Najpierw wyjaśnijmy co to jest i na czym polega windykacja należności.

Windykacja... 1 Pierwszy krok źródło roszczenia... 2 Krok drugi etap polubowny... 2 Informacja o mediacji... 4 Krok trzeci etap sądowy... 4 Pozew... 4 Koszty postępowania... 5 Tryb postępowania... 6 Wyrok... 6 Krok czwarty... 7 Podsumowanie... 7 Nierzetelny kontrahent, niewypłacalny odbiorca naszych towarów to niestety częsta rzeczywistość rolnika. Problemy z odzyskaniem zapłaty przekładają się na funkcjonowanie naszego gospodarstwa brakuje pieniędzy np. na zakup materiałów siewnych, spłatę zaciągniętych kredytów czy wynagrodzenia dla pracowników. W tym artykule wyjaśniamy krok po kroku, jak dochodzić swoich należności od dłużnika. Najpierw wyjaśnijmy co to jest i na czym polega windykacja należności. Windykacja należności oznacza szeroko rozumiane ich dochodzenie, czyli podejmowanie działań w celu uzyskania zapłaty z tytułu jakiegoś długu. Wyróżniamy jej trzy kolejne etapy: windykację polubowną, sądową i egzekucyjną. Naturalnie, windykacja może zakończyć się już na pierwszym etapie, czyli polubownie. Ten etap może także zachodzić równolegle do postępowania sądowego. Jest to oczywiście najlepsze rozwiązanie, ponieważ oszczędza czas, koszty, a także pozwala uniknąć ingerencji podmiotów zewnętrznych w stosunek między wierzycielem a dłużnikiem. Sprawdź, jak skutecznie dochodzić zapłaty od dłużnika 1

Mimo to nie należy poprzestawać na drodze polubownej, gdy dłużnik w sposób uporczywy nie spełnia należnego świadczenia, zasłania się brakiem możliwości spłaty lub zbliża się termin przedawnienia roszczenia. Uwaga Pamiętajmy, że bieg przedawnienia zostaje przerwany również przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której przysługuje. W takiej sytuacji warto zadbać o zabezpieczenie dowodowe oświadczenia dłużnika. Zanim podejmiemy sformalizowane działania windykacyjne, musimy precyzyjnie określić źródło swojego roszczenia. Może to być na przykład: umowa, bezpodstawne wzbogacenie, delikt (czyli czyn niedozwolony), bezumowne użytkowanie, spadkobranie. Każda z podstaw wiąże się z koniecznością spełnienia określonych przesłanek przysługującego nam roszczenia, okresem przedawnienia roszczenia, początkowym terminem naliczania odsetek, a także specyficznymi możliwościami uchylenia się przez dłużnika od spełnienia należnego nam świadczenia. Warto pochylić się nad daną kwestią jeszcze przed podjęciem działań windykacyjnych, aby zacząć gromadzić odpowiedni materiał dowodowy, podjąć środki celem zabezpieczenia roszczenia, a także prawidłowo je określić w pierwszym wezwaniu do zapłaty. Na początku należy oczywiście przypomnieć dłużnikowi o tym, że jest zobowiązany do zapłaty. Upomnienie powinno nastąpić dopiero w chwili, gdy upływa termin wymagalności roszczenia, czyli np. umówionego terminu zapłaty za produkty rolne, oznaczonego w fakturze VAT. O ile zazwyczaj w prawidłowych stosunkach takie działanie powinno być wystarczające, o tyle w razie jego bezskuteczności (tym bardziej w przypadku powtarzających się upomnień) koniecznym będzie pisemne wezwanie. Wezwaniem do zapłaty jest też ustne upomnienie. Jeżeli zamierzamy się do niego ograniczyć, warto zadbać o obecność świadków, których zeznania będą mogły ewentualnie posłużyć jako dowód. Sprawdź, jak skutecznie dochodzić zapłaty od dłużnika 2

Bezpieczniejszym rozwiązaniem jest wezwanie w formie pisemnej, wysłane pocztą za potwierdzeniem odbioru lub nawet przedłożone osobiście po uzyskaniu poświadczenia odbioru na jego kopii. Uwaga Obecnie zbliżoną wartość dowodową mają również wiadomości e-mailowe oraz smsy, jednak trudniejsze jest formalne wykazanie, że dotarły do odbiorcy. Wezwanie do zapłaty, niezależnie od formy, powinno dotrzeć do odbiorcy w taki sposób, by mógł zapoznać się z jego treścią. W przypadku niektórych zobowiązań od chwili doręczenia będzie uzależniona wymagalność zapłaty. Jeżeli dłużnik odmawia odbioru wezwania lub go unika (np. poprzez przerywanie rozmowy, zablokowanie numeru telefonu, nieodbieranie poczty), nie ma konieczności wywierania usilnego nacisku. Jako wezwanie do zapłaty zostanie potraktowane również doręczenie pozwu, zaś sposób postępowania dłużnika będzie traktowany jako uchylanie się od polubownego rozwiązania sporu. Uwaga Wezwanie do zapłaty powinno zawierać przede wszystkim: oznaczenie stron stosunku zobowiązaniowego (czyli wierzyciela i dłużnika), wskazanie podstawy roszczenia (np. umowa, delikt w postaci spowodowania pożaru) oraz wysokość roszczenia. Jako wezwanie do zapłaty należy potraktować również np. fakturę, rachunek czy notę obciążeniową. Ważne, aby z treści dokumentu jednoznacznie wynikało żądanie zapłaty z wskazaniem tytułu. Ponadto warto wyznaczyć dłużnikowi dodatkowy termin do zapłaty od otrzymania wezwania, np. siedem dni. Jeżeli osobiście przedkładamy dłużnikowi wezwanie, warto zamieścić w nim rubrykę na podpis dłużnika z adnotacją uznanie długu lub podobną. Zgoda dłużnika ułatwi dalsze dochodzenie roszczeń w razie zmiany jego sytuacji lub uchylania się od zapłaty z innego powodu. Dodatkowym elementem wezwania, który może skłonić dłużników do współpracy w zaspokojeniu roszczeń, może być prośba o podanie danych polisy ubezpieczeniowej. Z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego rolnicy są zobowiązani do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej. W związku z tym, za wiele zdarzeń wynikłych z prowadzenia działalności rolniczej przez dłużnika (np. uszkodzenie drogi lub ogrodzenia przez ruch pojazdu wolnobieżnego, wchodzącego w skład gospodarstwa rolnika) można zaspokoić się z jego ubezpieczenia. Umowy ubezpieczenia można, na mocy klauzul dodatkowych, rozszerzać poza obowiązkowy zakres. W związku z tym zakres zdarzeń objętych ubezpieczeniem może być znacznie szerszy niż wyznaczony przez ustawę. Ponadto ubezpieczyciele są podmiotami wypłacalnymi, w związku z czym dochodzenie należności powinno być wysoce skuteczne. Sprawdź, jak skutecznie dochodzić zapłaty od dłużnika 3

Od 1 stycznia 2016 r. powód w pozwie powinien zamieścić informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia. Wezwanie do zapłaty pełni więc dowód podjęcia próby pozasądowego rozwiązania sporu. Jeżeli jest nieskuteczne, warto rozważyć poddanie sporu mediacji. Listy stałych mediatorów oraz wykazy osób i instytucji zajmujących się mediacją prowadzi prezes sądu okręgowego. Dane kontaktowe stałych mediatorów oraz mediatorów z list prowadzonych przez ośrodki mediacyjne zamieszczono na stronach internetowych sądów okręgowych. Jeżeli dłużnik dobrowolnie nie zgadza się na zapłatę, warto rozważyć drogę sądową. W przypadku dobrze zaprezentowanego materiału dowodowego, w tym wykazania już w pozwie zasadności roszczenia, możliwym jest uzyskanie nakazu zapłaty, który może, po nadaniu mu klauzuli wykonalności, stanowić podstawę do wszczęcia egzekucji. Pozew powinien zawierać oznaczenie sądu, do którego jest kierowany, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, PESEL, NIP lub numer KRS powoda, oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, oznaczenie rodzaju pisma, osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności, podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, wymienienie załączników oraz odpis pozwu dla strony pozwanej wraz z załącznikami. Pozew w ogólności powinien składać się z czterech części: 1) tzw. główki, zawierającej wskazanie sądu, stron, wartości przedmiotu sporu oraz rodzaju pisma, 2) wstępnej, zwanej petitum, w której należy w zwięzły sposób przedstawić wnioski pisma, takie jak orzeczenie obowiązku zapłaty, dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów czy zasądzenie kosztów; 3) uzasadnienie, w którym należy opisać stan faktyczny, zaprezentować podstawę roszczenia, wykazać jego zasadność oraz wysokość, a także uzasadnić opisowo ewentualny wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych lub ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika z urzędu; 4) wymienienia załączników, czyli wszystkich załączonych do pozwu dokumentów, w tym dowodu uiszczenia opłaty skarbowej, dokumentu poświadczającego istnienie i wysokość roszczenia (np. umowa, faktura), a także odpisu wraz z wszystkimi załącznikami dla strony pozwanej. Sprawdź, jak skutecznie dochodzić zapłaty od dłużnika 4

Pamiętajmy, że o sprawach wynikających z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10.000 zł, a także w sprawach o zapłatę czynszu najmu i roszczeń podobnych, pozew należy wnieść na urzędowym formularzu właściwym dla postępowania uproszczonego. W razie błędów formalnych w pozwie, sąd wezwie powoda do uzupełnienia braków formalnych, wyznaczając termin na złożenie dodatkowego pisma. Jeżeli napotkamy trudności w samodzielnym sporządzeniu pozwu, w tym w wybraniu właściwego trybu postępowania oraz skonstruowania uzasadnienia prawnego, warto zwrócić się po pomoc do profesjonalnego prawnika. Pozew podlega opłacie w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu, czyli (w przypadku roszczeń pieniężnych) dochodzonej kwoty. Dowód jej uiszczenia należy załączyć do pozwu mogą to być znaki opłaty skarbowej lub dowód nadania przelewu na właściwy rachunek bankowy sądu. W przypadku ustanowienia pełnomocnika konieczna będzie również opłata skarbowa w wysokości 17 zł. Dalsze koszty postępowania zależą od jego przebiegu. W przypadku powołania biegłych, strony będą musiały uiścić zaliczkę na ich wynagrodzenie (co najmniej kilkaset złotych). Uwaga Do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Jeżeli strona jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wtedy do niezbędnych kosztów procesu zalicza się: wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. Do niezbędnych kosztów procesu zalicza się również koszty mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd. Zasadniczo, strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie wyżej wymienione koszty. Tym samym, w przypadku wygranej początkowa inwestycja w postaci opłaty od pozwu, kosztów zastępstwa czy wynagrodzenia biegłego, powinny zostać zasądzone na rzecz powoda. Jeżeli poniesienie kosztów procesu grozi niemożnością utrzymania strony i jej rodziny, może ona ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych. Wniosek w tym przedmiocie powód może złożyć zarówno przed wniesieniem powództwa, jak i w jego treści lub w trakcie procesu. W treści wniosku należy wykazać wszystkie swoje oraz pozostałych członków rodziny źródła przychodów, stan majątkowy, w tym stanowiące własność nieruchomości oraz ruchomości o wartości powyżej 5.000 zł, a także wydatki wszystkich członków rodziny, takie jak np. wyżywienie, utrzymanie mieszkania, leki czy Sprawdź, jak skutecznie dochodzić zapłaty od dłużnika 5

abonamenty. Do wniosku należy załączyć dowody uprawdopodobniające jego treść, takie jak np. umowa o pracę, wyciąg z konta, umowa kredytu czy faktury za media, a także oświadczenie o stanie rodzinnym majątku dochodach i źródłach utrzymania (dostępne na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości oraz w sądach). Jeśli wniosek zawieramy w pozwie, wtedy nie ma konieczności uiszczania jednocześnie opłaty sądowej od pozwu. Jeżeli jednak sąd odmówi zwolnienia od kosztów, zobowiąże jednocześnie do zapłaty stosownej kwoty pod rygorem zwrotu pozwu. Roszczenia windykacyjne mogą być rozpoznawane w postępowaniu zwyczajnym, nakazowym, upominawczym, uproszczonym, elektronicznym postępowaniu upominawczym, postępowaniach transgranicznych. Postępowania nakazowe, upominawcze (również elektroniczne) oraz uproszczone mają na celu uproszczenie procedury i wydanie nakazu zapłaty, w sytuacjach prawem przewidzianych. Uwaga Nakaz zapłaty jest taką formą orzeczenia sądu, w której nakazuje on pozwanemu zapłatę kwoty oznaczonej pozwem lub złożenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od otrzymania nakazu zapłaty wraz z pozwem. Jeżeli pozwany nie złoży sprzeciwu, nakaz zapłaty uprawomocnia się, stając się podstawą do prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Jeżeli pozwany złoży sprzeciw w terminie, wtedy postępowanie w dalszej części będzie toczyło się w oparciu o przepisy zwykłej procedury cywilnej. W toku postępowania sąd i strony będą pozostawały w stałej korespondencji, w związku z czym konieczne jest informowanie sądu o każdej zmianie adresu. Zasadniczo, strony są upoważnione do składania pism dopiero w razie zobowiązania lub zezwolenia przez sąd. W tym celu sąd będzie również oznaczał terminy, w których można złożyć dodatkowe pisma procesowe. Miejmy na uwadze, że to właśnie pisma procesowe są najważniejszym środkiem wyrażania stanowiska strony w toku procesu. Ewentualne posiedzenia sądu przeważnie nie umożliwiają tak szerokiego wypowiedzenia się strony co do oceny sprawy, zaś możliwość zabrania głosu jest ograniczona przez konieczność udzielenia go przez sąd. W związku z tym jest ważne, aby stosować się do pouczeń sądu w przesyłanych zawiadomieniach. Pozwoli to na czynny udział w sprawie. Po wydaniu wyroku przez sąd każdej ze stron przysługuje uprawnienie do wniesienia apelacji. W tym celu należy w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji wyroku złożyć wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem. Jeżeli po otrzymaniu uzasadnienia nadal nie zgadzamy się ze stanowiskiem sądu, w ciągu dwóch tygodni od otrzymania wyroku z uzasadnieniem możemy złożyć apelację. W wyniku jej złożenia sprawę rozpozna sąd drugiej instancji. Sprawdź, jak skutecznie dochodzić zapłaty od dłużnika 6

Uwaga W przypadku jednak, gdy żadna ze stron nie złożyła apelacji w terminie lub wyrok został wydany w wyniku orzeczenia sądu drugiej instancji, wyrok ulega uprawomocnieniu, stając się tytułem egzekucyjnym. Po uzyskaniu prawomocnego wyroku, nakazu zapłaty, ugody zawartej przed sądem roszczenie przestaje być sporne, zaś dłużnik jest związany treścią orzeczenia. Jeżeli jednak nadal nie spełnia świadczenia, należy wystąpić do sądu o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności. Po jej uzyskaniu tytuł egzekucyjny staje się tytułem wykonawczym, na podstawie którego możemy wszcząć postępowanie egzekucyjne. Postępowanie egzekucyjne prowadzą komornicy sądowi. Aby nadać mu bieg, należy złożyć wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego z załączonym tytułem wykonawczym do komornika sądowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę dłużnika. W treści wniosku musimy wskazać świadczenie, które ma być spełnione. Warto wskazać również sposób egzekucji (chociaż obecnie nie jest to konieczne), znany nam majątek dłużnika, jego rachunek bankowy, ewentualne wierzytelności mu przysługujące, co powinno przyspieszyć tok postępowania oraz zwiększyć skuteczność egzekucji. Jeśli tych nie posiadamy, jako wierzyciel możemy zlecić poszukiwanie majątku dłużnika. Jest to jednak czynność wymagająca dodatkowego wynagrodzenia. Chociaż koszty egzekucji są pokrywane przez dłużnika, to wierzyciel, do czasu ściągnięcia przez organ egzekucyjny należności od dłużnika, będzie musiał uiszczać zaliczki na poczet postępowania egzekucyjnego. Warto pamiętać, że w trakcie postępowania egzekucyjnego aktywność wierzyciela ulega ograniczeniu. Musi on wykonywać zobowiązania komornika prowadzącego sprawę oraz jeśli dowie się o majątku dłużnika, z którego można zaspokoić wierzytelność warto, aby przekazywał dane informacje komornikowi, w celu usprawnienia postępowania. Skuteczność windykacji należności zależy w znacznej mierze od sprawności reakcji na zwłokę dłużnika w zapłacie, a także znajomości samego dłużnika. Współpraca z zaufanymi kontrahentami zazwyczaj będzie ograniczać dochodzenie należności do samego wezwania do zapłaty, podczas gdy przy szerokim spektrum działalności i podmiotów, z którymi podjęto współpracę, niejednokrotnie koniecznym będzie skorzystanie z pomocy komornika. Ważna jest dbałość o udokumentowanie podstawy roszczenia (np. poprzez zawieranie pisemnych umów lub potwierdzanie negocjacji korespondencją e-mailową), zachowanie prawidłowości formalnych wszystkich kroków, a także Sprawdź, jak skutecznie dochodzić zapłaty od dłużnika 7

znajomość możliwości finansowych kontrahentów. Asekuracyjne podejście do współpracy z dłużnikami powinno przełożyć się na zadowalający wynik postępowania windykacyjnego. Podstawa prawna: ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.). Łukasz Walter radca prawny z Kancelarii Radców Prawnych Walter & Wroński s.c. Sprawdź, jak skutecznie dochodzić zapłaty od dłużnika 8

Redaktor: Joanna Banasiak-Lach ISBN: 978-83-269-5737-6 E-book nr: Wydawnictwo: Adres: Kontakt: 2HH0518 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. 03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a Telefon 22 518 29 29, faks 22 617 60 10, e-mail: cok@wip.pl NIP: 526-19-92-256 Numer KRS: 0000098264 Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy. Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł Copyright by: Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2016 Sprawdź, jak skutecznie dochodzić zapłaty od dłużnika 9