Opracowały: Bianka Adranowska i Natalia Kraśniewska
Spektakularne wyniki diagnostyczne oraz ogromne sukcesy terapeutyczne aktualnej medycyny są możliwe na skutek codziennej wspólnej pracy lekarzy z fizykami oraz inżynierami i przede wszystkim dużego potencjału środków technicznych. Według tradycyjnego podziału, sposoby oraz urządzenia wykorzystywane w medycynie da się następująco podzielić na: terapeutyczne rehabilitacyjne diagnostyczne
Terapeutyczne Radioterapia Jest to jedna z trzech podstawowych metod leczenia nowotworów wykorzystująca promienowanie jonizujące (pozostałe to chemioterapia i hormonoterapia).
Radioterapia Radioterapia jest metodą leczenia polegającą na zniszczeniu nowotworu za pomocą promieniowania jonizującego, czyli promieniowania, którego energia powoduje powstawanie zmian w strukturze atomu lub cząsteczki. W komórce szczególnie narażony na tego rodzaju promieniowanie jest materiał genetyczny zgromadzony w jądrze komórki w postaci związku chemicznego o nazwie DNA. W DNA zawarta jest informacja dotycząca budowy komórki, zniszczenie DNA uniemożliwia jej podział i rozmnażanie się. W zależności od tego jak blisko nowotworu jest źródło promieniowania wyróżniamy: teleradioterapię brachyterapię
Teleradioterapia Teleradioterapia czyli napromienianie wiązkami zewnętrznymi powstającymi w aparacie znajdującym się w pewnej odległości od pacjenta, jest najczęstszą formą leczenia promieniami jonizującymi. Brachyterapia Brachyterapia zwana też radioterapią kontaktową polega na oddziaływaniu promieniowania jonizującego ze źródła, które jest w bezpośrednim kontakcie z nowotworem.
Rehabilitacyjne Fizykoterapia Jedna z form fizjoterapii i część medycyny fizykalnej, w której na organizm oddziałuje się rozmaitymi bodźcami fizycznymi, pobieranymi z natury (Słońce, borowina) lub wytwarzanymi specjalnymi urządzeniami (krioterapia, prądy różnego rodzaju).
Fizykoterapia Stosowanie w celach: rehabilitacyjnych, leczniczych lub zapobiegawczych czynników fizycznych, takich jak: woda, światło, powietrze, ciepło, zimno, elektryczność, energia promienna, drgania, ruch bierny i czynny. Regularnie prowadzone zabiegi fizykoterapeutyczne poprawiają czynność narządów, zwiększają wydolność ogólną ustroju, wpływają korzystnie na pracę autonomicznego układu nerwowego, zwalczają ból i zmniejszają stany zapalne. Wyróżniamy następujące działy fizykoterapii: balneoterapia, klimatoterapia, wodolecznictwo, leczenie poprzez inhalacje, kinezyterapia, masaż leczniczy, termoterapia, fototerapia, elektroterapia, magnetoterapia, ultrasonoterapia. W leczeniu uzdrowiskowym fizykoterapia stanowi podstawę leczenia.
Ultrasonoterapia Leczenie ultradźwiękami. Ich wpływ leczniczy polega na działaniu przeciwbólowym, zmniejszaniu napięcia mięśni, rozszerzeniu naczyń krwionośnych, hamowaniu procesów zapalnych, przyspieszaniu wchłaniania tkankowego. Działają na autonomiczny układ nerwowy. Stosowane w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów, zapaleń okołostawowych, nerwobólów oraz zespołów bólowych.
Balneoterapia Dział balneologii zajmujący się leczeniem uzdrowiskowym, w którym podstawowym środkiem leczniczym są naturalnie występujące czynniki, takie jak wody mineralne i zawarte w nich gazy, a także borowiny stosowane do inhalacji, okładów, kąpieli czy kuracji pitnych. W ten sposób leczy się przede wszystkim stany rekonwalescencji po rozmaitych chorobach Klimatoterapia Leczenie klimatyczne, wykorzystywanie specyficznych właściwości klimatu danego miejsca (np.: dużego usłonecznienia w górach, znacznej zawartości jonów w powietrzu na wybrzeżu morskim) do leczenia określonych schorzeń.
Wodolecznictwo, hydroterapia Dział fizykoterapii zajmujący się metodami leczenia bodźcowego przez zewnętrzne stosowanie wody zimnej, chłodnej lub ciepłej (kąpiele lecznicze, półkąpiele, natryski, bicze wodne, okłady). Wodolecznictwo korzystnie wpływa na układ krążenia, układ nerwowy, psychikę, narządy wydzielnicze, gruczoły przewodu pokarmowego, przemianę materii, układ oddechowy, narządy ruchu. Inhalacja Zabieg leczniczy towarzyszący ludzkości od zarania dziejów. Polega na wdychaniu aerozoli, roztworów leków, czy też oparów wód mineralnych. Do inhalacji używa się leków, które działają przede wszystkim rozkurczowo na oskrzela, ułatwiając odkrztuszanie wydzieliny oraz działających przeciwzapalnie. Inhalacje stosowane są zazwyczaj w schorzeniach układu oddechowego, jak i stanach zapalnych używając do tego celu inhalatorów, nebulizatorów lub gorącego płynu.
Kinezyterapia Obejmuje całość zagadnień związanych z leczeniem ruchem. Stanowi podstawę rehabilitacji leczniczej. Jest to zespół odpowiednio dobranych ćwiczeń fizycznych, mających na celu zwiększenie zakresu ruchów w stawach, wzmocnienie siły mięśniowej bądź podniesienie sprawności ogólnej u osób dotkniętych chorobą lub kalectwem w obrębie narządu ruchu. Masaż leczniczy Masaż polegający na wykorzystywaniu dotyku w celu wywołania uczucia odprężenia i dobrego samopoczucia. Istnieje wiele technik tego masażu, wszystkie jednak polegają na stosowaniu systematycznych ruchów nacierania, głaskania, uciskania, ugniatania lub mocnego oklepywania skóry, mięśni lub stawów. Stosuje się go dla złagodzenia sztywności, napięcia i bólu migrenowego i napięciowego bólu głowy oraz bólu lędźwiowo-krzyżowego, dla ogólnego odprężenia, dla przezwyciężenia stresu.
Termoterapia Dział fizykoterapii wykorzystujący energię cieplną w celach leczniczych. W przypadku zabiegów dostarczających do organizmu ciepło nazywana jest ciepłolecznictwem, lub jeśli stosowane zabiegi powodują odebranie ciepła organizmowi nazywana jest zimnolecznictwem, którego szczególną formą jest krioterapia, czyli zabiegi lecznicze z zastosowaniem temperatury poniżej 0 C. Fototerapia (światłoterapia) To nazwa określająca różne działania mające u podstawy leczenie światłem. W fototerapii wykorzystuje się naturalne źródła światła (helioterapia) oraz źródła sztuczne (aktynoterapia), wśród których źródłem światła podczerwonego są lampy sollux, natomiast ultrafioletu lampy kwarcowe.
Elektroterapia Zajmuje się leczeniem objawowym schorzeń m.in. układu ruchu i neurologicznych za pomocą różnego rodzaju prądów leczniczych, w którym wykorzystuje się do leczenia prąd stały, modulowane prądy średniej częstotliwości oraz prądy impulsowe małej i średniej częstotliwości. Celem elektroterapii jest złagodzenie bólu i poprawienie ukrwienia stymulowanej tkanki. Przyspiesza wchłanianie obrzęków i wysięków śródstawowych. Magnetoterapia Magnetoterapia jest formą terapii, wykorzystującą zmienne pole magnetyczne niskiej częstotliwości. Nazewnictwo zmiennych pól magnetycznych stosowanych w terapii zależy od parametrów fizycznych tych pól i dzieli się na działy medyczne takie jak magnetoterapia i magnetostymulacja. Magnetoterapia jest uniwersalną metodą stosowaną w profilaktyce i terapii wielu schorzeń, której wszechstronne, dobroczynne działanie zostało udowodnione praktycznie oraz naukowo
Diagnostyczne Radiodiagnostyka Nieinwazyjne metody obrazowania zmian ognisk chorobotwórczych. Do metod obrazowania należy: promieniowanie rentgenowskie ultrasonografia elektroencefalografia magnetoencefalografia termografia rezonans magnetyczny
Promienie rentgenowskie Rodzaj promieniowania elektromagnetycznego, które jest generowane podczas wyhamowywania elektronów. Długość fali mieści się w zakresie od 10 pm do 10 nm. Zakres promieniowania rentgenowskiego znajduje się pomiędzy nadfioletem i promieniowaniem gamma. Promieniowanie rentgenowskie jest wykorzystywane do uzyskiwania zdjęć rentgenowskich, które pozwalają m.in. na diagnostykę złamań kości i chorób płuc oraz do rentgenowskiej tomografii komputerowej
Ultrasonografia zastosowanie ultradźwięków do badania i obrazowania tkanek w medycynie i weterynarii. Aparat ultrasonograficzny w składa się z emitera oraz odbiornika fali ultradźwiękowej. Emiter wysyła falę o określonej częstotliwości w stronę badanego ośrodka, która rozchodząc się w nim odbija się na granicy ośrodka i wraca do odbiornika. Metoda ta wykorzystuje zjawiska falowe zachodzące dla ultradźwięków rozchodzących się w tkankach. W urządzeniach medycznych przyjmuje się, że prędkość fali we wszystkich tkankach jest jednakowa i równa 1540 m/s), co umożliwia określenie odległości do miejsca odbicia fali. Współczynnik odbicia zależny jest od różnicy impedancji ośrodków. W ultrasonografii medycznej wykorzystywane są częstotliwości z zakresu ok. 2-50 MHz. Fala ultradźwiękowa generowana jest oraz przetwarzana w impulsy elektryczne przy użyciu przetworników piezoelektrycznych.
Elektroencefalografia nieinwazyjna metoda diagnostyczna służąca do badania bioelektrycznej czynności mózgu za pomocą elektroencefalografu. Badanie polega na odpowiednim rozmieszczeniu na powierzchni skóry czaszki elektrod, które rejestrują zmiany potencjału elektrycznego na powierzchni skóry, pochodzące od aktywności neuronów kory mózgowej i po odpowiednim ich wzmocnieniu tworzą z nich zapis elektroencefalogram. EEG jest ważną metodą diagnostyczną u pacjentów z zaburzeniami snu, w śpiączce, z padaczką oraz po urazach czaszkowo-mózgowych. EEG może być wykonywane także u pacjentów z zapaleniem mózgu, rozpoznanymi nowotworami i po udarach mózgu.
Rezonans magnetyczny Nowoczesne i bardzo dokładne badanie, przedstawiające przekroje narządów wewnętrznych człowieka we wszystkich płaszczyznach. Wykorzystuje magnetyczne właściwości atomów, z których składa się wszystko, także ludzkie ciało. Do wykonania badania potrzebne jest silne pole magnetyczne, fale radiowe oraz komputer zamieniający dane na obrazy.
Termografia Pozwala on na rejestrację promieniowania cieplnego emitowanego przez ciała fizyczne w przedziale temperatur spotykanych w warunkach codziennych, bez konieczności oświetlania ich zewnętrznym źródłem światła; oraz, dodatkowo, na dokładny pomiar temperatury tych obiektów. Termografia wykorzystywana jest między innymi w zastosowaniach naukowych, medycznych, policyjnych, wojskowych, przy diagnostyce urządzeń mechanicznych, obwodów elektrycznych i budynków.
Magnetoencefalografia Technika obrazowania elektrycznej czynności mózgu za pomocą rejestracji pola magnetycznego wytworzonego przez mózg. Sygnały są odbierane przez wysokoczułe mierniki pola magnetycznego umieszczone w pobliżu czaszki badanego. W zgodzie z równaniami Maxwella każdy prąd elektryczny wytwarza prostopadle zorientowane pole magnetyczne i właśnie natężenie tego pola jest mierzone przez czujniki.