OPIS KOŚCIOŁA I KLASZTORU KLARYSEK KAPUCYNEK W PRZASNYSZU Opracowanie: Irena Kolwicz-Markowska Przasnysz 2010
KRÓTKA HISTORIA OPISYWANEJ ZABUDOWY ARCHITEKTONICZNEJ W 1606 r. do Przasnysza przybyły siostry Bernardynki z Warszawy. Wzniesiono wtedy drewnianą kapliczkę na gruncie ofiarowanym przez Petronelę Podoską przy ulicy Błonie. W tymże roku następna fundacja Elżbiety Mostowskiej umożliwiła siostrom rozpoczęcie budowy klasztoru i murowanego jednonawowego kościoła Niepokalanego Poczęcia NMP. W 1608 r. rozpoczęto budowę klasztoru. Zakończono ją najprawdopodobniej ok. roku 1615. Ukończeniu budowy kościoła przeszkodził pożar w 1622 roku. Kościół i klasztor spłonęły. Po odbudowie ponowny pożar w 1645 roku zniszczył budynki. Bernardynki znów odbudowały kościół i klasztor. W 1685 r. kościół otrzymał wezwanie św. Klary i św. Józefa. W 1685 roku ówczesna przełożona klasztoru, Katarzyna Załuska, zaczęła stawiać kościół murowany i północną część klasztoru. W 1694 r. odbyła się konsekracja kościoła. W latach 1786-1789 kościół i klasztor zostały gruntownie odbudowane i przekształcone, przez architekta Franciszka Szulca, na styl barokowy. Zbudowano wtedy z cegły wschodnią i południową część klasztoru. Klasztor murowany miał długość 47 łokci, szerokość 13 i ½, a wysokość 11 łokci. Kościół murowany był długi na 30 łokci, szeroki na 13 i wysoki na 11 łokci. Około 1840 r. budynki restaurowano. W 1871 na miejsce Bernardynek przybyły do Przasnysza siostry Kapucynki. 13 czerwca tegoż roku władza carska przydzieliła Kapucynkom klasztor. 14 czerwca 1873 r. Kapucynki otrzymały od Rzymu dekret pozwalający im zająć kościół i klasztor w Przasnyszu. W okresie I wojny światowej klasztor został uszkodzony. Po wojnie odbudowano go i nieco powiększono pod kierunkiem architektów Kazimierza Skórewicza i Kazimierza Tołłoczki. Prace konserwatorskie były prowadzone z ramienia Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Podczas II wojny światowej kościół i klasztor stały się więzieniem i spichlerzem. Po wojnie w latach 1945-1946 odremontowano kościół. W latach dziewięćdziesiątych XX w. kościół i klasztor poddane były gruntownemu remontowi. OPIS ARCHITEKTURY KOŚCIOŁA I KLASZTORU Kościół murowany pod wezwaniem św. Klary i św. Józefa powstał na planie prostokąta. Plan sytuacyjny klasztoru Panien Bernardynek w mieście Przasnysz z 1865 r. przy ul. Błonie, podpisany przez budowniczego powiatu przasnyskiego Józefa Iżyckiego, ukazuje plany budowy obu obiektów - kościoła i klasztoru. Obecnie architektura tych budowli uważana jest za bezstylową. Oba budynki są murowane (z cegły) i otynkowane. Kościół jest jednonawowy (salowy), w którym prezbiterium i nawa mają tę samą szerokość, wysokość i wspólny dach, tworząc jednolite wnętrze, sprawiające wrażenie sali. 2
Wnętrze kościoła posiada płaski strop. Od strony zachodniej okna są rozglifione, górna wewnętrzna powierzchnia zamyka je w kształcie łuku i jest skośnie ścięta ku wnętrzu. Okna są zamknięte odcinkowo. Fasada kościoła jest opilastrowana (płaski filar przyścienny) na narożach i zwieńczona trójkątnym szczytem, nad którym wznosi się wieżyczka na sygnaturkę. Mieszczą się tam 3 małe dzwony kościelne. Fasada poprzedzona jest kruchtą (przedsionkiem kościoła). Dach kościoła jest dwuspadowy, kryty dachówką. 3
Klasztor murowany składa się z czterech skrzydeł, wewnątrz którego jest prostokątny wirydarz (ogród otoczony zabudowaniami klasztornymi). W centralnym miejscu wirydarza stoi wysoki krzyż cementowy. Od strony północnej znajduje się przybudówka. Klasztor jest jednopiętrowy. Skrzydło zachodnie przylega bezpośrednio do kościoła. W skrzydle wschodnim znajduje się refektarz (jadalnia klasztorna), a w skrzydle południowym sień i rozmównice. Układ piętra klasztoru jest analogiczny do parteru. Na piętrze znajdują się cele dla sióstr klauzurowych. W XVIII i XIX w. siostry prowadziły szkółkę elementarną dla dziewcząt. Zajmowała ona skrzydło południowe na parterze, w skrzydle wschodnim mieściły się natomiast sypialnie dla dziewcząt. W latach 80-tych XX w., od strony zachodniej, bezpośrednio do murów kościoła, dobudowano od północy nowe skrzydło dla sióstr klauzurowych. Stolarka drzwiowa jest stara, z kutymi zawiasami z końca XVII wieku. Drzwi wejściowe są klepkowe i nabijane gwoździami kowalskimi z XVIII wieku. Dach jest dwuspadowy, kryty dachówką. Całość zabudowań klasztornych otacza mur. Po stronie zachodniej, wyodrębniony murem z bramą i furtami, jest plac zwany cmentarzem kościelnym. 4
OPIS WNĘTRZA KOŚCIOŁA Wnętrze kościoła podzielone jest optycznie na nawę i prezbiterium. Nawa przeznaczona jest dla wiernych i stoją tam ławki. Prezbiterium jest częścią kościoła przeznaczoną do odprawiania nabożeństw. Od reszty świątyni wydzielone jest poprzez podwyższenie. Przy prezbiterium jest zakrystia i tzw. skarbiec, gdzie przechowywane są przedmioty kultu. Za przeszkloną witrażem częścią ołtarza znajduje się pomieszczenie dla drugiego chóru zakonnego. Prezbiterium orientowane jest tu ku północy, co potwierdzają wcześniejsze plany zabudowy kościoła murowanego. 5
Nad nawą znajduje się chór muzyczny, który jest opuszczony w dół w stosunku do prezbiterium. W jego centralnej części umieszczony jest obraz przedstawiający św. Klarę z monstrancją, który został namalowany w latach 1944-1945 przez s. M. Franciszkę Pilecką, kapucynkę klasztoru w Przasnyszu.. Przedstawia on mniszkę włoską, Klarę z Asyżu (Klaryskę), w brązowym habicie z uniesioną monstrancją w ręku, stojącą na stopniach kościoła oraz klęczące przy niej 2 siostry. Bijące światło z Hostii przeraża nacierających na kościół Saracenów i zmusza ich do ucieczki. Obraz utrzymany jest w tonacji rozbielonej ultramaryny, 6
czerni obojętnej, sieni i ciemnych brązach rozświetlonych jedynie blaskiem bijącym od monstrancji i od aureoli wokół głowy św. Klary. Od strony zachodniej kościół oświetlony jest światłem dziennym. Nad oknami znajdują się ścienne wizerunki św. Feliksa, św. Konrada i św. Ignacego w ornamentach. 7
Św. Feliks z Cantalice (1515-1587) ubrany jest w habit kapucyna w kolorze ciemnego brązu. Jest to starszy mężczyzna, siwowłosy, z brodą. W rozłożonych dłoniach trzyma mały woreczek kwestarski. Głowę ma skierowaną w górę. Nad rozglifionym oknem znajduje się wizerunek św. Konrada z Parzham (Bawaria, 1818-1894). Święty odziany jest w habit kapucyński. Głowę, z długą siwą brodą, pochyla w kierunku krzyża, który trzyma w wyciągniętych dłoniach. Wokół jego głowy widnieje aureola. Ostatnim malowidłem naściennym od strony zachodniej jest wizerunek św. Ignacego z Lakonii (1701-1781). Podobnie jak wcześniej omówione naścienne malowidła, przedstawia on starszego mężczyznę ubranego w habit, z dłońmi złożonymi do modlitwy. 8
Wizerunki świętych są otoczone ozdobnym obramowaniem (kartuszem), na który składają się stylizowane, strzępiaste liście. Od strony wschodniej wisi obraz przedstawiający bł. Marię Teresę od Dzieciątka Jezus, namalowany w 2001 r. przez Henryka Zagórskiego, oraz obraz ukazujący postać św. Józefa. Bł. Maria Teresa od Dzieciątka Jezus (Mieczysława Kowalska), mniszka Klaryska Kapucynka (1902-1941), ubrana jest w habit przepasany białym sznurem z trzema węzłami symbolizującymi śluby ubóstwa, posłuszeństwa i czystości. W lewej dłoni trzyma książeczkę do nabożeństwa a w prawej maleńki krucyfiks i liść palmowy, symbole cierpienia i zmartwychwstania. Bose nogi spoczywają na kamiennym bruku. Góra korpusu otoczona i rozświetlona jest przez odcienie koloru żółtego i niebieskiego imitującego niebo, z którego po jej prawej stronie wyłaniają się z kolistego kręgu chmur głowy 3 uskrzydlonych aniołków, a po lewej widnieje godło franciszkańskie. Składa się na nie znak krzyża z dwoma ramionami Chrystusa i św. Franciszka. Obie ręce wzniesione są ku górze i mają szeroko otwarte dłonie. Ręka Chrystusa jest skierowana na prawo, z widocznym miejscem po przebiciu gwoździem, a ręka św. Franciszka w habicie nosi znamiona stygmatyzacji i jest skierowana na lewo. Obydwie ręce są skrzyżowane u podstawy krzyża. Po lewej stronie błogosławionej widnieje kościół sióstr Kapucynek z Przasnysza, a po prawej wysoki mur z drutu kolczastego i budynki obozu koncentracyjnego w Działdowie, gdzie Mieczysława Kowalska zakończyła swój żywot ziemski. 9
Bliżej ołtarza znajduje się obraz św. Józefa z Dzieciątkiem. Jest to obraz olejny malowany na płótnie i desce o wymiarach 200 x 130 cm, datowany na XVIII w. i utrzymany w stylu barokowym. Święty Józef namalowany jest w pozycji stojącej z Dzieciątkiem siedzącym mu na lewym ramieniu. Dzieciątko trzyma w lewej ręce jabłko królewskie (insygnia władzy). Twarz św. jest pociągła, o wysokim czole, krótkich włosach w puklach, z krótką brodą. Św. pochyla głowę ku Dzieciątku. W prawej dłoni św. Józef trzyma lilię (jeden z atrybutów świętego), w tle pejzaż górski. Nad głową świętego i Dzieciątka w chmurach dwa uskrzydlone aniołki. Jeden trzyma nad głową Józefa wieniec laurowy, drugi ma złożone ręce na piersi. Szaty Dzieciątka i świętego obficie fałdowane, trybowane (kute na zimno srebro) i zdobione drobnym ornamentem z kwiatów i drobnych listków. Szaty Dzieciątka i wieniec laurowy są złocone. Aureola wokół głowy św. złożona jest z krótkich promieni. Korona na głowie Dzieciątka ażurowa, zdobiona ornamentem w drobne kwiaty, spięta kulą i krzyżem. Obraz utrzymany jest w tonacji zieleni szmaragdowej, rozbielonej ultramaryny (błękity) i czerni obojętnej. Szaty aniołów są w tonacji rozbielonego karminu (czerwieni) i soczystej zieleni. 10
U góry na ścianie wschodniej, poczynając od strony chóru, namalowane są popiersia św. Magdaleny Martinengo (1687-1737) Kapucynki, św. Weroniki i św. Klary z Asyżu, założycielki Klarysek. Namalowane popiersie św. Magdaleny ukazuje rozmodloną mniszkę z dłońmi złożonymi w modlitewnym geście. Wokół głowy Magdaleny widnieje aureola znak świętości. Na głowie ma koronę cierniową, w dłoniach trzyma różaniec. Środkowe malowidło naścienne przedstawia wizerunek św. Weroniki Juliani (Giuliani) (1660-1727), włoskiej Klaryski Kapucynki i mistyczki. Głowa świętej w koronie cierniowej i aureoli skierowana jest na prawy bok. W dłoniach trzyma krucyfiks. Na dłoniach widnieją stygmaty. 11
Najbliżej ołtarza znajduje się wizerunek św. Klary z Asyżu (1193-1253), włoskiej mniszki Klaryski, z nieodzownym jej atrybutem monstrancją, którą trzyma w obu dłoniach. Oczy św. skierowane są na monstrancję. Wokół jej głowy aureola. Kartusz tych trzech malowideł został wzbogacony przez motyw dekoracyjny, tzw. putta, w postaci głów aniołków, podtrzymujących ozdobne obramowanie. Niżej na ścianie w 1992 r. została namalowana przez Annę i Kazimierza Patejuk z Warszawy postać bł. O. Honorata. 12
Błogosławiony Honorat Koźmiński (1829-1916) był Kapucynem. Jego postać odziana jest w brązowy habit i przepasana białym sznurem z trzema węzłami, na lewym boku zwisa różaniec. Na nogach ma proste sandały. W prawej dłoni trzyma wysoko krzyż, od którego bije poświata. Lewa ręka lekko uniesiona do góry. Wokół głowy zaznaczona aureola. Malowidło naścienne utrzymane jest w odcieniach brązu i zszarzałego niebieskiego. Centralne miejsce w prezbiterium zajmuje ołtarz główny z Tabernakulum, na którym stoi krucyfiks. Krucyfiks ołtarzowy o wymiarach 40 na 15 cm pochodzi z XVIII wieku. Został wykonany z drewna i kości słoniowej. Na kwadratowym cokole, gzymsowanym, osadzony jest krzyż z kartuszem w górnej części i monogramem INRI ( Jezus Nazarenus Rex Judeorum Jezus Nazarejczyk Król Żydowski). Do Krzyża przybita jest postać Jezusa. Stopy skrzyżowane i przebite jednym gwoździem. Głowa z zarostem przechylona na prawy bok. Perizonium (drapowana opaska okrywająca biodra) obficie sfałdowane i przewiązane bliżej lewego boku. Górną część ołtarza zajmuje obraz Trójcy Świętej, poniżej znajduje się obraz Matki Boskiej Pocieszenia z Dzieciątkiem. 13
Obraz Trójcy Świętej o wymiarach 100 na 120 cm został namalowany farbą olejną na płótnie i desce w okresie barku (XVIII w.). Obraz umieszczony jest w nadstawie ołtarza, u góry zamknięty odcinkiem łuku. Przedstawia dwie siedzące postaci Boga Ojca i Chrystusa. Postacie te siedzą na chmurach, które podtrzymywane są przez skrzydlatych aniołów. Bóg Ojciec trzyma w lewej dłoni berło (symbol panowania), a prawą wznosi w geście błogosławieństwa. Po prawicy Boga Ojca siedzi Chrystus z obnażonym torsem, zwrócony w stronę Boga Ojca, z rękami złożonymi. Pośrodku, nad głowami Chrystusa i Boga Ojca, symbol Ducha Świętego- Gołębica. Sukienki obu postaci trybowane, o szerokich, grubych fałdach i dużych motywach roślinnych. Na kolanach Boga Ojca spoczywa jabłko królewskie dużych rozmiarów w kształcie kuli ziemskiej z krzyżem na wierzchu jako symbolem panowania nad światem. U Boga Ojca, na tle rozświetlonego trójką równoramiennego, tiara potrójna korona symbolizująca Trójcę Świętą i potrójną władzę. Korona Jezusa ażurowa jest spięta kulą i krzyżem. Obraz utrzymany w tonacji złotych ugrów (żółcieni i brązów w wielu odcieniach) i sieny palonej (czerwieni). 14
Poniżej obrazu Świętej Trójcy, na czerwonym aksamicie, znajduje się obraz Matki Bożej Pocieszenia z Dzieciątkiem. Twarz Madonny i Dzieciątka o jasnych karnacjach została namalowana na desce, farbą olejną i pochodzi z XVIII wieku. Nowa sukienka została wykonana w roku 2004 przez pracownika Akademii Sztuk Pięknych, Jarosława Kolec z Łodzi, z posrebrzanej blachy miedzianej. Obecna sukienka jest wierną kopią skradzionej, jest bogato zdobiona i ma strukturę drobnych fałd. Nad czołem Matki Boskiej na zawitce, w kształcie gwieździstego koła, są pięcioramienne gwiazdy. Na głowie korona ażurowa, zdobiona kaboszonami (kamieniami szlachetnymi, półszlachetnymi, oszlifowanymi) i spięta kulą i krzyżem. Korona na głowie Dzieciątka analogiczna tylko mniejsza. Na ołtarzu po obu stronach obrazu MB Pocieszenia z Dzieciątkiem mieszczą się relikwiarze z relikwiami. Ołtarz neobarokowy uległ zniszczeniu w czasie ostatniej wojny. Po drugiej wojnie światowej siostra M. Immakulata Klicka, Kapucynka z Przasnysza, zaprojektowała ołtarz i ambonę. Wykonano je ze słabej jakości drewna. W latach 90-tych XX w. konieczna była przebudowa ołtarza, ze względu na jego zły stan techniczny oraz brak chóru do modlitwy dla sióstr klauzurowych. Jeszcze w latach osiemdziesiątych XX w. w prezbiterium znajdowały się stelle, czyli drewniane ławki dla duchowieństwa, ustawione pod ścianą zachodnią oraz ambona. Obecnie nie ma ambony, a ławki zastąpiono krzesłami. 15
W latach 2003-2004 odrestaurowano ścianę ołtarzową. Po obu stronach Tabernakulum wstawiono szyby witrażowe, biegnące półkoliście ku górze, z motywem liści, kiściami winogron, jako symbolem wina oraz kłosami, symbolem chleba. W witrażu dominują kolory rozbielonej żółci i zieleni. Witraż wykonano pod kierunkiem artysty plastyka z Łodzi, Marka Kurca. Prace stolarskie części ołtarza i prezbiterium wykonał Stanisław Brzózka z Łodzi. 16
Ołtarz przyozdobiony jest rzeźbami figuralnymi przedstawiającymi świętych, parą aniołów trzymających oświetlenie ołtarza oraz czterema symbolami religijnymi. U góry ołtarza, poczynając od strony zachodniej stoi figura franciszkanina i biskupa św. Bonawentury (1221-1274) z jego atrybutami krzyżem i różańcem. 17
Następna figura to Oblubieniec Najświętszej Maryi Panny - św. Józef z Dzieciątkiem na ręku. Po lewej stronie ołtarza umieszczona jest postać św. Stanisława Kostki (1550-1568) z atrybutem w osobie Dzieciątka trzymanego na rękach. Głowa Dzieciątka spoczywa na prawej ręce jezuity. 18
W górnej części ołtarza, od strony wschodniej, znajduje się figura św. Antoniego Padewskiego (1195-1231), franciszkanina, z krzyżem w prawej dłoni i książką w lewej. Dolną część ołtarza, poczynając od strony zachodniej, zdobią stojące w niszach rzeźby św. Franciszka z Asyżu (1181 lub 1182 1226) franciszkanina, z jego atrybutami krzyżem i księgą oraz św. Klary z Asyżu z jednym z jej atrybutów książką. 19
Centralne miejsce w ołtarzu zajmuje Tabernakulum. płaskorzeźbą. U góry widnieje napis CARITAS, teologicznych MIŁOSIERDZIE. Poniżej znajduje się kielich, z wnętrza którego bije źródło. Na krawędzi Gołębica, po lewej zaś Pelikan symbol Eucharystii. 20 Drzwiczki jego ozdobione są co oznacza jedną z cnót płaskorzeźba przedstawiająca prawej strony kielicha siedzi
Na ołtarzu, poczynając od strony zachodniej, są jeszcze następujące symbole religijne: Serce Jezusa oplecione wieńcem cierniowym i serce Matki Boskiej (MB) z wieńcem z róż splecione razem, Hostia z monogramem IHS w kielichu, Hostia ze znakiem krzyża greckiego, zwanego też krzyżem Pachomiusza, spoczywająca na skrzyżowanych dwóch rybach - symbolu Jezusa, Ręka Jezusa i ręka św. Franciszka skrzyżowane razem- symbol zakonu franciszkańskiego. Ołtarz wzbogacony jest dekoracjami w postaci 8. kolumn i elementami rzeźbionego i malowanego drzewa. Kolumny i Tabernakulum pochodzą z ołtarza powojennego (1944-1945) i są wykonane z ciemniejszego drewna niż reszta ołtarza, pochodzącego z lat 90-tych XX w. Dwie kolumny stoją po obu stronach górnego obrazu i swoją górną częścią przylegają bezpośrednio do sufitu. Sześć następnych stoi niżej, przy czym cztery z nich stanowią postument dla figur. Kolumny są wykonane w stylu korynckim. 21
Trzon ich zdobiony jest żłobieniami, głowice są w kształcie kielicha z motywem liśćmi akantu. 22
Góra ołtarza przyozdobiona jest ażurowymi rozetami stylizowanych liści. Centralną część sufitu kościoła zdobi duży plafon ścienny. Jest to kompozycja figuralna i religijna. Przedstawia stygmatyzację św. Franciszka. Święty ubrany jest w franciszkański brązowy habit zakonny i klęczy na ziemi z głową i rękoma podniesionymi ku ukazującej się jemu postaci. Na klęczącego Franciszka spływa dar stygmatów, co widać na podniesionych rękach będącego w ekstazie świętego. Kłębiące się obłoki podkreślają moment stygmatyzacji. Na tle chmur widnieje postać Jezusa z rozpostartymi ramionami. Jezus ukazany jest jako nadprzyrodzona istota - serafin, okryta sześcioma skrzydłami z widocznymi ranami na dłoniach i boku. W oddali widać elementy przyrody drzewo. W pobliżu Franciszka znajduje się mężczyzna, który zdziwiony patrzy w górę.. W przedniej części ozdobnego obramowania plafonu widnieje godło franciszkańskie, w dolnej zaś monogram Jezusa -IHS Jesus Hominum Salvator (Jezus Zbawiciel Ludzkości). 23
Stygmatyzację na suficie i wizerunki świętych w ornamentach namalował profesor Jerzy Hoppen z Torunia w latach 1957-1959. Malatura kościoła zawiera jeszcze innej symbole wiary: litery ΑΏ dwie litery alfabetu greckiego oznaczające początek i koniec, imię Jezusa złożone z litery P i nałożonej na nią litery X, serce przebite włóczniami i promieniujące światłem, monogram Maryi Panny składający się z dwóch nałożonych na siebie liter A M stojących na półksiężycu i ukoronowanych u góry Ave Maria, skrzyżowane litery I i X monogram Chrystusa, krzyż z przewieszonym całunem, kielich z Hostią, w kształcie monogramu gwiaździstego, i listkiem winorośli, na ścianach wiszą Stacje Drogi Krzyżowej. Tłem dla namalowanych symboli religijnych jest błękit paryski. Sufit i ściany są gzymsowane i łączą się ze sobą półkoliście, szerokim pasem w kolorze seledynowym, co pewien czas odcinkowo zdobionym. Dół ścian pokryty jest jasną boazerią. Na ścianach dominuje zgaszony róż indyjski. Całości dopełniają kolory ciepłego beżu i rozbielonego siwego. 24
Malaturę kościoła odnowili w latach 90-tych XX w. Anna i Kazimierz Patejuk z Warszawy. Podziemia kościoła, zwane katakumbami, przeznaczone są na grobowce dla zmarłych zakonnic. Wchodzi się do nich po podniesieniu klapy będącej w podłodze nawy. Co straciło dziedzictwo narodowe? W nocy z 2 na 3 października 2003 r. ukradziono srebrne koszulki z obrazów Matki Boskiej Pocieszenia z Dzieciątkiem i św. Antoniego. Obraz MB Pocieszenia z Dzieciątkiem ubrany był w sukienkę z blachy srebrnej, wykuwanej na zimno, z cechami: miejską Torunia oraz imienną N.B. Mikołaja Broelmanna (czynny 1672-1702). Sukienka była o drobnych fałdach, zdobiona drobnym ornamentem gałązek kwiatowych i listków. Korony były zdobione kaboszonami, rozetami kwiatowymi i imitacją pereł. Przy obrazie była tabliczka wotywna z blachy srebrnej, rokokowa, z XVIII w. ze sceną Zmartwychwstania w bogatym obramowaniu. W bocznym ołtarzu umieszczony był obraz św. Antoniego Padewskiego z XVIII w. Namalowany został na płótnie i desce farbą olejną. Górą zamknięty był półkoliście. Przedstawiał klęczącą na stopniach ołtarza postać św. Antoniego w habicie, przepasanego sznurem, z dłońmi złożonymi na piersiach i z głową zwróconą w stronę ołtarza. Na ołtarzu stała w obłokach postać Dzieciątka z rączką wyciągniętą w geście błogosławieństwa. U stóp Dzieciątka był podparty aniołek trzymający lilię - atrybut świętego Antoniego. Skradziona sukienka była trybowana o płaskim i złoconym ornamencie roślinnym, składającym się z kwiatów i owoców granatu. Nad głową Dzieciątka widniała aureola z drobnych promieni. W obrazie dominowały kolory karminu, ugry ciemne i jasne oraz siena palona. 25
Za klauzurą W części klauzurowej znajdują się figury : św. Anny Samotrzeciej, drewniana figurka Matki Bożej Bolesnej utrzymana w tradycji gotyckiej oraz Matki Bożej Niepokalanej wszystkie datowane na XVII wiek oraz krucyfiks barokowy z XVII w. w otoku w kształcie serca z motywem winorośli, 12 lichtarzy drewnianych z XVIII w. oraz 2 ornaty z XIX wieku. Ornat czerwony haftowany na atłasie z motywem wachlarzy i dużych kwiatach z datą 1737. oraz ornat haftowany na białym atłasie w pęki kwiatowe o grubych gałązkach pochodzący z 1 połowy XVIII w. siostry oddały do Muzeum Diecezjalnego w Płocku. W części klauzurowej znajduje się portret fundatorki Elżbiety Mostowskiej z 1607 r. Ciekawostka Według Katalogu zabytków na str. 29 w rozdziale Kościół i dawny klasztor Bernardynów w punkcie A. Kościół istnieje zapis, że Matka Boska Przasnyska, znajdująca się obecnie w kościele OO Pasjonistów wcześniej była własnością Bernardynek. Fundatorką obrazu była Elżbieta Mostowska. Obraz pochodzi z końca XVI lub początki XVII wieku. Podziękowanie Przedstawiony powyżej opis architektury i wnętrza kościoła mógł powstać dzięki życzliwości opatki klasztoru siostry Maksymiliany Wesołowskiej i wszystkich Sióstr Klarysek Kapucynek z Przasnysza, które udzieliły mi niezbędnych informacji.. Materiały wykorzystane Przy opracowywaniu korzystałam z dokumentacji archiwistycznej sporządzonej 15 lipca 1966 r. przez Wandę Puget. Opis budowli częściowo pochodzi z Katalogu zabytków sztuki w Polsce.T.10, Z.18, Przasnysz i okolice. Większość opisów pochodzi z autopsji. 26
Bibliografia 1. Battistini Matilde Symbole i alegorie, Warszawa, Arkady, 2005. 2. Carr Gomm Sarah Słownik symboli w sztuce: motywy, mity, legendy w malarstwie i rzeźbie, Warszawa, Wydawnictwo RM, 2001. 3. Cragoe Carol Davidson Jak czytać architekturę: najważniejsze informacje o stylach i detalach, Warszawa, Arkady, 2009. 4. Diecezja płocka: struktura personalno-administracyjna (stan z dnia 1 października 1977 r.). Red. Władysław Lis, Płock, Płockie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. 5. Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. 10, Dawne województwo warszawskie, Z. 18, Przasnysz i okolice. Red. Izabella Galicka i Hanna Sygietyńska, Warszawa, Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki, 1980. 6. Koska Donata OSCCap Dzieje Klasztoru Sióstr Klarysek Kapucynek w Przasnyszu, Zakroczym, CDH, 1998. [ praca dyplomowa znajdująca się w Muzeum Historycznym w Przasnyszu]. 7. Łoziński Bogumił Leksykon zakonów w Polsce : instytucje życia konsekrowanego i stowarzyszenia życia apostolskiego, Warszawa, Katolicka Agencja Informacyjna, 2002. 8. Nasi święci patroni, [wydawca Anna Rossa; red. Bartosz Działoszyński i in.], Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. 9. Sł. B. Maria Teresa od Dzieciątka Jezus: (Mieczysława Kowalska) Mniszka Klaryska Kapucynka, [oprac. O. Gabriel Bartoszewski OFMCap.], Warszawa-Rzym, 1993. 10. Waleszczak Radosław Przasnysz i powiat przasnyski w latach 1866-1939 : zarys dziejów, Przasnysz, Rada Miejska, 1999. 11. Waleszczak Radosław Przasnysz w latach 1795-1866, Przasnysz, [Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Przasnyskiej], 2008. 12. Zwolińska Krystyna, Malicki Zasław Mały słownik terminów plastycznych, Warszawa, Wiedza Powszechna, 1975. 13. Żabicki Jacek Leksykon zabytków architektury Mazowsza i Podlasia, Warszawa, Arkady, 2010. Czasopisma 1. Brykczyński A. Kronika Zgromadzenia Panien Bernardynek w Przasnyszu, Kwartalnik Teologiczny I, 1902, z. 1-2, s. 229-231. Strona internetowa Plan sytuacyjny klasztoru Panien Bernardynek w m. Przasnyszu 1865 [on line], Katalog skarbów dziedzictwa narodowego [dostęp: 2009-03-25], dostępny w Internecie http://dziedzictwo.polska.pl/katalog/slide,plan_sytuacyjny_klasztoru_panie_bernar... Tekst pod względem merytorycznym sprawdziła i udzieliła pomocy archiwistycznej siostra Donata Koska. Zdjęcia Irena Kolwicz-Markowska 27