Dr Ryszard Żmuda ( )

Dr Ryszard Żmuda PRoF. DR hab. janusz jerzy KAPuściK (1932-1999) Urodził się 20 czerwca 1932 roku w Częstochowie w rodzinie inteligenckiej Alfonsa i Genowefy z domu Kawęcka. Ojciec był księgowym, a matka nauczycielką. Miał siostrę Barbarę. Żonaty z Moniką Kwiecińską (1939-2009), polonistką i dziennikarką. Córka Beata (ur. 1962) jest magistrem inżynierem ogrodnictwa. Do Szkoły Podstawowej w Częstochowie uczęszczał w latach 1938-1944, po czym brał udział w tajnych kompletach gimnazjalnych, następnie kontynuował naukę w Liceum Ogólnokształcącym im. Romualda Traugutta w Częstochowie (1945-1950). Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości 730 Kronikarz 2010/2011 R. 9 nr 15

odbył dwustopniowe studia: z filologii polskiej I (1950-1953) na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i bibliotekoznawstwa II (1953-1955) - dyplomy i tytuł zawodowy magistra - (8 II 1955) na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Warszawskiego, doktoryzował się (8 V 1973) na Wydziale Filologii Polskiej i Słowiańskiej UW, a habilitował (26 IV 1985) na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. Podwyższał kwalifikacje zawodowe zdając egzamin (22 IV 1974) w Olsztynie-Kortowie przed Państwową Komisją Egzaminacyjną dla Bibliotekarzy Dyplomowanych Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Dnia 24 I 1997 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Aleksander Kwaśniewski nadał Januszowi Kapuścikowi tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych. Profesor z Prezydentem Napisał pracę dyplomową o Konstantym Wojciechowskim (1872-1924), pod kierunkiem prof. dr. hab. Stanisław Pigonia, pracę magisterską: Sprawy książek i księgozbiorów na łamach Pamiętnika lekarskiego pod kierunkiem prof. dr. hab. Aleksandra Birkenmajera, rozprawę doktorską: Wiadomości historyczno-krytyczne Józefa Maksymiliana Ossolińskiego: kontekst kulturowy, budowa, znaczenia, której promotorem była prof. dr hab. Maria Staszewska i habilitacyjną: Wacław Aleksander Maciejowski i jego Piśmiennictwo polskie : między bibliografią, a historią literatury. - recenzenci: prof. dr hab. Maria Dembowska, UW - Warszawa, prof. dr hab. Stefan Sawicki, KUL - Lublin, prof. dr Jerzy Starnawski, UŁ - Łódź. Zajmowane stanowiska i pełnione funkcje: Ministerstwo Obrony Narodowej. Zarząd XI Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Biuro Statystyczne WP (VIII 1956 - III 1959), Wojskowy Instytut Statystyczny (IV 1959 - V 1973), Wojskowy Instytut Historyczny w Warszawie. Ośrodek Informacji Naukowej i Bibliograficznej (1 IV 1955-31 V 1973) - asystent, dokumentalista dyplomowany, zastępca kierownika (7 IV 1955-31 V 1973) ; Akademia Medyczna w Warszawie. Biblioteka Główna - kustosz (1 VI 1973-30 IX 1974), st. kustosz dyplomowany (1 X 1974-30 Kronikarz 2010/2011 R. 9 nr 15 731

IX 1981), dyrektor (1 VI 1973-30 IX 1981); równocześnie Instytut Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych w Warszawie - adiunkt (1978-1981); Główna Biblioteka Lekarska im. prof. dr. Stanisława Konopki w Warszawie - dyrektor (1 X 1981-30 VI 1999), docent GBL (16 VII 1986), prof. GBL (1 II 1992 -); Uniwersytet Łódzki. Katedra Literatury Staropolskiej - zajęcia zlecone (1974-1977); Katedra Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej - profesor nadzwyczajny (1 X 1991-20 IX 1999). Praca naukowa - podejmował problematykę badawczą z zakresu polonistyki, historii: (literatury, nauki, kultury, medycyny), bibliografii, biografistyki, bibliotekarstwa, księgoznawstwa, edytorstwa. Jest autorem/współautorem ok. 300 publikacji, w tym książek, artykułów, recenzji oraz innych opracowań. Wydawał źródła. Był redaktorem naczelnym czasopism: Medycyna - Dydaktyka - Wychowanie (1 I 1977-30 IX 1981), Biuletyn Główny Biblioteki Lekarskiej (1983-1999) i Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego (1996-1999) oraz wchodził w skład komitetów redakcyjnych, kolegiów wydawnictw ciągłych. Redagował dzieła wielotomowe. Opracowywał hasła encyklopedyczne i słownikowe. Działalność dydaktyczna - promotor 2 rozpraw doktorskich i 82 prac magisterskich. Recenzent 2 doktoratów i 6 magisteriów. Prowadził zajęcia dydaktyczne w Warszawie - IKNIBO (1978-1981) i w Łodzi - UŁ (1974-1977, 1986-1999). Wielokrotnie przewodniczył komisji egzaminów magisterskich. Aktywnie uczestniczył w zjazdach naukowych, konferencjach, kongresach sympozjach, naradach. Należał do cenionych nauczycieli akademickich jako wychowawca młodzieży. Drugi pełny etat w Uniwersytecie Łódzkim wymusił na nim podróżny tryb życia przez 11 lat, mając ujemny wpływ na stan jego zdrowia. Członek Związku Młodzieży Polskiej, przewodniczący Koła (1948-1955), Związku Zawodowego Pracowników Państwowych i Społecznych, wiceprzewodniczący i sekretarz Rady Zakładowej (1955-1973), Towarzystwa Przyjaciół Książki (1968-), Zarządu Głównego (1968-1973, 1998-1999), Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia (1973-1981), Senatu Akademii Medycznej w Warszawie (1973-1981), Rady Systemu Naukowej Informacji Medycznej MEDINFORM (1981-1989), Rady Naukowo-Programowej CINTE (1982-1990), Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej (1983-1988), Państwowej Rady Bibliotecznej (1983-1989), Polskiego Towarzystwa Historii Medycyny i Farmacji (1989-1999), Zarządu Głównego (1989-1991), prezes (1997-1999), Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN (1987-1992), Komitetu PAN Informacji Naukowej przy Prezydium PAN (1987-1990), Wydziału I Łódzkiego Towarzystwa Naukowego (1991-1999), Komitetu do Badań Dziejów Polskiej Nauki o Literaturze (1991-1999), Rady Naukowej Ośrodka Przetwarzania Danych KBN - przewodniczący (1993-), Fundacji im. dr. Brunona Neumana - prezes (1990-), Kapituły Orderu Białego Kruka (1994-), Jury Nagrody Bibliotekarskiej im. Adama Mickiewicza (1998-1999), Senatu Akademii Medycznej w Warszawie (1973-1981), Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, Światowej Akademii Medycyny im. Alberta Schweitzera (1998). Honorowy Obywatel m. Kalisza, Polskiego Towarzystwa Higienicznego (1988), International Biographical Center Advisory Council, Cambridge (1999). Był oficerem Wojska Polskiego w stopniu kapitana. Otrzymał odznaczenia: Złotą Odznakę Związkową (1967), Srebrny Medal Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny, Brązowy Medal Za zasługi dla obronności kraju, Odznakę Zasłużony Działacz Kultury (1975), Złoty Krzyż Zasługi (1976), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1984), Odznaki: Zasłużony pracownik informacji i Za zasługi dla województwa częstochowskiego (1984), Medal Za wzorową pracę w służbie zdrowia (1985), Medal 40-lecia PRL (1985), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1995), Złoty MedalAlberta Schweitzera (1999), Honorową Odznakę SBP, Medal 50- leciaakademii Medycznej w Łodzi (1995), godność Obywatela m. Kalisza (1983) oraz nagrody JM Rektora AM w Warszawie, JM Rektora UŁ - I (1992), II (1996), Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej specjalna II (1984), (1986). 732 Kronikarz 2010/2011 R. 9 nr 15

Hobby: bibliofilstwo, turystyka górska, sowy. Zmarł 30 czerwca 1999 roku w Warszawie. Była to nagła śmierć w wieku 67 lat w drodze do pracy. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 9 VII 1999 roku na Cmentarzu Bródnowskim (9 aleja 56 M, grób 5). W Jego ostatniej drodze uczestniczyło wielu żałobników: rodzina, współpracownicy, koledzy, przyjaciele, znajomi, studenci. Nad mogiłą pożegnali Drogiego nam Profesora: mgr Irena Kwaśniewska (Warszawa - GBL), prof. dr hab. Hanna Tadeusiewicz (Łódź - UŁ), dr Eugeniusz Janowicz (Bydgoszcz - AM), dr Ryszard Żmuda (Łódź - AM), doc. dr hab. Jerzy Jurkiewicz (Warszawa - TWL), dr Roman Meissner (Warszawa - PTHMiF), mgr Andrzej Paluchowski (Lublin - KUL). Pośmiertnie przyznano Mu w 2000 roku Nagrodę im. Adama Mickiewicza dla Bibliotekarza Polskiego, ufundowaną przez mgr Hannę Greene, prezesa Fundacji East European Project z Londynu, z przeznaczeniem na tablicę pamiątkową, którą odsłonięto 1 VI 2000 roku na ścianie budynku, obok wejścia do Działu Zbiorów Specjalnych GBL w Warszawie, przy ulicy Jazdów 1A. W uroczystości uczestniczyła córka mgr inż. Beata Kapuścik-Peiter, a okolicznościowe przemówienia wygłosili: prof. dr hab. Hanna Tadeusiewicz i prof. dr hab. Zbigniew Żmigrodzki. Profesor Janusz Kapuścik uwielbiał życie towarzyskie. Był wodzirejem części artystycznych konferencji. Złośliwi nazywali go profesorem bankietowym. Chętnie tańczył, nie sprzeciwiał się toastom. Należy przyznać, że w tej sprawie nikt przez 12 lat nie potrafił go zastąpić. Nadal na Konferencjach Problemowych Bibliotek Medycznych odczuwamy jego brak. Zwłaszcza, że GBL od 2000 roku, przez ponad 10 lat, znacznie obniżyła lot, m. in. ograniczając dawne bliskie kontakty z bibliotekami uczelni medycznych i likwidując własne wartościowe czasopismo fachowe o zasięgu ogólnopolskim pt. Biuletyn Głównej Biblioteki Lekarskiej (1952-2002). Bywając Kronikarz 2010/2011 R. 9 nr 15 733

często w Łodzi wielokrotnie zaglądał do naszej książnicy, przechodząc obok gmachu Biblioteki AM/ UM z Katedry Bibliotekoznawstwa do akademika. Należy mocno podkreślić, że był bardzo życzliwy młodzieży akademickiej. Zależało mu również na tym, aby młoda kadra zatrudniona w bibliotekach podwyższała kwalifikacje zawodowe i naukowe. Miał możliwość wypromować więcej doktorów i magistrów, ale przedwczesna, niespodziewana i nagła śmierć przekreśliła te i inne plany. W czasach, gdy prywatne szkoły wyższe powstawały jak grzyby po deszczu, pragnął wspólnie ze swoim doktorantem zorganizować jako rektor prywatną uczelnię z siedzibą w Łowiczu, która kształciłaby bibliotekoznawców. U mnie robił w tej sprawie rozeznanie sytuacji o możliwościach lokalowych. Byłaby to dodatkowa konkurencja dla bibliotekoznawstwa łódzkiego, i tak już znacznie osłabionego w skali ogólnokrajowej. Zadziwia fakt, kiedy miał czas na pracę, której jak wiemy gorliwie się poświęcał, jeżeli należał wszędzie tam, gdzie to było możliwe: towarzystwa naukowe, komitety, rady, kapituły, jury? Prawdopodobnie wynikało to z jego usposobienia. Z temperamentu był energiczny. Znak zodiaku Bliźnięta, a w chińskim horoskopie Małpa. Po nagłej śmierci prof. dr. hab. Janusza Kapuścika, dyrektorem GBL został dr Aleksander Tulczyński (1942-2011), wówczas sytuacja ekonomiczna i personalna uległa dalszemu pogorszeniu. Pojawiały się głosy w stolicy, że należało połączyć GBL i WUM, zachowując tylko część historyczną z wartościowymi zbiorami specjalnymi jako Muzeum Historii Medycyny. Czy nowa dyrekcja, z dr. Wojciechem Giermaziakiem na czele, jest pewną nadzieją na utrzymanie i rozwój tej zasłużonej w drugiej połowie XX wieku dla kultury i nauki w Polsce warszawskiej biblioteki naukowej? Oby nie był to początek końca książnicy! Obok niewątpliwych zasług (nadanie imienia GBL, pozyskanie i modernizacja w latach 1989/1990 za 2 mln zł obiektu przy ul. Jazdów 6, zorganizowanie rzeźby patrona, rozbudowa oddziałów zamiejscowych, opracowanie licznych wartościowych publikacji, wypromowanie doktorów i magistrów), można też odnotować decyzje mniej przemyślane, bądź błędne, częściowo pod wpływem przeciętnych doradców m. in. w sprawie podręcznika naukowej informacji medycznej. Ta ogólnopolska cenna inicjatywa z 1987 roku, upadła przez tajnych recenzentów mędrców z GBL. Po linii PZPR spowodował zamieszanie na szczytach władzy w uczelniach Gdańska i Poznania. Zaprzepaścił szansę na dofinansowanie z USA wspólnego zintegrowanego systemu komputerowego dla bibliotek medycznych w Polsce. Dzięki prof. dr. hab. Czesławowi S. Cierniewskiemu z Akademii Medycznej w Łodzi, szefowi współpracy polsko-amerykańskiej, była taka możliwość. Zaproponowałem naszemu uczonemu, aby koordynację tego przedsięwzięcia powierzyć dyrektorowi GBL i kierowanej przez niego instytucji. Niestety nie stanęli na wysokości zadania i projekt upadł. Będąc znakomitym humanistą do nowoczesności podchodził z dystansem. Warszawską książnicą zarządzał w sposób tradycyjny. Wówczas medyczne biblioteki uczelniane w sprawie komputeryzacji znacznie wyprzedziły GBL. Dodatkowo w Warszawie, na ulicy Chocimskiej 22, pojawiły się problemy katastrofy budowlanej i inne. Moim zdaniem Profesor zasługuje na szacunek i utrwalenie w pamięci potomnych, np. przez opracowanie o nim rozprawy doktorskiej i prac magisterskich. Był bowiem postacią barwną, znaną i cenioną w środowisku bibliotekarstwa naukowego oraz w kręgu historyków literatury, kultury, nauki i medycyny w Polsce. W dowód uznania ze strony władz naszej Uczelni - JM Rektorzy AM: prof. dr hab. Jan Berner przyznał Januszowi Kapuścikowi Medal 50-lecia Akademii Medycznej w Łodzi, a prof. dr hab. Leszek Woźniak wykonał jego dwie karykatury. Dyrektor GBL utrzymywał kontakty również z innymi profesorami z naszej Uczelni, m. in. z prof. dr. hab. Władysławem Zygmuntem Traczykiem, a nasi łódzcy uczeni - artyści i pisarze-lekarze organizowali wystawy w Warszawie. 734 Kronikarz 2010/2011 R. 9 nr 15

Informator Nauki Polskiej 1974 [-1999]. Warszawa 1974, 2000; Kto jest kim w bibliotekoznawstwie i informacji naukowej. Por. Bibl. 1986 nr 1 s. [2-3], Kto jest kim w polskiej medycynie: informator biograficzny. Warszawa 1987 s. 281, Kto jest kim w województwie łódzkim. Łódź 1992 s. 85-86, Poczet bibliofilów polskich, zebrał i oprac. Roman Tomaszewski. Warszawa 1992 s. 78, Hanna Tadeusiewicz: Spis prac magisterskich, doktorskich i habilitacyjnych z zakresu nauki o książce, informacji naukowej i czasopiśmiennictwa wykonanych w Uniwersytecie Łódzkim w latach 1986-[2000]. Acta UW Fol. Libr. 1993 [J5 s. 115-119; 1998- [J8 s. 31-45; 2002 [J11 s. 209-221; Halina Dusińska: Prof. dr hab. n. hum. Janusz Kapuścik - nowy Prezes Polskiego Towarzystwa Historii Medycyny i Farmacji. Arch. Hist. Filoz. Med. 1997 R.60 nr 4 s. 467-468, il.; [Andrzej Paluchowski]: W świecie Asklepiosa i książek, czyli Janusz Kapuścik. Prakt. i Teor. Inf. Nauk. i Techn. 1997 T. 5 nr 3 s. 36-37, il., portr.; E [dward] P[igoń]: Nominacje profesorskie. Biul. GBL 1998 R.44 nr 357 s. 114-115; Halina Dusińska: Janusz Kapuścik (1932-1999). Prz. Bibl. 1999 R. 67 nr 3 s. 232-237; Alfred Puzio: Profesor Janusz Kapuścik. Biul. Inf. Sl. AM 1999 R. 9 nr 3 s. 44-45; Hanna Tadeusiewicz: Janusz Kapuścik (1932-1999). Prz. Bibl. 1999 R. 67 nr 3 s. 237-240; Współcześni uczeni polscy: słownik biograficzny. T. 1. Warszawa 1999 s. 267-268, portr.; Halina Dusińska: Prof. dr hab. n. hum. Janusz Kapuścik (1932-1999). Pam. Tow. Lek. Warsz. 2000 T. 136 nr 4 s. 85-93; Hanna Tadeusiewicz: Prof. dr hab. Janusz Kapuścik. Bibliotekarz 2000 nr 7/8 s. 36-38, portr.; Taż: Kapuścik Janusz (1932-1999). W: Słownik pracowników książki polskiej/ pod red. Hanny Tadeusiewicz, z udziałem Bogumiła Krakowskiego. Supl. 2. Warszawa 2000 s. 74-75, bibliogr.; Taż: Kapuścik Janusz (1932-1999).W: Słownik badaczy literatury polskiej, red. Jerzy Starnawski T. 4 Łódź 2001 s. 166-164; Jan Wołosz: Prof. Janusz Kapuścik laureatem Nagrody im. Adama Mickiewicza dla Bibliotekarza Polskiego. EBIB 6/2000 (14); Zbigniew Żmigrodzki: Janusz Kapuścik (20 VI 1932-30 VI 1999). Rocz. Bibl. 2000 R. 44 s. 305-307; Marian Stępień: Między historią literatury a historią medycyny. Wspomnienie o prof. Januszu Kapuściku. Pam. Tow. Lek. Warsz. 2004 T. 140 nr 8 s. 157-166, portr.; Halina Dusińska: Janusz Kapuścik (1932-1999) - dyrektor warszawskich bibliotek medycznych. W: Bibliotekarze bibliotek specjalnych. Warszawa 2007 s. 50-57; Taż: Prof. dr hab. Janusz Kapuścik (1932-1999). Forum Bibl. Med. 2011 R. 5 nr 2 (w druku); Irmina Utrata: Tak to się właśnie zaczęło! Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość Biblioteki Głównej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Forum Bibl. Med. 2010 R. 3 nr 1 s. 641-643, 652, portr., bibliogr.; Toż: Popr. i uzup. Med. Dyd. Wydz. 2012 Vol. 44 nr 2 s. 21, 22, il., portr., bibl.; //Archiwum Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego - sygn. 6931, Ministerstwo Zdrowia. Departament Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Archiwum - akta nr 233/7 (dokumenty, dyplomy, recenzje, opinie, spis publikacji); Główna Biblioteka Lekarska im. Stanisława Konopki w Warszawie - akta osobowe; http://www. gbl.waw.pl/. Dział Zbiorów Specjalnych GBL (materiały archiwalne i ikonograficzne: dokumenty, pisma urzędowe, rękopisy, wycinki prasowe, kserokopie, zaproszenia, fotografie, karykatury, ekslibrisy); Archiwum Uniwersytetu Łódzkiego, akta osobowe -sygn. 15760, przewody habilitacyjne - sygn. 74. Dr Eugeniusz Janowicz i dr hab. Janusz Kapuścik Kronikarz 2010/2011 R. 9 nr 15 735

736 Kronikarz 2010/2011 R. 9 nr 15

Kronikarz 2010/2011 R. 9 nr 15 737

738 Kronikarz 2010/2011 R. 9 nr 15

Kronikarz 2010/2011 R. 9 nr 15 739

740 Kronikarz 2010/2011 R. 9 nr 15