułu rozwiązania stosunku pracy). 1) ustawa z dnia 18 października 2006 r. o zmianie i uchyleniu niektórych upoważnień do wydawania aktów wykonawczych (Dz. U. Nr 220, poz. 1600).

5 ROZDZIAŁ I 13 Ustawowa definicja wynagrodzenia nauczycieli (art. 30 ust. 1 Karty Nauczyciela) nie obejmuje świadczeń socjalnych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (m.in. świadczenia urlopowego, o którym mowa w art. 53 ust. 1a K.N.) oraz dodatków socjalnych (wiejskiego i mieszkaniowego, o których mowa w art. 54 K.N.). W ostatnim czasie wystąpiła rozbieżność w orzecznictwie sądów pracy i ZUS, dotycząca charakteru dodatku mieszkaniowego czy jest to świadczenie socjalne, czy składnik wynagrodzenia. Sprawę rozstrzygnął ostatecznie Sąd Najwyższy o powiększonym, siedmioosobowym składzie osobowym. W dniu 26 kwietnia 2006 r. wydał uchwałę, w której dokonał jednoznacznej wykładni przepisów regulujących ubezpieczenia społeczne w tym zakresie. Zdaniem Sądu Najwyższego dodatki mieszkaniowe wypłacane nauczycielom nie są wymienione w katalogu przychodów zwolnionych ze składek ubezpieczenia społecznego i dlatego należy je uwzględniać w podstawie wymiaru tych składek. 3. Średnie wynagrodzenie Średnie wynagrodzenie dla poszczególnych stopni awansu zawodowego nauczycieli określa zmieniony nowelą z dnia 21 listopada 2008 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 1) przepis art. 30 ust. 3 Karty Nauczyciela, zgodnie z którym średnie wynagrodzenie nauczycieli stanowi dla: 1) nauczyciela stażysty 100%, 2) nauczyciela kontraktowego 111%, 3) nauczyciela mianowanego 144%, 4) nauczyciela dyplomowanego 184% - kwoty bazowej, określonej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej. W związku ze zmianą przepisu ust. 3, ustęp 4 został uchylony. W 2008 r. obowiązywały następujące kwoty: kwota bazowa 2074,15 zł (Dz. U. z 2007 r. Nr 247, poz. 1821), dla nauczyciela stażysty 1700,80 zł, dla nauczyciela kontraktowego 2126,00 zł, dla nauczyciela mianowanego 2976,40 zł, dla nauczyciela dyplomowanego 3826,80 zł.

6 ROZDZIAŁ I 14 W 2009 r. nastąpiło 2-krotne podwyższenie wynagrodzeń dla nauczycieli, tj. od dnia 1 stycznia i 1 września, dlatego w ustawie budżetowej na rok 2009 (Dz. U. Nr 10, poz. 58) określono dwie różne kwoty bazowe: 1) od 1 stycznia 2009 r , 68 zł i 2) od 1 września 2009 r , 75 zł. Średnie wynagrodzenie nauczycieli w 2009 r. wynosiło: 1) od 1 stycznia do 31 sierpnia: stażysty 2177,86 zł, kontraktowego 2417,42 zł, mianowanego 3136,12 zł, dyplomowanego 4007,26 zł; 2) od 1 września do 31 grudnia: stażysty 2286,75 zł, kontraktowego 2538,29 zł, mianowanego 3292,92 zł, dyplomowanego 4207,62 zł. Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy budżetowej na rok 2010 z dnia 22 stycznia 2010 r. (Dz. U. Nr 19, poz. 102) kwota bazowa obowiązująca od 1 stycznia 2010 r. nie zmieniła się w stosunku do kwoty bazowej obowiązującej do 31 grudnia 2009 r., czyli wynosiła 2286,75 zł, natomiast od 1 września 2010 r. wzrosła o 7%, to jest do wysokości 2446,82 zł. W związku z powyższym średnie wynagrodzenie nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w 2010 roku wynosiło: Od 1 stycznia do 31 sierpnia 2010 r. Od 1 września do 31 grudnia 2010 r. stażysty 2286,75 zł 2446,82 zł kontraktowego 2538,29 zł 2715,97 zł mianowanego 3292,92 zł 3523,42 zł dyplomowanego 4207,62 zł 4502,15 zł