1
2
Drodzy Czytelnicy! Częstotliwość: 6 numerów/rok ISSN: 2084-963X Dear Readers! Frequency: 6 issues/year ISSN: 2084-963X Czasopismo Ekonomia i Zarządzanie to dwumiesięcznik, recenzowane czasopismo akademickie, wydawane od 2012 roku. Celem Czasopisma jest opublikować i promować artykuły, które prezentują oryginalne prace badawcze, dyskusje naukowe i które będą miały długoterminowy wpływ na badania z Dziedzin nauk ekonomicznych, a w tym ekonomii i zarządzania. Analityczne, interpretacyjne i empiryczne badania odnoszą się do wielu obszarów, w tym teorii monetarnej, polityki fiskalnej, ekonomii pracy, rozwoju mikroi teorii makroekonomii, handlu międzynarodowego i finansów, organizacji przemysłowej i społecznej ekonomii, a także ku nowoczesnej ekonomii dobrobytu, organizacji i zarządzania, innowacji, gospodarki i administracji publicznej, turystyki i rekreacji, logistyki, towaroznawstwa, informatyki i ekonometrii. Czasopismo publikuje również wybrane informacje gospodarcze, polityczne, biznesowe, jak również z zakresu ekologii i ochrony środowiska. Czasopismo Ekonomia i Zarządzanie to lektura dla wszystkich ekonomistów chcących nadążyć za nowym materiałem w nowych badaniach w dyscyplinie. The Journal Economy and Management is a bimonthly peer-reviewed academic journal. It covers both theoretical and empirical economics. It was established in 2012. The Journal aims to publish articles that presents original, discussion research papers in a field of economics and management. Highly selective, widely cited articles of current relevance that will have a long-term impact on economics research. The analytical, interpretive, and empirical studies in a number of areas including monetary theory, fiscal policy, labour economics, development, micro- and macroeconomic theory, international trade and finance, industrial organization, social economics and also to modern economics prosperity. The Journal publish also about management of organization, R&D, innovation and about current economic, political and business information from selected countries, as well as about ecology and environmental protection.. The Journal Economy and Management are essential reading for all economists wishing to keep up with substantive new research in the discipline. 3
Redakcja Czasopisma Editorial Office Board Redaktor Naczelny / Editor in Chief: Mgr Aleksandra Fudali Redaktor Naukowy / Editor of the Scientific: Prof. dr hab. Jerzy Olszewski prof. nadzw. Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Komitet Naukowy / The Scientific Committee: Prof. UG dr hab. Sylwia Pangsy-Kania Uniwersytet Gdański, Prof. dr hab. Włodzimierz Szpringer Uniwersytet Warszawski, Prof. zw. dr hab. Jerzy Kisielnicki Uniwersytet Warszawski, Prof. UW dr hab. Grzegorz Karasiewicz Uniwersytet Warszawski, Prof. UZ dr hab. Arkadiusz Świadek Uniwersytet Zielonogórski Recenzent naukowy Czasopisma/ Scientific reviewer of the Journal: Prof. UZ dr hab. Arkadiusz Świadek, Prof. US dr hab. Joanna Wiśniewska, Prof. US dr hab. Krzysztof Janasz Wydawnictwo / Publishing House: Naukowe Wydawnictwo IVG Scientific Publishing House IVG St. Cyfrowa 6, Szczecin 71-441, POLAND www.wydawnictwoivg.pl biuro@wydawnictwoivg.pl Copyright Groupivg.com www.groupivg.com biuro@groupivg.com 4
Dystrybucja w kraju i międzynarodowa Distribution national and international Dystrybucja w kraju OPEN ACCESS Distribution national OPEN ACCESS Biblioteka Główna Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej, Biblioteka Uniwersytecka w Łodzi, Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, Biblioteka Gówna UE w Poznaniu, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, Biblioteka Śląska, Biblioteka Publiczna w Warszawy, Książnica Pomorska im. S. Staszica, Biblioteka Główna Uniwersytetu Gdańskiego, Biblioteka Uniwersytecka KUL, Biblioteka Główna Uniwersytetu Opolskiego, Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego, Biblioteka Politechniki Białostockiej, Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Biblioteka Uniwersytecka Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Biblioteka Narodowa, Biblioteka Jagiellońska, Biblioteka SGH w Warszawie, Podkarpacka Szkoła Wyższa Im. Bł. Ks. Wł. Findysza w Jaśle, Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie Centrum Informacji Biznesowej i Europejskiej, Biblioteka Uniwersytetu Zielonogórskiego. Czasopismo indeksowane jest w Bazach naukowych The Journal is indexing in Database Research EBSCO Publishing, BazEkon, BazHum, BazTech, Wirtualna Biblioteka Nauki ICM UW, ICI Journals Master List Prenumerata / Subscription Naukowe Wydawnictwo IVG Scientific Publishing House IVG www.wydawnictwoivg.pl biuro@wydawnictwoivg.pl Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmują firmy: - Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp.k. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej www.kolporter.com.pl - Garmond Press Sp. z o.o. prenumerata.katowice@garmondpress.pl - Ruch S.A. e-dystrybutor Virtualo, Nexto.pl, OSDW AZYMUT i inni. 5
Spis treści ISSN 2084-963X Czasopismo Ekonomia i Zarządzanie nr 4/2014 The Journal Economy and Management no 4/2014 Data wydania / Date of issue: 15. 07. 2014 r. Oddział a przedstawicielstwo przedsiębiorcy zagranicznego 6 System produkcyjny Toyoty jako przykład współczesnej metody zarządzania produkcją 10 Istota i zasady funkcjonowania Systemu Produkcyjnego Toyoty 10 Przyszłość polskich przedsiębiorstw górniczych w kontekście wykorzystania węgla w krajowej i europejskiej energetyce 14 Wykorzystanie węgla w europejskiej i polskiej energetyce 14 Rola polskich spółek węglowych w zaspokajaniu krajowych i europejskich potrzeb energetycznych 18 Aktualne uwarunkowania rozwoju polskich przedsiębiorstw górniczych 19 Finansjalizacja i jej wpływ na sferę społeczną i gospodarczą 27 Konsekwencje finansjalizacji dla sfery społecznej i gospodarczej 27 Stabilność makroekonomiczna i konkurencyjność krajów Grupy Wyszehradzkiej (V4) w okresie po-akcesyjnym na tle RFN 30 Odnawialne źródła energii (OZE) 40 System wsparcia produkcji energii elektrycznej wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii 40 Efektywność użytkowania energii w gospodarce 43 Zużycie energii w gospodarstwach domowych 45 Zużycie energii w przemyśle 45 Zużycie energii w sektorze usług 47 Zużycie energii w transporcie 47 Wzrost inwestycji w gospodarkach opartych na wiedzy 49 Zarządzanie strategiczne 58 Proces zarządzania strategicznego 59 6
Oddział a przedstawicielstwo przedsiębiorcy zagranicznego Przedsiębiorca zagraniczny może wybrać formę organizacyjnoprawną prowadzenia swojej działalności w Polsce. Zasada wolności gospodarczej pozwala podmiotowi zagranicznemu na powzięcie swobodnej decyzji w tej sprawie. Każda z form ma swoje zalety i wady a przy odpowiednim ich wykorzystaniu może przynieść korzyść zagranicznemu przedsiębiorcy, który to najlepiej orientuje się która forma organizacyjnoprawna spełnia jego wymagania i najpełniej odpowiada profilowi prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Dzięki możliwości utworzenia oddziału lub przedstawicielstwa podmiot prowadzący działalność gospodarczą za granicą, któremu zależy na rozszerzeniu zasięgu swojej aktywności poza granicami administracyjnymi swojego kraju nie musi tworzyć odrębnego przedsiębiorcy z siedzibą na terenie Polski. 1 Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: ustawa), mimo iż nie definiuje precyzyjnie żadnego z tych pojęć wprowadza ograniczenie zakresu przedmiotowego przedstawicielstwa do prowadzenia działalności wyłącznie w zakresie promocji i reklamy przedsiębiorcy zagranicznego. Jednakże z punktu widzenia podmiotowego możemy zauważyć szerszy zakres pojęcia przedstawicielstwo, ponieważ obejmuje on nie tylko jednostki organizacyjne przedsiębiorców zagranicznych będących osobami prawnymi ale także innych przedsiębiorców, w tym osoby fizyczne. Porównując instytucje oddziału oraz przedstawicielstwa przedsiębiorcy zagranicznego należy przede wszystkim zwrócić uwagę na różny zakres ich działalności ściśle określony przepisami prawa. Oddział przedsiębiorcy zagranicznego może prowadzić działalność gospodarczą ale tylko w tym zakresie, w jakim wykonuje ją zagraniczny przedsiębiorca. Natomiast przedstawicielstwo nie prowadzi działalności gospodarczej a jedynie działalność polegającą na reklamie i promocji jednostki macierzystej. Wprowadzenie takiego rozwiązania jest jak najbardziej uzasadnione, gdyż oba te podmioty są jednostkami organizacyjnymi przedsiębiorcy zagranicznego i działają w jego imieniu, a wykonywanie przez nie działalności w szerszym zakresie mogłoby doprowadzić do rozważań o powstaniu nowego podmiotu praw i obowiązków. W praktyce oznacza to, iż powstanie oddziału ma głównie na celu zapewnienie klientom wygody poprzez 1 Szydło M. Charakter prawny oddziałów przedsiębiorców zagranicznych w: Glosa 12/2004. 7
możliwość korzystania w swoim kraju z usług i produktów oferowanych przez zagranicznego przedsiębiorcę, podczas gdy utworzenie przedstawicielstwa ogranicza się jedynie do zapoznania klientów z jego ofertą. Zarówno oddział, jak i przedstawicielstwo winny być prowadzone pod nazwą przedsiębiorcy w jego oryginalnym brzmieniu wraz z określeniem formy prawnej przetłumaczonej na język polski oraz dodatkiem oddział/przedstawicielstwo w Polsce. Zabieg ten ma na celu utożsamianie obu tych jednostek z przedsiębiorstwem głównym, które to poprzez utworzenie oddziału bądź przedstawicielstwa dąży do poprawy swojej efektywności oraz opanowania nowych rynków co może pozytywnie wpłynąć na bilans przedsiębiorcy. Ze względu na to, że zarówno oddział jak i przedstawicielstwo są jednostkami wewnętrznymi zagranicznego przedsiębiorcy nie muszą one mieć organu czy też osoby zarządzającej nimi w Polsce a mogą być objęte kierownictwem bezpośrednio z zagranicy. Jednakże art. 87 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wskazuje, iż przedsiębiorca zagraniczny tworzący w Polsce swój oddział zobowiązany jest do ustanowienia osoby upoważnionej w oddziale do reprezentowania go a dane tej osoby muszą być podane we wniosku o wpis do ewidencji. W przypadku przedstawicielstwa ustawodawca bezpośrednio nie nakłada na przedsiębiorcę zagranicznego obowiązku ustanowienia osoby uprawnionej w przedstawicielstwie do jego reprezentacji. Brak analogicznego przepisu w stosunku do art. 87 ustawy nie oznacza jednak, iż przedstawicielstwo jest pozbawione osoby reprezentującej, bowiem w art. 97 ustawy zawarty jest obowiązek podania przez przedsiębiorcę zagranicznego danych osoby upoważnionej do jego reprezentacji w przedstawicielstwie we wniosku o wpis do rejestru przedstawicielstw. Nałożenie na przedsiębiorcę obowiązku wskazania danych tejże osoby oznacza wymóg jej ustanowienia, taki sam jak w przypadku utworzenia oddziału przedsiębiorcy zagranicznego w Polsce. Ustawodawca nie wyklucza wskazania kilku osób uprawnionych do reprezentacji oddziału bądź przedstawicielstwa. W tym celu niezbędne jest podanie zakresu pełnomocnictwa dla poszczególnych osób oraz określenie czy mają one charakter łączny czy też samoistny. We wniosku od rejestrację oddziału oraz przedstawicielstwa należy zamieścić dane kontaktowe wszystkich ustalonych pełnomocników na terenie Polski oraz dołączyć ich poświadczone podpisy. Ustawodawca nie określa jednak dokładnie zakresu pełnomocnictwa ani dla osoby mającej reprezentować przedsiębiorcę w oddziale ani dla osoby występującej w imieniu przedsiębiorcy w przedstawicielstwie. Oddziały i przedstawicielstwa są w inny sposób ewidencjonowane. Dla utworzenia przedstawicielstwa wymagany jest wpisu do rejestru przedstawicielstw, natomiast oddział przedsiębiorcy zagranicznego podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców w ramach Krajowego Rejestru Sądowego. Założenie niektórych oddziałów jest poddane dalej idącej reglamentacji, np. oddział banku zagranicznego, aby mógł wykonywać czynności bankowe na terenie Polski, bank zagraniczny musi uzyskać dwa zezwolenia: na 8
utworzenie oddziału oraz zezwolenie na rozpoczęcie przez oddział działalności bankowej, natomiast w przypadku przedstawicielstw wystarcza tylko zezwolenie na jego utworzenie. Dla utworzenia oddziału i przedstawicielstwa nie jest jednak wymagane sporządzenie statutu ani zgromadzenie kapitału zakładowego. Oznacza to, iż by założyć którąkolwiek z tych jednostek wystarczy uregulowanie kosztów związanych z ich rejestracją. Oddział w odróżnieniu od przedstawicielstwa, które to do swojego istnienia musi uzyskać wpis do ewidencji przedstawicielstw prowadzonej przez ministra właściwego do spraw gospodarki podlega obowiązkowemu wpisowi do rejestru przedsiębiorców KRS. Koszt rejestracji oddziału w rejestrze przedsiębiorców prowadzonej przez właściwy sąd gospodarczy wynosi ok. 1000 zł. Dodatkowo należy wnieść opłatę w wysokości ok. 500 zł. za ogłoszenie o rejestracji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Założenie przedstawicielstwa wymaga wpisu do rejestru przedstawicielstw prowadzonego przez ministra właściwego do spraw gospodarki. Z tym wpisem również wymagane jest wniesienie opłaty, nieco wyższej niż w przypadku utworzenia oddziału bowiem ok. 6000 zł. Przedsiębiorca zagraniczny może założyć w Polsce kilka swoich oddziałów, ale tylko jedno przedstawicielstwo 2. Za zobowiązania zarówno oddziału jak i przedstawicielstwa odpowiada bez ograniczeń przedsiębiorca zagraniczny całym swoim majątkiem. Nawet wyodrębnienie i przekazanie pewnych środków finansowych na działalność, którejś z tych jednostek nie zwalnia przedsiębiorcy z odpowiedzialności. Żadna z tych jednostek nie ma zdolności prawnej oraz zdolności do czynności prawnych. Tak samo oddział jak i przedstawicielstwo są całkowicie zależne na płaszczyźnie prawnej, ekonomicznej oraz organizacyjnej od przedsiębiorcy zagranicznego. Nie ulega wątpliwości, iż istnienie zarówno przedstawicielstwa, jak i oddziału przedsiębiorcy zagranicznego jest uzależnione od istnienia samego przedsiębiorcy zagranicznego. W przypadku gdy przedsiębiorca ten zaprzestaje swojej działalności bądź w razie jego likwidacji zgodnie z obowiązującymi przepisami niezbędne jest przeprowadzenie likwidacji zarówno oddziału, jak i przedstawicielstwa. Autor: Marta Zygier magister prawa i administracji II rok studiów doktoranckich, WPiA Uniwersytet Warszawski *Artykuł dostępny w systemie OPEN ACCESS na stronie Czasopisma Ekonomia i Zarządzanie 2 Zdyb M. Oddziały i przedstawicielstwa podmiotów zagranicznych w Polsce. Zagadnienia prawne i podatkowe, Warszawa 2007, s.102. 9
10