Światowy Dzień Wody 22 marzec 2011r. Urządzenia wodociągowe w województwie mazowieckim zaopatrywane są z ujęć wód podziemnych, tylko cztery ujęcia wód powierzchniowych są wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia tj.: - na rzece Wiśle przy ul. Czerniakowskiej 124 w Warszawie (509,7 km rzeki Wisły), - na rzece Wiśle przy ul. Brukselskiej 21 w Warszawie (509,9 km rzeki Wisły), - na Jeziorze Zegrzyńskim w Wieliszewie (25,2 km rzeki Narwi), - na rzece Wiśle na wysokości Grabówka w Płocku (629 km rzeki Wisły). W roku 2010 powiatowe stacje sanitarno epidemiologiczne z terenu województwa mazowieckiego w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego nad jakością wody przeznaczonej do spożycia dokonały kontroli sanitarnej 784 z 861 obiektów wodociągowych, 26 z 28 studni publicznych, oraz 122 z 126 innych podmiotów objętych nadzorem przez Państwową Inspekcję Sanitarną na terenie województwa mazowieckiego. Wodociągi, w których przeprowadzono kontrolę sanitarną w roku 2010, stanowiły 91% wszystkich obiektów wodociągowych znajdujących się w ewidencji stacji sanitarno epidemiologicznych. Jakość wody do spożycia monitorowana była we wszystkich obiektach będących w ewidencji. 1. Jakość wody. Wodę przeznaczoną do spożycia, tj. wodę spełniającą wymogi określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.) dostarczało 771 wodociągów tj. 89,5% wszystkich wodociągów, 18 studni publicznych tj. 64,3%, oraz 107 innych podmiotów, tj. 84,9%. W roku 2010 jakość wody w 90 wodociągach z 861 objętych stałym nadzorem nie odpowiadała wymogom w/w rozporządzenia w tym w 9 wodociągach pod względem bakteriologicznym. Według szacunków stacji sanitarno epidemiologicznych w roku 2010 z wody produkowanej przez wodociągi w województwie mazowieckim korzystało 4 854 560 mieszkańców. Z wody wodociągowej spełniającej wymogi określone w rozporządzeniu Ministra
Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. korzystało 4 351 790 czyli 89,6% mieszkańców województwa mazowieckiego korzystających z wodociągów. Tab.1. Liczba urządzeń dostarczających wodę w zależności od produkcji Produkcja wodociągów [m 3 /dobę] liczba urządzeń wg ew. na rok 2010 <100 247 100 1000 532 1000 10000 78 10000 100000 3 >100000 1 Wyk. 1 Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia w wodociągach
6. Działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej. W przypadku gdy zdarzały się krótkotrwałe, incydentalne przekroczenia dopuszczalnych wartości parametrów jakości wody, nie stwarzających zagrożenia dla zdrowia, spowodowane np. konserwacją sieci wodociągowej i trwające poniżej 30 dni, zgodnie z 15 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni oceniali wodę podawaną do sieci, z tego rodzaju wodociągów, jako nadającą się do spożycia. Natomiast w przypadkach gdy skład wody podawanej do sieci wodociągowej nie odpowiadał wymaganiom Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i nie mógł być poprawiony w okresie 30 dni, wydawano decyzje administracyjne. 6. Działania naprawcze podejmowane przez administratorów wodociągów. W przypadku stwierdzenia w wodociągach ponadnormatywnej wartości parametrów fizycznych administratorzy obiektów stosowali płukanie sieci wodociągowej wraz z płukaniem urządzeń stacji uzdatniania wody. W sytuacji stwierdzenia przekroczenia wartości normatywnych fizycznych i chemicznych zastosowano płukanie urządzeń uzdatniających wodę oraz sieci wodociągowej, jak również płukanie złóż. W przypadku nieodpowiedniej jakości wody, spowodowanej awarią poszczególnych urządzeń stacji uzdatniania wody, usunięcie usterek powodowało poprawę stanu fizyko-chemicznego wody. Prace konserwacyjne urządzeń stacji uzdatniania wody i sieci dystrybucyjnej wpływały na poprawę jakości wody. W przypadku stwierdzenia zanieczyszczenia bakteriologicznego w wodzie do spożycia następowało natychmiastowe chlorowanie i płukanie urządzeń stacji uzdatniania wody i sieci wodociągowej. Jeżeli nie nastąpiła poprawa, wodociągi, decyzją państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, były zamykane do czasu uzyskania jakości wody bakteriologicznie zgodnej z rozporządzeniem z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. 7. Szacowanie ryzyka zdrowotnego Celem ograniczenia ryzyka zdrowotnego związanego ze spożyciem złej jakości wody przez ludzi prowadzono bieżącą ocenę jej jakości, a ponadto w trakcie rutynowych kontroli zwracano uwagę na prawidłowe utrzymanie stanu sanitarno-technicznego ujęć wody, właściwe zabezpieczenie ujęć, kwalifikacje i stan zdrowia pracowników zajmujących się
konserwacją i eksploatacją urządzeń i instalacji służących do przesyłania wody. Ryzyko zdrowotne związane z występowaniem przekroczeń wskaźników fizycznych jakości wody określa się, zgodnie z Wytycznymi WHO dotyczącymi jakości wody do picia, jako niewielkie. Podwyższona wartość barwy i mętności wpływa jedynie na pogorszenie organoleptycznych właściwości wody, a nie na aspekty zdrowotne. Duża zawartość żelaza w wodzie do picia (powyżej 0,3 mg/l Fe) jest niepożądana, ponieważ może powodować mętność wody i wpływa niekorzystnie na właściwości smakowe. Dopiero dawka 2 mg/l może powodować zagrożenie dla zdrowia. Spożycie manganu może być bardzo wysokie i sięgać nawet 0,4mg/l, ale jego obecność w dużym stężeniu powoduje problemy z barwą wody, niepożądanym smakiem i powstawaniem osadów w sieci dystrybucyjnej oraz brakiem akceptacji przez konsumentów. Akceptowalną przez konsumentów dawką jest 0,1mg/l. Jon amonowy w wodzie do picia nie ma bezpośredniego znaczenia dla zdrowia, ale może zmniejszać skuteczność dezynfekcji wody, przyczyniać się do powstawania azotynów w sieci wodociągowej oraz powodować nieskuteczne usuwanie manganu. Źródłem azotynów i azotanów w wodzie są nawozy sztuczne. Najbardziej toksycznym objawem nadmiernego spożycia jest methemoglobinemia, polegająca na zablokowaniu odwracalnego wiązania tlenu przez hemoglobinę, co powoduje osłabienie, utraty przytomności, bóle głowy, duszności. Ostre zatrucia pokarmowe antymonem mogą powodować silne zaburzenia trawienne i oddechowe. Za szkodliwą dzienną dawkę należy uznać 100mg/dzień. Rtęć nieorganiczna atakuje głównie nerki, podczas gdy metylortęć oddziałuje głównie na centralny układ nerwowy. Sole sodu znajdują się praktycznie we wszystkich pokarmach i w wodzie pitnej. Nie ma jednoznacznych przesłanek na temat szkodliwości, natomiast stężenia przekraczające 200 mg/litr w wodzie do spożycia mogą powodować nieakceptowany przez konsumentów smak. Siarczany są jednymi z najmniej toksycznych anionów, jednakże przy ich wysokim stężeniu obserwowano catharsis, odwodnienie i podrażnienie przewodu pokarmowego. Ich obecność może również powodować wyczuwalną zmianę smaku wody do spożycia oraz przyczynić się do korozji systemów wodociągowych. Głównym źródłem zagrożenia dla człowieka przez chlorki jest dodatek soli kuchennej do pożywienia, które to znacznie przewyższa ilość chlorków dostających się do organizmu z wodą do picia. Podwyższona ilość chlorków w wodzie do picia może prowadzić do korozyjności wody i co za tym idzie zwiększenia zawartości metali.
Długotrwała ekspozycja na dawki chloroformu przekraczające 15 mg/kg masy ciał może powodować zmiany w nerkach, wątrobie i tarczycy. U ludzi i zwierząt narażonych na działanie chloru zawartego w wodzie do picia nie obserwowano żadnych specyficznych, niepożądanych skutków. Zagrożenie trichloroetenem z powietrza jest większe niż przyjmowane z pożywieniem i wodą. W wysokich stężeniach tetrachloroetenu działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy. Niższe stężenia powodują uszkodzenie wątroby i nerek. Nikiel uznawany jest za kancerogenny dla człowieka w przypadku ekspozycji drogą oddechową. Brak informacji n.t. jego wpływu na reprodukcję i działania rakotwórcze w przypadku podania droga pokarmową. Nikiel może przedostawać się do wody z armatury wodociągowej, lub w wyjątkowych sytuacjach z naturalnych albo przemysłowych odkładów Zanieczyszczenie wody pitnej bakteriami grupy coli, Escherichia coli, Clostridium perfringens i enterokokami mogą świadczyć o skażeniu fekaliami oraz o obecności innych patogenów. Konsekwencjami mikrobiologicznego zanieczyszczenia wody są m.in. choroby przewodu pokarmowego, moczowego oraz skórne. Skażona bakteriologicznie woda nie może być podawana do sieci.