Wykonywanie tynków wewnętrznych 712[06]. Z2.01

9933 MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Krzysztof Wojewoda Wykonywanie tynków wewnętrznych 712[06]. Z2.01 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006

Recenzenci: mgr inż. Teresa Florczak mgr inż. Alicja Zajączkowska Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Barbara Olech Konsultacja: mgr inż. Krzysztof Wojewoda Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 712[06]. Z2.01,,Wykonywanie tynków wewnętrznych zawartej w modułowym programie nauczania dla zawodu murarz Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006 1

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7 4.1. Wprowadzenie do robót tynkarskich 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 10 4.1.3. Ćwiczenia 10 4.1.4. Sprawdzian postępów 12 4.2. Narzędzia, sprzęt oraz rusztowania do robót tynkarskich 13 4.2.1. Materiał nauczania 13 4.2.2. Pytania sprawdzające 17 4.2.3. Ćwiczenia 17 4.2.4. Sprawdzian postępów 19 4.3. Przygotowanie podłoża pod tynki 20 4.3.1. Materiał nauczania 20 4.3.2. Pytania sprawdzające 25 4.3.3. Ćwiczenia 25 4.3.4. Sprawdzian postępów 28 4.4. Wyznaczenie lica tynku 29 4.4.1. Materiał nauczania 29 4.4.2. Pytania sprawdzające 32 4.4.3. Ćwiczenia 32 4.4.4. Sprawdzian postępów 34 4.5. Wykonywanie tynków zwykłych 35 4.5.1. Materiał nauczania 35 4.5.2. Pytania sprawdzające 40 4.5.3. Ćwiczenia 41 4.5.4. Sprawdzian postępów 45 4.6. Wykończenie tynków wewnętrznych 46 4.6.1. Materiał nauczania 46 4.6.2. Pytania sprawdzające 49 4.6.3. Ćwiczenia 49 4.6.4. Sprawdzian postępów 51 4.7. Organizacja robót tynkarskich 52 4.7.1. Materiał nauczania 52 4.7.2. Pytania sprawdzające 53 4.7.3. Ćwiczenia 54 4.7.4. Sprawdzian postępów 54 5. Sprawdzian osiągnięć 55 6. Literatura 60 2

1. WPROWADZENIE Poradnik, ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy na temat wykonywania tynków wewnętrznych. W poradniku zamieszczono: 1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś posiadać, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej,,wykonywanie tynków wewnętrznych 2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej. 3. Materiał nauczania (rozdział 4)- umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenie sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. W tej części poradnika zamieszczone są ćwiczenia, które zawierają: - pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń, - wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczeń. Ponadto materiał nauczania zawiera sprawdzian postępów umożliwiający sprawdzenie poziomu wiedzy po wykonaniu ćwiczeń. 4. Sprawdzian osiągnięć, który umożliwi sprawdzenie wiadomości i umiejętności jakie powinieneś opanować podczas realizacji programu tej jednostki modułowej. Sprawdzian osiągnięć powinieneś wykonać według instrukcji załączonej w poradniku. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Sprawdzian z zakresu jednostki modułowej pomoże Ci określić stopień w jakim opanowałeś materiał nauczania. Bezpieczeństwo i higiena pracy W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. 3

712[06].Z2 Technologia tynkarstwa 712[06].Z1.01 Stosowanie przepisów bhp przy wykonywaniu robót murarskich 712[06].Z1.02 Organizacja stanowiska pracy murarza 712[06].Z1.03 Dobieranie materiałów narzędzi i sprzętu do robót budowlanych 712[06].Z1.04 Wykonywanie zapraw budowlanych i betonów 712[06].Z2.01 Wykonywanie tynków wewnętrznych 712[06].Z2.02 Wykonywanie tynków zewnętrznych 712[06].Z2.03 Wykonywanie tynków specjalnych Schemat jednostek modułowych 4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa, stosować przepisy bhp, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, rozpoznawać podstawowe materiały budowlane, posługiwać się dokumentacją techniczną, wykonywać zaprawy budowlane, wykonywać beton, przygotowywać i stosować materiały pomocnicze, oszczędzać materiał, szacować ilość materiału niezbędnego do wykonania robót, magazynować, składować i transportować materiały budowlane, stosować przepisy bhp podczas wykonywania robót budowlanych. 5

3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: odczytać dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonania robót, dokonać pomiarów, posłużyć się sprzętem pomiarowym, zorganizować stanowisko pracy, dobrać narzędzia potrzebne do robót, wykonać zaprawę, rozpoznać i ocenić rodzaj i stan techniczny podłoża, zbadać i ocenić równość płaszczyzn: pion, poziom oraz kąty między płaszczyznami ścian i sufitów, dobrać materiały, narzędzia i sprzęt potrzebny do wykonania robót, przygotować podłoża pod różnego rodzaju tynki, zapewniające przyczepność i trwałość, wyznaczyć płaszczyznę lica tynku metodą stosowaną w robotach tynkarskich, wykonać warstwę obrzutki, wykonać warstwę narzutu, wykonać warstwę gładzi, wykonać tynki jednowarstwowe kategorii I, wykonać tynki dwuwarstwowe kategorii II, wykonać tynki trójwarstwowe zwykłe kategorii III, wykonać tynki trójwarstwowe doborowe kategorii IV, wykonać tynki pocienione, wykonać tynki z gotowych mas tynkarskich, wykonać tynki ciągnione przy użyciu szablonu, wykonać rusztowanie niezbędne do wykonania robót, zastosować racjonalnie materiał, określić szacunkowo ilość materiału niezbędnego do wykonania robót, sporządzić zapotrzebowanie materiałowe, porozumieć się z przełożonymi i współpracownikami, wykonać pracę z zachowaniem przepisów bhp, przeciwpożarowych i ochrony środowiska. 6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Wprowadzenie do robót tynkarskich 4.1.1. Materiał nauczania Tynkiem nazywamy warstwy stwardniałej zaprawy pokrywające i kształtujące powierzchnie ścian, stropów, widocznych części belek stropowych. W literaturze i praktyce można spotkać się również z terminem wyprawa". Dawniej termin ten był jednoznaczny z terminem tynk". Obecnie przy znacznym rozwoju materiałów używanych do pokrywania ścian i stropów, tynkiem określa się elementy wykonane z zapraw tradycyjnych, natomiast przez wyprawę rozumie się również powłoki wykonane z tynkarskich zapraw plastycznych. Tynki wewnętrzne nadają powierzchniom estetyczny wygląd i pożądaną fakturę, kształtują potrzebne formy architektoniczne, chronią elementy budowli przed korozją oraz przed działaniem ognia. Tabela 1 Podział tynków w zależności od techniki wykonania, grubości i dokładności wykonania [3, s.658 Rodzaj tynku Kategoria Podłoże Dopuszcz Grubość alne tynku, odchyłki, mm mm Tynki zwykłe Tynki surowe rapowane 0 12 Tynki surowe wyrównywane kielnią Tynki surowe ściągane pacą I Ia cegła, beton, drobnowymiarowe elementy ceramiczne i betonowe Tynki pocienione (na prefabrykatach) Tynki pospolite dwuwarstwowe Tynki pocienione (na prefabrykatach) Tynki pospolite trójwarstwowe II II jw. oraz płyty wiórkowo-cementowe itp. siatka stalowa lub drucianoceramiczna, otrzcinowanie wielkowymiarowe elementy prefabrykowane betonowe Tynki doborowe IV siatka stalowa lub drucianoceramiczna, otrzcinowanie, podłoże gipsowe i gipsobetonowe 10-6 +4 15-5 +3 20 5 ±3 III jw. 5 ±3 III gipsowe i gipsobetonowe 12 cegła, beton, drobnowymiarowe 18-4 elementy ceramiczne i betonowe, płyty wiórkowo-cementowe itp. +2 23 4 12 +2 Tynki doborowe filcowane IVf cegła, beton, drobnowymiarowe elementy ceramiczne i betonowe, płyty wiórkowo-cementowe Tynk wypalany IVw siatka stalowa lub drucianoceramiczna, otrzcinowanie Ze względu na miejsce zastosowania rozróżnia się tynki: zewnętrzne oraz wewnętrzne. Tynki wewnętrzne mogą być słabsze, powinny jednak być gładsze, aby nie gromadził się na nich kurz. Ze względu na liczbę warstw rozróżnia się tynki: jednowarstwowe, dwuwarstwowe (obrzutka i narzut) oraz trójwarstwowe (obrzutka, narzut i gładź). 18 23-4 +2 7

W zależności od rodzaju użytej zaprawy tynki dzielimy na: wapienne, cementowowapienne, cementowe, gipsowo-wapienne, gipsowe, cementowo-gliniane, na spoiwie silikatowym lub ze szkła wodnego, z zapraw szlachetnych, specjalne, z włóknistych zapraw plastycznych, pocienione, z suchych mieszanek tynkarskich. Tabela 2 Skład i rodzaje zapraw oraz ich zastosowanie [3 s.659] Zaprawa Stosunek składników Podłoże Zastosowanie Wapienna wapno (ciasto):piasek 1:1,5 1:2, cegła, 1:3, 1:3,5, 1:4,5 wapno (hydratyzowane): piasek drewno, trzcina 1:1, 1:2, 1:2,5, 1:3, 1:4 cement: ciasto wapienne: piasek 1:2:12, 1:1:9, 1:1,5:8, 1:2:10, 1:1:6, 1:1:7, 1:0,3:4, 1:0,5:4,5 cement: wapno hydratyzowane: piasek 1:2:12, 1:1:9, 1:1,5:8, 1:2:10, 1:1:6, 1:1:7, 1:0,3:4, 1:0,5:4,5 Cementowa cement 32,5:piasek 1:2, 1:3, 1:4, 1:5 cement 42,5:piasek 1:3, 1:4, 1:5 Cementowowapienna Gipsowowapienna gips: wapno: piasek 1:2:4, 1:2:6, 1:0,5:3, 1:0,5:2 cegła beton, płyty izolacyjne, drewno, trzcina cegła, beton, siatka cegła, drewno, trzcina obrzutka, narzut i gładź - najczęściej do tynków wewnętrznych obrzutka na stropach ceramicznych i na powierzchni betonowej - do tynków zewnętrznych oraz w pomieszczeniach narażonych na wilgoć obrzutka na powierzchni betonowej oraz w pomieszczeniach narażonych na wilgoć (łazienki, ubikacje, pralnie), do zewnętrznych cokołów budynków oraz do tynków szlachetnych do tynków wewnętrznych i powierzchni betonowych po uprzednim wykonaniu obrzutki zaprawą wapienno-cementową (stropy ceramiczne i ścianki drewniane), w pomieszczeniach z normalną wilgotnością (przez dodanie gipsu - przyspieszenie twardnienia tynku) Ze względu na technikę wykonania i fakturę tynki dzieli się na: tynki zwykłe (tabela1), szlachetne, z zapraw plastycznych, Spoiwami stosowanymi do tradycyjnych zapraw tynkarskich są: cement, wapno, gips. Tabela 3. Marka i konsystencja zapraw cementowych w zależności od ich przeznaczenia[3, s.660] Konsystencja zaprawy wg stożka pomiarowego cm Marka zaprawy M Obrzutka pod tynki wewnętrzne 9 10 2, 4, 15 Narzut dla tynków wewnętrznych 6 9 2, 4, 7 Warstwa wierzchnia tynków zwykłych wewnętrznych 9 10 2, 4, 7 Tablica.4 Skład zapraw cementowo-wapiennych do narzutów[3, s.660] Przeznaczenie Cement: ciasto wapienne piasek przy klasie cementu 32,5 Tynki wewnętrzne 1:1:9, 1:1,5:8, 1:2:10 W robotach tynkarskich stosuje się cement portlandzki 32,5, portlandzki biały 32,5 i cement hutniczy Do tynków szlachetnych cement powinien pochodzić z jednej wytwórni i z tego samego okresu. Zaleca się by odcień cementu był jasny. 8

Wapno niegaszone otrzymuje się przez wypalanie kamienia wapiennego. Wapno gaszone, czyli ciasto wapienne, otrzymywane w wyniku gaszenia wodą wapna niegaszonego, nie może zawierać szkodliwych domieszek ani cząstek nie zgaszonych całkowicie. Cząstki, które dogaszałyby się już w tynku, powodowałyby powstawanie odprysków i pęknięć. Wapno gaszone do tynków zwykłych powinno być dołowane przynajmniej 3 miesiące, wapno do tynków szlachetnych - nie krócej niż 6 miesięcy, a wapno do robót sztukatorskich - około 3 lat. Mleko wapienne przygotowane z ciasta wapiennego powinno mieć jednakową konsystencję dla wszystkich układanych warstw tynku. Tabela 4 Sposoby przygotowania zapraw [3 s.661] Rodzaj zaprawy Sposób ręczny Sposób mechaniczny Wapienna (przy Ciasto wapienne rozcieńczyć wodą do gęstości Do mieszanki dodawać składniki użyciu ciasta śmietany Następnie dodać łopatami piasek w kolejności: woda, piasek, ciasto wapiennego) i dolać wody. Mieszanie odbywa się wapienne. Mieszać do czasu nieprzerwanie podczas napełniania foli aż do uzyskania jednolitej masy. czasu uzyskania jednorodnej masy. Wapienna (przy użyciu wapna hydratyzowanego Cementowowapienna Cementowa Gipsowo-wapienna Wapno w postaci proszku uprzednio wymieszać z piaskiem aż do uzyskania jednorodnej mieszaniny i potem dodać wody. Najpierw mieszać składniki sypkie (cement, wapno suchogaszone i piasek) aż do uzyskania jednorodnej masy. Dodatki sypkie mieszać na sucho z cementem przed zmieszaniem go z pozostałymi składnikami sypkimi. Dodatki ciekłe, takie jak. ciasto wapienne zamiast wapna hydratyzowanego, rozprowadzić w wodzie przed dodaniem do składników sypkich. Najpierw mieszać cement z piaskiem aż do uzyskania jednolitej mieszaniny, a następnie dodać wodę i mieszać aż do uzyskania jednorodnej masy. Dodatki sypkie, nierozpuszczalne w wodzie, zmieszać na sucho z cementem przed zmieszaniem go z piaskiem, a dodatki rozpuszczalne w wodzie stosować w postaci roztworów. Dodatki ciekłe rozprowadzić w wodzie przed dodaniem ich do składników sypkich. Składniki zaprawy w postaci sypkiej piasek i spoiwo, zmieszać na sucho, a następnie wsypać do odmierzonej ilości wody lub wody z rozprowadzonym w niej ciastem wapiennym, jeżeli do zaprawy użyto ciasta wapiennego. Opóźniacz wiązania gipsu przygotować i dodać do odmierzonej ilości wody. Wodę wraz z opóźniaczem dokładnie wymieszać przed wsypaniem do niej innych składników zaprawy. Mieszać aż do uzyskania jednorodnej masy zaprawy, lecz nie dłużej niż 5 min. Kolejność czynności mieszania jak dla ciasta wapiennego. Kolejność czynności jak przy przygotowaniu zaprawy sposobem ręcznym, lecz mieszanie mechaniczne. Kolejność czynności jak przy sposobie ręcznym lecz mieszanie mechaniczne. Do odmierzonej ilości wody w mieszarce dodawać piasek i wapno, mieszając każdy z dodawanych składników po l minucie od chwili wrzucenia go do mieszarki, a następnie dodać gips i całość mieszać aż do uzyskania jednorodnej masy zaprawy. Mieszanie zaprawy gipsowej nie powinno trwać dłużej niż l minutę, gipsowej z dodatkiem opóźniaczy lub gipsowo-wapienne bez lub z opóźniaczem nie dłużej niż 5minut. Podczas lasowania doły na wapno powinny mieć umocnione ściany. Doły powinny mieć zabezpieczenia w postaci barier ochronnych o wysokości 1,1m ustawionych w odległości nie mniejszej niż l m. 9

Tablica 6. Ilość składników na l m 3 zaprawy gipsowowapiennej przy użyciu wapna hydratyzowanego [3, s.660] Stosunek objętościowy gips: ciasto: piasek 1:1:2 1:1:3 1:2:4 Gips kg 284 223 160 Ciasto wapienne m 3 0,30 0,23 0,33 Piasek m 3 Woda m 3 0,78 0,81 0,67 Tablica 7. Ilość składników na l m 3 zaprawy gipsowowapiennej przy użyciu wapna hydratyzowanego [3, s.660] Stosunek objętościowy gips: ciasto: piasek 1:1:2 1:1:3 1:2:4 Gips kg 320 250 179 Wapno kg 200 156 224 0,24 0,26 0,20 Piasek m 3 Woda m 3 0,67 0,78 0,75 0,38 0,36 0,37 Wapno hydratyzowane, czyli gaszone fabrycznie i sproszkowane, jest dostarczane na budowę w workach, tak jak cement. Stosuje się je głównie do produkcji suchych mieszanek tynkowych. Gips budowlany to spoiwo otrzymywane ze skały gipsowej wyprażonej i zmielonej. Jest przeznaczony do przygotowywania zaczynów, zapraw. Gipsy specjalne stosowane w budownictwie to: gips szpachlowy, gips tynkarski oraz klej gipsowy. Glina stosowana do tynków powinna zawierać 5 20% piasku i nie mieć innych zanieczyszczeń. Jako kruszywo do zapraw tynkarskich stosuje się: piasek o uziarnieniu 0,05 2mm.Woda do zapraw tynkarskich powinna odpowiadać warunkom normowym dotyczącym wody do betonów i zapraw. Przygotowanie zapraw do tynków zwykłych wykonuje się analogicznie jak przygotowanie zapraw murarskich. Zaprawę gipsową należy przygotowywać w czystym naczyniu, wsypując gips do wody małymi porcjami. 4.1.2.Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co nazywamy tynkiem? 2. Jakie funkcje pełnią tynki wewnętrzne? 3. Jakie zaprawy stosujemy do wykonania tynków wewnętrznych? 4. Jakie warstwy występują w tynku dwu i trójwarstwowym? 5. Jak przygotowujemy zaprawy tynkarskie? 4.1.3.Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Określ jakie funkcje pełnią tynki wewnętrzne i jakie zaprawy stosujemy do wykonania poszczególnych warstw. Sposób wykonania ćwiczenia 10

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wypisać funkcję tynków, 2) wypisać zaprawy jakie stosuje się do wykonania poszczególnych warstw tynków wewnętrznych, 3) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: papier kancelaryjny, ołówek, długopis, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Oblicz ilości składników do wykonania 2m 3 zaprawy gipsowo - wapiennej o proporcji 1:1:3 przy użyciu ciasta wapiennego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z danymi normowymi (Tab.4.), 2) korzystając z tabeli wypisać ilość materiału na 1m 3 zaprawy, 3) obliczyć ilość składników, 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 5) dokonać oceny prawidłowości wykonania obliczeń, Wyposażenie stanowiska pracy: papier kancelaryjny, ołówek, długopis, kalkulator, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3 Oblicz ilości składników do wykonania 0,5m 3 zaprawy gipsowo - wapiennej o proporcji 1:2:4 przy użyciu wapna hydratyzowanego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z danymi normowymi (Tab.5.), 2) korzystając z tabeli wypisać ilość materiału na 1m 3, 3) obliczyć ilość składników, 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 5) dokonać oceny prawidłowości wykonania obliczeń, Wyposażenie stanowiska pracy: papier kancelaryjny, ołówek, długopis, kalkulator, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 11

4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) scharakteryzować tynki wewnętrzne? 2) scharakteryzować tynki zwykłe? 3) obliczyć odpowiednią ilość materiału potrzebną do wykonania tynków zwykłych? 4) scharakteryzować tynki ze względu na użytą zaprawę? Tak Nie 12

4.2. Narzędzia, sprzęt oraz rusztowania do robót tynkarskich 4.2.1. Materiał nauczania Podstawowym narzędziem do robót tynkarskich jest kielnia. Tynkarz używa kielni do nabierania zaprawy i narzucania jej na ścianę lub sufit (rys. 1). Rys.1 Kielnia [1, s.41] Rys.2 Sprawdzenie zrównoważenia kielni [1, s.41] Na prawidłowe posługiwanie się kielnią ma wpływ należyte zrównoważenie rękojeści z łopatką. Aby to sprawdzić, należy położyć kielnię na palcu wskazującym tak, aby palec znalazł się tuż za rękojeścią (rys. 2). Jeżeli kielnia znajduje się w stanie równowagi, oznacza to że rękojeść jest zrównoważona z łopatką. Czerpak tynkarski może być stosowany zamiast kielni. Jest on bardziej wydajny od kielni, a umiejętne posługiwanie się nim zmniejsza wysiłek robotnika (rys. 3). Rys.3 Czerpak tynkarski [1, s.42] Rys.4 Deska z trzonkiem (sokół) [1, s.42] Do nakładania zaprawy na sufity oraz przy naprawach tynku używa się poza kielnią również deski z trzonkiem (rys.4). Podobnie jest przy nakładaniu zaprawy pacą, deskę z zaprawą dociska się do sufitu, lekko ją przy tym przesuwając. Pace jest to gładkie drewniane, styropianowe albo stalowe narzędzie zaopatrzone w uchwyt. Służy do narzucania pierwszej warstwy tynku na ściany drewniane osiatkowane lub otrzcinowane, jak również do wyrównania drugiej warstwy tynku na podłożach betonowych, murowanych i innych. Rys.5 Paca stalowa [8] Rys.6 Packa styropianowa [8] Rys.7. Packa zaokrąglona [1, s.44] 13

Do robót tynkarskich używa się również pacek do zacierania powierzchni na gładko lub na ostro. Bardzo gładkie powierzchnie uzyskuje się dzięki zacieraniu ścian i sufitów packą obłożoną filcem. Packi stalowe oraz styropianowe są używane do wykonywania tynków o gładkiej powierzchni. Do tynkowania wklęsłych powierzchni między ścianami i sufitem używa się specjalnych pacek zaokrąglonych. Do ściągania zaprawy stosuje się łaty (rys.8). Rys.8. Łaty [3, s.678] a) do wyrównania wstępnego, b) do wyrównania ostatecznego Rys.9. Łata aluminiowa [8] Do sprawdzenia równości powierzchni tynku służy drewniana łata murarska o przekroju prostokątnym i długości 2m. Mogą być również stosowane łaty aluminiowe długości 2, 2,5 lub 3m (rys.9). Łaty wyposażone w libelle stanowią poziomnice (rys.10a). Rys.10. Sprzęt do poziomowania [1, s.47] a) poziomnica, b) ustawienie poziomnicy, c) wąż wodny Do wyznaczania poziomu na długich odcinkach (10 15 m) służy wąż wodny (rys.10c). Składa się on z rurki gumowej lub plastykowej i dwóch rurek szklanych osadzonych na obu końcach węża i zamykanych korkami gumowymi. Wąż napełniamy wodą albo podstawiając jedną z rurek szklanych pod kurek czerpalny wodociągu, albo można cały wąż zanurzyć w beczce z wodą i czekać aż z rurek szklanych przestaną się ulatniać pęcherzyki powietrza. Poziom za pomocą węża wyznacza się w ten sposób, że jedną z rurek ustawiamy przy kresce lub punkcie, którego poziom chcemy przenieść, drugą zaś ustawiamy w miejscu, gdzie chcemy poziom wyznaczyć. Wąż pomiędzy obu rurkami powinien być rozciągnięty bez załamań. Po ustawieniu obu rurek otwieramy korki i poziom wody w rurce przy kresce stabilizujemy na poziomie kreski. Poziom wody w drugiej rurce wyznacza nam szukany poziom. Do wyznaczania powierzchni tynku są używane listwy tynkarskie. Mogą być wykonane z płaskownika stalowego 25 x 24mm, wzmocnionego prętami o przekroju kwadratowym 12 x 12mm (rys. 11a). W odległości około 5cm od obu końców i przy listwach dłuższych od 1,6m pośrodku listwa ma przyspawane zaczepy, za pomocą których zawiesza się ją na hakach wbitych w spoiny muru. Stosowane są też listwy z teowników (rys.11b) ustawiane na plackach z zaprawy i przybijane hakami. Podobnie mocuje się listwy drewniane (rys.11c). 14

Muszą one być starannie ostrugane i nasycone olejem lnianym, aby nie chłonęły wilgoci z zaprawy Rys.11. Listwy i gwoździe tynkarskie [3, s.662] a) listwy z płaskownika z zaczepami, b) listwy z teownika, c) listwy drewniane, d) gwoździe Do wyznaczania powierzchni tynku stosuje się również gwoździe (rys. 11d) oraz specjalne listwy aluminiowe, które zostają w tynku. W razie potrzeby tynkarz używa również narzędzi murarskich. Do transportu zaprawy z miejsca jej przygotowania na stanowisko tynkowania służy taczka o pojemności 50dm 3, lub rzadziej japonka pojemności 200dm 3. Na stanowisku tynkarza zaprawę wylewa się do skrzyni murarskiej. Do mechanicznego przygotowania zapraw tynkarskich stosuje się betoniarki, a dla mas plastycznych, tynków cienkościennych mieszarki do zapraw (rys.12). Rys.12. Przykłady mieszarek [8] W tynkowaniu mechanicznym do przygotowania, transportu i narzucania zaprawy stosuje się agregaty tynkarskie. Stosowane są dwa rodzaje agregatów: ze sprężarką i bezsprężarkowe. Pneumatyczny sposób narzucania polega na rozdrabnianiu strumienia zaprawy przez sprężone powietrze. Dozowanie sprężonego powietrza pozwala uzyskać równomierny natrysk i regulację stopnia rozdrobnienia. Agregat tynkarski składa się z: mieszarki, najczęściej bębnowej umożliwiającej wymieszanie składników, sita wibracyjnego, pompy do zapraw, rurociągu elastycznego, aparatu natryskowego wraz ze sprężarką powietrza, instalacji zdalnego sterowania i sygnalizacji umożliwiającej operatorowi aparatu natryskowego sygnalizowanie potrzeby włączenia pompy. Zestaw do tynkowania bezsprężarkowego składa się z mieszarki korytkowej z silnikiem, wibrosita (do przesiewania zaprawy), zbiornika do gromadzenia przesianej zaprawy, pompy tynkarskiej o wydajności 2 3 m 3 /h oraz przewodu tłocznego i dyszy. 15

Przy tynkowaniu wewnątrz pomieszczeń, najczęściej na małych budowach stosuje się rusztowania na kozłach, zwanych również kobyłkami (rys.13). W celu otynkowania sufitu i górnych części ścian ustawia się kozły w odległości co około 1,2 do 1,5m. Do nich przybija się gwoździami (aby uniknąć przesunięcia się lub przeważenia, co może być przyczyną wypadku) deski grubości 38 mm, tworząc w ten sposób pomost. Rys.13 Rusztowanie na kozłach dwupoziomowe [7, s.257] Rys.14 Rusztowanie ramkowe [1, s.85] Można też stosować gotowe pomosty z blatów, czyli desek połączonych ze sobą poprzeczkami - jak to pokazano w przykładzie rusztowania ramkowego (rys.14), gdzie kozły zostały zastąpione ramkami zbitymi z desek. Ramki można zastąpić dużymi kozłami. Wówczas należy na kozłach ułożyć najpierw leżnie, a na nich dopiero pomost z gotowych blatów. Kozły powinny być stężone ukośnie przybitymi krzyżulcami z desek. Rusztowania na kobyłkach lub na ramkach można zastąpić rusztowaniem stolikowym. Składa się ono z elementów w formie stolików, ustawianych na styk. Ten typ pomostu nie wymaga zbyt wielkiej ilości drewna, bo grubsze deski rusztowaniowe dadzą się zastąpić cieńszymi (od 25mm), odpadowymi. Aby uzyskać rusztowania podwójnej wysokości (1,8m), ustawia się dwa stoliki jeden na drugim, łącząc je specjalnymi trzpieniami łącznikowymi. Dla ułatwienia przesuwania stoliki mogą być zaopatrzone w kółka. Podobną konstrukcję wysuwanych nóżek mają rusztowania stojakowe montowane na stojakach teleskopowych (rys. 16), co pozwala regulować ich wysokość. Stojaki są wyrabiane fabrycznie lub we własnym zakresie. Rys.15. Rusztowanie stojakowe [7, s.256] Rys.16 Rusztowanie stojakowe pomost na ryglach podłużnych [7, s.256] Stojaki tego typu są lepsze od kobyłek ponieważ można je ustawiać na wysokość zmienną dzięki wysuwanemu z rury trzpieniowi. Trzpień ustawia się następnie w wybranym położeniu za pomocą zawleczki przepuszczonej przez otwór w nim i w rurze (rys. 16). Stojaki łączy się poprzeczkami z łat drewnianych (rys. 16) lub z kątownika, zapewniającymi statyczność rusztowania. Rozpowszechnione są również rusztowania ramowe typu Warszawa, składające się z ram zespawanych z rur stalowych o średnicy 12,5mm. Pomost jest wykonany z płyt (blatów), zbijanych z desek grubości od 32 do 38mm. 16

Zgodnie z przepisami bhp rusztowania użytkować można dopiero po zakończeniu ich budowy i po komisyjnym odbiorze. W widocznym miejscu na rusztowaniu musi być podana jego nośność, której bezwarunkowo nie wolno przekraczać. Po pomostach rusztowań nie wolno biegać. Wchodzić i schodzić można tylko po drabinach i schodach do tego celu przeznaczonych. Muszą one być oczyszczane z zapraw i śmieci co najmniej raz w tygodniu. Stan rusztowań musi być co pewien czas kontrolowany. 4.2.2.Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co zaliczamy do podstawowego sprzętu tynkarskiego? 2. Jakie narzędzia pomocnicze stosuje się robotach tynkarskich? 3. Jaki sprzęt jest niezbędny do wykonania tynków wewnętrznych kategorii IVf? 4. Do czego służą rusztowania? 5. Jakie elementy składają się na rusztowanie na kozłach? 6. Jakie są warunki wykonania rusztowania na kozłach? 7. Jakie elementy składają się na rusztowanie typu Warszawa? 8. Jakie są warunki wykonania rusztowania typu Warszawa? 9. Jakie podstawowe przepisy bhp powinny być przestrzegane w czasie pracy na rusztowaniach? 4.2.3.Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Dobierz sprzęt i narzędzia potrzebne do wykonania tynku wewnętrznego w pomieszczeniu o wysokości 4,5m. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) sprawdzić jaki sprzęt i urządzenia masz do dyspozycji na stanowisku pracy, 2) zastanowić się czy potrzebny jest sprzęt mechaniczny czy wystarczy ręczny, 3) wybrać odpowiedni sprzęt i narzędzia do wykonania tynku, 4) wybrać sprzęt i narzędzia pomocnicze, 5) wybrać odpowiednie rusztowanie, 6) zaprezentować efekty swojej pracy, 7) dokonać oceny wykonania ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej, podstawowy sprzęt pomiarowy, podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót tynkarskich, podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót murarskich, rusztowania do robót tynkarskich wewnętrznych, apteczka, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 17

Ćwiczenie 2 Dobierz sprzęt i narzędzia potrzebne do wykonania tynku zwykłego kategorii IVf w pomieszczeniu o wysokości 3,0m. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) sprawdzić jaki sprzęt i urządzenia masz do dyspozycji na stanowisku pracy, 2) zastanowić się czy potrzebny jest sprzęt mechaniczny czy wystarczy ręczny, 3) wybrać odpowiedni sprzęt i narzędzia do wykonania tynku, 4) wybrać sprzęt i narzędzia pomocnicze, 5) wybrać odpowiednie rusztowanie, 6) zaprezentować efekty swojej pracy, 7) dokonać oceny wykonania ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej, podstawowy sprzęt pomiarowy, podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót tynkarskich, podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót murarskich, rusztowania do robót tynkarskich wewnętrznych, apteczka, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3 W wyznaczonym miejscu wykonaj ustawienie dwupoziomowego rusztowania na kozłach. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować elementy rusztowania, 2) przygotować miejsce w którym zostanie ustawione rusztowanie, 3) ustawić dwa pierwsze segmenty, 4) sprawdzić stabilność rusztowania, 5) sprawdzić pion rusztowania, 6) kontynuować montaż z jednoczesną kontrolą stabilności, 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - kobyłki, - miarka, poziomnica, pion, - podest, - apteczka, - literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 18

Ćwiczenie 4 W wyznaczonym miejscu dokonaj montażu rusztowania typu,,warszawa o wysokości czterech segmentów. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zgromadzić elementy rusztowania, 2) przygotować miejsce, w którym zostanie ustawione rusztowanie, 3) ustawić dwa pierwsze segmenty, 4) sprawdzić stabilność rusztowania, 5) sprawdzić pion rusztowania, 6) kontynuować montaż z jednoczesną kontrolą stabilności, 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - dziesięć elementów rusztowania typu Warszawa, - miarka, poziomnica, pion, - drabina, - podest, - apteczka, - literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) dobrać podstawowy sprzęt i narzędzia do wykonania tynków wewnętrznych? 2) dobrać pomocniczy sprzęt i narzędzia do wykonania tynków wewnętrznych? 3) zorganizować stanowisko montażowe do rusztowań wewnętrznych? 4) wykonać montaż rusztowania na kozłach? 5) wykonać montaż rusztowania typu Warszawa? 6) współpracować z innymi w trakcie wykonywania prac? 7) określić przepisy bhp podczas pracy na rusztowań? Tak Nie 19

4.3. Przygotowanie podłoża pod tynki 4.3.1. Materiał nauczania Trwałość i dobre wykonanie tynków zależy w dużej mierze od właściwego i starannego przygotowania podłoża. Każda powierzchnia pod tynk powinna zapewniać dobrą przyczepność, być dostatecznie trwała, sztywna i nie zmieniać wymiarów w czasie użytkowania. Aby uniknąć zbytecznego pogrubiania tynku, podłoże powinno być równe. Podłoża z betonów komórkowych zarówno z bloczków jak i płyt, należy oczyścić z wystających grudek zaprawy, a zanieczyszczenia tłuste wyskrobać (rys.17). Rys.17. Czyszczenie powierzchni z betonu komórkowego [6] Podłoże z monolitycznych betonów keramzytowych powinno być równe, ale szorstkie. Dlatego powierzchnie elementów betonowych wykonywanych w deskowaniach ze struganych desek, sklejki lub metalu, charakteryzujące się dużym stopniem gładkości, należy naciąć dłutami ręcznymi lub pneumatycznymi, a następnie starannie oczyścić z pyłu i kurzu. Stare podłoże betonowe należy obowiązkowo ponacinać, nawet gdy było wykonane w deskowaniach z desek niestruganych. Powierzchnia elementów betonowych prefabrykowanych przeznaczona do tynkowania powinna być czysta, nie pyląca i pozbawiona śladów smarów i środków do smarowania form. Powierzchnię należy oczyścić piaskownicą. Na takiej powierzchni mogą występować małe raki, ale nie może występować tzw. zendra, czyli złuszczenie fragmentów powierzchni prefabrykatu. Bezpośrednio przed tynkowaniem beton powinien być obficie nawilżony wodą. Zaleca się spoiny wydrapać na głębokość 2 do 3mm od lica muru. Następnie podłoże należy oczyścić na sucho z kurzu i pyłu szczotkami. Rys.18. Naprawa uszkodzenia podłoża [6] 20

Większe uszkodzenia należy naprawić poprzez wykonanie wycięcia w miejscu uszkodzenia w kształcie prawidłowego wielościanu i wpasowaniu w nie przyciętych kawałków betonu komórkowego tego samego rodzaju, co zastosowany w murze. Następnie należy pokryć je rzadką zaprawą cementową (rys.18). Gdy podłoże jest wysuszone należy zwilżyć je wodą (rys19). Rys.19. Zwilżanie wodą powierzchni muru [6] W przypadku podłoża gipsowego lub gipsobetonowego w kolorze białym lub szarym wykonanego z płyt, dyli, bloczków lub pustaków gipsowych (rys.20), powierzchnię podłoża należy porysować w skośną siatkę, za pomocą ostrego narzędzia. Rys.20..Powierzchnie gipsowe [6] Części metalowe przylegające do tworzywa gipsowego powinny być zabezpieczone odpowiednim środkiem antykorozyjnym. Bezpośrednio przed tynkowaniem podłoże należy oczyścić z kurzu na sucho miękką szczotką, a następnie zwilżyć wodą. Płyty wiórowo-cementowych. stosuje się do ocieplenia ścian jak również wykonuje się z nich ścianki działowe. Charakteryzują się dobrą przyczepnością tynku gdyż mają powierzchnię równą ale szorstką. Nie należy tynkować płyt świeżych. Aby zapobiec pęknięciom tynku w miejscach połączeń należy spoiny między płytami pokryć paskami siatki metalowej o szerokości 10cm, wolnej od łuszczącej się rdzy i przybijając do płyt w odstępach co 10cm (rys.21). 21

Rys.21. Mocowanie siatki na złączach płyt [6] Rys.22. Przybijanie dranic {4, s.284] Podłoże drewniane powinno być wykonane z desek z drewna miękkiego, o szerokości nie większej niż 12cm. Gdy stosuje się deski szersze, należy je rozłupywać w jednym lub w dwóch miejscach. Bez odpowiedniego przygotowania podłoże to nie nadaje się do tynkowania. Należy również pamiętać, że: tynkowanie szczególnie ścian wieńcowych, należy wykonywać dopiero po zakończeniu osiadania budynku i całkowitym ich wyschnięciu (około 1rok), ściany i sufity budynków szkieletowych drewnianych tynkuje się po 6 12 miesiącach, cienkie ściany działowe tynkuje się po kilku miesiącach. Podłoże drewniane należy przygotować, przez wykonanie podkładu z trzciny (obecnie rzadko stosowane), listewek, dranic lub siatki metalowej. Dranice są to listwy drewniane o szerokości od 20 do 50mm i grubości nie mniejszej niż 5mm. Nabija się je w dwóch warstwach. Na warstwę spodnią można użyć dranic cienkich i krzywych, a na wierzchnią - grubszych i prostych. Dranice przybija się w kratkę, tak aby listewki jednej warstwy były prostopadłe do listewek drugiej warstwy, jednocześnie przebiegały pod kątem 45 do desek ściany (rys.22). Odległość między dranicami powinna wynosić 5cm na ścianach i 4cm na sufitach. Spodnią warstwę dranic przybija się w rzadkich odstępach. Listewki warstwy wierzchniej przybijane są do podkładu przez co drugą dranicę warstwy spodniej (rys.23). Rys.23. Ułożenie dranic w dwóch warstwach [6] Rys.24. Materiał i narzędzia do montażu siatki a) siatka stalowa w zwoju, b) nożyce do cięcia siatki, c) młotek z gwoździami [6] Na podkłady siatkowe stosuje się siatki cięto-ciągnione lub plecione z drutów 1mm o oczkach 10x10mm (rys.24). Przed zamocowaniem siatkę należy oczyścić z łuszczącej się rdzy. Pod tynki gipsowe należy stosować tylko siatki ocynkowane lub powleczone lakierem asfaltowym. Siatkę należy mocować do prętów stalowych o średnicy 3 do 4mm, przymocowanych do podłoża drewnianego (rys.25). 22

Rys.25. Montaż siatki na podłożu do prętów stalowych [6] Rys.26. Przykład mocowania siatki do podłoża drewnianego [6] W stykach arkuszy lub pasów siatki należy stosować zakłady szerokości 3cm z połączeniem siatek miękkim drutem wiązałkowym o średnicy około 1mm. Rys.27. Zakład siatki stalowej [6] Rys.28. Pokrycie styków płyt siatką [6] Po zamocowaniu siatkę należy obrzucić rzadką zaprawą cementową. Na podłożach z płyt pilśniowych twardych oraz paździerzowych powinno stosować się podkłady z siatki metalowej. Wykonanie podkładu z siatki metalowej powinno się odbywać tak, jak na podłożach drewnianych. W przypadku podłoża z płyt pilśniowych porowatych, nie stosuje się podkładów z siatek metalowych. Ich przygotowanie powinno być bardzo staranne. Wszelkie styki płyt i narożniki pokrywa się paskami z siatki drucianej szerokości 8 do 10cm. Siatkę przybija się gwoździami ocynkowanymi (rys.28). Gdy nie stosuje się na stykach siatki, to podczas układania płyt należy zostawić między płytami odstępy szerokości od 5 do 7mm. Zaprawa wejdzie wtedy między płyty i stworzy lepsze połączenie tynku z płytami. Dla zwiększenia przyczepności można także porysować powierzchnię płyt gwoździem lub szczotką drucianą. Przed rozpoczęciem tynkowania należy płyty obficie zwilżyć wodą. Słupy i belki stalowe należy na całej powierzchni osłonić siatką stalową lub drucianoceramiczną. Najczęściej stosuje się siatkę drucianą (Rabitza). Elementy metalowe i siatka powinny być oczyszczone z łuszczącej się rdzy i innych zanieczyszczeń. Przy zastosowaniu tynków gipsowych i wapienno-gipsowych podłoże stalowe powinno być zabezpieczone środkami antykorozyjnymi. Siatkę owija się dookoła belek bądź słupów i wiąże drutem lub przybija haczykowatymi gwoździami w materiał przylegający do nich (rys.29). Rys.29. Okrywanie siatką stalowych belek stropowych [6] 23

Sama siatka jako podłoże pod tynk może występować w sufitach pod stropami żelbetowymi lub żeberkowymi, nie wypełnionymi pustakami, w sufitach pod przewodami klimatyzacyjnymi, jako pokrycie bruzd instalacyjnych centralnego ogrzewania, na powierzchniach o różnych złożonych kształtach. Jeżeli siatka ma służyć jako samodzielne podłoże, musi być dostatecznie sztywna. W tym celu najczęściej stosuje się siatkę ciętociągnioną o oczkach nie większych niż 10x10mm. Podczas wykonywania stropu należy wypuszczać z żeberek druty o średnicy 5-6mm w odstępach 35cm. Odstępy są uzależnione od sztywności stosowanej siatki. Rys.30. Okrywanie siatką stalowych elementów stropu [6] Do wystających drutów przymocowuje się pręty nośne o średnicy 6 8 mm, na które następnie kładzie się siatkę. W miejscach zamocowania do stropu pręty nośne i siatkę okręca się zwisającymi ze stropu drutami. Gęstość rozmieszczenia punktów zawieszenia siatki powinna być taka, aby siatka nie zwisała (średnio co najmniej 1 punkt na około 0,25m 2 siatki). Na bruzdach siatkę mocuje się gwoździami haczykowatymi, wbijając je w spoiny między cegłami (rys.31). Rys.31. Okrywanie siatką stalowych elementów stropu [6] Rys.32. Zabezpieczenie siatką połączenia dwóch różnych materiałów [6] Występujące w podkładach metalowych pręty i siatki należy przed przystąpieniem do tynkowania zabezpieczyć powlekając je zaczynem cementowym. Mury i stropy ceglane można tynkować dopiero po upływie pewnego czasu od ich wykonania ze względu na ich osiadanie. Tynkowane ściany powinny być suche, gdyż tynk hamuje wysychanie. W celu zapewnienia lepszej przyczepności zaprawy do muru ceglanego pożądane jest pozostawienie przy murowaniu spoin pustych na głębokość 1 1,5 cm od lica ściany. Jeżeli mur został wykonany od zewnątrz na pełne spoiny, to zaleca się przed otynkowaniem częściowo wydrapać zaprawę ze spoin. Bezpośrednio przed rozpoczęciem tynkowania należy mur oczyścić starannie szczotkami i zmyć z kurzu. Zbyt suchą powierzchnię muru należy przed samym narzuceniem tynku gruntownie zwilżyć wodą. Zwilżanie należy stosować zwłaszcza podczas upałów i przy 24

ciepłych wiatrach. Przy tynkach gipsowych nie trzeba zwilżać muru z taką starannością jak przy tynkach wapiennych lub cementowo-wapiennych, ponieważ gips wiąże bardzo szybko. Na starym tynku można wykonać tynkowanie jeżeli jest dostatecznie mocny. Podłoże takie musi być najpierw naprawione i oczyszczone ze starych farb. Miejsca zniszczone lub odparzone należy całkowicie odbić i wypełnić nową zaprawą. Należy naprawić pęknięcia i rysy. Podłoże gładkie lub twarde powinno się posiekać i porysować gwoździami wbitymi w deskę. Następnie należy podłoże oczyścić, zmyć wodą i dobrze zwilżyć. Przed przystąpieniem do tynkowania należy wykonać obrzutkę z zaprawy cementowej 1:1. Pod wyprawę gipsową obrzutki nie wykonuje się. Podczas przygotowania podłoża pod tynk należy stosować środki ochrony osobistej, chroniące oczy. Ponadto należy zachować ostrożność podczas cięcia i mocowania siatki na podłożu drewnianym. 4.3.2.Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak należy sprawdzić równość płaszczyzn przewidzianych pod tynk? 2. Jak należy sprawdzić kąt pomiędzy płaszczyznami sufitu i ściany przeznaczonymi do wykonania tynków? 3. Jakim warunkom powinno odpowiadać podłoże pod tynk? 4. Jak należy przygotować pod tynk podłoże z betonu komórkowego? 5. Jak należy przygotować pod tynk podłoże z cegły? 6. Jak przygotowujemy do tynkowania belki stalowe? 7. Jak należy przygotować podłoże gipsowe pod tynk? 8. Jak należy przygotować pod tynk podłoże z płyt wiórowo- cementowych? 9. Jak należy przygotować podłoże drewniane pod tynk? 10. Jaka jest kolejność czynności podczas mocowania dranic? 11. Jak należy przygotować podłoże z płyt pilśniowych pod tynk? 4.3.3.Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Rozpoznaj rodzaj i oceń stan podłoża przewidzianego pod tynk uwzględniając równość płaszczyzn oraz kąty między nimi. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia, 2) zorganizować stanowisko pracy, 3) dokonać rozpoznania podłoża, 4) sprawdzić pion, poziom oraz kąt między płaszczyznami przewidzianymi do tynkowania, 5) przedstawić rezultaty wykonanych działań, 6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej, podstawowy sprzęt pomiarowy, rusztowania do robót tynkarskich wewnętrznych, 25

narzędzia i sprzęt pomocniczy, apteczka, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Przygotuj pod tynk podłoże z betonu komórkowego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia, 2) zorganizować stanowisko pracy, 3) zgromadzić potrzebne materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia, 4) oczyścić podłoże z zaprawy, 5) uzupełnić ubytki w podłożu, 6) oczyścić na sucho podłoże z kurzu i pyłu, 7) zwilżyć podłoże, 8) oczyścić sprzęt i narzędzia, 9) posprzątać stanowisko pracy, 10) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 11) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej, stanowisko z podłożem z betonu komórkowego, podstawowy sprzęt pomiarowy, materiał do wykonania zapraw tynkarskich, podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót tynkarskich, podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót murarskich, rusztowania do robót tynkarskich wewnętrznych, narzędzia i sprzęt pomocniczy, apteczka, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Przygotuj podkład z siatki na podłożu drewnianym. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia, 2) zorganizować stanowisko pracy, 3) zgromadzić potrzebne materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia, 4) przymocować pręty do podłoża, 5) dociąć siatkę, 6) przymocować siatkę stalową uwzględniając zakłady, 7) posprzątać stanowisko pracy, 8) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 9) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia. 26

Wyposażenie stanowiska pracy: odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej, stanowisko z podłożem drewnianym, siatka, pręty stalowe, gwoździe, drut wiązałkowy, podstawowy sprzęt pomiarowy, nożyce do cięcia siatki, narzędzia i sprzęt pomocniczy, apteczka, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3 Przygotuj do tynkowania podłoże z płyt pilśniowych. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia, 2) zorganizować stanowisko pracy, 3) zgromadzić potrzebne materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia, 4) dociąć siatkę, 5) przymocować siatkę stalową na stykach płyt, 6) porysować płyty, 7) posprzątać stanowisko pracy, 8) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 9) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej, stanowisko z podłożem z płyty pilśniowej, siatka, gwoździe, podstawowy sprzęt pomiarowy, rusztowania do robót tynkarskich wewnętrznych, nożyce do cięcia siatki, narzędzia i sprzęt pomocniczy, apteczka, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 4 Przygotuj pod tynk mur z cegły ceramicznej wykonany na spoinę pustą. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia, 2) zorganizować stanowisko pracy, 3) zgromadzić potrzebne materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia, 4) oczyścić podłoże z zaprawy, 27

5) uzupełnić ubytki w podłożu, 6) oczyścić na sucho podłoże z kurzu i pyłu, 7) zwilżyć podłoże, 8) oczyścić sprzęt i narzędzia, 9) posprzątać stanowisko pracy, 10) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 11) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej, stanowisko z podłożem z cegły, podstawowy sprzęt pomiarowy. rusztowania do robót tynkarskich wewnętrznych, narzędzia i sprzęt pomocniczy, apteczka, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) rozpoznać i ocenić rodzaj i stan techniczny podłoża? 2) zbadać równość płaszczyzn oraz kąty między nymi? 3) przygotować pod tynk podłoże z betonu komórkowego? 4) przygotować pod tynk podłoże z cegły? 5) przygotować pod tynk podłoże z płyt pilśniowych? 6) przygotować pod tynk podłoże gipsowe? 7) przygotować pod tynk podłoże z płyt wiórowo - cementowych? 8) przygotować pod tynk podłoże drewniane? 9) przygotować pod tynk podłoże metalowe? 10) porozumiewać się z innymi pracownikami na placu budowy? 11) stosować przepisy bhp podczas wykonywania prac? Tak Nie 28

4.4. Wyznaczenie lica tynku 4.4.1.Materiał nauczania W pomieszczeniach gdzie przewiduje się tynki trójwarstwowe wyznacza się lico tynku. Ma to na celu umożliwienia utworzenia równych powierzchni, przy zachowaniu odpowiedniej grubości powłoki. Ściany i sufity mają pewne odchylenia do pionu i poziomu oraz nierówności. Wyznaczanie lica tynku metodą pasów kierunkowych tzw. bicie pasów wykonuje się w następującej kolejności: 15 20cm od sufitu wyznacza się za pomocą gwoździ linię horyzontu (rys. 33, 34), Rys.33. Sprawdzenie poziomu za pomocą łaty murarskiej i poziomnicy [7, s.261] Rys.34. Sprawdzenie poziomu za pomocą węża wodnego [7, s.261] do główki gwoździa wyznaczającego horyzont przykłada się pion i opuszcza go do podłogi, w odległości 15 do 20cm od podłogi wbija się gwóźdź tak, aby główka dotykała do sznura pionu, między wbitymi gwoździami napina się sznur, wzdłuż sznura osadza się klocki drewniane tak, aby górna ich powierzchnia licowała w linii pionowej z napiętym sznurem. Rys.35. Wyznaczenie horyzontu za pomocą gwoździ i klepek [7, s.261] Rys.36. Wyznaczenie horyzontu za pomocą gwoździ [7, s.262] 29

czynności te należy powtórzyć dla drugiego skrajnego gwoździa na tej samej ścianie (drugi górny róg), a następnie kolejno dla pozostałych gwoździ, które wyznaczają linię horyzontu, klocki mocuje się na ścianie w odległości 1,5 do 2,0m mają odległość w poziomie(rys.35), zamiast klocków można stosować placki z zaprawy, które wyrównuje się przez zatarcie packą (jest to sposób mniej staranny), w celu ułatwienia sobie pracy przy biciu pasów kierunkowych dobrze jest obok gwoździ (rys. 36) osadzić klocki lub narzucić placki z zaprawy. Powierzchnię tynku wyznacza się także za pomocą łaty z poziomnicą. Na gwoździu wyznaczającym punkt kierunkowy (w górnym rogu ściany) opiera się pionowo łatę. Następnie wbijamy gwóźdź pod dolny koniec łaty do momentu, gdy łata wskaże kierunek pionowy. W ten sposób wyznacza się pozostałe punkty w tej samej pionowej linii. Czynności te powtarza się dla pozostałych gwoździ wyznaczających linię horyzontu. Podobnie jak w poprzednim sposobie obok gwoździ osadza się klocki lub stosuje placki z zaprawy (rys.37). Rys.37. Wyznaczenie lica powierzchni tynku łatą i poziomnicą [4, s.295] Rys.38. Wyznaczenie lica powierzchni tynku na suficie kątownikiem murarskim [6] Po wyznaczeniu lica tynku na ścianach wyznacza się powierzchnię tynku sufitu. Powierzchnię tynku sufitu najlepiej jest wyznaczyć za pomocą dużego kątownika murarskiego w następujący sposób: w jednym z górnych narożników pomieszczenia ustawia się kątownik tak, aby pionowe ramię dotykało łebków dwóch gwoździ na ścianie, drugie ramię (poziome) zbliża się do powierzchni sufitu na odległość 1,5 do 2,0cm tak, aby ramię oddalone było od najbardziej wystającego miejsca sufitu o około 1cm (rys. 38), po ustawieniu kątownika, na suficie rysuje się linię znaczącą jego położenie, wzdłuż wyznaczonej linii wbija się dwa gwoździe tak, aby ich łebki dotykały poziomego ramienia kątownika, w taki sam sposób należy wyznaczyć płaszczyznę tynku w pozostałych narożnikach pomieszczenia, między wbitymi gwoździami rozciąga się sznurek lub cienki drut, wzdłuż sznurków (drutów) wbija się gwoździe, w odległości co 1,5 do 2,0m (rys.39) tak, aby ich łebki stykały się ze sznurkiem (drutem)., w miejscach wbitych gwoździ wykonuje się placki z zaprawy, których powierzchnia licuje z łebkiem gwoździa. Po wyznaczeniu powierzchni tynku poprzez wykonanie placków z zaprawy lub przybiciu klocków drewnianych przystępuje się do wykonania pasów kierunkowych. W czasie 30

tynkowania pasy kierunkowe służą do równania wzdłuż nich narzucanej zaprawy. Kolejność czynności przy ich wykonaniu jest następująca: przygotowuje się zaprawę o takim składzie jak przyszły tynk, na pionowe linie między klocki lub placki zaprawy narzuca się zaprawę, na suficie pasy wykonuje się wzdłuż dłuższych ścian pomieszczenia, narzuconą zaprawę ściąga się łatą równo z powierzchnią klocków (placków), po stężeniu zaprawy na pasach, usuwa się gwoździe i klocki (rys.40), powstałe ubytki zarzuca się zaprawą i zaciera. Rys.39. Wyznaczenie lica powierzchni tynku na suficie za pomocą łaty i poziomnicy [7, s.265] Rys.40. Kolejne czynności przy biciu pasów [7, s.263] Omówiony sposób jest pracochłonny obecnie stosuje się drewniane lub metalowe listwy tynkarskie (rys.11). Mocowane są do ściany w odstępach 1,5 2,5m, kontrolując pion i położenie w licu tynku przykładając łatę do przynajmniej trzech ustawionych obok siebie listew. Listwy aluminiowe mogą być przyklejane do ściany na zaprawę i nie usuwane po wykonaniu powierzchni tynku (rys.41). Rys.41.Wyznaczenie lica tynku za pomocą listew aluminiowych [8] Pasy kierunkowe mogą być wykonywane bezpośrednio na powierzchni podłoża lub po wykonaniu pierwszej warstwy tynku obrzutki. 31