WARTOŚĆ PRZEDMIOTU SPORU

WARTOŚĆ PRZEDMIOTU SPORU

art. 19 26 k.p.c. art. 126 1 1 k.p.c. W każdym piśmie należy podać wartość przedmiotu sporu lub wartość przedmiotu zaskarżenia, jeżeli od tej wartości zależy właściwość rzeczowa sądu, wysokość opłaty lub dopuszczalność środka odwoławczego, a przedmiotem sprawy nie jest oznaczona kwota pieniężna. art. 187 1 pkt 1 k.p.c. Pozew powinien zawierać w sprawach o prawa majątkowe oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna. Brak oznaczenia wartości przedmiotu sporu jest brakiem formalnym, który powinien być uzupełniony zgodnie z art. 130 k.p.c. Od wartości przedmiotu sprawy poza wymienionymi w art. 126 1 1 k.p.c. zależy także dopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu uproszczonym. W.p.s. jest także podstawą do określenia wynagrodzenia pełnomocnika procesowego.

Zgodnie z art. 19 1 k.p.c., zasadą jest że w sprawach o roszczenia pieniężne, zgłoszone choćby w zamian innego przedmiotu, podana kwota pieniężna stanowi wartość przedmiotu sporu. Natomiast w innych sprawach majątkowych powód obowiązany jest oznaczyć w pozwie kwotą pieniężną wartość przedmiotu sporu, uwzględniając postanowienia zawarte w art. 20-24 k.p.c. (art. 19 2 k.p.c.). O majątkowym charakterze sprawy decyduje majątkowy charakter dobra, którego ochrony domaga się powód. Wartość przedmiotu sporu ustala się na moment wniesienia pozwu. Wartość przedmiotu sporu należy zawsze określić w walucie polskiej. Jeśli przedmiotem sporu byłaby waluta obca koniecznym będzie jej określenie według obowiązującego w chwili wniesienia pozwu kursu walut obcych.

Do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego (art. 20 k.p.c.). Stan objęty hipotezą art. 20 k.p.c. istnieje tylko do chwili prawomocności wyroku rozstrzygającego o świadczeniu głównym (post. SN z 7 marca 2014 r., IV CZ 134/13). O zastosowaniu normy art. 20 k.p.c przy obliczaniu wartości przedmiotu sporu i odpowiednio wartości przedmiotu zaskarżenia, decyduje to, czy odsetki, pożytki lub koszty są żądane obok roszczenia głównego. Przesłanka ta nie jest spełniona np. wtedy, gdy powód dochodzi odrębnym pozwem samych odsetek, albo gdy odsetki uległy skapitalizowaniu, tj. po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy (art. 482 1 k.c.) i powód dochodzi całej tak obliczonej kwoty. Natomiast przesłankę tę należy uznać za spełnioną np. wtedy, gdy powód domaga się określonej sumy z odsetkami, obojętnie czy oznaczonymi jedynie w stosunku procentowym, czy już obliczonymi kwotowo (post. SN z 2.4.1998 r., I CZ 13/98). W postanowieniu z dnia 30 maja 2007 r. I CZ 38/07 Sąd Najwyższy wyjaśnił treść omawianego przepisu, stwierdzając, że odsetki nie są dochodzone obok świadczenia głównego, jeżeli następuje zmiana ich charakteru z należności okresowej na kwotę poddaną oprocentowaniu, czyli na kapitał. Przepis art. 20 k.p.c. nie ma zastosowania do wypadku kapitalizacji odsetek w prawnym znaczeniu.

Pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody i inne odłączone od niej części składowe stanowiące dochód z rzeczy. Pożytkami cywilnymi zaś są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego (art. 53 k.c.). Natomiast pożytkami prawa są dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze swym społecznogospodarczym przeznaczeniem (art. 54 k.c.). Przez koszty w rozumieniu art. 20 k.p.c. należy rozumieć wszelkie koszty, a więc zarówno koszty procesu, jak i koszty związane z czynnością prawną stanowiącą przedmiot postępowania (roszczenie materialnoprawne), a także inne koszty, jak np. koszty prywatnych ekspertyz.

Jeżeli powód dochodzi pozwem kilku roszczeń, zlicza się ich wartość (art. 21 k.p.c.). Zliczeniu podlegają odrębne roszczenia dochodzone przez powoda od kilku pozwanych, jak i dochodzone przez kilku powodów od jednego pozwanego. Art. 21 k.p.c., nakazujący przy kumulacji roszczeń przyjmować za podstawę obliczenia wpisu ogólną wartość połączonych roszczeń, nie odnosi się do żądań ewentualnych i alternatywnych (post. SN z 20 kwietnia1966 r., I CZ 29/66). Przepis dotyczy tzw. kumulacji przedmiotowej roszczeń, czyli sytuacji, w której powód dochodzi kilku roszczeń od jednego pozwanego (art. 191 k.p.c.) lub w wypadku współuczestnictwa po stronie pozwanej, czyli kiedy powód występuje przeciwko współuczestnikom z odrębnymi roszczeniami (art. 72 k.p.c.). Omawiany przepis koresponduje także z obowiązkiem uiszczenia jednej opłaty sądowej od pozwu według zasady jedna opłata od jednego pisma (art. 3 ust. 1 i art. 4 ust. 1 KSCU), oraz z właściwością rzeczową z art. 17 pkt 4 k.p.c.

ŚWIADCZENIA POWTARZAJĄCE SIĘ W sprawach o prawo do świadczeń powtarzających się wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeżeli świadczenia trwają krócej niż rok - za cały czas ich trwania (art. 22 k.p.c.). Świadczeniami powtarzającymi się są świadczenia oparte na jednolitej podstawie prawnej, w podobnej wysokości i spełniane cyklicznie w określonych odstępach czasowych. Art. 22 k.p.c. dotyczy świadczeń, które mają powtarzać się w przyszłości. Nie są traktowane jako świadczenia powtarzające się w rozumieniu tego przepisu, takie same świadczenia za okres poprzedzający wytoczenie powództwa - stanowią one odrębne świadczenia, których wartością przedmiotu sporu jest suma poszczególnych świadczeń za cały okres zgodnie z art. 19 1 k.p.c. Jeżeli dochodzone jest świadczenie powtarzające się z tym, że również za okres poprzedzający wniesienie sprawy, w.p.c. ustala się najpierw dla świadczeń powtarzających się, tj. dla roszczeń bieżących na podstawie dyspozycji art. 22 k.p.c., a następnie dla roszczeń poprzedzających wniesienie pozwu przez ich zliczenie za cały okres na podstawie art. 19 1 k.p.c. Suma obu tych wartości stanowić będzie w.p.s. (uchw. SN z 15.1.1981 r., III CZP 69/80).

SPRAWY ZWIĄZANE Z NAJMEM LUB DZIERŻAWĄ W sprawach o istnienie, unieważnienie albo rozwiązanie umowy najmu lub dzierżawy, o wydanie albo odebranie przedmiotu najmu lub dzierżawy, wartość przedmiotu sporu stanowi przy umowach zawartych na czas oznaczony - suma czynszu za czas sporny, lecz nie więcej niż za rok; przy umowach zawartych na czas nieoznaczony - suma czynszu za okres trzech miesięcy (art. 23 k.p.c.). O wartości przedmiotu sporu decyduje czy umowa została zawarta na czas oznaczony czy nieoznaczony. Art. 23 k.p.c. dotyczy zarówno ruchomości, jak i nieruchomości i obejmuje powództwa o świadczenie, ustalenie oraz o ukształtowanie stosunku prawnego.

ROSZCZENIA PRACOWNIKÓW W sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy wartość przedmiotu sporu stanowi, przy umowach na czas określony - suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach na czas nieokreślony - za okres jednego roku (art. 23 1 k.p.c.). Artykuł 23 1 KPC odnosi się do spraw o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczną lub o przywrócenie pracownika do pracy na poprzednich warunkach (art. 45 1 KP), o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 56 1 KP), o żądanie rozwiązania umowy o pracę (art. 264 3 KP), o ustalenie istnienia stosunku pracy (art. 476 1 pkt 1 1 KPC), o zawarcie przyrzeczonej umowy. W sprawach wymienionych w tym przepisie w.p.s. nie może przekroczyć sumy wynagrodzenia za pracę za okres jednego roku.

WYDANIE NIERUCHOMOŚCI W sprawach o wydanie nieruchomości posiadanej bez tytułu prawnego lub na podstawie tytułu innego niż najem lub dzierżawa wartość przedmiotu sporu oblicza się przyjmując, stosownie do rodzaju nieruchomości i sposobu korzystania z niej, podaną przez powoda sumę odpowiadającą trzymiesięcznemu czynszowi najmu lub dzierżawy należnemu od danego rodzaju nieruchomości (art. 23 2 k.p.c.).

ZABEZPIECZENIE, ZASTAW, HIPOTEKA W sprawach o zabezpieczenie, zastaw lub hipotekę wartość przedmiotu sporu stanowi suma wierzytelności. Jeżeli jednak przedmiot zabezpieczenia lub zastawu ma mniejszą wartość niż wierzytelność, rozstrzyga wartość mniejsza (art. 24 k.p.c.). Do sumy wierzytelności nie wlicza się odsetek i kosztów (uzas. orz. SN z 12.12.1934 r., II C 2087/34). Komentowany przepis nie ma zastosowania do powództwa o zwolnienie od egzekucji (art. 841 k.p.c.), a także do powództwa o wydanie rzeczy zastawionej. W tych sprawach wartość przedmiotu sporu i zaskarżenia określa się na zasadach ogólnych (art. 19 2 k.p.c.).

SPRAWDZENIE WARTOŚCI PRZEDMIOTU SPORU Art. 25. 1. Sąd może na posiedzeniu niejawnym sprawdzić wartość przedmiotu sporu oznaczoną przez powoda i zarządzić w tym celu dochodzenie. 2. Po doręczeniu pozwu sprawdzenie nastąpić może jedynie na zarzut pozwanego, zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. 3. Jeżeli sąd w wyniku sprawdzenia wartości przedmiotu sporu uzna się za niewłaściwy, przekaże sprawę sądowi właściwemu; jeżeli jest kilka sądów właściwych - przekaże temu z nich, który wskaże powód. Z uwagi na fakt, że od w.p.s. zależą min. właściwość rzeczowa sądu, wysokość opłaty, czy dopuszczalność środka odwoławczego, to uprawnienia wynikające z przepisu art. 25 k.p.c. należy potraktować jako obowiązek sprawdzenia wartości przedmiotu sporu z urzędu w każdym przypadku, w którym istnieją wątpliwości co do właściwego jej określenia.

Sprawdzenie z urzędu może być dokonane tylko do momentu zwiśnięcia sporu, tj. doręczenia odpisu pozwu pozwanemu. Sprawdzenie wartości przedmiotu sporu polega na kontroli danych stanowiących podstawę jej określenia jak i zgodności wyliczenia z regułami określonymi w art. 19 24 k.p.c. Prowadząc dochodzenie w sprawie ustalenia prawdziwej wartości przedmiotu sporu, sąd nie jest związany zasadami postępowania dowodowego. Może zatem np. zasięgać informacji telefonicznie, poszukiwać ich w internecie, zasięgać opinii biegłego itp. Zmiana orzeczenia wartości przedmiotu sporu dokonana przez powoda po doręczeniu pozwu pozwanemu jest bezskuteczna (post. SN z 27 listopada 1991 r., II CR 17/91). Postanowienia o sprawdzeniu wartości przedmiotu sporu, jak i postanowienie ustalające właściwą wartość przedmiotu sporu, nie podlegają zaskarżeniu. Jednakże w wypadku, kiedy nowa wartość przedmiotu sporu skutkować będzie przekazaniu sprawy do innego rzeczowo sądu, to wówczas postanowienie w tym zakresie będzie podlegało zaskarżeniu na zasadach ogólnych (art. 394 1 pkt 1 k.p.c.).

Zgodnie z art. 26 k.p.c., po ustaleniu w myśl artykułu 25 k.p.c., wartość przedmiotu sporu nie podlega ponownemu badaniu w dalszym toku postępowania. Jeżeli sąd w wyniku sprawdzenia wartości przedmiotu sporu podanej przez powoda ustalił tę wartość na określoną kwotę pieniężną, nie może ona w toku dalszego postępowania ulec podwyższeniu, choćby okazało się, że została ona przez sąd zaniżona na skutek zastosowania niewłaściwych metod obliczania jej (wyr. SN z 19 lutego1975 r., II CR 885/74). Unormowanie art. 26 wyklucza stosowanie przepisu art. 359 k.p.c., zgodnie z którym postanowienia niekończące postępowania w sprawie mogą być uchylane lub zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy, chociażby były zaskarżone, a nawet prawomocne. Do postanowień tych nie stosuje się również art. 380 k.p.c. Powyższe nie dotyczy zmiany powództwa dokonanej w trybie art. 193 k.p.c., polegającej na ograniczeniu lub rozszerzeniu powództwa albo na wystąpieniu z nowym roszczeniem zamiast lub obok roszczenia pierwotnego. Wówczas odpowiedniemu zmniejszeniu lub zwiększeniu wartość przedmiotu sporu ulega z natury rzeczy.

ŹRÓDŁA Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, pod red. E. Marszałkowskiej-Krześ, Warszawa 2017. Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, pod red. A. Zielińskiego, K. Flagi- Gieruszyńskiej, Warszawa 2017.