Wykorzystanie wybranych krajowych i europejskich programów pomocowych wdrażanych w województwie opolskim. (dane według stanu na 30 czerwca 2006 roku)

Wykorzystanie wybranych krajowych i europejskich programów pomocowych wdrażanych w województwie opolskim (dane według stanu na 30 czerwca 2006 roku) Opole, listopad 2006

Samorząd Województwa Opolskiego Wykorzystanie wybranych krajowych i europejskich programów pomocowych wdrażanych w województwie opolskim (dane według stanu na 30 czerwca 2006 roku) Opole, listopad 2006

Raport opracowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego Adres: Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego Departament Koordynacji Programów Operacyjnych ul. Piastowska 14 45-082 Opole tel. 077/54-16-565, 077/54-16-547 info@umwo.opole.pl Za pomoc w przygotowaniu raportu i wsparcie merytoryczne dziękujemy: Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Oddział Opolski; Opolskiemu Urzędowi Wojewódzkiemu, Państwowemu Funduszowi Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Oddział Opolski; Regionalnej Instytucji Finansującej Stowarzyszenie Promocja Przedsiębiorczości w Opolu; Wojewódzkiemu Zarządowi Melioracji i Urządzeń Wodnych w Opolu; Wojewódzkiemu Urzędowi Pracy; Instytucjom Zarządzającym Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego i Europejskim Funduszem Społecznym oraz departamentom merytorycznym Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego: Departamentowi Rozwoju Regionalnego, Departamentowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Departamentowi Turystyki i Sportu. Opole, listopad 2006 Nakład 2 000 egzemplarzy Przy wykorzystywaniu i publikacji danych z raportu Wykorzystanie wybranych krajowych i europejskich programów pomocowych wdrażanych w województwie opolskim prosimy o podawanie źródła. Raport dostępny jest również w wersji elektronicznej na stronie internetowej: www.opolskie.pl

Spis treści I. Wstęp... 5 II. Społeczno-gospodarcze uwarunkowania rozwoju województwa opolskiego...7 III. Fundusze Unijne... 13 III.A. Fundusze przedakcesyjne... 13 III.A.1.a) Phare SSG w Polsce... 13 III.A.1.b) Phare SSG w województwie opolskim... 13 III.A.1.c) Phare rozwój MSP... 15 III.A.1.d) Phare rozwój zasobów ludzkich... 17 III.A.1.e) Phare rozwój infrastruktury...18 III.A.1.f) Phare Inicjatywa III. Łagodzenie społecznych skutków restrukturyzacji sektora hutnictwa w Polsce...19 III.A.1.g) Phare Cross Border Co-operation...19 III.A.2. ISPA... 21 III.A.3. SAPARD...23 III.B. Fundusze strukturalne...25 III.B.1. ZPORR...25 III.B.2.a) SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw...28 III.B.2.b) SPO Rozwój Zasobów Ludzkich...30 III.B.2.c) SPO Transport...30 III.B.2.d) SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich, Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich...32 III.B.2.e) SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb...35 III.C. Inicjatywy Wspólnotowe...36 III.C.1. Interreg III...36 III.C.2. Interreg III A Polska Czechy...36 III.C.3. Interreg III B i Interreg III C...38 III.D. EQUAL...39 IV. Środki budżetu państwa oraz fundusze celowe... 40 IV.A. Kontrakt dla Województwa Opolskiego... 40 IV.A.1. Kontrakt dla Województwa Opolskiego na lata 2001-2003...41 IV.A.2. Kontrakt dla Województwa Opolskiego na rok 2004...43 IV.A.3. Kontrakt dla Województwa Opolskiego na lata 2005-2006... 44 IV.B. Program wiejski...47 IV.C. Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich PAOW... 48 IV.D. Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych... 51 IV.E. Program 100 milionów... 54 IV.F. Program dla Odry 2006... 56 IV.G. Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej Program Rozwoju Bazy Sportowej...57 IV.H. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych... 60

V. Inne... 62 V.A. IRES (ECOS Ouverture Projekt) Usprawnianie narzędzi, instrumentów oraz strategii usług regionalnych urzędów pracy... 62 V.B. Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweski Mechanizm Finansowy... 64 V.C. EURES Europejskie Służby Zatrudnienia... 65 V.D. PROJEKT RITTS INBO Regional Innovation and Technology Transfer Strategies...65 VI. Podsumowanie... 66 VII. Wybrane projekty realizowane z funduszy strukturalnych w ramach ZPORR 2004-2006 w województwie opolskim... 71

I. Wstęp Misją województwa opolskiego jest podejmowanie i wspieranie działań, które zapewnią dynamiczny i zrównoważony rozwój, konkurencyjność, spójność społeczno gospodarczą i przestrzenną regionu przy zachowaniu tożsamości, specyfiki dziedzictwa kulturowego oraz walorów przyrodniczych Śląska Opolskiego. Priorytetem rozwoju województwa opolskiego jest zwiększenie jego konkurencyjności oraz wyrównywanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego w województwie. Istotnym elementem stanowiącym wsparcie działalności w tym zakresie, jest korzystanie ze środków pomocowych oferowanych przez instytucje i organizacje zewnętrzne. Fundusze pomocowe, w tym środki przedakcesyjne, środki budżetu państwa, fundusze celowe oraz fundusze strukturalne, znacząco wpływają na wsparcie rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego województwa. Beneficjentem tych środków jest bezpośrednio lub pośrednio każdy mieszkaniec naszego regionu. W związku z dobiegającym końca okresem programowania Unii Europejskiej na lata 2000-2006, a tym samym zakończeniem i rozliczaniem wykorzystania, w tym okresie, środków w ramach dostępnych programów przedakcesyjnych, środków budżetu państwa, funduszy celowych i funduszy strukturalnych, Zarząd Województwa Opolskiego podjął inicjatywę przygotowania raportu nt. Wykorzystanie wybranych krajowych i europejskich programów pomocowych wdrażanych w województwie opolskim. Niniejszy raport w sposób kompleksowy i ujednolicony przedstawia informację nt. skali i stopnia wykorzystania programów współfinansowanych zarówno ze środków krajowych, w tym budżetu państwa, jak i środków Unii Europejskiej w ramach funduszy przedakcesyjnych i strukturalnych, w obecnym okresie programowania. Wykorzystanie wybranych krajowych i europejskich programów pomocowych wdrażanych w województwie opolskim zawiera krótki opis realizowanych programów oraz ich wykorzystanie, w tym absorpcję w ujęciu przestrzennym. Raport informuje o rodzajach projektów oraz przedstawia stopień wykorzystania poszczególnych programów pomocowych przez gminy i powiaty województwa opolskiego. Raport składa się z siedmiu rozdziałów. Drugi rozdział poświęcono omówieniu społeczno gospodarczych uwarunkowań rozwoju województwa opolskiego. Trzeci rozdział dotyczy wykorzystania funduszy unijnych. Składa się z dwóch części. W pierwszej omówiono fundusze przedakcesyjne Unii Europejskiej, tj. Phare, ISPA i SAPARD. Druga część obejmuje fundusze strukturalne: ZPORR i sektorowe programy operacyjne oraz inicjatywy wspólnotowe. Rozdział czwarty to środki budżetu państwa: Kontrakt dla Województwa Opolskiego, Program Wiejski oraz PAOW, a także środki z funduszy celowych, tj.: Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Programu 100 mln, Programu dla Odry 2006 oraz Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej - Programu Rozwoju Bazy Sportowej. W rozdziale piątym opisano pozostałe programy tj.: IRES, Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweski Mechanizm Finansowy, sieć współpracy EURES Europejskie Służby Zatrudnienia oraz Ritts Inbo projekt współfinansowany w ramach V Ramowego Programu. Rozdział szósty poświęcono podsumowaniu realizacji wybranych programów pomocowych wdrażanych w latach 2000-2006 w województwie opolskim. W rozdziale siódmym zaprezentowano wybrane projekty, które otrzymały dofinansowanie z funduszy strukturalnych w ramach ZPORR. I. Wstęp 1 Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego, Opole 2005.

I. Wstęp Raport opracowano na podstawie informacji otrzymanych z Instytucji Zarządzających, Instytucji Wdrażających oraz instytucji i organizacji bezpośrednio odpowiedzialnych za koordynację wdrażania wybranych programów pomocowych, według stanu na 30 czerwca 2006 roku. Niech niniejszy raport, pokazując możliwości jakie stwarza Unia Europejska, stanie się zachętą oraz narzędziem pomocnym w przygotowywaniu i opracowywaniu wniosków o dofinansowanie w okresie programowania 2007-2013.

II. Społeczno-gospodarcze uwarunkowania rozwoju województwa opolskiego Województwo opolskie położone jest w południowo-zachodniej części Polski, w dorzeczu Odry. Sąsiaduje z województwami: śląskim, łódzkim, wielkopolskim oraz dolnośląskim. Od południa graniczy z Republiką Czeską. Pod względem geograficznym około 75% powierzchni województwa stanowi Nizina Śląska, pozostały obszar przypada na tereny górskie Sudetów Wschodnich (Góry Opawskie), Przedgórza Sudeckiego i Wyżyny Śląskiej (grzbiet Chełma z Górą św. Anny) oraz Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej (Próg Woźnicki). Administracyjnie województwo opolskie dzieli się na 12 powiatów, w tym 1 powiat grodzki (Opole) oraz 71 gmin (w tym 3 miejskie, 32 miejsko-wiejskie i 36 wiejskich). Sieć osadniczą województwa tworzy 35 miast i 1025 sołectw, w tym 1191 miejscowości wiejskich. Największym miastem jest Opole (128,9 tys. mieszkańców), które jest ośrodkiem gospodarczym, usługowym, kulturalnym, akademickim i naukowym. Poza Opolem przeważają miasta średnie i małe. Do największych z nich należą Kędzierzyn-Koźle, Brzeg i Nysa liczące od 40 tys. do prawie 70 tys. mieszkańców. Typowe dla województwa opolskiego są wsie, będące dużymi jednostkami osadniczymi, charakteryzujące się wysokim stopniem urbanizacji. Mapa nr 1 Podział administracyjny województwa opolskiego II. Społeczno-gospodarcze uwarunkowania rozwoju LEGENDA Paczków woj. dolnośląskie pow. nyski pow. brzeski Republika Czeska Republika Czeska granica kraju granice powiatów granice gmin Kamiennik Otmuchów miasto na prawach powiatu Pakosławice Nysa Skarbimierz Grodków Skoroszyce Głuchołazy Brzeg Olszanka Prudnik pow. namysłowski Lubsza Niemodlin Łambinowice Korfantów Biała pow. prudnicki Lubrza Wilków Namysłów Lewin Brzeski Popielów Tułowice Świerczów Dąbrowa Domaszowice Strzeleczki woj. wielkopolskie Pokój Dobrzeń Wielki Komprachcice pow. głubczycki Murów pow. opolski pow. krapkowicki Głogówek Głubczyce Branice Prószków Opole pow. kluczborski Chrząstowice Tarnów Opolski Gogolin Krapkowice Walce Lasowice Wielkie Izbicko woj. łódzkie pow. strzelecki Wieśpow. Bierawa kędzierzyńsko-kozielski Kietrz Pawłowiczki Baborów Wołczyn Łubniany Turawa Ujazd Zdzieszowice Leśnica Kędzierzyn - Koźle Reńska Polska Cerekiew Byczyna Kluczbork Ozimek Cisek Zębowice Strzelce Opolskie Gorzów Śląski Kolonowskie pow. oleski Olesno Dobrodzień Praszka Radłów Zawadzkie Jemielnica Rudniki woj. śląskie Źródło: Opracowanie własne

II. Społeczno-gospodarcze uwarunkowania rozwoju Województwo opolskie to przygraniczny oraz zróżnicowany kulturowo region dawnego pogranicza polskoniemieckiego i czeskiego. Społeczność regionalna charakteryzuje się silnym poczuciem tożsamości regionalnej, bogactwem doświadczeń wynikającym z odmienności kulturowej oraz otwartością na świat. W województwie opolskim mieszka 71% ogólnej liczby osób w Polsce, która deklaruje narodowość niemiecką i 14% deklarujących się jako Ślązacy. Pod wpływem wielu kultur wykształciła się specyficzna tradycja i kultura regionalna, wyróżniająca województwo opolskie w kraju. Przejawia się ona przede wszystkim w specyficznym dla regionu folklorze, obyczajowości i języku. Region należy do grupy małych regionów europejskich, zajmując 9 412 km 2 powierzchni (3% powierzchni kraju) z ludnością w liczbie około 1 047 tys. osób (tabela 1). Gęstość zaludnienia w województwie opolskim, chociaż niższa od średniej krajowej (122 osoby na km 2 ), zbliżona jest do średniej Unii Europejskiej (UE25 = 117,5) i wynosi 111 osób na km 2. Województwo opolskie na tle kraju wyróżnia się wysokim, ujemnym saldem migracji w większości spowodowanym zagranicznymi wyjazdami zarobkowymi, głównie do Niemiec. Migracje te wynikają z tradycji migracyjnych regionu i istnienia sieci powiązań pomiędzy społecznością regionu, a krajem emigracji, a także z możliwości podejmowania legalnej pracy za granicą. Pozytywnym aspektem migracji zarobkowych jest przyjmowanie europejskich wzorców pracy, import nowych technologii, nowoczesnej organizacji pracy, a także kapitału, jaki przywożony jest do regionu. Wyjazdy za pracą, obok pozytywnych stron, postrzegane są także w kategoriach zagrożeń zarówno dla rynku pracy, gdyż dokonuje się drenaż wykwalifikowanych kadr, jak i w aspekcie zagrożeń społecznych, gdzie długotrwały pobyt jednego z rodziców za granicą powoduje nieprawidłowości w funkcjonowaniu rodziny, osłabienie więzi rodzinnych i wzrost liczby rodzin niepełnych. Ponadto wyludnianie się wsi i spadek urodzeń. Narastają również dysproporcje w rozwoju społeczno-gospodarczym i w warunkach życia ludności o różnym pochodzeniu regionalnym. Tabela 1. Zmiany w liczbie ludności oraz przyroście naturalnym i saldzie migracji na 1000 ludności w województwie opolskim w latach 1995-2005 Lata 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Liczba ludności ( 31 XII) (tys.) 1 088,3 1 084,7 1 080,5 1 061,0 1 055,7 1 051,5 1 047,4 Przyrost naturalny ( ) 0,2-0,0-0,2-0,8-1,2-0,9-1,2 Saldo migracji stałych ( ) -2,0-3,4-3,5-4,3-4,0-3,2 b.d. Źródło: Rocznik demograficzny, GUS, Warszawa 2003, Rocznik statystyczny województw, GUS, Warszawa 2003, Mały rocznik statystyczny Polski, Warszawa 2005, Biuletyn Statystyczny Województwa Opolskiego, Opole 2006. Większość aktywnych zawodowo mieszkańców województwa posiada wykształcenie średnie i pod tym względem opolskie zajmuje czołową lokatę wśród województw. Systematycznie wzrasta również liczba absolwentów szkół wyższych. Szkolnictwo wyższe na Śląsku Opolskim oparte jest na silnym opolskim ośrodku naukowo-akademickim. W stolicy województwa funkcjonują dwie uczelnie: Uniwersytet Opolski i Politechnika Opolska oraz dwie szkoły wyższe: Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji oraz Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa. W województwie są również dwie wyższe uczelnie zawodowe: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie oraz niepaństwowa Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Brzegu. Ponadto w wielu miastach regionu otwierane są filie szkół wyższych z całego kraju. W wymienionych uczelniach kształci się prawie 38 tys. studentów. Zatrudniają one łącznie ponad 1,5 tys. nauczycieli akademickich. Pomimo wzrastających aspiracji edukacyjnych mieszkańców województwa generalnie region charakteryzuje się bardzo niskim wskaźnikiem ludności z wyższym wykształceniem. Według danych spisowych z 2002 roku udział ten kształtuje się na poziomie 8,3%, przy średniej w kraju równej 10,2%. 10 2 Możliwość ta dotyczy części ludności w regionie, posiadającej obywatelstwo niemieckie i paszport Unii Europejskiej umożliwiający podejmowanie legalnej pracy na jej obszarze, pomimo istnienia okresów przejściowych dla obywateli Polski.

Rynek pracy w województwie opolskim cechuje się trwałym spadkiem liczby pracujących oraz przeciętnym, na tle kraju, poziomem bezrobocia. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie opolskim (według stanu na koniec czerwca 2006 roku) wyniosła 64,2 tys. osób i charakteryzuje się tendencją spadkową, chociaż bezrobocie, zwłaszcza w małych miastach, na obszarach popegeerowskich i o dominacji małych gospodarstw rolnych, uważa się za istotny problem rozwojowy (tabela 2). Tabela 2. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w województwie opolskim oraz stopa bezrobocia w latach 1999-2005 w kraju i w województwie opolskim (stan na koniec grudnia) Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Liczba bezrobotnych w województwie opolskim (tys.) 59,5 69,3 78,6 83,4 81,6 74,6 69,4 Stopa bezrobocia w województwie opolskim (%) 13,2 15,3 18,2 19,3 21,4 19,9 18,6 Stopa bezrobocia w Polsce (%) 13,1 15,0 17,5 18,0 19,6 19,0 17,6 Źródło: Biuletyn statystyczny województwa opolskiego, z grudnia 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004; Komunikat o sytuacji społeczno-gospodarczej, grudzień 2004. II. Społeczno-gospodarcze uwarunkowania rozwoju Problemem regionu jest wolniejsze tempo wzrostu gospodarczego, niż w innych regionach Polski. Maleje wielkość PKB w przeliczeniu na mieszkańca regionu w odniesieniu do średniej krajowej (tabela 3). Podobnie w układzie regionów europejskich udział województwa opolskiego pod względem wartości PKB na 1 mieszkańca jest niekorzystny. Województwo opolskie znajduje się na 6 pozycji w rankingu 10 najbiedniejszych regionów Unii Europejskiej. Tabela 3. Produkt Krajowy Brutto na 1 mieszkańca w województwie opolskim w latach 1999-2003 Rok 1999 2000 2001 2002 2003 PKB na 1 mieszkańca w mln PLN 13 320 15 586 16 476 16 738 17 173 PKB Polski = 100 2,4 2,4 2,3 2,3 2,2 dynamika PKB per capita (rok poprzedni = 100) 105,4 112,7 101,7 101,6 102,6 Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego W gospodarce regionu istotną rolę odgrywa przemysł, który charakteryzuje się rozbudowaną strukturą działową. Zróżnicowanie struktury przemysłu uznaje się za atut w rozwoju województwa. Mocną stroną regionu są konkurencyjne zakłady przemysłu spożywczego i cementowo-wapienniczego, jak również nowoczesny i rozwinięty przemysł meblarski i drzewny, oparty na długoletniej tradycji. Duże znaczenie dla rozwoju regionu ma potencjał przemysłów: spożywczego, energetycznego, materiałów budowlanych, chemicznego, energetycznego, maszynowego, elektromaszynowego oraz wyrobów z metali. Istotnym czynnikiem, świadczącym o konkurencyjności regionu oraz poziomie jego gospodarki, jest struktura własności w przemyśle. Sektor prywatny w województwie opolskim zatrudnia niemal 79% ogółu pracujących w przemyśle. Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w województwie opolskim (według stanu na koniec czerwca 2006 roku) wynosiła około 91 tys. (tabela 4). Do sektora małych i średnich przedsiębiorstw należy 99,9% ogółu podmiotów, z czego najwyższy jest udział mikroprzedsiębiorstw. Tabela 4. Podmioty gospodarki narodowej w województwie opolskim w latach 1999-2005 Rok 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Liczba podmiotów gospodarczych (stan na 31.XII) 72 481 76 898 82 201 84 966 87 412 88 422 90 597 Dynamika 106,2 103,7 103,2 101,2 101,6 100,8 102,5 Źródło: Dane Urzędu Statystycznego w Opolu 11

II. Społeczno-gospodarcze uwarunkowania rozwoju Województwo opolskie charakteryzuje się niskim potencjałem sektora wysokich technologii. W 2000 roku w rejestrze REGON zarejestrowanych było 79 podmiotów zaliczanych do sektora wysokich technologii, co stanowi 1,2% ogółu takich podmiotów w Polsce. Liczba podmiotów sektora wysokich technologii na 1000 przedsiębiorstw produkcyjnych w 2000 roku, wynosiła w województwie opolskim 12, przy średniej krajowej równej 17 podmiotów, co uplasowało region na 12 pozycji w rankingu województw. Do sfery badawczo-rozwojowej zalicza się placówki naukowe PAN, jednostki badawczo-rozwojowe, jednostki obsługi nauki (biblioteki naukowe, archiwa, stowarzyszenia naukowe), szkoły wyższe prowadzące działalność B+R oraz jednostki rozwojowe prowadzące prace badawczo-rozwojowe obok innej działalności. W województwie opolskim w 2004 roku funkcjonowało zaledwie 14 tego typu jednostek, co stanowiło około 1,4% takich placówek w kraju. Problemem jest niska konkurencyjność regionalnej oferty naukowo-badawczej, jak również brak współpracy tych jednostek z podmiotami gospodarczymi. Słabość sfery działalności badawczo-rozwojowej w województwie opolskim dodatkowo potęgują bardzo niskie nakłady. Na jednostkę badawczo-rozwojową w województwie opolskim przypadało zaledwie 2,1 mln PLN nakładów na B+R, podczas gdy średnio w kraju było to prawie 5 mln PLN. Technologie informatyczne i komunikacyjne stały się nowym czynnikiem konkurencyjności w regionach. Infrastruktura teleinformatyczna w województwie opolskim nie jest dobrze rozwinięta. Świadczy o tym liczba standardowych łącz telefonicznych 26 na 100 mieszkańców, gdy przeciętnie w kraju jest 35. Słabo rozwinięta sieć telefoniczna skutkuje m.in. ograniczeniami w dostępie do internetu (większość użytkowników korzystających z globalnej sieci łączy się z nią przy pomocy modemów). Niewielkie jest pokrycie obszarów województwa opolskiego siecią światłowodową, zapewniającą wysoką przepustowość transmisji danych. Istotnym atutem regionu jest jego położenie na trasie ważnych, o międzynarodowym znaczeniu linii komunikacyjnych: drogowych, kolejowych, a także odrzańskiej drogi wodnej. Najważniejszym połączeniem drogowym przebiegającym przez region, jest autostrada A-4 Zgorzelec Korczowa, a szerzej Berlin Kijów, wiążąca obszar regionu z wielkimi ośrodkami Europy. Jest to część III paneuropejskiego korytarza transportowego. Autostrada zapewnia sprawność komunikacyjną, a tereny położone w jej bezpośrednim sąsiedztwie są bardzo atrakcyjne z punktu widzenia potencjalnych inwestorów. W województwie opolskim jest 8,5 tys. kilometrów dróg publicznych o nawierzchni twardej, w tym prawie 1 tys. km dróg wojewódzkich, 3,8 tys. km dróg powiatowych i około 3 tys. km dróg gminnych. Wskaźnik gęstości dróg publicznych w województwie w 2004 roku wyniósł 90,5 km/100km 2 (średnio w Polsce 80,7 km/100km 2 ). Województwo opolskie posiada dobrze rozwiniętą sieć linii kolejowych, łączna długość eksploatowanych linii kolejowych normalnotorowych wynosi 839 km. W województwie istnieją duże możliwości związane z transportem rzecznym, w szczególności związane z drogą wodną na rzece Odrze oraz jej dorzeczu. Ogólna długość dróg wodnych wynosi 131,2 km. Są one wyposażone w system stopni wodnych z dużymi i małymi śluzami. Niestety jakość infrastruktury hydrotechnicznej nie pozwala na uzyskanie III klasy żeglowności na rzece Odrze i Kanale Gliwickim. Główne porty znajdują się w Opolu i Kędzierzynie-Koźlu, są jednak wysoko zdekapitalizowane. 3 Na podstawie: Profil społeczny i gospodarczy województwa opolskiego, J.Szomburg (kier.), Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2002. 12

Infrastruktura komunalna w województwie opolskim jest systematycznie budowana. Z sieci wodociągowej i kanalizacyjnej korzysta coraz większa liczba mieszkańców. Długość sieci wodociągowej w województwie opolskim w 2004 roku wynosiła 6,5 tys. km. Długość sieci kanalizacyjnej natomiast wyniosła 1,8 tys. km i obsługiwała jedynie 52% ludności. Skanalizowane są przede wszystkim miasta, zaś istotną barierą rozwojową jest przewaga obszarów pozbawionych kanalizacji zbiorczej. Gęstość sieci kanalizacyjnej na terenie województwa opolskiego w 2004 roku wynosiła 19,1 km/100 km 2, przy średniej w kraju równej 23,6 km na 100 km 2, co daje 10. pozycję wśród województw. Ilość odprowadzonych ścieków przemysłowych i komunalnych wymagających oczyszczenia wyniosła w 2004 roku 85 hm 3, z tego oczyszczono 96,8%. Przez oczyszczalnie ścieków obsługiwanych było około 55,1% ogółu ludności regionu (średnio w kraju wskaźnik ten wynosił 59%). Wszystkie opolskie powiaty posiadają komunalne oczyszczalnie ścieków o łącznej przepustowości 219 dam 3 /d. Ogółem na terenie województwa eksploatowane są 64 komunalne oczyszczalnie ścieków, w tym 45 biologicznych, 18 z podwyższonym usuwaniem biogenów oraz 1 mechaniczna. II. Społeczno-gospodarcze uwarunkowania rozwoju Województwo opolskie bogate jest w powierzchniowe i podziemne zasoby wodne. Utrzymuje się jednak zanieczyszczenie wód powierzchniowych i pogarsza się jakość wód podziemnych. Wody powierzchniowe spełniające wymogi I klasy czystości stanowią 3%, wody w klasie II stanowią 34,4 %, a wody w klasie III stanowią 31,3 %. Zanieczyszczone ponadnormatywnie wody stanowią 31,3 % ogółu wód. Zagrożeniem dla województwa jest brak skutecznych zabezpieczeń przeciwpowodziowych oraz groźba strat, w przypadku wystąpienia powodzi. Istniejący system zabezpieczeń przeciwpowodziowych jest niewystarczający. Rozbudowy i modernizacji wymagają przede wszystkim obwałowania, a także zbiorniki retencyjne wielozadaniowe, zbiorniki małej retencji oraz poldery rzeczne. Obszary wiejskie zajmują około 92% powierzchni województwa. Ludność wiejska to prawie pół miliona osób, czyli około 47% ogółu mieszkańców regionu. Region opolski jako jeden z niewielu w Polsce kształtuje swój wizerunek eksponując wieś, m.in. poprzez prowadzony od 1997 roku Program Odnowa wsi. Opolski program odnowy wsi jest największym i najdłużej działającym w Polsce regionalnym programem aktywizacji społeczności lokalnych. Liczba sołectw zgłoszonych do programu (według stanu na czerwiec 2006 roku) wyniosła 347. Pomimo tego w województwie notuje się niechęć do zrzeszania się i słabe zorganizowanie producentów rolnych i organizacji rolniczych. W województwie opolskim notuje się wysoki udział nowoczesnych gospodarstw rolnych o dużym potencjale rozwojowym. Opolskie gospodarstwa rolne należą pod względem wielkości do średnich w kraju. Obszar przeciętnego gospodarstwa indywidualnego wynosi 8,9 ha. Najwyższa w Polsce efektywność opolskiego rolnictwa wynika z wysokiej kultury rolnej, dobrego wyposażenia gospodarstw rolnych i korzystnych warunków glebowo-klimatycznych. W województwie opolskim występują wysokiej jakości gleby około 60% powierzchni zajmują gleby dobre i średnie. Region charakteryzuje się jednym z najcieplejszych klimatów w kraju, a okres wegetacyjny roślin trwa od 200 do 225 dni. Ubezpieczeniem zdrowotnym w Narodowym Funduszu Zdrowia w województwie (na koniec 2005 roku) objętych było około 952 tys. osób. Wiele wskazuje na to, że w kolejnych latach zwiększać się będzie zapotrzebowanie na świadczenia opieki zdrowotnej, między innymi z powodu zwiększenia się średniej długości życia. Pod względem wskaźnika śmiertelności niemowląt, traktowanego jako syntetyczna miara poziomu cywilizacyjnego, województwo opolskie osiąga najlepsze wyniki w kraju. Ochrona zdrowia rozpatrywana pod względem zarówno personelu medycznego, jak i infrastruktury, wymaga ciągłego wzmacniania. Wskaźniki oceny zaplecza medycznego stawiają województwo opolskie na dalszych pozycjach w rankingach ogólnopolskich. 13

II. Społeczno-gospodarcze uwarunkowania rozwoju Znaczące są w regionie zasoby dziedzictwa kulturowego, a także dorobek artystyczny. Do ważnych obiektów dziedzictwa kulturowego zaliczyć należy m.in. historycznie ukształtowane zespoły urbanistyczne i obiekty architektury. Na terenie województwa istnieje ponad 5,5 tys. stanowisk archeologicznych. Ponadto unikatowe w skali europejskiej stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej Trias w Krasiejowie. W miejscu tym dokonano najważniejszego odkrycia w historii polskiej paleontologii, najstarszego (sprzed 230 mln lat) dinozaura świata, nazwanego Śląskim Jaszczurem spod Opola Silesaurus Opolensis. Region należy do najzasobniejszych w Polsce w obiekty zabytkowe, ale wiele zabytków jest w złym stanie technicznym, co obniża ich atrakcyjność i ogranicza dostępność. Województwo opolskie posiada atrakcyjne i zróżnicowane lokalnie zasoby przyrodnicze, kulturowe i krajobrazowe, korzystne dla rozwoju aktywności gospodarczej w zakresie turystyki, rekreacji i krajoznawstwa. Zróżnicowane uwarunkowania rozwoju turystyki związane są z walorami środowiska przyrodniczego, różnorodnością form krajobrazowych, szerokim wachlarzem możliwych form wypoczynku oraz dużą liczbą obiektów zabytkowych. Do atrakcji turystycznych zalicza się układy urbanistyczne miast średniowiecznych (Nysa, Otmuchów, Paczków), obiekty sakralne, zabytki kultury materialnej (np. zamki w Mosznej, Kamieniu Śląskim, Głogówku, Rogowie Opolskim), skansen Opole - Bierkowice, muzea i galerie sztuki. Ponadto góry Opawskie oraz Masyw Chełmski z Górą Św. Anny jest miejscem kultu religijnego i pielgrzymkowego. Park Krajobrazowy Góra Św. Anny wytypowany został przez UNESCO na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego. Województwo dysponuje zapleczem obiektów sportowych i rekreacyjnych. Miejsce do uprawiania sportów wodnych oferują duże Jeziora Turawskie, Jezioro Nyskie i Jezioro Otmuchowskie, natomiast liczne lasy i obszary chronione krajobrazowo mogą cieszyć się zainteresowaniem wśród zwolenników agroturystyki, turystyki pieszej i rowerowej. Śląsk Opolski wyróżnia się również wysokim poziomem tożsamości regionalnej, która w połączeniu z etosem pracy i samoorganizacją mieszkańców tworzy cenny kapitał. 14

III. Fundusze Unijne III.A. Fundusze przedakcesyjne Polska w ramach przygotowywania się do członkostwa w strukturach Unii Europejskiej otrzymała możliwość wykorzystania bezzwrotnej pomocy finansowej w postaci programów przedakcesyjnych Unii Europejskiej. Ich najważniejszym zadaniem była pomoc w wyrównaniu różnic społeczno-gospodarczych wśród nowych członków Wspólnoty. Polska do dyspozycji otrzymała 3 instrumenty wsparcia przedakcesyjnego: PHARE ISPA SAPARD III.A.1.a) Phare SSG w Polsce Program PHARE, powstał w 1989 roku i był formą pomocy Unii Europejskiej przeznaczoną dla państw kandydujących. Początkowo pomoc ta kierowana była jedynie do Polski i Węgier Poland and Hungary: Assistance for Restructuring their Economies, natomiast w kolejnych latach rozszerzyła się o nowy krąg beneficjentów z innych państw kandydujących Europy Środkowej i Wschodniej. Do tej pory w ramach Phare najwięcej funduszy otrzymała Polska. W latach 1990-2000 było to 2,5 mld Euro (21% budżetu PHARE w tym okresie). Dla porównania Rumunia uzyskała około 12%, Węgry 9%, Bułgaria 8%, a Albania i Czechy po 5%. Począwszy od roku 2000 jednym z komponentów Phare był Program Spójności Społecznej i Gospodarczej (tzw. PHARE SSG). Składał się on z trzech głównych działań: wsparcia rozwoju infrastruktury, wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw oraz wsparcia rozwoju zasobów ludzkich. Program Phare SSG miał na celu zmniejszanie opóźnień i nierówności rozwoju regionów poprzez promowanie aktywności gospodarczej, rozwiązywanie problemów społecznych związanych z rynkiem pracy, restrukturyzację oraz rozwój infrastruktury. Zgodnie z Agendą 2000, budżet Phare w latach 2000-2006 (dla wszystkich państw kandydujących) wyniósł 10,9 mld Euro, czyli około 1,5 mld Euro rocznie. Wielkość wsparcia dla poszczególnych krajów zależna była od liczby ludności, wysokości PKB, zdolności wykorzystania pomocy oraz postępów w przygotowaniach do członkostwa. Polska była beneficjentem środków Phare w wysokości około 400 450 mln Euro rocznie. III. Fundusze Unijne III.A.1.b) Phare SSG w województwie opolskim Województwo opolskie uczestniczyło w programie Phare SSG na poziomie regionalnym już od roku 2001. W ramach programu Phare SSG 2001 województwo opolskie skorzystało z dwóch komponentów wsparcia finansowego: wsparcie małej i średniej przedsiębiorczości w ramach którego realizowany był projekt Stowarzyszenia Promocja Przedsiębiorczości w Opolu pt. Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw województwa opolskiego ; rozwój zasobów ludzkich w ramach którego Wojewódzki Urząd Pracy zrealizował projekt Promocja zatrudnienia i rozwój zasobów ludzkich. Łączna kwota dofinansowania dwóch projektów wyniosła 12,94 mln PLN. Dopiero od 2002 roku województwo opolskie otrzymało możliwość uczestnictwa we wszystkich komponentach programu Phare SSG. 4 http://www.europa.delpol.pl (24. 10. 2006 rok) 15

Po procesie weryfikacji wniosków złożonych do Phare SSG 2002 i ocenie zawartych w nich rozwiązaniach, do realizacji zostały zaakceptowane: 1 projekt w sektorze wsparcia małej i średniej przedsiębiorczości pt. Przedsiębiorczość w Polsce: Regionalny Program Wsparcia MSP realizowany przez Stowarzyszenie Promocja Przedsiębiorczości i Opolski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. 1 projekt w sektorze rozwoju zasobów ludzkich pt. Opolski program doskonalenia kadr realizowany przez Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu. 4 projekty w komponencie rozwoju infrastruktury, realizowane przez gminy: Głogówek, Kolonowskie, Ozimek i Popielów. Łączna kwota dofinansowania 6 projektów wyniosła 47,60 mln PLN. III. Fundusze Unijne W edycji programu Phare SSG 2003 dofinansowanie otrzymały 2 projekty na łączną kwotę dofinansowania 8,64 mln PLN: 1 projekt Opolskiego Regionalnego Funduszu Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. pt. Regionalny Program Wsparcia MSP. 1 projekt infrastrukturalny zgłoszony przez gminę Bierawa pt. Rozwój przemysłu w Bierawie. Łączna kwota dofinansowania 10 projektów w ramach Phare SSG dla województwa opolskiego wyniosła 69,18 mln PLN. Poniżej przedstawiono tabelaryczne zestawienie projektów realizowanych w ramach Phare SSG w latach 2001-2003 w województwie opolskim. Tabela 5. Zestawienie projektów realizowanych w ramach Phare SSG 2001-2003 w województwie opolskim Całkowita Nazwa programu Komponent Nazwa projektu Beneficjent wartość projektu Phare SSG 2001 Phare SSG 2001 Phare SSG 2002 Phare SSG 2002 Phare SSG 2002 Phare SSG 2002 Phare SSG 2002 Phare SSG 2002 Phare SSG 2003 Phare SSG 2003 wsparcie dla MSP rozwój zasobów ludzkich wsparcie dla MSP rozwój zasobów ludzkich rozwój infrastruktury rozwój infrastruktury rozwój infrastruktury rozwój infrastruktury wsparcie dla MSP rozwój infrastruktury Źródło: Opracowanie własne. Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw województwa opolskiego Promocja zatrudnienia i rozwój zasobów ludzkich Przedsiębiorczość w Polsce: Regionalny Program Wsparcia MSP Opolski program doskonalenia kadr Rozwój gospodarczy Kolonowskiego Rozwój inwestycji w Głogówku Rozwój turystyki w województwie opolskim Rozwój turystyki i sektora MSP w Ozimku Regionalny Program Wsparcia MSP Rozwój przemysłu w Bierawie Stowarzyszenie Promocja Przedsiębiorczości w Opolu [w mln PLN]* Dofinansowanie z programu Phare 48,67 8,70 Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu 5,65 4,24 Stowarzyszenie Promocja Przedsiębiorczości, Opolski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. 13,22 4,89 Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu 7,84 5,88 Urząd Miasta i Gminy w Kolonowskiem 14,81 11,14 Urząd Miasta w Głogówku 13,49 8,67 Urząd Gminy w Popielowie 12,32 8,72 Urząd Miasta w Ozimku 11,06 8,30 Opolski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. 0,86 0,64 Urząd Gminy w Bierawie 12,40 8,00 RAZEM PHARE SSG 140,32 69,18 * wg kursu 1 = 4 PLN 16

III.A.1.c) Phare rozwój MSP W ramach projektu Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw województwa opolskiego realizowanego z programu Phare SSG 2001 w województwie opolskim dostępne były trzy regionalne programy doradcze, których celem było wzmocnienie sektora produkcji i usług w lokalnych gospodarkach poprzez zwiększenie ich konkurencyjności i efektywności: Program Rozwoju Przedsiębiorstw (PRP); Program Rozwoju Przedsiębiorstw Eksportowych (PRPE); Program Rozwoju Przedsiębiorstw Internetowych (PRPI); oraz jeden regionalny program inwestycyjny: Fundusz Dotacji Inwestycyjnych (FDI). Natomiast w programie Phare SSG 2002 Przedsiębiorczość w Polsce: Regionalny Program Wsparcia MSP w województwie opolskim realizowane były 2 programy doradcze: Program Rozwoju Przedsiębiorstw (PRP); Technologie Informatyczne dla Przedsiębiorstw (TIP); oraz jeden regionalny program inwestycyjny: Fundusz Dotacji Inwestycyjnych (FDI). Łącznie w ramach Phare 2001 oraz Phare 2002 - wsparcie MSP zrealizowano 280 projektów, na kwotę dofinansowania 13,59 mln PLN. Poniższa tabela przedstawia zestawienie ilości i wartości podpisanych umów do realizacji w ramach Phare 2001 oraz Phare 2002 - wsparcie MSP w województwie opolskim. Tabela 6. Zestawienie projektów realizowanych w ramach Phare SSG 2001, 2002 wsparcie MSP w województwie opolskim [w mln PLN]* Program Ilość projektów Wartość całkowita projektów Dofinansowanie z programu Phare PHARE 2001 FDI 119 47,26 8,20 PRP 10 0,26 0,12 PRPI 11 0,60 0,14 PRPE 16 0,55 0,24 SUMA 156 48,67 8,70 PHARE 2002 FDI 105 12,38 4,58 PRP 8 0,22 0,08 TIP 11 0,62 0,23 SUMA 124 13,22 4,89 Razem Phare Msp 2001 i 2002 280 61,89 13,59 Źródło: Opracowanie własne. * wg kursu 1 = 4 PLN Na wykresie nr 1 przedstawiono ilość i wartość projektów realizowanych w ramach Phare SSG 2001, 2002 wsparcie MSP w ujęciu przestrzennym, tj. w poszczególnych powiatach województwa opolskiego. Natomiast na mapie nr 2 przedstawiono realizację Phare SSG 2001, 2002 wsparcie MSP w poszczególnych gminach województwa opolskiego. Projekty przyporządkowane zostały według siedziby beneficjenta. III. Fundusze Unijne 17

Wykres nr 1 Realizacja Phare SSG 2001, 2002 wsparcie MSP w powiatach województwa opolskiego wartość w mln PLN 4,0 3,5 3,0 3,74 87 100 80 ilość 2,5 2,40 60 III. Fundusze Unijne 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 m.opole Mapa nr 2 38 1,48 25 opolski strzelecki wartość dofinansowania 1,15 30 nyski 0,92 14 brzeski 0,79 0,71 17 17 k-kozielski krapkowicki ilość projektów 0,60 11 kluczborski 0,50 0,45 13 12 namysłowski oleski Realizacja Phare SSG 2001, 2002 wsparcie MSP w gminach województwa opolskiego 40 20 0,37 0,33 głubczycki 8 7 prudnicki Źródło: Opracowanie własne 0 woj. dolnośląskie Brzeg Skarbimierz Lubsza woj. wielkopolskie Wilków Domaszowice Wołczyn Namysłów Świerczów Pokój Murów Popielów Byczyna Kluczbork Lasowice Wielkie woj. łódzkie Gorzów Śląski Praszka Olesno Radłów Rudniki LEGENDA Olszanka Dobrzeń Łubniany Lewin Brzeski Wielki Zębowice Turawa Grodków Dobrodzień Dąbrowa Opole Ozimek Niemodlin Chrząstowice Kolonowskie Komprachcice Skoroszyce Tułowice Tarnów Zawadzkie Kamiennik Opolski Pakosławice Prószków Jemielnica Łambinowice Izbicko Strzelce Gogolin Opolskie Otmuchów Nysa Korfantów Strzeleczki Krapkowice Paczków Biała Zdzieszowice Ujazd Leśnica Walce Republika Czeska Republika Czeska od 0 do 2 projektów w gminie od 3 do 5 projektów w gminie od 6 do 8 projektów w gminie od 9 do 11 projektów w gminie powyżej 11 projektów w gminie Głuchołazy Prudnik Lubrza Głogówek Kędzierzyn - Koźle Reńska Wieś Bierawa Pawłowiczki Cisek Polska Głubczyce Cerekiew Branice Baborów Kietrz woj. śląskie Źródło: Opracowanie własne 18

III.A.1.d) Phare rozwój zasobów ludzkich Programy Phare SSG 2001, 2002 i 2003 rozwój zasobów ludzkich, miały na celu wsparcie czterech filarów Europejskiej Strategii Zatrudnienia, tj.: wzrost możliwości zatrudnienia, rozwój przedsiębiorczości, umiejętność dostosowania się i równość szans mężczyzn i kobiet na rynku pracy. Działania te miały doprowadzić do wzmocnienia potencjału ludzkiego w regionach. W ramach tego programu osobom poszukującym pracy oferowano szkolenia i poradnictwo zawodowe, a także pośrednictwo pracy. W ramach programu Phare SSG 2001 Promocja zatrudnienia i rozwój zasobów ludzkich w województwie opolskim realizowane były 4 podprojekty, na łączną kwotę dofinansowania 4,24 mln PLN: Podprojekt I. Aktywne działania rynku pracy na rzecz osób bezrobotnych i osób zagrożonych bezrobociem. Grupa docelowa to osoby bezrobotne i zagrożone bezrobociem. zrealizowano 55 kursów, z których skorzystało 1 011 bezrobotnych, w tym 318 osób ponownie podjęło pracę. Podprojekt II. Promocja przedsiębiorczości pomoc przy starcie dotyczył wsparcia rozpoczynania działalności poprzez praktyczne szkolenia w zakresie prowadzenia firmy oraz zindywidualizowane usługi doradcze. zrealizowano 31 szkoleń i 148 dni doradztwa, przeszkolono 250 bezrobotnych w zakresie zakładania działalności gospodarczej, 20 osób otrzymało wsparcie a 12 kolejnych podpisało umowy o dotację na założenie własnej działalności gospodarczej, dodatkowo 54 osoby znalazły zatrudnienie. III. Fundusze Unijne Podprojekt III. Promocja zdolności adaptacyjnych podwyższanie umiejętności pracowników dotyczył podwyższania umiejętności zawodowych pracowników oraz szkolenia dla menedżerów. zorganizowano 294 szkoleń, w ramach których kwalifikacje zawodowe podniosło 767 pracowników i pracodawców z sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Podprojekt IV. Promocja współdziałania na rzecz zatrudnienia dotyczył wspierania władz lokalnych, partnerów społecznych i innych kluczowych lokalnych podmiotów w rozwijaniu i wdrażaniu strategii ukierunkowanych na zatrudnienie i promocję przedsiębiorczości. udzielono wsparcia przy tworzeniu 5 lokalnych Porozumień na rzecz zatrudnienia, przeprowadzono 8 warsztatów dla szkół zawodowych oraz zorganizowano konkurs Innowacyjna Szkoła Zawodowa, łącznie w ramach podprojektu uczestniczyły 132 osoby, w tym 90 osób w cyklu warsztatów strategicznych, oraz 44 osoby w serii szkoleń instruktażowych dla nauczycieli. Austriacka Izba Gospodarcza uznała Program Phare 2001 Promocja Przedsiębiorczości i Rozwój Zasobów Ludzkich za najlepszy projekt szkoleniowo-doradczy. Za zajęcie I miejsca w realizacji projektów międzynarodowych, Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu, za nadzór nad realizowanym projektem, otrzymał nagrodę Constantinus International 2006. 19

W ramach programu Phare SSG 2002 Opolski program doskonalenia kadr w województwie opolskim realizowane były 2 podprojekty, na łączną kwotę dofinansowania 5,88 mln PLN: Podprojekt I. Aktywne działania na rzecz bezrobotnych i osób zagrożonych bezrobociem. Beneficjentami byli bezrobotni i osoby zagrożone bezrobociem oraz mieszkańcy terenów wiejskich i członkowie ich rodzin. zrealizowano 135 szkoleń zawodowych, które ukończyło 1983 osoby. Tyle samo osób skorzystało z poradnictwa po szkoleniu oraz z pośrednictwa pracy, JobCompass - kompleksowe poradnictwo zawodowe, z którego skorzystało 320 beneficjentów, 282 osoby znalazły zatrudnienie. III. Fundusze Unijne Podprojekt II. Promocja Przedsiębiorczości pomoc w zakładaniu własnej działalności. Beneficjentami były osoby bezrobotne, jednakże priorytetem byli młodzi (do 25 lat) poszukujący pracy. Skierowano do nich usługi doradcze oraz szkolenia na temat prowadzenia działalności gospodarczej. przeprowadzono 13 szkoleń wstępnych na temat prowadzenia przedsiębiorstwa, z których skorzystało 206 osób oraz 11 szkoleń zaawansowanych, z których skorzystały 182 osoby, łączna liczba beneficjentów wyniosła 208 osób, powstało 50 nowych podmiotów gospodarczych. W sumie w ramach Phare RZL przeprowadzono 550 kursów i szkoleń, w których uczestniczyło około 5000 osób, w tym 700 znalazło zatrudnienie. Ponadto powstało około 70 nowych podmiotów gospodarczych. III.A.1.e) Phare rozwój infrastruktury W ramach programu Phare SSG 2002 oraz Phare SSG 2003 w komponencie infrastrukturalnym w województwie opolskim realizowanych było 5 projektów. Beneficjentami tych projektów były gminy: Głogówek, Kolonowskie, Ozimek, Popielów i Bierawa. Gmina Głogówek Rozwój inwestycji w Głogówku Projekt zakładał budowę sieci kanalizacji na terenie miasta Głogówek, miejscowości Mochów i Dzierżysławice oraz doprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków. Inwestycję oddano do użytku we wrześniu 2005 roku. FOT. 1 Budowa kanalizacji w Głogówku FOT. 2 Oczyszczalnia ścieków w Staniszczach Małych Gmina Kolonowskie Rozwój gospodarczy Kolonowskiego Efektem realizacji projektu była budowa oczyszczalni ścieków w Staniszczach Małych oraz zwiększenie długości kanalizacji sanitarnej i uzbrojenie w kanalizację terenów, na których znajdują się podmioty gospodarcze. Inwestycję oddano do użytku we wrześniu 2005 roku. 20

Gmina Ozimek Rozwój turystyki i sektora MSP w Ozimku Celem projektu była regulacja gospodarki wodno-ściekowej gminy Ozimek poprzez rozbudowę i modernizację oczyszczalni ścieków w Antoniowie, budowę sieci kanalizacji oraz zakup samochodów do wielofunkcyjnego czyszczenia kanalizacji. Inwestycję oddano do użytku w październiku 2005 roku. FOT. 3 Oczyszczalnia ścieków w Antoniowie Gmina Popielów Rozwój turystyki w województwie opolskim Efektem realizacji projektu jest budowa kanalizacji sanitarnej w gminie Popielów oraz ochrona przyrodnicza Stobrawskiego Parku Krajobrazowego. Inwestycję oddano do użytku we wrześniu 2005 roku. W dalszym ciągu realizowany jest projekt gminy Bierawa Rozwój przemysłu w Bierawie, który dotyczy m.in. wykonania sieci kanalizacji sanitarnej. III. Fundusze Unijne III.A.1.f). Phare - Inicjatywa III. Łagodzenie społecznych skutków restrukturyzacji sektora hutnictwa w Polsce Celem programu było ułatwienie procesu restrukturyzacji sektora hutnictwa w Polsce oraz łagodzenie społecznych skutków likwidacji zakładów hutniczych oraz spadku produkcji w tych zakładach. Program Inicjatywa III był ściśle powiązany z innymi programami w ramach Phare SSG 2002-2003. W województwie opolskim dofinansowanie z programu otrzymały 2 projekty gminy Ozimek Centrum Kulturalno-Edukacyjne w Ozimku oraz Modernizacja dróg zjazdowych do Ozimskiego Parku Przemysłowego na kwotę dofinansowania około 1,1 mln PLN. III.A.1.g) Phare Cross Border Co-operation Program wspierania współpracy przygranicznej pomiędzy krajami Europy Środkowej i Wschodniej, objętymi pomocą Phare, a państwami członkowskimi Unii Europejskiej, został ustanowiony w 1994 roku w celu wspierania zrównoważonego rozwoju obszarów przygranicznych poprzez inwestycje infrastrukturalne (głównie w dziedzinie transportu [drogi i mosty], przejść granicznych i ochrony środowiska). Oprócz dużych projektów inwestycyjnych, program wspierał dialog i współpracę pomiędzy mieszkańcami, władzami lokalnymi i organizacjami, które przyczyniają się do wyrównywania poziomu jakości życia mieszkańców po dwóch (lub więcej) stronach granicy. Na rozwijanie współpracy przygranicznej w latach 1994-2000 Polska otrzymała z Unii Europejskiej pomoc w wysokości 367,15 mln Euro. Natomiast w latach 2000-2003 alokacja w ramach Phare CBC wyniosła 56 mln Euro rocznie, tj. łącznie 224 mln Euro. Na rozwijanie współpracy przygranicznej w latach 2000-2003 województwo opolskie otrzymało z Unii Europejskiej pomoc w wysokości 28,98 mln PLN, z których zrealizowano 108 projektów. 5 http://www.europa.delpol.pl, (24. 10. 2006 rok) 21

III. Fundusze Unijne FOT. 4 Rondo i obwodnica Prudnika W województwie opolskim programem Phare CBC były objęte dwa pasy powiatów od granicy czeskiej, tj. nyski, prudnicki, głubczycki oraz brzeski, opolski, krapkowicki, kędzierzyńsko-kozielski i miasto Opole. W roku 2000 w ramach programu Phare CBC z województwa opolskiego zgłoszonych zostało 7 projektów, z czego dofinansowanie otrzymał projekt: Budowa obwodnicy miasta Prudnik na drodze krajowej nr 408 Kłodzko-Gliwice, złożony przez Generalną Dyrekcję Dróg Publicznych, Oddział Opole. Projekt dotyczył wybudowania obwodnicy miasta Prudnik o statusie drogi krajowej, o długości 3,143 km. Inwestycja została zakończona i oddana do użytku we wrześniu 2003 roku. Wartość dofinansowania projektu wyniosła 8 mln PLN. W 2002 roku w województwie opolskim spośród 4 projektów złożonych do programu Phare CBC realizowany był projekt: Rozbudowa obejścia drogowego miejscowości Lubrza (droga krajowa nr 40: granica państwa Pyskowice). FOT. 5 Obwodnica Lubrzy Wybudowana obwodnica ma długość 3,483 km. Zrealizowana inwestycja jest II etapem modernizacji układu drogowego w obrębie pełnotowarowego przejścia granicznego Prudnik Bartultovice. Wartość dofinansowania projektu wyniosła 9,68 mln PLN. Inwestycja została zakończona i oddana do użytku w lipcu 2005 roku. W ramach Phare CBC 2003 na Opolszczyźnie realizowany jest w dalszym ciągu projekt Stworzenie podstaw systemu bioróżnorodności i rozwoju Doliny Złotego Potoku, którego beneficjentem jest gmina Prudnik. Celem projektu jest poprawa stanu wód powierzchniowych Doliny Złotego Potoku poprzez zmniejszenie ilości ścieków dopływających bezpośrednio do transgranicznej rzeki Złoty Potok, w wyniku rozbudowy infrastruktury odprowadzania ścieków na terenach miejskich i wiejskich do miejskiej oczyszczalni ścieków w Prudniku. Inwestycja, o wysokości dofinansowania 8,8 mln PLN, oddana zostanie do użytku w IV kwartale 2006 roku. 22

Łącznie z Programu Phare CBC w województwie opolskim realizowane są 3 projekty infrastrukturalne na łączną kwotę dofinansowania 26,48 mln PLN. Poniższa tabela przedstawia zestawienie projektów infrastrukturalnych realizowanych w ramach Phare CBC w latach 2000-2003 w województwie opolskim. Tabela 7. Zestawienie projektów realizowanych w ramach Phare CBC w województwie opolskim [w mln PLN]* Nazwa programu Komponent Nazwa projektu Beneficjent Dofinansowanie z programu Phare Phare CBC 2000 Phare CBC 2002 Phare CBC 2003 infrastruktura drogowa infrastruktura drogowa infrastruktura ochrony środowiska Źródło: Opracowanie własne. Budowa obwodnicy Prudnika na drodze krajowej nr 408 (Kłodzko-Gliwice) Rozbudowa obejścia drogowego gminy Lubrza (droga krajowa nr 40 Granica Państwa Pyskowice) Stworzenie podstaw systemu bioróżnorodności i rozwoju Doliny Złotego Potoku Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad 8,00 9,68 Urząd Miasta w Prudniku 8,80 RAZEM PHARE CBC 26,48 * wg kursu 1 = 4 PLN W ramach Wspólnego Funduszu Małych Projektów PHARE CBC w Euroregionie Pradziad zrealizowano 97 projektów na kwotę dofinansowania około 2,3 mln PLN. Natomiast w Euroregionie Silesia 8 projektów z województwa opolskiego na kwotę dofinansowania 0,2 mln PLN. III. Fundusze Unijne Więcej informacji nt. programu Phare znajduje się na stronie internetowej Reprezentacji Komisji Europejskiej w Polsce: www.europa.delpol.pl oraz http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/phare. III.A.2 ISPA Program ISPA był instrumentem pomocy przedakcesyjnej, mającym na celu wsparcie dużych (powyżej 5 mln Euro) przedsięwzięć inwestycyjnych w dziedzinie ochrony środowiska i transportu, poprzez dostosowanie tej infrastruktury do norm i standardów Unii Europejskiej. W okresie 2000-2003 budżet ISPA wynosił 1,040 mld Euro rocznie, z czego Polsce przysługiwało od 30 do 37 % tej kwoty, czyli średnio około 348 mln Euro rocznie. Od 1 maja 2004 roku Polska przestała być beneficjentem funduszu ISPA, choć projekty finansowane ze środków tego funduszu będą nadal realizowane w ramach Funduszu Spójności, który przejął jej zobowiązania płatnicze. W ramach ISPA w województwie opolskim realizowane są 4 duże projekty inwestycyjne związane z ochroną środowiska naturalnego, na łączną kwotę dofinansowania 405,49 mln PLN. W 2000 roku z województwa opolskiego do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wpłynęło 10 projektów, z których na liście wniosków przesłanych do Komisji Europejskiej znalazł się projekt: Oczyszczanie ścieków w Brzegu złożony przez Urząd Miasta Brzeg. Projekt ukierunkowany jest na uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej i modernizację oczyszczalni ścieków w Brzegu. Obejmuje północną i środkową część powiatu brzeskiego, tj. powierzchnię 432,43 km 2 oraz obszar wschodniej części powiatu oławskiego o powierzchni 229,2 km 2. Projekt oddziaływuje bezpośrednio na blisko 120 tys. mieszkańców obu powiatów, a pośrednio na 900 tys. mieszkańców aglomeracji wrocławskiej i miasta Oławy. 6 http://www.funduszestrukturalne.gov.pl, (24. 10. 2006 rok) 23

W 2001 roku do programu ISPA złożonych zostało 7 projektów, z których akceptację uzyskał wniosek Urzędu Miasta Opola: Poprawa jakości wody w Opolu złożony wraz z gminami partnerskimi. Głównym celem w/w projektu jest ochrona zasobów zbiornika wód podziemnych GZWP 333 Opole Zawadzkie, który znajduje się na terenie województwa opolskiego i śląskiego. Zbiornik ten obejmuje swym zasięgiem około 1 035 km 2 powierzchni. Jest to jeden z najbogatszych pod względem zasobności zbiorników w Polsce. Mapa nr 3 Granica zbiornika wód podziemnych granica zbiornika GZWP 333 granica ochrony zbiornika GZWP 333 granica województwa Dobrzeń Wielki Łubniany Turawa Zębowice Dobrodzień III. Fundusze Unijne granica powiatu granica gminy faza I - projekt realizowany w ramach ISPA 2001 faza II - projekt zgłaszany do dofinansowania z Funduszu Spójności Dąbrowa Komprachcice Prószków Opole Krapkowice Strzeleczki Chrząstowice Tarnów Opolski Gogolin Izbicko Ozimek Zdzieszowice Leśnica Strzelce Opolskie Ujazd Kolonowskie Jemielnica Zawadzkie Wielowieś Toszek Źródło: Urząd Miasta Opole Rudziniec Natomiast w roku 2003 zgodę na dofinansowanie uzyskał projekt Zaopatrzenie w wodę i oczyszczanie ścieków w Kędzierzynie-Koźlu złożony przez Urząd Miasta Kędzierzyn-Koźle. Projekt ma na celu m.in. rozbudowę i budowę systemu kanalizacji sanitarnej, modernizację oczyszczalni ścieków Kędzierzyn, w tym kompleksowe rozwiązanie gospodarki osadami ściekowymi, likwidację dwóch stacji uzdatniania wody wraz z budową nowych odcinków sieci wodociągowej na terenie miasta oraz modernizację istniejącej kanalizacji deszczowej w zakresie wylotów do cieków wodnych. Zrealizowanie projektu zapewni wszechstronne rozwiązanie bieżących problemów w systemie dostawy wody i w systemie oczyszczania ścieków. FOT. 6 Budowa kanalizacji sanitarnej w Kędzierzynie - Koźlu Akceptację Komisji Europejskiej w 2005 roku zdobył także projekt Odprowadzanie ścieków sanitarnych z miasta Nysy i wsi gminy Nysa. Beneficjentem projektu są Wodociągi i Kanalizacja AKWA Sp. z o.o. Projekt dotyczy budowy kanalizacji w 22 sołectwach i 4 rejonach miasta Nysa. Ogółem wybudowanych zostanie 171 km sieci kanalizacji sanitarnej i 38 przepompowni. 24