Przedmiotowe zasady oceniania z biologii w Zespole Szkół nr 20 w Bydgoszczy

Przedmiotowe zasady oceniania z biologii w Zespole Szkół nr 20 w Bydgoszczy Przedmiotowe zasady oceniania z biologii w gimnazjum opracowano w oparciu o: 1. Podstawę programową z biologii dla gimnazjum. 2. Rozporządzenia MEN z dnia z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. z dnia 18 czerwca 2015 r.), 3. Rozporządzenie MEN z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. 5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 sierpnia 2014 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. z dnia 2 września 2014 r.), 6. Statut i ZWO. 7. Program nauczania biologii w gimnazjum wydawnictwa Nowa Era PULS ŻYCIA autorstwa Anny Zdziennickiej Przedmiotem oceniania są: - wiadomości, - umiejętności, - postawa ucznia i jego aktywność. Cele ogólne oceniania: - rozpoznanie przez nauczyciela poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań programowych, - monitorowanie pracy ucznia oraz przekazywanie uczniowi informacji o jego osiągnięciach edukacyjnych pomagających w uczeniu się, poprzez wskazanie, co uczeń robi dobrze, co i jak wymaga poprawy oraz jak powinien dalej się uczyć. - poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych z biologii i postępach w tym zakresie, - pomoc uczniowi w samodzielnym kształceniu biologicznym, - motywowanie ucznia do dalszej pracy, - przekazanie rodzicom lub opiekunom informacji o postępach dziecka, 1

- dostarczenie nauczycielowi informacji zwrotnej na temat efektywności jego nauczania, prawidłowości doboru metod i technik pracy z uczniem. Formy aktywności podlegające ocenie: 1.prace klasowe, 2.kartkówki, 3.odpowiedzi ustne, 4.prace domowe, 5.prace długoterminowe, projekty (minimum 1 w roku) 6.badania wyników nauczania np. - testy diagnozujące, - próbne egzaminy gimnazjalne, 7.inne formy aktywności np. - pomoc nauczycielowi w przygotowaniu zajęć(np. wystąpienie w roli asystenta nauczyciela), - udział w konkursach biologicznych -wykonywanie pomocy dydaktycznych, - wykonywanie prac dodatkowych, 8.obserwacja ucznia; - praca na lekcji, - przygotowanie do lekcji, - aktywność na lekcji, - praca w grupie. Formy oceniania wiadomości i umiejętności uczniów. Obowiązkowe formy oceniania osiągnięć edukacyjnych: odpowiedzi ustne kartkówki sprawdziany testy prace domowe zadania w zeszycie przedmiotowym / zeszycie ćwiczeń Nadobowiązkowe formy oceniania: aktywność na lekcji opracowanie referatu 2

prowadzenie prac badawczych i opracowanie ich wyników opracowanie projektu uczniowskiego wykonanie pomocy dydaktycznej przygotowanie prezentacji multimedialnej udział w szkolnych i pozaszkolnych konkursach o tematyce biologicznej a) dłuższe wypowiedzi ustne (przynajmniej raz w semestrze) np.: swobodna wypowiedź na określony temat, charakteryzowanie procesów biologicznych, umiejętność wnioskowania przyczynowo-skutkowego itp. Przy odpowiedzi ustnej obowiązuje znajomość materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych z całego działu. b) wypowiedzi pisemne: 1. kartkówki 10 min. obejmujące materiał z trzech ostatnich lekcji (nie muszą być wcześniej zapowiedziane, ale mogą). 2. sprawdziany podsumowujące poszczególne działy 30-45 min. (sam sprawdzian oraz jego formę należy zapowiedzieć, co najmniej tydzień wcześniej). 3. sprawdziany okresowe (semestralne lub całoroczne). c) wkład pracy w przyswojenie wiedzy na lekcji bieżącej (krótkie wypowiedzi na lekcji, praca w grupie, prowadzenie obserwacji, wykonywanie doświadczeń). Będą oceniane za pomocą plusów zapisanych w dzienniku, które zostaną następnie przeliczone na oceny. Uczeń otrzyma ocenę bardzo dobrą gdy zgromadzi trzy plusy, gdy ich nie osiągnie na koniec semestru zostaną zamienione odpowiednio przy dwóch plusach na ocenę dobrą, a przy jednym na dostateczną, chyba ze uczeń nie wyrazi takiej woli. W przypadku dużego wkładu pracy na lekcji uczeń otrzymuje ocenę bardzo dobrą lub dobrą. Przy braku zaangażowania na zajęciach otrzymuje minusy, trzeci w semestrze powoduje wystawienie oceny niedostatecznej. d) umiejętności doskonalone w domu (praca domowa). Będzie oceniana w skali celujący-bardzo dobry dobry -dostateczny-dopuszczający. Brak pracy domowej oceniane będzie oceną niedostateczną. e) zeszyt przedmiotowy sprawdzamy przynajmniej jeden raz w roku. Przy ocenie bierze się pod uwagę staranność i systematyczność, poprawność rzeczową, notatki. f) brak zeszytu przedmiotowego, zeszytu ćwiczeń odnotowane jest jako nieprzygotowanie. g) zeszyt ćwiczeń sprawdzamy przynajmniej raz w ciągu semestru biorąc pod uwagę staranność, systematyczność i poprawność rzeczową. 3

h) prace dodatkowe (samodzielne opracowania oparte na innych źródłach niż podręcznik, plansze, rysunki, okazy wzbogacające zbiory, referaty i inne) w skali celujący-bardzo dobry-dobry- dostateczny lub za pomocą plusów analogicznie jak za wkład pracy w przyswojenie wiedzy. Sposób oceniania: 1. Oceny cząstkowe wyrażane są cyfrowo w skali 1-6. a) stopień celujący - 6 b) stopień bardzo dobry - 5 c) stopień dobry - 4 d) stopień dostateczny - 3 e) stopień dopuszczający - 2 f) stopień niedostateczny 1 2. W ciągu semestru (przy jednej godzinie tygodniowo) uczeń powinien uzyskać przynajmniej cztery oceny cząstkowe (w tym co najmniej dwie z pracy pisemnej). 3. Ocena klasyfikacyjna wyrażana jest słownie wg skali: celujący, bardzo dobry, dobry, dostateczny, dopuszczający, niedostateczny. 4. W ocenianiu bieżącym dopuszcza się stosowanie znaków plus i minus. Szczegóły ustalają nauczyciele w przedmiotowych zasadach oceniania. Nie stosuje się ww. znaków do ocen klasyfikacyjnych śródrocznych i końcoworocznych. 5. W przypadku wypowiedzi pisemnych przyjmuje się skalę procentową przeliczaną na oceny cyfrowe wg kryteriów: 96% - 100% - ocena celująca 90% - 95% - ocena bardzo dobra 75% - 89% - ocena dobra 60% - 74% - ocena dostateczna 40% - 59% - ocena dopuszczająca 0% - 39% - ocena niedostateczna 6. Ocenę celującą uczeń uzyskuje w przypadku, gdy osiągnie od 96% do 100% punktów lub rozwiąże zadanie dodatkowe lub gdy osiągnie od 96% do 100% punktów, a jego wiedza jest płynnie usystematyzowana zgodnie z wymaganiami podstawy programowej. 7. Ocenę celującą uzyskuje uczeń którego wiedza wykracza po za podstawę programową oraz poziomem wiedzy przewyższa pozostałych uczniów. 8. Ocenę celującą uzyska uczeń który reprezentuje szkołę na konkursach na szczeblu miejskimi wojewódzkim oraz osiąga na tym polu wysokie noty i sukcesy. 4

9. Nauczyciel oddaje sprawdzone prace pisemne w terminie dwóch tygodni. 10. Uczeń ma prawo do zgłoszenia przed lekcją, bez żadnych konsekwencji dwa razy w ciągu semestru nieprzygotowanie do zajęć (z wyjątkiem zaplanowanych sprawdzianów i lekcji powtórzeniowych) zaznaczane w dzienniku jako minus lub n. Trzeci minus lub n powoduje wystawienie oceny niedostatecznej. 9. Klasyfikacji semestralnej i rocznej dokonuje się na podstawie analizy ocen cząstkowych, przy czym większą wagę mają oceny ze sprawdzianów, w drugiej kolejności są odpowiedzi ustne i kartkówki. Inne oceny mają charakter wspomagający. Zasady poprawiania ocen: 1. Uczeń ma możliwość poprawy oceny klasyfikacyjnej rocznej wg zasad ustalonych w ZWO 32: Warunki i tryb uzyskiwania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej załącznik 4. 2. Sprawdziany, z których uczeń uzyskał ocenę niedostateczną ma prawo poprawić w ciągu dwóch tygodni od ich zwrotu. Do dziennika obok oceny uzyskanej poprzednio wpisuje się ocenę poprawioną. 3. Uczeń może również poprawić inne oceny z wyjątkiem oceny bdb, ale w uzgodnieniu z nauczycielem,po analizie jego dotychczasowej pracy. 4. Uczeń nieobecny na sprawdzianie ma obowiązek napisania sprawdzianu w ciągu tygodnia od daty powrotu do szkoły. 5. W przypadku, gdy uczeń zgłosi chęć uzupełnienia braków z przedmiotu, nauczyciel udzieli pomocy. 6. Oceny uzyskane z kartkówek nie podlegają poprawie. 7. Jeżeli uczeń z przyczyn losowych nie może napisać sprawdzianu lub testu w określonym terminie, wówczas ma obowiązek uczynić to na najbliższej lekcji lub w terminie ustalonym z nauczycielem. Sposoby informowania uczniów o ocenach 1. Sposoby informowania uczniów: a) na pierwszej godzinie lekcyjnej zapoznaje się uczniów z PZO b) oceny cząstkowe są przekazywane w sposób jasny, umotywowany i ciągły podczas zajęć dydaktycznych, oparte o opracowane kryteria oceniania c) za pomocą wpisów do dokumentacji ucznia, d) poprzez recenzje, komentarze i opisy prac klasowych oraz zadań domowych, e) sprawdzone i ocenione pisemne prace kontrolne są udostępniane do wglądu uczniowi 5

f) prace pisemne są przechowywane w szkole do końca bieżącego roku szkolnego. Sposoby informowania rodziców o ocenach 1. Na pierwszym zebraniu zapoznaje się rodziców /opiekunów prawnych z ZWO oraz PZO. 2. Oceny cząstkowe są jawne, oparte o opracowane kryteria. 3. Sprawdzone i ocenione pisemne prace kontrolne są udostępniane do wglądu rodzicom (prawnym opiekunom). 4. Prace pisemne są przechowywane w szkole do końca bieżącego roku szkolnego. 5. O ocenach cząstkowych i klasyfikacyjnych informuje się rodziców na zebraniach udostępniając zestawienie ocen lub w czasie indywidualnych spotkań z rodzicami. 6. Podczas drzwi otwartych, 7. pisemnie, o zagrażającej ocenie niedostatecznej na miesiąc przed klasyfikacją śródroczną lub roczną 8. Informacja o zagrażającej ocenie niedostatecznej klasyfikacyjnej jest przekazywana zgodnie z procedurą ZWO [na miesiąc przed śródrocznym i rocznym posiedzeniem klasyfikacyjnym RP]. Ewaluacja PZO. Pod koniec roku szkolnego nauczyciel wspólnie z uczniami dokona analizy funkcjonowania przedmiotowego systemu oceniania na lekcjach biologii. Ewentualne zmiany w PZO będą obowiązywały od następnego roku szkolnego. Wymagania ogólne na poszczególne stopnie szkolne: Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: - posiadł pełną wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej, - samodzielnie poszerza wiedzę, korzystając z różnych źródeł informacji i prezentuje efekty swojej pracy wynikające z indywidualnych zainteresowań, - prezentuje swoje wiadomości posługując się terminologią biologiczną, - potrafi stosować zdobyte wiadomości w sytuacjach nietypowych, - formułuje problemy i rozwiązuje je w sposób twórczy, - dokonuje analizy lub syntezy zjawisk i procesów biologicznych, - wykorzystuje wiedzę zdobytą na innych przedmiotach, - potrafi samodzielnie korzystać z różnych źródeł informacji, 6

- bardzo aktywnie uczestniczy w procesie lekcyjnym, - wykonuje dodatkowe nieobowiązkowe zadania i polecenia - wykonuje twórcze prace, pomoce naukowe i potrafi je prezentować na terenie szkoły i poza nią, - w pracach pisemnych osiąga najczęściej 96% - 100% punktów możliwych do zdobycia i odpowiada na dodatkowe pytania, - jest laureatem konkursu przedmiotowego z biologii o zasięgu wojewódzkim lub ponadwojewódzkim oraz laureatem lub finalistą ogólnopolskiej olimpiady przedmiotowej z biologii, przeprowadzonych zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 8 ustawy o systemie oświaty. - wzorowo prowadzi zeszyt przedmiotowy Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: - opanował w pełni wiedze i umiejętności określone podstawą programową oraz programem nauczania [K,P,R,D] - wykazuje szczególne zainteresowania biologią, - potrafi stosować zdobytą wiedzę do samodzielnego rozwiązywania problemów w nowych sytuacjach, - bez pomocy nauczyciela korzysta z różnych źródeł informacji, - potrafi planować i bezpiecznie przeprowadzać doświadczenia i hodowle przyrodnicze, - sprawnie posługuje się mikroskopem i lupą oraz sprzętem laboratoryjnym, - potrafi samodzielnie wykonać preparaty mikroskopowe i opisać je, - wykonuje prace i zadania dodatkowe - prezentuje swoją wiedzę posługując się poprawną terminologią biologiczną, - aktywnie uczestniczy w procesie lekcyjnym, - w pisemnych sprawdzianach wiedzy i umiejętności osiąga od 90% do 95% punktów możliwych do zdobycia. - zeszyt ucznia zasługuje na wyróżnienie, Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: - w wysokim stopniu opanował wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej, - opanował wiadomości i umiejętności bardziej złożone, przydatne i użyteczne w szkolnej i pozaszkolnej działalności [K,P,R] 7

- potrafi stosować zdobytą wiedzę do samodzielnego rozwiązywania problemów typowych, w przypadku trudniejszych korzysta z pomocy nauczyciela, - posługuje się mikroskopem i zna sprzęt laboratoryjny, - wykonuje proste preparaty mikroskopowe, - udziela poprawnych odpowiedzi na typowe pytania, - jest aktywny na lekcji, - w pracach pisemnych osiąga od 75% do 89% punktów. - prowadzi prawidłowo zeszyt przedmiotowy. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: - w stopniu podstawowym opanował wiedzę i umiejętności zawarte w podstawie programowej, - opanował wiadomości i umiejętności przystępne, niezbyt złożone, najważniejsze w nauczaniu biologii, oraz takie które można wykorzystać w sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych [K,P] - samodzielnie wykonuje zadania wynikające podstawy programowej, - z pomocą nauczyciela korzysta z takich źródeł wiedzy jak: słowniki, encyklopedie, tablice, wykresy, itp., - wykazuje się aktywnością na lekcji w stopniu zadowalającym, - w przypadku prac pisemnych osiąga od 60% do 74 % punktów. - Posiada zeszyt przedmiotowy i prowadzi go systematycznie Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: - opanował wiedzę i umiejętności zawarte w podstawie programowej w stopniu minimalnym, umożliwiającym kontynuowanie edukacji na wyższym poziomie nauczania - ma trudności w samodzielnym opanowaniu wiadomości i umiejętności podstawy programowej, ale nie przekreślają one możliwości dalszego kształcenia [poz. wym. K] - wykonuje zadania i polecenia o niewielkim stopniu trudności, pod kierunkiem nauczyciela, - z pomocą nauczyciela wykonuje proste doświadczenia biologiczne, - wiadomości przekazuje nie używając terminologii biologicznej, - jest mało aktywny na lekcji, - w pisemnych sprawdzianach wiedzy i umiejętności osiąga od 40% do 59% punktów. - prowadzi zeszyt przedmiotowy 8

Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: - nie opanował wiadomości i umiejętności określanych podstawą programową, koniecznych do dalszego kształcenia, - nie potrafi posługiwać się przyrządami biologicznymi, - wykazuje się brakiem systematyczności w przyswajaniu wiedzy i wykonywaniu prac domowych, - nie podejmuje próby rozwiązania zadań o elementarnym stopniu trudności nawet przy pomocy nauczyciela, - wykazuje się bierną postawą na lekcji, - w przypadku prac pisemnych osiąga od 0% do 39% punktów. - nie prowadzi systematycznie zapisów w zeszycie przedmiotowym Warunki i tryb postępowania w przypadku dostosowania wymagań dla ucznia o specjalnych potrzebach edukacyjnych 1. Nauczyciel jest zobowiązany, na podstawie opinii publicznej lub niepublicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, a także publicznej i niepublicznej poradni specjalistycznej dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom. 2. W przypadku ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania dostosowanie wymagań może nastąpić na podstawie tego orzeczenia. 3. Opinię/orzeczenie poradni psychologiczno-pedagogicznej przekazuje nauczycielom uczącym wychowawca klasy[ 11 ZWO ]. Szczegółowe dostosowanie wymagań edukacyjnych dla uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się. a) Dyskalkulia, czyli trudności w liczeniu Zadania rachunkowe są rzadkością na lekcjach biologii i w głównej mierze pojawiają się w III klasie gimnazjum, gdy materiał kształcenia obejmuje zagadnienia z genetyki i ekologii. Są to proste operacje matematyczne, niemniej jednak u uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się oceniany jest przede wszystkim tok rozumowania, a nie techniczna strona liczenia. Uczeń ma bowiem skłonność do przestawiania kolejności cyfr w liczbie i przez to jej zapis jest błędny. Zły wynik końcowy wcale nie świadczy o tym, że dziecko nie rozumie zagadnienia. Dostosowanie wymagań będzie więc dotyczyło tylko formy sprawdzenia wiedzy poprzez kon- 9

centrację na prześledzeniu toku rozumowania w danym zadaniu i jeśli jest on poprawny - wystawienie uczniowi oceny pozytywnej. b) Dysgrafia, czyli brzydkie, nieczytelne pismo Dostosowanie wymagań będzie dotyczyło formy sprawdzania wiedzy, a nie treści. Wymagania merytoryczne, co do oceny pracy pisemnej są ogólne, takie same, jak dla innych uczniów, natomiast sprawdzenie pracy może być niekonwencjonalne. Np., jeśli nauczyciel nie może przeczytać pracy ucznia, może go poprosić, aby uczynił to sam lub przepytać ustnie z tego zakresu materiału. Może też skłaniać ucznia do pisania drukowanymi literami lub na komputerze. c) Dysortografia, czyli trudności z poprawną pisownią pod względem ortograficznym, fonetycznym, interpunkcyjnym itd. Dostosowanie wymagań znowu dotyczy głównie formy sprawdzania i oceniania wiedzy z tego zakresu. Pisownia zgodnie z regułami ortograficznymi, fonetycznymi, czy interpunkcyjnymi nie jest przedmiotem oceny na przedmiocie biologia. Nauczyciel może jednak, np. podczas sprawdzania zeszytów przedmiotowych i ćwiczeń oraz innych pisemnych prac uczniów, wskazać popełnione błędy i poprosić o powtórzenie przez ucznia zasad pisowni. d) Dysleksja, czyli trudności w czytaniu przekładające się często również na problemy ze zrozumieniem treści W przypadku tej trudności nauczyciel nie ma w zasadzie wyboru, dysleksja nie daje możliwości obniżenia wymagań jakościowych. Są to bowiem uczniowie, z co najmniej przeciętną sprawnością intelektualną, którzy zechcą w przyszłości zdawać maturę, a ta, aby zachować swoją rangę, musi mieć odpowiedni, co najmniej przeciętny, poziom wymagań. Polem do pracy dla nauczyciela pozostaje dbałość o rozwój sfery emocjonalnej takiego ucznia. Dydaktyka jest bowiem bardzo ważna, ale jeszcze ważniejsze jest przygotowanie dziecka do radzenia sobie w życiu, a do tego dziecko potrzebuje wrażliwości, fantazji, ufności we własne siły i zdolności, niezależnie od tego, kim będzie. Zasady postępowania z uczniem z dysleksją rozwojową. Unikać głośnego odpytywania z czytania przy całej klasie; wskazówka ta dotyczy przede wszystkim dzieci młodszych. Jeśli nauczycielowi dla oceny umiejętności ucznia niezbędne jest głośne czytanie, przeprowadza je na przerwie, po zakończeniu lekcji. Kontrolować stopień zrozumienia samodzielnie przeczytanych przez ucznia poleceń, szczególnie podczas sprawdzianów (wolne tempo czytania, słabe rozumienie jednorazowo przeczytanego tekstu może uniemożliwić wykazanie się wiedzą z danego materiału). 10

Ze względu na wolne tempo czytania lub/i pisania zmniejszyć ilość zadań (poleceń) do wykonania w przewidzianym dla całej klasy czasie lub wydłużyć czas pracy ucznia. Ograniczać teksty do czytania i pisania na lekcji do niezbędnych notatek, których nie ma w podręczniku; jeśli to możliwe dać uczniowi gotową notatkę do wklejenia. Zalecenie to jest szczególnie istotne w przypadku dzieci małych lub starszych, u których stwierdzono dysgrafię. Pisemne sprawdziany powinny ograniczać się do sprawdzanych wiadomości, wskazane jest, zatem stosowanie testów wyboru, zdań niedokończonych, tekstów z lukami pozwoli to uczniowi skoncentrować się na kontrolowanej tematyce, a nie na poprawności pisania. Wskazane jest preferowanie wypowiedzi ustnych. Sprawdzanie wiadomości powinno odbywać się często i dotyczyć krótszych partii materiału. Pytania kierowane do ucznia powinny być precyzyjne. Podczas wykonywania ścisłych operacji wymagających wielokrotnych przekształceń, należy umożliwić uczniowi ustne skomentowanie wykonywanych działań. W przypadku prac pisemnych nauczyciel powinien zwrócić uwagę na graficzne rozplanowanie sprawdzianów pod treścią zadania powinno być wolne miejsce na rozwiązanie. Pozwoli to uniknąć niepotrzebnych pomyłek przy przepisywaniu zadań na inną stronę np. gubienia, mylenia znaków, cyfr, symboli, tak charakterystycznych dla dzieci z dysleksją. Unikać wyrywania do odpowiedzi. Jeśli to możliwe uprzedzić ucznia (na przerwie lub na początku lekcji), że będzie dzisiaj pytany. W ten sposób umożliwiamy mu przypomnienie wiadomości, skoncentrowaniu się, a także opanowanie zapięcia emocjonalnego często blokującego wypowiedź. Dobrze jest posadzić ucznia blisko nauczyciela, dzięki temu zwiększy się jego koncentracja uwagi, ograniczeniu ulegnie ilość bodźców rozpraszających, wzrośnie bezpośrednia kontrola nauczyciela, bliskość tablicy pozwoli zmniejszyć ilość błędów przy przepisywaniu. W przypadku ucznia z dysgrafią wskazane jest akceptowanie pisma drukowanego, pisma na komputerze, zwłaszcza prac obszernych (wypracowań, referatów). Nie należy również oceniać estetyki pisma, np. w zeszytach. Jeśli pismo dziecka jest trudne do odczytania, można zamienić pracę pisemną na wypowiedź ustną. 11

Symptomy trudności z przedmiotu biologia. trudności z zapamiętywaniem nazw geograficznych, terminologii z biologii i chemii (dłuższe nazwy, nazwy łacińskie), nazwisk naukowców trudności z opanowaniem systematyki (hierarchiczny układ informacji) trudności z czytaniem i rysowaniem map oraz rysunków schematycznych trudności z orientacją w czasie i w przestrzeni (wskazywanie kierunków na mapie i w przestrzeni, obliczanie stref czasowych, położenia geograficznego, kąta padania słońca itp.) problemy z organizacją przestrzenną schematów i rysunków trudności z zapisem i zapamiętaniem łańcuchów reakcji biochemicznych Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych do w/w trudności. uwzględniać trudności z zapamiętywaniem nazw, nazwisk, dat w czasie odpowiedzi ustnych dyskretnie wspomagać, dawać więcej czasu na przypomnienie, wydobycie z pamięci nazw, terminów, dyskretnie naprowadzać częściej powtarzać i utrwalać materiał podczas uczenia stosować techniki skojarzeniowe ułatwiające zapamiętywanie wprowadzać w nauczaniu metody aktywne, angażujące jak najwięcej zmysłów (ruch, dotyk, wzrok, słuch), używać wielu pomocy dydaktycznych, urozmaicać proces nauczania zróżnicować formy sprawdzania wiadomości i umiejętności tak, by ograniczyć ocenianie na podstawie pisemnych odpowiedzi ucznia przeprowadzać sprawdziany ustne z ławki, niekiedy nawet odpytywać indywidualnie często oceniać prace domowe Uczniowie o specyficznych trudnościach w uczeniu się, podobnie jak uczniowie słabi oraz wszyscy, napotykający na problemy w opanowaniu materiału z podstawy programowej, mają możliwość uczestnictwa w zajęciach dydaktycznych wyrównawczych. Terminy tych zajęć podawane są do publicznej wiadomości na forum każdej klasy. Istnieje też możliwość indywidualnych spotkań z nauczycielem. W takim wypadku termin ustalany jest z uczniem, który potrzebuje takiej formy pomocy. 12

Dostosowanie wymagań edukacyjnych z biologii dla uczniów z inteligencją niższą niż przeciętna. Symptomy trudności w zakresie biologii w przypadku inteligencji niższej niż przeciętna: Objawy zaburzeń: trudność w selekcji i wybraniu najważniejszych treści (tendencja do pamięciowego uczenia się wszystkiego po kolei), problem z zapamiętywaniem dat, nazwisk, nazw, nieumiejętność przekrojowego wiązania faktów i informacji, trudności z wykonywaniem bardziej złożonych działań, problem z rozumieniem treści zadań, potrzeba większej ilości czasu na zrozumienie i wykonanie zadania, trudność z wewnętrzną organizacją nowo nabytej wiedzy i integrowaniem jej z już posiadaną (stąd wolne tempo uczenia się), trudność z generalizowaniem wiedzy oraz wykorzystywaniem jej w różnych dziedzinach, problem z opanowaniem materiału o charakterze abstrakcyjnym (ze względu na bardzo słabą pamięć krótkotrwałą dzieci te zdecydowanie łatwiej pracują i uczą się na materiale konkretnym). Formy, metody, sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych: omawianie niewielkich partii materiału i o mniejszym stopniu trudności (pamiętając, że dostosowanie wymagań nie może zejść poniżej podstawy programowej), podawanie poleceń w prostszej formie (dzielenie złożonych treści na proste, bardziej zrozumiałe), wydłużenie czasu na wykonanie zadania, podchodzenie do ucznia w trakcie samodzielnej pracy, w razie potrzeby udzielenie pomocy i wyjaśnień, mobilizowanie do wysiłku i ukończenia zadania, w związku z dużym problemem w selekcji i wyborze najważniejszych informacji z danego tematu można wypisać kilka podstawowych pytań, na które uczeń powinien znaleźć odpowiedź czytając dany materiał (przy odpytywaniu prosić o udzielenie na nie odpowiedzi), 13

pozostawianie większej ilości czasu na przygotowanie się z danego materiału (dzielenie go na małe części, wyznaczanie czasu na jego zapamiętanie i odpytywanie), częste odwoływanie się do konkretu (np. graficzne przedstawianie treści zadań), szerokie stosowanie zasady poglądowości, unikanie trudnych, czy bardzo abstrakcyjnych pojęć, unikanie pytań problemowych, przekrojowych, wolniejsze tempo pracy, odrębne instruowanie uczniów. Dostosowanie wymagań edukacyjnych z biologii dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim realizują tę samą podstawę programową, co ich sprawni rówieśnicy. Nauczyciel ma obowiązek dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia rozwojowe uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom. Stosowane przez nauczyciela metody, formy i środki dydaktyczne muszą być adekwatne do indywidualnych możliwości i potrzeb psychofizycznych uczniów. Zaburzenia rozwojowe ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim mają charakter globalny i obejmują zarówno funkcje instrumentalne (percepcja, pamięć, uwaga, myślenie, mowa, sprawności motoryczne i manualne), jak i kierunkowe (motywacja uczenia się, kontrola emocjonalna, potrzeba osiągnięć). Zaburzenia te mogą być przyczyną trudności w opanowywaniu wiadomości i umiejętności z zakresu wszystkich przedmiotów realizowanych w szkole. Symptomy trudności w zakresie biologii w przypadku upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim: Objawy zaburzeń: obniżoną zdolność koncentracji uwagi, uwaga jest krótkotrwała, mało podzielna i łatwo ulega zakłóceniu, zaburzenie orientacji przestrzennej, niski poziom sprawności grafomotorycznej, 14

wolniejsze tempo pracy, zaburzenia rozumienia znaczenia wypowiedzi, zaburzenia analizy i syntezy (wzrokowej, słuchowej, wzrokowo-słuchowej), trudności w rozpoznawaniu liter oraz w czytaniu, trudności w rozumieniu przeczytanego tekstu, istotnie zaburzony poziom rozumienia wszelkich reguł, zasad, definicji, utrudnione tworzenie pojęcia liczby, ograniczenia procesów pamięciowych, brak zrozumienia treści zadań tekstowych i trudności w ich rozwiązywaniu, trudności w orientowaniu się w stosunkach czasowych i posługiwaniu się nimi, kłopoty w powiązaniu nowych informacji z poprzednio zapamiętanymi, słaby poziom stosowania umiejętności w praktyce, mała samodzielność w wykonywaniu zadań, często występująca nadpobudliwość psychoruchowa lub zahamowanie, brak krytycyzmu, trudności w antycypacji zachowań, impulsywność, podatność na negatywne wpływy otoczenia, niski poziom motywacji, mała wrażliwość na potrzeby innych, częste przejawy agresji. Formy, metody, sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych: uczenie w indywidualnym tempie, wyznaczanie i osiąganie indywidualnych celów zgodnych z możliwościami ucznia, stosowanie takich strategii pomocy uczniowi, które umożliwią mu zrozumienie istoty zdania lub zagadnienia. Służyć temu mogą odpowiednie metody pracy (problemowa, zadawania pytań, praktycznego działania czy oparta na przeżywaniu),środki dydaktyczne (modele, filmy, plansze, interaktywne wizualizacje itp.) oraz formy organizacyjne (zwłaszcza praca w grupach), wykonywanie eksperymentów i doświadczeń, które w edukacji uczniów z upośledzeniem umysłowym pełnią szczególną rolę, ograniczenie instrukcji słownych na rzecz wprowadzania słowno-pokazowych, ważne jest praktyczne oddziaływanie na sferę wielozmysłową słowo podczas procesu nauczania schodzi na plan dalszy na rzecz zbierania doświadczeń i uczenia się przez pogląd i przeżywanie, 15

istotne jest również stosowanie wielu powtórzeń udzielanych instrukcji i stałe utrwalanie zapamiętanych treści, stały nadzór, gdyż uczniowie szybciej się nużą, z chwilą występowania trudności łatwo rezygnują i mają tendencję do pozostawiania niedokończonej pracy, przywiązywanie wagi do specjalnych bodźców pozytywnych w formie pochwały, zachęty, nagrody, nieustanne motywowanie do dalszych działań poprzez stosowanie różnego rodzaju wzmocnień, okazywanie aprobaty, pochwały dla podejmowanego wysiłku i akceptacji, pozwalające na budowanie pozytywnego obrazu ucznia, wzmacnianie procesu uczenia się przez stosowanie metod aktywizujących, wdrażanie uczniów do samodzielności, ważne jest również, aby uczniowie dostrzegali związek między wiedzą nabywaną podczas zajęć a jej praktycznym wykorzystywaniem w różnych sytuacjach życia codziennego, istotną sprawą jest motywowanie uczniów do pracy i systematyczne ocenianie efektów uczenia się. Nauczyciel musi zadbać o to, aby każdy uczeń miał szansę osiągnięcia sukcesu i budowania w sobie wiary we własne możliwości, kontrolowanie postępów edukacyjnych uczniów powinno przybierać zróżnicowane formy, także zabawowe w postaci konkursów, gier dydaktycznych, itp. w ocenianiu należy położyć nacisk na ocenę jako środek pozytywnego wzmacniania osiągnięć. Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne załączniki 1,2,3 Wszystkie sporne sprawy nieujęte w PZO będą rozstrzygane zgodnie z ZWO i rozporządzeniem MEN. 16

Dział programu I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum Załącznik 1 oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Poziom wymagań dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry + celujący* określa przedmiot badań potrafi korzystać charakteryzuje wybrane objaśnia zasadę stopniowego biologii jako nauki z poszczególnych źródeł wiedzy dziedziny biologii komplikowania się po- podaje przykłady dziedzin posługuje się właściwymi ziomów organizacji życia biologii rozróżnia próbę kontrolną źródłami wiedzy biologicznej wykorzystuje atlasy do wymienia źródła wiedzy i badawczą podczas rozwiązywania rozpoznawania pospolitych biologicznej problemów gatunków organizmów wyjaśnia, do czego służą atlasy i klucze wymienia cechy organizmów żywych 2. Komórkowa budowa organizmów wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę organizacji życia wymienia struktury budowy komórki roślinnej, zwierzęcej, grzyba i bakterii wyciąga wnioski dotyczące komórkowej budowy organizmów na podstawie obserwacji preparatów podaje funkcje poszczególnych organelli posługuje się mikroskopem wykonuje proste preparaty mikroskopowe odróżnia pod mikroskopem, na schemacie, zdjęciu lub po opisie poszczególne składniki komórki rysuje obraz widziany pod mikroskopem wyjaśnia rolę poszczególnych elementów komórki porównuje budowę różnych komórek omawia budowę i funkcje organelli komórkowych analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek 3. Systematyczny podział organizmów wymienia jednostki klasyfikacji biologicznej wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka podaje kryteria wyróżnienia pięciu królestw charakteryzuje dawne sposoby klasyfikacji organizmów omawia zasady systemu klasyfikacji biologicznej ocenia sztuczne i naturalne systemy podziału organizmów uzasadnia potrzebę klasyfikowania organizmów II. Jedność i 4. Sposoby odżywia- określa, czym jest odżywia- omawia różnice między charakteryzuje różne stra- wykazuje różnice 17

różnorodność organizmów nia się organizmów nie wymienia podstawowe sposoby odżywiania się organizmów organizmami samożywnymi a cudzożywnymi wymienia czynniki niezbędne do życia organizmów samożywnych i cudzożywnych wymienia substraty i produkty fotosyntezy wyjaśnia, na czym polega fotosynteza tegie odżywiania wykazuje różnorodność odżywiania się organizmów cudzożywnych określa warunki przebiegu fotosyntezy ocenia, czy dany organizm jest samożywny, czy cudzożywny w pobieraniu i trawieniu pokarmów u różnych organizmów wyjaśnia, na czym polega chemosynteza 5. Sposoby oddychania organizmów określa, czym jest oddychanie wyjaśnia, na czym polega wymiana gazowa wskazuje mitochondrium jako miejsce, w którym zachodzi utlenianie przedstawia oddychanie tlenowe i fermentację jako procesy dostarczające energii omawia różne sposoby oddychania wymienia przykłady organizmów ilustrujących różne sposoby oddychania rozróżnia wymianę gazową i oddychanie wewnątrzkomórkowe uzasadnia, że oddychanie jest procesem niezbędnym do życia wykazuje zależność między środowiskiem życia a budową narządów wymiany gazowej porównuje oddychanie tlenowe i beztlenowe omawia znaczenie fermentacji zapisuje słownie równanie reakcji oddychania tlenowego 6. Sposoby rozmnażania się organizmów określa, czym jest rozmnażanie wyróżnia rozmnażanie płciowe i bezpłciowe podaje przykłady płciowego i bezpłciowego rozmnażania się organizmów rozpoznaje sposoby rozmnażania się organizmów wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie bezpłciowe rozpoznaje pączkujące drożdże obserwowane pod mikroskopem omawia różnice między rozwojem prostym a złożonym charakteryzuje rodzaje rozmnażania ocenia znaczenie przemiany pokoleń charakteryzuje typy rozwoju zarodka stosuje w praktyce wiadomości dotyczące rozmnażania wegetatywnego wykazuje związek między sposobem zapłodnienia a środowiskiem życia organizmów ocenia znaczenie samozapłodnienia III. Bakterie i wirusy. Organizmy beztkankowe 7. Bakterie a wirusy wymienia miejsca występowania bakterii i wirusów rozpoznaje i podaje nazwy form morfologicznych bakterii podaje charakterystyczne cechy budowy bakterii i wirusów wymienia cechy, którymi charakteryzuje wybrane czynności życiowe bakterii wymienia choroby bakteryjne i wirusowe ocenia znaczenie bakterii i wirusów określa warunki tworzenia się przetrwalników 18

widocznych na preparacie mikroskopowym lub ilustracji wirusy różnią się od organizmów podaje przykłady bakterii i wirusów określa znaczenie bakterii w przyrodzie i gospodarce człowieka rysuje kształty bakterii obserwowanych pod mikroskopem ocenia rolę bakterii jako symbiontów i destruentów 8. Protisty wymienia miejsca występowania protistów wymienia grupy organizmów należących do protistów omawia czynności życiowe poszczególnych grup protistów charakteryzuje poszczególne grupy protistów wykazuje chorobotwórcze znaczenie protistów porównuje czynności życiowe poszczególnych grup protistów wymienia choroby wywoływane przez protisty rozpoznaje pod mikroskopem, rysuje i opisuje budowę przedstawicieli protistów 9. Glony przedstawiciele trzech królestw wskazuje środowisko życia glonów podaje przykłady organizmów należących do glonów wymienia wspólne cechy organizmów zaliczanych do glonów omawia znaczenie glonów w przyrodzie i gospodarce człowieka wyjaśnia, że glony to grupa ekologiczna, do której należą przedstawiciele trzech królestw omawia wybrane czynności życiowe glonów analizuje wpływ zakwitów glonów na inne organizmy w środowisku ocenia znaczenie glonów w przyrodzie i gospodarce człowieka wyjaśnia zależność między głębokością a występowaniem określonych grup glonów 10. Grzyby i porosty podaje przykłady grzybów i porostów opisuje budowę grzybów rozpoznaje pleśniaka białego w obrazie mikroskopowym wymienia sposoby rozmnażania się grzybów rozpoznaje porosty wśród innych organizmów omawia czynności życiowe grzybów podaje przykłady znaczenia grzybów w przyrodzie i gospodarce człowieka rozpoznaje porosty jako organizmy zbudowane z grzybni i glonu wyjaśnia, co to jest grzybica charakteryzuje budowę grzybów owocnikowych omawia sposoby rozmnażania się grzybów analizuje znaczenie grzybów w przyrodzie i gospodarce człowieka wykonuje i opisuje rysunek wskazanych grzybów wykazuje znaczenie mikoryzy dla grzyba i rośliny określa znaczenie poszczególnych komponentów w budowie plechy porostu proponuje sposób badania czystości powietrza, znając wrażliwość porostów na zanieczyszczenia rozpoznaje i podaje nazwy 19

IV. Świat roślin 11. Tkanki roślinne wyjaśnia, czym jest tkanka podaje przykłady tkanek roślinnych wskazuje na ilustracji komórki tworzące tkankę dokonuje podziału tkanek roślinnych na twórcze i stałe wymienia cechy budowy poszczególnych tkanek roślinnych opisuje funkcje wskazanych tkanek charakteryzuje budowę, rozmieszczenie i funkcje poszczególnych tkanek roślinnych wykonuje preparat ze skórki cebuli i rozpoznaje w nim tkankę okrywającą różnych form morfologicznych porostów wykazuje związek budowy wskazanej tkanki z jej funkcją rozpoznaje i rysuje tkanki widoczne na przekrojach organów roślinnych 12. Budowa i funkcje korzenia wymienia podstawowe funkcje korzenia rozpoznaje systemy korzeniowe rozpoznaje modyfikacje korzeni omawia budowę zewnętrzną korzenia rozpoznaje pod mikroskopem tkanki budujące korzeń analizuje budowę wewnętrzną korzenia jako funkcjonalnej całości charakteryzuje przyrost na długość rysuje różne systemy korzeniowe wyjaśnia sposób pobierania wody przez roślinę projektuje doświadczenie świadczące o przewodzeniu wody z korzenia do łodygi charakteryzuje modyfikacje korzeni 13. Budowa i funkcje łodygi omawia funkcje łodygi podaje nazwy elementów budowy zewnętrznej łodygi rozpoznaje tkanki budujące łodygę rozróżnia rodzaje łodyg rysuje schematycznie przekrój poprzeczny i podłużny łodygi analizuje związek budowy zmodyfikowanych łodyg z ich funkcjami 14. Liść wytwórnia pokarmu wymienia funkcje liści rozpoznaje elementy budowy liścia rozpoznaje liście pojedyncze i złożone rozpoznaje różne modyfikacje liści rozpoznaje na preparacie mikroskopowym tkanki budujące liść rozróżnia typy ulistnienia łodygi rozpoznaje rodzaje unerwienia liści omawia funkcje poszczególnych modyfikacji liści analizuje funkcje poszczególnych elementów budowy anatomicznej liścia rysuje różne typy ulistnienia łodygi 15. Mszaki wymienia miejsca występowania mszaków podaje nazwy organów mszaków rozpoznaje mszaki wśród innych roślin omawia znaczenie mszaków w przyrodzie i gospodarce człowieka analizuje cykl rozwojowy mszaków rysuje mech i podpisuje jego organy wyjaśnia, dlaczego mszaki są najprostszymi roślinami lądowymi 20

16. Paprotniki wymienia miejsca występowania paprotników rozpoznaje organy paproci rozpoznaje paprotniki wśród innych roślin wyjaśnia rolę poszczególnych organów paprotników analizuje cykl rozwojowy paproci charakteryzuje skrzypy, widłaki i paprocie rozpoznaje za pomocą atlasów 5 gatunków rodzimych paprotników 17. Rośliny nagonasienne wymienia miejsca występowania roślin nagonasiennych rozpoznaje rośliny nagonasienne wśród innych roślin wymienia przystosowania roślin nagonasiennych do warunków życia omawia znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka analizuje cykl rozwojowy sosny rozpoznaje rodzime gatunki nagonasiennych określa, z jakiego gatunku drzewa lub krzewu pochodzi wskazana szyszka dowodzi związku budowy roślin nagonasiennych ze środowiskiem ich życia 18. Rośliny okrytonasienne wymienia miejsca występowania roślin okrytonasiennych podaje nazwy elementów budowy kwiatu rozróżnia kwiat i kwiatostan rozpoznaje rośliny okrytonasienne wśród innych roślin wymienia sposoby rozsiewania nasion i owoców rozróżnia owoce pojedyncze i złożone omawia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka omawia funkcje poszczególnych elementów budowy kwiatu analizuje cykl rozwojowy roślin okrytonasiennych ocenia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka wykazuje związek budowy kwiatu ze sposobem zapylania charakteryzuje sposoby rozsiewania nasion i owoców, wykazując związek z ich budową rozpoznaje 5 gatunków drzew okrytonasiennych występujących w Polsce V. Świat bezkręgowców 19. Tkanki zwierzęce wyjaśnia, czym jest tkanka wymienia podstawowe rodzaje tkanek zwierzęcych określa najważniejsze funkcje poszczególnych tkanek zwierzęcych wymienia rodzaje tkanki łącznej podaje rozmieszczenie przykładowych tkanek zwierzęcych w organizmie charakteryzuje budowę poszczególnych tkanek zwierzęcych rysuje schemat komórki nerwowej i opisuje poszczególne elementy jej budowy rozpoznaje pod mikroskopem lub na ilustracji rodzaje tkanek opisuje rodzaje tkanki nabłonkowej charakteryzuje rolę poszczególnych składników morfotycznych krwi 21

20. Gąbki i parzydełkowce wyjaśnia, co to są gąbki podaje miejsca występowania gąbek i parzydełkowców wymienia charakterystyczne cechy gąbek i parzydełkowców omawia znaczenie gąbek i parzydełkowców w przyrodzie charakteryzuje wskazane czynności życiowe gąbek i parzydełkowców wyjaśnia mechanizm ruchu parzydełkowców wykazuje związek budowy gąbek i parzydełkowców ze środowiskiem ich życia wyjaśnia sposób działania parzydełka 21. Płazińce i nicienie wymienia charakterystyczne cechy płazińców i nicieni rozpoznaje na ilustracji płazińce i nicienie charakteryzuje tasiemce i glisty jako pasożyty układu pokarmowego omawia drogi zakażenia pasożytniczymi płazińcami i nicieniami wyjaśnia, w jaki sposób można ustrzec się przez zakażaniem pasożytniczymi płazińcami i nicieniami wskazuje na ilustracji elementy budowy tasiemca dowodzi, że tasiemce są przystosowane do pasożytniczego trybu życia omawia różnice między płazińcami a nicieniami charakteryzuje wskazane czynności życiowe płazińców i nicieni charakteryzuje symetrię ciała płazińców 22. Pierścienice rozpoznaje pierścienice wśród innych zwierząt wymienia charakterystyczne cechy pierścienic charakteryzuje układ krwionośny pierścienic charakteryzuje wskazane czynności życiowe pierścienic wykazuje związek budowy pijawki z pasożytniczym trybem jej życia dowodzi, że pierścienice są bardziej rozwiniętymi zwierzętami niż płazińce i nicienie projektuje doświadczenie wykazujące znaczenie dżdżownic w użyźnianiu gleby 23. Stawonogi rozpoznaje stawonogi wśród innych zwierząt rozpoznaje na ilustracji przeobrażenie zupełne i niezupełne owadów wymienia charakterystyczne cechy budowy skorupiaków, owadów i pajęczaków charakteryzuje wskazane czynności życiowe stawonogów dowodzi, że owady są przystosowane do życia w środowisku lądowym dowodzi istnienia związku między środowiskiem życia a narządami wymiany gazowej 22

VI. Świat kręgowców 24. Mięczaki rozpoznaje ślimaki, małże i głowonogi wśród innych zwierząt wymienia charakterystyczne cechy mięczaków 25. Porównanie bezkręgowców i kręgowców określa pokrycie ciała bezkręgowców i kręgowców podaje nazwy elementów szkieletu kręgowców wymienia części ciała ślimaków, małży i głowonogów wymienia narządy oddechowe mięczaków wskazuje małże jako organizmy produkujące perły wymienia funkcje szkieletu bezkręgowców podaje przykłady szkieletów bezkręgowców wymienia elementy budowy układu nerwowego bezkręgowców i kręgowców charakteryzuje wskazane czynności życiowe mięczaków wyjaśnia zasady funkcjonowania otwartego układu krwionośnego porównuje budowę ślimaków, małży i głowonogów charakteryzuje poszczególne elementy szkieletu kręgowców porównuje układ krwionośny bezkręgowców i kręgowców wykazuje związek budowy mięczaków ze środowiskiem ich życia charakteryzuje sposoby poruszania się poszczególnych grup mięczaków porównuje budowę układu nerwowego bezkręgowców i kręgowców 26. Ryby kręgowce wodne charakteryzuje ryby podaje nazwy płetw ryby rozpoznaje skrzela jako narządy wymiany gazowej wymienia przystosowania ryb do życia w wodzie określa rodzaj zapłodnienia u ryb omawia wybrane czynności życiowe ryb określa charakterystyczne cechy rozmnażania ryb wyjaśnia przyczyny wędrówek ryb rozpoznaje przedstawicieli ryb i wskazuje ich cechy charakteryzuje wymianę gazową u ryb porównuje układ krwionośny ryby i dżdżownicy 27. Płazy zwierzęta dwuśrodowiskowe określa środowiska życia płazów charakteryzuje płazy wymienia stadia rozwojowe żaby podaje po dwa przykłady płazów ogoniastych i bezogonowych wymienia przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie wyjaśnia, na czym polega hibernacja omawia cykl rozwojowy żaby omawia wybrane czynności życiowe płazów charakteryzuje płazy ogoniaste i bezogonowe rozpoznaje przedstawicieli płazów i wskazuje ich specyficzne cechy wykazuje związek trybu życia płazów z ich zmiennocieplnością wykazuje związek budowy płazów ze środowiskami ich życia 28. Świat gadów określa środowisko życia gadów charakteryzuje gady podaje cztery przykłady gadów występujących wymienia przystosowania gadów do życia na lądzie omawia znaczenie błon płodowych w rozwoju gadów wymienia narządy zmysłów omawia wybrane czynności życiowe gadów charakteryzuje funkcje poszczególnych błon płodowych analizuje pokrycie ciała gadów w aspekcie ochrony przed utratą wody wykazuje związek budowy gadów ze środowiskiem ich 23

29. Ptaki kręgowce latające 30. Świat ssaków w Polsce charakteryzuje ptaki wymienia ptaki różnych środowisk rozpoznaje rodzaje piór ptaków wymienia elementy budowy jaja wyjaśnia konieczność migracji ptaków omawia charakterystyczne cechy ssaków podaje przykłady siedlisk zajmowanych przez ssaki rozróżnia ssaki wśród innych zwierząt rozróżnia ssaki wodne i lądowe wymienia narządy zmysłów ssaków gadów wymienia przystosowania budowy ptaków do lotu omawia różnice pomiędzy gniazdownikami i zagniazdownikami oraz podaje ich przykłady wyjaśnia rolę gruczołów potowych i włosów w termoregulacji podaje przykłady gatunków ssaków rozróżnia uzębienie drapieżnika i roślinożercy wymienia przystosowania ssaków do zajmowania różnych siedlisk rozpoznaje przedstawicieli gadów i wskazuje ich specyficzne cechy określa środowisko życia ptaka na podstawie budowy jego kończyn określa rodzaj pobieranego przez ptaka pokarmu na podstawie budowy jego dzioba omawia wybrane czynności życiowe ptaków rozpoznaje przedstawicieli ptaków i wskazuje ich specyficzne cechy charakteryzuje funkcje skóry omawia zalety pęcherzykowej budowy płuc porównuje budowę ssaków wodnych i lądowych ocenia znaczenie ssaków w życiu i gospodarce człowieka życia wykazuje związek między sposobem rozmnażania i typem rozwoju a środowiskiem życia gadów charakteryzuje poszczególne elementy budowy jaja wykazuje związek między przebiegiem wymiany gazowej u ptaków a ich przystosowaniem do lotu projektuje doświadczenie wykazujące wydzielniczą i wydalniczą funkcję skóry wykazuje związek między funkcjonowaniem poszczególnych narządów zmysłów a trybem życia * ocenę celującą otrzymuje uczeń, który posiadł pełną wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej, samodzielnie poszerza wiedzę, korzystając z różnych źródeł informacji i prezentuje efekty swojej pracy wynikające z indywidualnych zainteresowań, wykonuje nieobowiązkowe, dodatkowe zadania, wykorzystuje wiadomości dodatkowe, wykraczające poza program nauczania, lub: jest laureatem konkursu przedmiotowego o zasięgu wojewódzkim lub ponadwojewódzkim oraz laureatem lub finalistą ogólnopolskiej olimpiady przedmiotowej, przeprowadzonych zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 22 ust. 2 pkt. 8 ustawy o systemie oświaty. 24

II. Aparat ruchu I. Organizm człowieka. Skóra powłoka organizmu Zespół Szkół nr 20 w Bydgoszczy Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy II gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Załącznik 2. Dział Lp. Temat 1. Organizm człowieka jako funkcjonalna całość Poziom wymagań dopuszczający dostateczny dobry wymienia dziedziny biologii zajmujące się budową i funkcjonowaniem człowieka wskazuje komórkę jako element budulcowy ciała człowieka wylicza układy narządów człowieka klasyfikuje człowieka do królestwa zwierząt opisuje podstawowe funkcje poszczególnych układów opisuje cechy różniące człowieka od innych zwierząt wyjaśnia, na czym polega homeostaza bardzo dobry + celujący* opisuje hierarchiczną budowę organizmu człowieka wykazuje, na podstawie dotychczasowych wiadomości, współzależność poszczególnych układów w organizmie człowieka 2. Budowa i funkcje skóry wymienia podstawowe funkcje skóry wymienia wytwory naskórka podaje funkcje skóry i warstwy podskórnej wylicza warstwy skóry wykazuje na konkretnych przykładach zależność funkcji skóry od jej budowy opisuje funkcje poszczególnych wytworów naskórka planuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu 3. Higiena i choroby skóry wymienia choroby skóry podaje przykłady dolegliwości skóry omawia zasady pielęgnacji skóry młodzieńczej 4. Budowa szkieletu wskazuje elementy biernego i czynnego aparatu ruchu podaje nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu wyjaśnia konieczność dbania o skórę klasyfikuje rodzaje oparzeń i odmrożeń omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń wskazuje na schemacie, rysunku, modelu szkielet osiowy, obręczy i kończyn rozpoznaje różne kształty omawia objawy dolegliwości skóry wyjaśnia, czym są alergie skórne wyjaśnia sposób działania biernego i czynnego aparatu ruchu proponuje środki do pielęgnacji skóry młodzieńczej ocenia wpływ promieni słonecznych na skórę demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń wskazuje różnice w budowie kości długiej i płaskiej porównuje kości o różnych kształtach 25

kości 5. Budowa i rola szkieletu osiowego wylicza elementy szkieletu osiowego wymienia elementy budujące klatkę piersiową podaje nazwy odcinków kręgosłupa wskazuje na modelu lub ilustracji mózgoi trzewioczaszkę wymienia narządy chronione przez klatkę piersiową wskazuje na schemacie, rysunku, modelu elementy szkieletu osiowego wymienia kości budujące szkielet osiowy charakteryzuje funkcje szkieletu osiowego wyjaśnia związek budowy czaszki z pełnionymi przez nią funkcjami omawia rolę chrząstek w budowie klatki piersiowej wykazuje związek budowy odcinków kręgosłupa z pełnioną przez nie funkcją 6. Szkielet kończyn oraz ich obręczy wymienia elementy budowy obręczy barkowej i miednicznej wskazuje na modelu lub schemacie kości kończyn górnej i dolnej wymienia rodzaje połączeń kości opisuje budowę stawu rozpoznaje rodzaje stawów odróżnia staw zawiasowy od kulistego wymienia kości tworzące obręcze barkową i miedniczną porównuje budowę kończyny górnej i dolnej charakteryzuje połączenia kości wykazuje związek budowy z funkcją kończyny dolnej wykazuje związek budowy obręczy miednicznej z pełnioną przez nią funkcją wyjaśnia związek budowy stawu z zakresem ruchu kończyny 7. Kości elementy składowe szkieletu opisuje budowę fizyczną kości wskazuje miejsce występowania szpiku kostnego omawia doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości charakteryzuje zmiany zachodzące w układzie kostnym wraz z wiekiem omawia znaczenie składników chemicznych w budowie kości opisuje rolę szpiku kostnego planuje doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości 8. Budowa i znaczenie mięśni wskazuje na ilustracji najważniejsze mięśnie szkieletowe przy pomocy nauczyciela wymienia rodzaje tkanki mięśniowej wskazuje położenie tkanki mięśniowej gładkiej i poprzecznie prążkowanej określa funkcje wskazanych mięśni szkieletowych opisuje budowę tkanki mięśniowej wykonuje rysunek tkanki mięśniowej spod mikroskopu wyjaśnia na czym polega rozpoznaje mięśnie szkieletowe wskazane na ilustracji opisuje czynności mięśni wskazanych na schemacie rozpoznaje pod mikroskopem różne rodzaje tkanki mięśniowej wyjaśnia warunki prawidłowej pracy mięśni wykazuje związek budowy z funkcją tkanki mięśniowej uzasadnia konieczność regularnych ćwiczeń gimnastycznych 26