Profilaktyka chorób zakaźnych wieku dziecięcego Lek. med. Anna Doszel
Żyjemy w świecie zewnętrznym, w którym dominują wszechobecne mikroorganizmy chorobotwórcze oraz mikroorganizmy pożyteczne, bez istnienia których nie moglibyśmy zachować zdrowia.
Przedszkole jako środowisko zamknięte to miejsce zbiorowego przebywania dzieci, które sprzyja szerzeniu się chorobotwórczych drobnoustrojów, wywołujących choroby zakaźne. Mikroorganizmy chorobotwórcze to bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki. Problemem są także pasożyty wywołujące choroby inwazyjne.
Powszechnie znane i najczęściej występujące u dzieci w wieku przedszkolnym choroby zakaźne przenoszone drogą kontaktową to: gorączka trzydniowa, choroba bostońska, szkarlatyna, ospa - zakaźność dla otoczenia występuje przed wystąpieniem pierwszych ich objawów ( np. wysypki, gorączki ). Choroby wieku dziecięcego cechuje bardzo duża zaraźliwość. Przechorowanie takich chorób daje odporność na całe życie.
Na wiele chorób zakaźnych istnieją skuteczne szczepionki. Niestety coraz powszechniejsze nieszczepienie dzieci znów przypomniało o śwince, różyczce, odrze, krztuścu i innych schorzeniach.
Niezależnie od objawów, które pojawiają się u dziecka na skutek chorób zakaźnych, istnieje kilka ogólnych reguł, których zastosowanie w przebiegu infekcji przyspiesza powrót do zdrowia, a wręcz działa prewencyjnie w przypadku dzieci zdrowych: Należy co najmniej 2 razy dziennie dokładnie wietrzyć pomieszczenia, w których przebywa dziecko, aby zapobiec zakażeniom wtórnym i namnażaniu się czynników chorobotwórczych, to bardzo ważne, żeby dziecka, a już zwłaszcza gorączkującego, nie przegrzewać. Trzeba zadbać o odpowiednią wilgotność powietrza. Pamiętajmy bowiem, że zbyt ciepłe i suche powietrze wzmaga uporczywy kaszel.
Należy często myć ręce i uczulić dziecko, aby przy kichaniu i kasłaniu zasłaniało buzię zewnętrzną stroną dłoni i nie kaszlało w stronę innych osób. Nie powinno się również używać tych samych naczyń i sztućców bez uprzedniego ich umycia. Pamiętajmy także, iż każde niepokojące objawy pojawiające się u dziecka powinny być konsultowane z lekarzem. Mycie rąk wodą z mydłem jest uważane za jedną z najefektywniejszych interwencji zdrowotnych! Mycie rąk o połowę zmniejsza ryzyko zapadnięcia na biegunkę, a o jedną trzecią na zakażenia drogami oddechowymi.
Pasożyty jelitowe dostają się do organizmu z jedzeniem, przez podanie ręki, zabawę wspólnymi zabawkami czy drogą kropelkową. Przyczyną zakażenia mogą być też zabawy ze zwierzętami. Dieta bogata w błonnik pomaga w zwalczaniu pasożytów.
Owsica jest najczęściej występującą chorobą pasożytniczą. Najczęściej występuje u dzieci przedszkolnych i szkolnych. Chorobę wywołuje owsik, a źródłem zakażenia jest człowiek. Pasożyty występują w przewodzie pokarmowym. W nocy samice w okolicy odbytu składają jaja, które dojrzewają i po kilku godzinach są zdolne do ponownego zakażenia. Skóra okolicy odbytu jest podrażniona, swędząca. Drapiąc tę okolicę, człowiek może przenieść jaja bezpośrednio do ust lub rozsiewać je w środowisku. Najczęściej chorzy skarżą się na wiele niecharakterystycznych dolegliwości. Należą do nich: nocny świąd okolicy odbytu, brak apetytu, bladość skóry, cienie pod oczyma. Dość często obserwuje się nadpobudliwość nerwową: częsty płacz bez powodu, zgrzytanie zębami, obgryzanie paznokci, trudność w skupieniu uwagi, bezsenność. Świąd skóry powoduje drapanie, które może sprzyjać stanowi zapalnemu skóry.
Leczenie owsicy należy prowadzić u wszystkich członków rodziny. Polega na podawaniu leków przeciwpasożytniczych i odpowiednim postępowaniu higienicznym (krótko obcięte paznokcie, częsta zmiana bielizny, prasowanie jej, spanie w obcisłej piżamce, dokładne mycie rąk). Zaleca się dietę z ograniczeniem węglowodanów i bogatą w białko i błonnik, zapobieganie zaparciom.
Glistnica jest chorobą spowodowaną zarażeniem glistą ludzką. Pasożyt żyje w jelicie człowieka 10 24 miesięcy. Do zarażenia dochodzi drogą pokarmową, a rezerwuarem pasożyta w przyrodzie jest człowiek. Po spożyciu jaj glisty larwa uwalnia się z otoczki jaja w jelicie cienkim. Przez naczynia krwionośne wędruje do wątroby i płuc. Po około 10 dniach jest z płuc odkrztuszana i wraca do jelita cienkiego. Okres wylęgania wynosi 4 16 dni, ale pierwsze objawy mogą się pojawić po kilku godzinach od zarażenia. Objawy kliniczne zależą od miejsca pobytu glisty w ustroju człowieka. Objawami mogą być: wysypka, zgrzytanie zębami, stany podgorączkowe, suchy kaszel, wymioty.
Leczenie glistnicy należy prowadzić u wszystkich członków rodziny. Polega na podawaniu leków przeciwpasożytniczych i odpowiednim postępowaniu higienicznym (krótko obcięte paznokcie, częsta zmiana bielizny, prasowanie jej, spanie w obcisłej piżamce, dokładne mycie rąk). Zaleca się dietę z ograniczeniem węglowodanów i bogatą w białko i błonnik, zapobieganie zaparciom.
Tasiemczyca jest chorobą odzwierzęcą. Do zakażenia tasiemcem najczęściej dochodzi poprzez przewód pokarmowy człowieka, np. po spożyciu mięsa, w którym bytują postacie przetrwalnikowe tasiemca, tak zwane wągry lub zanieczyszczonej wody i żywności zawierającej jaja. W świetle jelita człowieka wągry przekształcają się w postacie dojrzałe. Wydalane z kałem fragmenty ciała tasiemca zawierają jaja, którymi mogą zarazić się zwierzęta bądź ludzie. I cykl powtarza się.
O obecności tasiemca nieuzbrojonego w organizmie świadczy chudnięcie oraz bóle brzucha, nudności, wymioty i biegunki. W czasie zakażenia tasiemcem nieuzbrojonym pojawia się też pokrzywka, osłabienie i ból przypominający kolkę żółciową. Pojawia się też anemia i niedobory witamin. Tasiemczyca może prowadzić nawet do śmierci.
Leczenie tasiemczycy polega na podawaniu leków przeciwpasożytniczych i odpowiednim postępowaniu higienicznym, może wymagać także postępowania chirurgicznego.
Świerzb wywołuje pasożyt - świerzbowiec ludzki. Jest on bardzo mały, a więc dostrzeżenie go gołym okiem jest niemożliwe. Widoczne i odczuwalne są natomiast skutki działania świerzbowców nieznośny świąd skóry, zwłaszcza po rozgrzaniu. Pasożyt tworzy system kanalików i jamek. W nich samice składają jaja. Z tych jaj wylęgają się larwy, które również drążą w naskórku kanaliki i jamki. Pasożyty lubią szczególnie miejsca ciepłe i ukryte. Najczęściej świerzbowce bytują między palcami u rąk, w pachwinach, w okolicach narządów rodnych, pępka, pod piersiami, na bocznie na wysokości pasa.
Do zarażenia świerzbem dochodzi najczęściej poprzez bezpośredni kontakt z zainfekowaną skórą. Rzadko wystarczy podanie ręki czy szybki uścisk. Zarażają się natomiast osoby pozostające ze sobą w bliższym kontakcie bądź mieszkające w jednym domu. Można się też zarazić poprzez spanie w pościeli osoby chorej, pożyczanie od niej ubrania. W grupie ryzyka znajdują się dzieci, u których stosunkowo łatwo może dojść do zarażenia np. podczas wspólnych zabaw.
Ze świerzbem walczyć powinna nie tylko osoba zarażona, ale wszystkie osoby z nią mieszkające. Na 2-3 dni przed rozpoczęciem terapii w wysokiej temperaturze trzeba uprać wszystkie ubrania oraz pościel. Warto też porządnie umyć wszystko, z czego korzystamy w domu, wannę, umywalkę, muszlę klozetową, naczynia, garnki, zabawki dzieci.
Wesz ludzka to owad, który żeruje na owłosionej skórze głowy. Szczególnie chętnie przebywa za uszami. Jego pokarmem jest krew człowieka. Dorosła postać owada ma ok. 4 mm długości, a najedzona zyskuje brązowawą barwę. Jaja wszy czyli gnidy to perłowe jaja wielkości główki szpilki, które wesz mocuje u nasady włosa. Z gnidy po 10 dniach wykluwają się larwy, przekształcające się w dorosłe osobniki.
Rozpowszechnianiu wszawicy sprzyjają duże skupiska dzieci: szkoły, przedszkola, obozy, sale zabaw, kolonie. Pasożyt może migrować kiedy dzieci bawią się ze sobą w bliskości, może się też przenosić za pośrednictwem mających styczność z włosami przedmiotów, takich jak szczotki, grzebienie, czapki, ozdoby do włosów, pościele.
Głównym objawem wszawicy jest bardzo silny świąd skóry głowy. Jest tak dokuczliwy, że dziecko rozdrapuje sobie głowę do krwi, i strupków, wyrywając czasem włosy niemal do gołej skóry. Nie pomaga nawet pilnowanie dziecka, by tego nie robiło silny świąd sprawia, że zakażone wszawicą dziecko drapie się nawet przez sen.
Pamiętajmy, że jeśli jedna osoba w rodzinie ma wszy, to leczeniu powinni poddać się wszyscy jej członkowie jednocześnie. To prawie pewne, że używając tych samych sprzętów i przytulając się do dzieci, zarażeniu ulegają też rodzice i rodzeństwo.
Większość preparatów można zakupić w aptece bez recepty. Zabijają one dorosłe osobniki, terapię należy powtórzyć kilkakrotnie co około 10 dni eliminując owady wylęgnięte z gnid przytwierdzonych do włosów. W aptekach dostępne są także preparaty bazujące na mieszaninie olejków eterycznych, które zaleca się stosować profilaktycznie w celu ochrony przez zarażeniem wszawicą oraz przed jej rozprzestrzenianiem się. Warto skrócić włosy dziecka i mechanicznie gęstym grzebieniem wyczesywać gnidy.
Jednocześnie należy zdezynfekować używane szczotki i grzebienie moczyć je przez 15 minut w gorącej wodzie z mydłem. Trzeba też wyprać w wysokiej temperaturze ręczniki, pościel oraz pluszaki, z którymi śpi dziecko, noszone niedawno ubrania, a rzeczy, których nie da się wyprać, zamknąć w plastikowym opakowaniu na 2-3 tygodnie. Ubrania, pościel wyprać w temp. co najmniej 60 st. C lub chemicznie, wyprasować żelazkiem z parą wodną (200 st. C) szczególnie przy szwach. Koce, poduszki należy szczelnie zamknąć na 14 dni w foliowym worku, a także odkurzyć podłogę, meble, fotelik samochodowy i tapicerkę w samochodzie.
Istotne jest profilaktyczne przeglądanie włosów dzieci, przede wszystkim za uszami. Nie musi być to uciążliwa procedura, mogą służyć do tego momenty pieszczot i przytulania. W przedszkolu pomagają Państwu w tym pielęgniarki.
I jeszcze coś niezakaźnego, ale istotnego i banalnie prostego do zlikwidowania.
Ciemieniucha u przedszkolaków to wcale nie jest rzadki problem. To tłuste żółte łuski na główce między włoskami dziecka. Nie powodują dolegliwości, ale utrudniają oddychanie skóry. Nie wynika z braku higieny, tylko z nadprodukcji łoju. Około jednej godziny przed każdym myciem głowy należy natłuścić zmienione miejsca oliwką rozmiękczając łuski, a następnie delikatnie je usunąć mechanicznie. Korzystne jest również wyczesywanie szczotką z miękkim włosiem.
Podsumowując:
Należy pamiętać, że picie z jednej butelki przez różne osoby oraz jedzenie jednej kanapki przez kilka osób NIE JEST PRAWIDŁOWYM ZACHOWANIEM i sprzyja przenoszeniu się drobnoustrojów chorobotwórczych.
Przedszkole jest często pierwszą instytucją jakiej rodzice powierzają swoje dzieci. Okres przedszkolny sprzyja kształtowaniu nawyków i przyzwyczajeń higienicznokulturalnych, zamiłowania do czystości, dbałości o swój estetyczny wygląd, a ich powtarzalność tworzy wzory zachowań dziecka na przyszłe lata. Równie istotne jest codzienne stosowanie prawidłowych zachowań higienicznych w domu.
Nasze dzieci są naszymi skarbami, dbamy o ich bezpieczeństwo. Jeśli są chore na schorzenie infekcyjne lub pasożytnicze- nie przyprowadzajmy ich do przedszkola, poinformujmy o problemie wychowawcę, by mógł ostrzec innych rodziców. Pamiętajmy, że rówieśnicy naszych pociech też są skarbami dla innych rodziców. Zwłaszcza w przypadku chorób pasożytniczych równoległe czasowo działanie przedszkola i wielu rodzin przyśpieszy eliminację np. owsicy, glisticy, wszawicy, świerzbu.
Nie wstydźmy się zgłaszać chorób naszych dzieci mogących zagrozić innym. Wszawica, owsica utożsamiane są mylnie z biedą i brudem, tymczasem mogą dotyczyć każdej rodziny. Wspólna walka wyeliminuje problem, wstyd spowoduje, że nieświadomy chory będzie źródłem powtórnego zakażenia dla świeżo wyleczonej osoby.