Zintegrowany Szlak Turystyczny Powiatu Polickiego ETAP II - ŚLADAMI NATURY Gmina Kołbaskowo Powiat Policki Projekt współfinansowany ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie.
ZINTEGROWANY SZLAK TURYSTYCZNY POWIATU POLICKIEGO ETAP II - ŚLADAMI NATURY Projekt Zintegrowany Szlak Turystyczny Powiatu Polickiego etap II - Śladami Natury dofinansowany ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie został przygotowany przez Powiat Policki wspólnie z Gminą Kołbaskowo, Nadleśnictwem Gryfino i Nadleśnictwem Trzebież oraz Wojskowym Kołem Łowieckim Bażant. W ramach wyżej wymienionego przedsięwzięcia powstały dwa nowe odcinki szlaku konnego na terenie powiatu polickiego przebiegające przez obszary Natura 2000. Pierwszy odcinek łączy się w Myśliborzu Wielkim z istniejącym na północy powiatu polickiego, w całości leżącym na terenie gminy Nowe Warpno, 68-kilometrowym odcinkiem I etapu ZSTPP. Z Myśliborza Wielkiego turysta może podążyć trasą pierwszego etapu szlaku, który tworzy pętlę, bądź wybrać się pasem granicznym w kierunku Lubieszyna. Drugi odcinek szlaku przebiega w całości przez tereny gminy Kołbaskowo, począwszy od Pargowa przez Moczyły do Siadła Górnego. Na trasie tego odcinka znajduje się ścieżka przyrodnicza wraz z miejscem postojowym w Pargowie (lokalizacja w pobliżu stanicy Wojskowego Koła Łowieckiego Bażant ). Jego wyjątkowy charakter podkreśla sąsiedztwo rzeki Odry oraz duże zróżnicowanie ekosystemów od otwartych przestrzeni łąk i upraw rolniczych po zwarte fragmenty kompleksów leśnych różnych typów. Na uwagę zasługuje fakt, że wiele spośród zlokalizowanych tu obiektów przyrodniczych stanowi cenne fragmenty rodzimej przyrody objęte ochroną prawną na mocy prawa krajowego i europejskiego.
DOLINA DOLNEJ ODRY Dolina Dolnej Odry to obszar ciągnący się od miejscowości Cedynia aż po Zalew Szczeciński. Obejmuje on zasięgiem dolinę rzeki z malowniczymi wysoczyznami sięgającymi w okolicach Widuchowej i Szczecina blisko 70 m n.p.m. Z wysokich zboczy doliny roztacza się piękny krajobraz na Międzyodrze obszar lądu o powierzchni ponad 6000 ha położony pomiędzy Odrą Wschodnią i Odrą Zachodnią, objęty ochroną w postaci Parku Krajobrazowego Dolina Dolnej Odry. Obszar ten wraz z niemieckim parkiem narodowym Nationalpark Unteres Odertal tworzy Międzynarodowy Park Dolina Dolnej Odry. Międzyodrze obejmuje fluwiogeniczne /zalewane/ torfowiska i mokradła poprzecinane siecią kanałów i starorzeczy, z florą i fauną niespotykaną już w dolinach innych, wielkich rzek europejskich. Warto wiedzieć, że przed II wojną światową obszar ten był użytkowany rolniczo. Było to możliwe dzięki doskonale przemyślanemu systemowi kanałów i budowli inżynierskich, które spełniały istotną funkcję w regulacji stosunków wodnych obszaru. Chroniły Międzyodrze przed nadmiarem wód latem, umożliwiając m.in. wypas bydła i koszenie traw, umożliwiając jednocześnie gromadzenie wód w okresach zimowych. Pozostałości metalowych konstrukcji urządzeń melioracyjnych na Międzyodrzu można oglądać również dziś, pływając licznymi kanałami.
NADODRZAŃSKIE KRAJOBRAZY Z HISTORIĄ W TLE Przemierzając szlak wąskimi i stromymi podjazdami wzdłuż północnej granicy rezerwatu Wąwozy Kamienieckie, warto zwrócić uwagę na płaski, pozbawiony drzew szczyt wzniesienia. Na starych niemieckich mapach topograficznych określano je jako Heiliege Stadt Berg, czyli Wzgórze Świętego Miasta. Miejsce to, dziś wykorzystywane jako poletko łowieckie to obszar po istniejącym tu od IX do końca XII stulecia grodzie. Gród, zapoczątkowany przez kulturę łużycką z pogranicza epok brązu i żelaza rozbudowany i unowocześniony wykorzystywał także kulturę słowiańską we wczesnym średniowieczu. W owym czasie był to jeden z największych ośrodków obronnych nad Odrą. U podnóża wzniesienia przy korycie Odry drzemie ukryta w gęstwinie drzew jeszcze jedna historia z przeszłości. Jak głoszą legendy - przed wojną, w miejscu gdzie dziś znaleźć można zaledwie kilkadziesiąt kamieni istniał młyn Czarnym Kotem zwany. Jego historia zakończyła się gwałtownie w pożarze, który wybuchł w 1933 roku. Brzeg Odry w sąsiedztwie nieistniejącego już wtedy młyna był jednak nadal ośrodkiem rekreacji dla wodniaków ze Szczecina, którzy przybywali tu ochoczo do końca wojny. Po wojnie o Czarnym Kocie słuch zaginął. Nie istnieje już dziś również Waliszewo /niem. Wilhelmshöhe/ - osada powstała w połowie XIX w. jako folwark majątku rycerskiego Przecław. Jej niewielkie pozostałości odnaleźć można dziś wśród drzew w niedalekim sąsiedztwie autostrady A6. Do folwarku należały okoliczne ziemie, łąki oraz wybudowana w sąsiedztwie koryta Odry cegielnia. Wszystkie zabudowania zniszczono w trakcie walk wojennych w kwietniu 1945 roku i nigdy nie odbudowano. Wyjątkowość obszarów, stanowiących otoczenie szlaku, którym się poruszamy, polega na ich niedostępności i znacznym oddaleniu od siedzib ludzkich. Mamy tu niemalże 100% pewność o chwilowym posiadaniu na wyłączność panującego tu spokoju. Błogą ciszę zakłócają najczęściej jedynie ptaki w koronach drzew lub zrywające się nagle do biegu dziki ukryte w babrzyskach. Warto wykorzystać tę wyjątkową chwilę przejażdżki na wnikliwsze poznanie otaczającego nas piękna natury.
KARTA PRACY NA ŚCIEŻCE PRZYRODNICZEJ Zadanie 1 Pomiar wieku drzewa poprzez obserwację przyrostu rocznego Wszystkie drzewa co roku powiększają swoją średnicę, proces ten odbywa się wiosną najszybciej, latem wolniej, a w zimie zanika. Przyrost roczny widoczny jest jako pierścień (tzw. słój). Szeroki słój oznacza, iż w danym roku drzewo rosło dobrze, a wąski, że przyrost był słaby. Zazwyczaj po stronie słonecznej i osłoniętej od wiatru słoje odznaczają się większym przyrostem - będą szersze i wyraźniej zaznaczone. Zadanie Odnajdź w terenie zwalone pnie drzew, najlepiej po wycince. Policz ilość pierścieni (tzw. słoi). Określ wiek drzewa i warunki, w jakich ono wzrastało. przyrost roczny tzw. słój kora twardziel rdzeń biel łyko przyrost nierównomierny - słoje leżą niesystematycznie sęk przyrost równomierny - słoje leżą systematycznie Zadanie 2 Rozwiąż rebusy l dy zon d je rzewo czka
Zadanie 3 Wykorzystując podane nazwy drzew, podpisz narysowane niżej liście: klon, lipa, jesion, dąb, brzoza, kasztanowiec.
Zadanie 4 Dopisz pełne nazwy roślin: POSPOLITA GRUCZOŁOWATY KOKORYCZ ŁUSKIEWNIK KNIEĆ
Zadanie 5 Postaraj się rozwiązać test. Odpowiedzi znajdziesz na ścieżce przyrodniczej. 1. Dolina Dolnej Odry to obszar specjalnej ochrony a) ptaków b) siedlisk c) ptaków i siedlisk 2. Wymień 5 znanych Ci gatunków zwierząt zamieszkujących obszar Doliny Dolnej Odry 3. Do najczęściej stosowanych zwyczajów łowieckich na polowaniu należą: a) odprawa myśliwych i wręczanie złomu, b) pokot i ogłoszenie króla polowania. 5. W przypadku zauważenia ognia w lesie należy zaalarmować innych napotkanych ludzi i powiadomić o pożarze straż leśną i straż pożarną. Wpisz poniżej numer alarmowy do straży pożarnej. 6. Na ścieżce znajduje się gra edukacyjna obracane kwadraty, spróbuj je uporządkować, a osoba towarzysząca Ci niech zmierzy twój czas. Podaj swój wynik 7. Jakie dwa typy obszarów tworzą sieć Natura 2000? a) obszary specjalnej ochrony ptaków i specjalnej ochrony siedlisk, b) obszary specjalnej ochrony płazów i specjalnej ochrony roślin, c) obszary specjalnej ochrony zwierząt i specjalnej ochrony roślin.
Zadanie 6 Nazwij zwierzęta
Zadanie 7 Rozpoznaj typowe drzewa lasu iglastego. Ich nazwy wpisz w miejsce obok właściwych ilustracji. Głównymi cechami, które ułatwią Ci to zadanie bedą fotografie drzew oraz ich kora. Drzewo obejmujące ok. 100 gatunków, występujące głównie w strefie umiarkowanej półkuli północnej, choć niektóre gatunki sięgają w obszary tropikalne. Zawsze zielone, szpilki zebrane w pęczki po 2, 3 lub 5. Szyszki bardzo zróżnicowane co do wielkości (do 50 cm długości) i kształtu. W Polsce rosną 4 gatunki: w górach kosodrzewina, limba i błotna, na niżu zaś zwyczajna będąca najważniejszym drzewem użytkowym. Najstarszym drzewem świata jest kolczasta zwana również karłowatą (Pinus aristata) występująca w Górach Białych w południowo- -wschodniej części USA, wiek niektórych osobników określono na ponad 4500 lat. Drzewo z rodziny sosnowatych, obejmującej ok. 50 gatunków zimozielonych drzew rosnących na półkuli północnej. Charakterystyczne są szyszki żeńskie stojące pionowo na górnych gałęziach i rozsypujące się po dojrzeniu. Szpilki płaskie, z dwoma jasnymi paskami na spodniej stronie. Drewno jasne, lekkie, bezżywiczne, używane w stolarstwie i w budownictwie. W Polsce występuje pospolita, wysokość do 50 m, średnica pnia do 2 m, żyje do 500 lat, tworzy drzewostany z bukiem lub świerkiem w górach i sąsiednich wyżynach. Wiele gatunków uprawianych jako rośliny ozdobne, a także wprowadzane do lasów jako drzewa dostarczające cennego drewna.
Drzewo z rodziny sosnowatych, ok. 20 gatunków drzew zrzucających szpilki na zimę, występujących w strefie chłodnej i umiarkowanej półkuli północnej. Różne gatunki są bardzo odporne na niekorzystne warunki siedliskowe, niektóre sięgają bardzo daleko na północ, tworząc polarną granicę lasu lub w górach formują górną granicę lasu, np. w Alpach. Dostarcza cennego drewna, bardzo odpornego i trwałego, stosowanego w budownictwie i stolarstwie. W Polsce 2 gatunki: rosnący na niżu, oraz drugi gatunek niekiedy występujący dziko w Tatrach, natomiast powszechnie sadzony w lasach. Drzewo z rodziny sosnowatych, obejmującej ok. 50 gatunków, występujących na obszarach umiarkowanych i chłodnych półkuli północnej. Wysokie drzewa szpilkowe o regularnej, stożkowej koronie, szpilki ustawione spiralnie, szyszki cylindryczne, zwisające. Drewno miękkie, lekkie, elastyczne, cenione i powszechnie używane. W Polsce rośnie tylko jeden gatunek występujący w górach i w północno- -wschodniej części kraju, także często sadzony. Występuje również od Półwyspu Skandynawskiego, aż po Morze Ochockie, w górach Półwyspu Bałkańskiego, w tajdze amerykańskiej, w Górach Skalistych, w zachodniej Kanadzie, w Kolumbii Brytyjskiej.
Zintegrowany Szlak Turystyczny Powiatu Polickiego Etap II Odcinek Pargowo Moczyły Siadło Górne LEGENDA Tereny LP Kurów Tereny zabudowane Smolęcin Rzeki, zbiorniki wodne Siadło Górne 4 Siadło Dolne Punkt edukacji, miejsce odpoczynku, koniowiązy 1 Ruiny kościoła w Pargowie Kołbaskowo 2 Miejsce po grodzisku 3 Ruiny kościoła w Moczyłach 4 Lapidarium w Siadle Górnym Moczyły 3 Drogi Ścieżka konna Polska/Polen Niemcy/Deutschland Kamieniec 2 Odra/Oder Ścieżka rowerowa W tym miejscu Szlak Bielika oraz konny biegną równolegle, poruszamy się lewą stroną, udostępnionym do przejazdu pasem 1 Pargowo Odra Zachodnia Odra Wschodnia Czepino W tych miejsach Szlak Bielika oraz konny biegną równolegle drogą publiczną - zachowujemy szczególną ostrożność Rezerwat przyrody Wąwozy Kamienickie Rezerwat przyrody Wzgórze Widokowe nad Międzyodrzem Starostwo Powiatowe w Policach ul. Tanowska 8, 72-010 Police tel. +48 91 432 81 00, faks: +48 91 317 89 00 www.policki.pl