Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Opolu Lubelskim z siedzibą w Poniatowej ul. 11-go Listopada 5, 24-320 Poniatowa 81 827 52 05, 81 458 10 41, 789 423 309 http://www.pcpropolelub.eurzad.eu e-mail: sekretariat@pcpropolelub.eurzad.eu NIP 717-15-56-848, REGON 431029659 SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI POWIATOWEGO CENTRUM POMOCY RODZINIE W OPOLU LUBELSKIM Z SIEDZIBĄ W PONIATOWEJ ZA ROK 2014 Poniatowa, luty 2015r.
SPIS TREŚCI: Wsparcie rodziny i system pieczy zastępczej str. 3 Rodzinna piecza zastępcza.. str. 3 Grupa wsparcia dla rodzin zastępczych z powiatu opolskiego...str. 11 Instytucjonalna piecza zastępcza.str. 14 Pomoc pełnoletnim wychowankom pieczy zastępczej...str. 16 Poradnictwo specjalistyczne i interwencja kryzysowa...... str. 19 Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie.. str. 21 Poradnictwo oraz terapia....str. 21 Działania profilaktyczne..str. 21 Program Promowanie i wdrażanie umiejętności wychowawczych wolnych od przemocy....str. 22 Grupa wsparcia dla osób doznających przemocy w rodzinie oraz zagrożonych przemocą w rodzinie.str. 24 Program Oddziaływań Korekcyjno Edukacyjnych dla Osób Stosujących Przemoc w Rodzinie realizowany w Powiecie Opolskim w latach 2014 2015...str. 27 Rehabilitacja społeczna osób niepełnosprawnych...str. 31 Sport, kultura, rekreacja i turystyka osób niepełnosprawnych str. 32 Zaopatrzenie w środki ortopedyczne i przedmioty pomocnicze oraz sprzęt rehabilitacyjny..str. 33 Likwidacja barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych, w związku z indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych....str. 34 Turnusy rehabilitacyjne...str. 35 Dofinansowanie kosztów funkcjonowania Warsztatów Terapii Zajęciowej..str. 36 Prowadzenie Środowiskowego Ośrodka Wsparcia Pinokio. str. 37 Współpraca z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych.. str. 39 Pilotażowy program Aktywny samorząd....str. 40 Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności.str. 42 Dodatkowe działania... str. 44 Program współfinansowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej...str. 44 Dofinansowanie przez Wojewodę Lubelskiego kosztów zatrudnienia koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej.str. 45 Współpraca w organizacji kolonii letnich dla dzieci z powiatu opolskiego..str. 46 Projekt systemowy Program wsparcia społeczno zawodowego osób opuszczających placówki opiekuńczo wychowawcze i rodziny zastępcze oraz osób niepełnosprawnych z powiatu opolskiego.....str. 47 Wykaz potrzeb z zakresu pomocy społecznej i systemu pieczy zastępczej str. 49 2
WSPARCIE RODZINY I SYSTEM PIECZY ZASTĘPCZEJ Rodzinna piecza zastępcza Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Opolu Lubelskim z siedzibą w Poniatowej realizuje zadania należące do kompetencji powiatu z zakresu wsparcia i pomocy dziecku i rodzinie określone w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011r. (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 135, z późn. zm.), jak również zadania Organizatora Pieczy Zastępczej zgodnie z Zarządzeniem Starosty Opolskiego Nr 49/2011 z dnia 16 grudnia 2011r. Do podstawowych zadań realizowanych przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Opolu Lubelskim z siedzibą w Poniatowej realizowanych w tym zakresie należy: 1. nabór kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, 2. kwalifikacja kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej oraz organizacja wymaganych szkoleń, 3. zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinny dom dziecka szkoleń mających na celu podnoszenie ich kwalifikacji oraz wzmocnienie ich kompetencji, 4. pomoc i wsparcie osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w ramach grup wsparcia oraz wsparcia rodzin pomocowych, 5. współpraca ze środowiskiem lokalnym, w szczególności z ośrodkami pomocy społecznej, sądami, instytucjami oświatowymi, podmiotami leczniczymi oraz innymi organizacjami społecznymi, 6. poradnictwo i terapia dla osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą i ich dzieci, oraz dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej, 7. pomoc prawna osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w zakresie prawa rodzinnego, 8. dokonywanie okresowej oceny sytuacji dziecka przebywającego w rodzinnej pieczy zastępczej, 9. przyznawanie rodzinie zastępczej oraz prowadzącym rodzinny dom dziecka świadczenia na pokrycie kosztów jego utrzymania, 10. udzielanie pełnoletnim wychowankom pieczy zastępczej pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki, usamodzielnienie, zagospodarowanie oraz pomocy w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych i zatrudnienia. Piecza zastępcza jest alternatywą dla dzieci pozbawionych całkowicie lub częściowo opieki ze strony rodziców biologicznych, którzy mają ograniczoną władzę rodzicielską lub są jej pozbawieni. 3
Piecza zastępcza działa dla dobra dzieci, które potrzebują szczególnej ochrony i pomocy ze strony dorosłych, a do prawidłowego rozwoju konieczne jest zapewnienie im poczucia bezpieczeństwa i miłości. Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011r. (t.j. Dz. U. z 2013 poz. 135, z późn. zm.), dzieli pieczę zastępczą na rodzinną i instytucjonalną. Formami rodzinnej pieczy zastępczej są: 1) rodzina zastępcza: a) spokrewniona, b) niezawodowa, c) zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna; 2) rodzinny dom dziecka. Rodzinę zastępczą lub rodzinny dom dziecka tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, u których umieszczono dziecko w celu sprawowania nad nim pieczy zastępczej. Rodzinę zastępczą spokrewnioną tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka. Rodzinę zastępczą zawodową lub rodzinę zastępczą niezawodową tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, niebędący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka. W rodzinach tych, w tym samym czasie, może przebywać łącznie nie więcej niż 3 dzieci lub osób, które osiągnęły pełnoletniość przebywając w pieczy zastępczej. W razie konieczności umieszczenia w rodzinie zastępczej rodzeństwa, za zgodą rodziny zastępczej oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, jest dopuszczalne umieszczenie w tym samym czasie większej liczby dzieci. Rodzina zastępcza zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego umieszcza się w niej dziecko do czasu unormowania jego sytuacji, nie dłużej jednak niż na okres 4 miesięcy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres ten może być przedłużony, za zgodą organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, do 8 miesięcy lub do zakończenia postępowania sądowego o: 1. powrót dziecka do rodziny, 2. przysposobienie, 3. umieszczenie w rodzinnej pieczy zastępczej. Rodzina zastępcza zawodowa specjalistyczna umieszcza się w niej w szczególności dzieci legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a także dzieci umieszczone na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, jak również małoletnie matki z dziećmi do czasu unormowania jego sytuacji. Rodzinny Dom Dziecka forma pieczy zastępczej zorganizowana w naturalnych rodzinach zastępczych (w przystosowanych domach rodzinnych), w której może przebywać łącznie nie więcej niż 8 dzieci oraz osób, które osiągnęły pełnoletniość przebywając w pieczy zastępczej. 4
Zgodnie z art. 80 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011r. rodzinie zastępczej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka, na każde umieszczone dziecko, przysługuje świadczenie na pokrycie kosztów jego utrzymania, nie niższe niż kwota: 1) 1.660,00 zł miesięcznie w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej spokrewnionej, 2) 1.000,00 zł miesięcznie w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinie zastępczej niezawodowej lub rodzinnym domu dziecka. Rodzinie zastępczej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka na dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności przysługuje dodatek nie niższy niż kwota 200,00 zł miesięcznie na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania tego dziecka. Ponadto rodzinie zastępczej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka starosta może przyznać: 1) dofinansowanie do wypoczynku poza miejscem zamieszkania dziecka; 2) świadczenie na pokrycie: niezbędnych wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka jednorazowo, kosztów związanych z wystąpieniem zdarzeń losowych lub innych zdarzeń mających wpływ na jakość sprawowanej opieki jednorazowo lub okresowo; 3) rodzina zastępcza niezawodowa i zawodowa może otrzymywać środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego w wysokości odpowiadającej kosztom ponoszonym przez rodzinę zastępczą; 4) rodzinie zastępczej zawodowej starosta może raz do roku przyznać świadczenie na pokrycie kosztów związanych z przeprowadzeniem niezbędnego remontu lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego; 5) prowadzący rodzinny dom dziecka otrzymuje środki finansowe na: utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego, w którym jest prowadzony rodzinny dom dziecka, w wysokości odpowiadającej kosztom ponoszonym przez rodzinny dom dziecka, pokrycie niezbędnych kosztów związanych z remontem lub ze zmianą lokalu w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego, w którym jest prowadzony rodzinny dom dziecka do wysokości środków określonych w umowie, pokrycie innych niezbędnych i nieprzewidzianych kosztów związanych z opieką i wychowaniem dziecka lub funkcjonowaniem rodzinnego domu dziecka do wysokości środków określonych w umowie. Dodatkowo osobom pełniącym funkcję rodziny zastępczej zawodowej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka przysługuje wynagrodzenie nie niższe niż 2.000,00 zł. miesięcznie. W 2014 roku na terenie powiatu opolskiego funkcjonowało 58 rodzin zastępczych, w których przebywało 96 dzieci, w tym: 45 rodzin zastępczych spokrewnionych 63 dzieci, 5
10 rodzin niezawodowych 13 dzieci, 2 rodzinne dom dziecka 16 dzieci, rodzina zawodowa (od maja 2014r.) 4 dzieci. Analizując liczbę rodzin pełniących w powiecie opolskim funkcję rodzin zastępczych w poprzednich latach, można stwierdzić, że ich liczba maleje, nadal jednak liczba rodzin spokrewnionych stanowi znaczny procent w odniesieniu do wszystkich form rodzicielstwa zastępczego. Szczegółowo liczbę rodzin zastępczych oraz dzieci w nich umieszczonych na przełomie lat 2012 2014 przedstawia Tabela nr 1. 6
Tabela nr 1. Liczba rodzin zastępczych w powiecie opolskim oraz dzieci w nich umieszczonych w latach 2012 2014 Rodzaj rodziny zastępczej liczba rodzin 2012 2013 2014 liczba liczba liczba liczba liczba dzieci rodzin dzieci rodzin dzieci spokrewniona 49 64 49 69 45 63 niezawodowa 11 14 9 14 10 13 zawodowa 1 6 1* 6 1 4 rodzinny dom dziecka 1 3 2** 16 2 16 ogółem 62 87 61 105 58 96 * do 31.03.2014r. ** od 31.03.2014r. W 2014 roku zrealizowano łącznie 6 nowych postanowień sądu o umieszczeniu 8 dzieci w pieczy zastępczej: w 3 rodzinach zastępczych spokrewnionych z dzieckiem 5 dzieci, w 2 rodzinach zastępczych niezawodowych 2 dzieci. w rodzinie zastępczej zawodowej 1 dziecko. W trakcie roku sprawozdawczego rozwiązano łącznie 8 rodzin zastępczych (7 rodzin spokrewnionych i 1 rodzina niezawodowa), w których przebywało łącznie 10 dzieci. 8 spośród tych dzieci powróciło pod opiekę rodziny biologicznej, 1 dziecko w związku z osiągnięciem pełnoletniości usamodzielniło się, natomiast 1 dziecko zmarło. Troje pełnoletnich wychowanków rodzinnej pieczy zastępczej złożyło wniosek na kontynuowanie nauki i tym samym opuściło rodziny zastępcze spokrewnione, jednak z uwagi na dalszy pobyt innych dzieci w tych rodzinach, funkcjonują one nadal jako rodziny zastępcze. Na dzień 31 grudnia 2014r. w powiecie opolskim funkcjonowało 50 rodzin zastępczych, w których przebywało 83 dzieci, w tym: 38 rodzin zastępczych spokrewnionych 51 dzieci, 9 rodzin niezawodowych 12 dzieci, 2 rodzinne dom dziecka 16 dzieci, 1 rodzina zastępcza zawodowa 4 dzieci. Zgodnie z art. 77 ust.1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej rodziny zastępcze oraz rodzinne domy dziecka obejmuje się opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. W roku 2014 w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Opolu Lubelskim z siedzibą w Poniatowej było zatrudnionych 2 koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej, których wynagrodzenie finansowane było ze środków zewnętrznych (środki EFS w ramach projektu systemowego POKL Program wsparcia społeczno zawodowego osób opuszczających placówki opiekuńczo wychowawcze i rodziny zastępczych oraz osób niepełnosprawnych z powiatu opolskiego oraz środki 7
MPiPS w ramach Resortowego Programu Wspierania Rodziny i Systemu Pieczy Zastępczej w roku 2014.) W roku 2014 opieką koordynatora objęte zostały wszystkie funkcjonujące na terenie powiatu opolskiego rodziny zastępcze. Na podstawie art. 77 ust. 4 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011r. koordynator rodzinnej pieczy zastępczej do 31 grudnia 2014r. mógł mieć pod opieką łącznie nie więcej niż 30 rodzin zastępczych lub rodzinnych domów dziecka, od 1 stycznia 2015r. ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej przewiduje zmniejszenie liczby rodzin objętych wsparciem koordynatora do 15 rodzin zastępczych lub rodzinnych domów dziecka. Do zadań koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej należy w szczególności udzielanie pomocy rodzinom zastępczym i prowadzącym rodzinne domy dziecka. Koordynator, realizując to zadanie, odwiedza rodziny zastępcze, prowadzących rodzinny dom dziecka, przeprowadza rozmowy na temat bieżących spraw: trosk, radości, ewentualnych problemów związanych z wychowywaniem dzieci, opracowuje plany pomocy dziecku. W 2014r sporządzono 8 nowych planów pomocy dziecku. Każdy plan pomocy zawierał: analizę sytuacji dziecka i rodziny (dane osobowe dziecka, edukacja dziecka, stan zdrowia dziecka, dochód dziecka, dane o rodzicach biologicznych dziecka), opis sytuacji rodziny zastępczej, ogólny plan pomocy dziecku oraz szczegółowy plan działań w celu pomocy dziecku. Plan pomocy dziecku sporządzany jest dla niepełnoletnich dzieci rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka, następnie dokonuje się oceny ustaleń zawartych w planie, a w razie potrzeby dokonuje się jego modyfikacji. Koordynatorzy współpracują z pedagogiem i psychologiem szklonym placówki, do której uczęszcza dziecko, kuratorem sądowym, ośrodkami pomocy społecznej. Na podstawie art. 130 ust. 6 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011r. organizator rodzinnej pieczy zastępczej dokonuje oceny sytuacji dziecka w konsultacji w szczególności z koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej. W 2014r. koordynatorzy brali udział w 145 posiedzeniach Zespołu ds. oceny sytuacji dziecka umieszczonego w rodzinnej pieczy zastępczej, na których sporządzana była ocena w formie pisemnej. Spotkania zespołu odbywały się w siedzibie PCPR, uczestniczyły w nich osoby bezpośrednio związane z funkcjonowaniem dziecka i rodzin zastępczych, tj. pedagodzy szkolni, wychowawcy klasowi, pracownicy ośrodka adopcyjnego, rodzice biologiczni oraz rodzice zastępczy, asystenci rodzin biologicznych. W/w ocena zawiera informację o rodzicach biologicznych dziecka (władzy rodzicielskiej, wypełniania obowiązku alimentacyjnego), kontaktach dziecka z rodziną biologiczną, rodzeństwie dziecka, sytuacji zdrowotnej, wynikach w nauce, ewentualnych problemach opiekuńczo wychowawczych i ustalony na spotkaniu plan działań. Taki plan działań jest pomocny w przezwyciężaniu występujących problemów dziecka. Po dokonaniu oceny sytuacji dziecka sporządzaną była opinia dotycząca zasadności dalszego pobytu dziecka w pieczy zastępczej w 2014r. sformułowano 59 opinii do sądu. Powiat opolski, poprzez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Opolu Lubelskim z siedzibą w Poniatowej, przyznawał i wypłacał rodzinom zastępczym oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka, świadczenia na pokrycie kosztów utrzymania każdego umieszczonego w pieczy zastępczej dziecka. Łączny koszt świadczeń dla rodzin zastępczych i prowadzącego rodzinny dom dziecka z tytułu otrzymywania pomocy pieniężnej w 2014r. wyniósł 701.607,51 zł. 8
Poszczególne wydatki ilustruje Tabela nr 2. Tabela nr 2. Kwota pomocy pieniężnej wypłaconej rodzinom zastępczym oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka 2014r. rodziny spokrewnione rodziny niezawodowe rodziny zawodowe rodzinny dom dziecka rodziny pomocowe Ogółem Świadczenia na pokrycie kosztów utrzymania Dodatek z tytułu niepełnosprawności dziecka Świadczenie jednorazowe na pokrycie niezbędnych kosztów związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka Świadczenie jednorazowe lub okresowe na pokrycie kosztów związanych z wystąpieniem zdarzeń losowych lub innych zdarzeń mających wpływ na jakość sprawowanej opieki Dofinansowanie do wypoczynku dziecka poza miejscem zamieszkania Środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego Świadczenie na pokrycie kosztów przeprowadzenia niezbędnego remontu lub ze zmianą lokalu 269.383,68zł 122.529,58 zł 62.330,93 zł 169.000 zł X 618.592,57zł 7.200,00 zł 5.270,97 zł X 6.600 zł X 19.070,97 zł 1.000,00 zł X 4.860,00 zł 1 500 zł X 7.360,00 zł X 2.581,00 zł 214,29 zł X X 2.795,29 zł 1.500,00 zł X X 300,00 zł X 1.800,00 zł X X 1.399,69 zł 26.178,86 zł X 27.578,55 zł X X 5.832,95 zł 13.925,56 zł X 19.758,51 zł OGÓŁEM 279.083,68 zł 130.381,55 zł 74.637,86 zł 217.504,42 zł X 701.607,51 zł Część wydatków przedstawionych w powyższej tabeli sfinansowano w ramach otrzymanej dotacji celowej na realizację programu Wsparcie dla rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka. Uwzględnione zostały tylko koszty dotyczące dzieci pochodzących z powiatu opolskiego, tj. mieszkających na naszym terenie, jak również przebywających na terenach innych powiatów. Oprócz wydatków na świadczenia związane z pokrywaniem kosztów utrzymania dzieci w rodzinach zastępczych oraz rodzinnym domu dziecka, PCPR ponosiło koszty wynagrodzenia 9
wynikające z podpisania umowy z rodziną zastępczą zawodową w kwocie 18.452,70 zł, z prowadzącymi rodzinny dom dziecka (2 osoby) w kwocie 56.853,60 zł (wraz z pochodnymi) oraz osób zatrudnionych do pomocy przy sprawowaniu opieki nad dziećmi i przy pracach gospodarskich (3 osoby) w kwocie 30.633,07 zł (wraz z pochodnymi). W 2014 roku łącznie wydatkowano na ten cel kwotę 87.486,67 zł. W dniu 5 maja 2014r. została podpisana umowa z niezawodową rodziną zastępczą i od tego czasu na terenie powiatu opolskiego funkcjonuje rodzina zastępcza zawodowa. Koszty wynikające z podpisania umowy z rodziną zastępczą zawodową wyniosły 18.452,70 zł wraz z pochodnymi. W przypadku, gdy dziecko, którego miejscem zamieszkania przed umieszczeniem w rodzinie zastępczej był powiat opolski, a w wykonaniu postanowienia sądu zostało ono umieszczone w rodzinie zastępczej na terenie innego powiatu, powiat opolski (zgodnie z zapisem art. 180 pkt 13 ustawy z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz. U. z 2013 poz. 135, z późn. zm.) zobowiązany jest do ponoszenia wydatków na jego utrzymanie w łącznej kwocie świadczeń przysługujących danej rodzinie zastępczej. Podstawą zwrotu wydatków są porozumienia z powiatami właściwymi ze względu na miejsce zamieszkania rodziny zastępczej. W 2014 roku powiat opolski finansował pobyt w 14 rodzinach zastępczych 20 dzieci pochodzących z terenu powiatu opolskiego, a zamieszkujących w innym powiecie, na ogólną kwotę: 256.509,60 zł, w tym: Miasto Lublin 2 dzieci, powiat lubelski 3 dzieci, powiat miński 2 dzieci, powiat puławski 6 dzieci, Miasto Radom 1 dziecko, powiat krośnieński 1 dziecko, powiat zamojski 2 dzieci, powiat kraśnicki 1 dziecko, powiat świdnicki 1 dziecko, powiat rycki 1 dziecko. Również w rodzinach zastępczych na terenie powiatu opolskiego przebywały dzieci, których miejscem zamieszkania przed umieszczeniem w rodzinie były inne powiaty. Zgodnie z zawartymi porozumieniami powiat opolski otrzymywał od tych powiatów zwrot środków finansowych, które otrzymują poszczególne rodziny zastępcze. W 2014 roku w 10 rodzinach przebywało łącznie 17 dzieci spoza powiatu opolskiego. Ogólna kwota dotacji wyniosła: 250.329,88 zł: Miasto Lublin 2 dzieci, powiat lubelski 8 dzieci, powiat puławski 2 dzieci, powiat kolbuszowski 1 dziecko, powiat krasnostawski 2 dzieci, 10
Miasto Zamość 1 dziecko, Miasto Ruda Śląska 1 dziecko. W związku z umieszczeniem małoletniego dziecka w pieczy zastępczej rodzice biologiczni ponoszą opłatę za jego pobyt. Zgodnie z art. 193 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz. U z 2013 poz. 135, z późn. zm.) oraz Uchwały Nr XIV/116/2012 Rady Powiatu w Opolu Lubelskim z dnia 30 marca 2012r. w sprawie szczegółowych warunków umarzania w całości lub w części, łącznie z odsetkami, odraczania terminu płatności, rozłożenia na raty lub odstępowania od ustalenia opłaty za pobyt dziecka w pieczy zastępczej (Dz. Urz. Woj. Lub. z dnia 26 kwietnia 2012r., poz. 1508), PCPR zobowiązane jest do ustalenia odpłatności biologicznych rodziców za pobyt dziecka w pieczy zastępczej. Przy ustalaniu odpłatności uwzględnia się sytuację materialną, dochodową, majątkową i zdrowotną rodziny. W uzasadnionych przypadkach można było odstąpić od ustalenia odpłaty za pobyt dziecka lub osoby pełnoletniej w pieczy zastępczej. Taka sytuacja następowała często z uwagi na niski status ekonomiczny rodzin biologicznych, w których często występowało zjawisko bezrobocia, niepełnosprawności czy problem alkoholowy. W okresie od 1 stycznia 2014r. od 31 grudnia 2014r. wydano łącznie 208 decyzji odstępujących od ustalenia odpłatności, w 2 przypadkach naliczono odpłatność w łącznej kwocie 5.965,00 zł. Grupa wsparcia dla rodzin zastępczych z powiatu opolskiego Poszerzając ofertę wsparcia rodzin zastępczych z terenu powiatu opolskiego, w 2012r. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Opolu Lubelskim uruchomiło grupę wsparcia dla rodzin zastępczych z powiatu opolskiego (o której mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej [tj. Dz. U. z 2013r. poz. 135, z późn. zm.] w: art. 10 ust. 3 pkt. 5, art. 76 ust. 4 pkt. 6, art. 180 pkt. 7). Spotkania grupy wsparcia od tamtego czasu są na bieżąco kontynuowane, również przez cały 2014r. Spotkania grupy wsparcia proponowane przez PCPR w Opolu Lubelskim z/s w Poniatowej stanowią możliwość zbudowania forum wzajemnej wymiany doświadczeń oraz otrzymania wsparcia w grupie osób pełniących taką samą funkcję tworzących rodziny zastępcze. Grupa wsparcia jest bowiem dobrowolnym zgromadzeniem osób znajdujących się w podobnej sytuacji. Grupa wsparcia dla rodzin zastępczych z powiatu opolskiego ma charakter otwarty, tzn. może nie mieć stałego składu uczestnicy biorą udział w spotkaniach zgodnie ze swoją wewnętrzną gotowością w danym momencie (dołączają do grupy w dowolnym czasie). Spotkania grupy wsparcia w 2014r. odbywały się w układzie miesięcznym, tzn. 1 spotkanie w miesiącu. Do czerwca 2014r. spotkania odbywały się w siedzibie PCPR w Poniatowej, natomiast od 11
sierpnia 2014r. również w Opolu Lubelskim w Poradni Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia. Koordynator pieczy każdorazowo informował rodziny o terminach grup wsparcia. W spotkaniach uczestniczył psycholog PCPR w Opolu Lubelskim z/s w Poniatowej. Idea grupy wsparcia: idea samopomocy grupowej wzajemnej pomocy, korzystania z siły i wsparcia grupy jako pozaformalnego rodzaju pomocy. Uczestnicy sami stanowią dla siebie źródło wsparcia (emocjonalnego, informacyjnego, instrumentalnego), zasobów, inspiracji i motywacji do działania; korzystny wpływ grupy wsparcia opiera się na zaangażowaniu uczestniczących w niej osób, na ich gotowości do wprowadzania zmian w swoim życiu i rodzinie; w skład grupy wsparcia wchodzą osoby znajdujące się w różnych momentach tworzenia rodziny zastępczej, rodziny z różnymi doświadczeniami stąd możliwe jest uzyskiwanie i dawanie wsparcia w konkretnych sprawach (dzielenie się doświadczeniami, przeżywanymi emocjami, sposobami radzenia sobie). Formy działania uczestników grupy wsparcia: dzielenie się osobistymi doświadczeniami, dyskusja, wspólne poszukiwanie rozwiązań konkretnych kwestii i sytuacji, udzielanie sobie informacji zwrotnych, elementy psychoedukacji (miniwarsztat). Przewidywane korzyści z uczestnictwa w grupie wsparcia: uzyskiwanie i dawanie wsparcia w pełnieniu funkcji rodziny zastępczej, doskonalenie umiejętności wychowawczych, doskonalenie umiejętności radzenia sobie z emocjami, doskonalenie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach napięcia (stresu), inicjowanie i wzmacnianie pozytywnych zmian w systemie rodzinnym, pogłębienie wglądu w siebie (wzrost świadomości przeżywanych emocji, swoich przekonań, pragnień, potrzeb, wartości, celów, a także rozpoznanie własnych zasobów i rozumienie ograniczeń), przeznaczenie czasu dla siebie jako rodzica zastępczego, zapobieganie wyczerpaniu, wypaleniu. W 2014r. podczas spotkań grupy wsparcia dla rodzin zastępczych z powiatu opolskiego poruszano m.in. następujące tematy: - wspomaganie wychowanka w radzeniu sobie ze zmianą związaną z umieszczeniem go w rodzinie zastępczej / ze zmianą formy opieki, np. z placówki na rodzinę zastępczą, - reagowanie opiekuna w sytuacji doznawania krzywdy przez wychowanka, - bezradność i bezsilność rodziców zastępczych w procesie wychowania dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych w obliczu utrwalonych sposobów reagowania dzieci (historia rodzinna, doświadczenie traumy, w tym odrzucenia), niesubordynacji dzieci i braku szybkich skutków własnych oddziaływań wychowawczych (poczucie, że wychowanek podejmuje przemyślane działania mające na celu zburzenie dobrego samopoczucia rodzica 12
zastępczego) oraz w obliczu burzących komfort wychowanka zachowań rodziców biologicznych, - wątpliwości odnośnie do możliwości podejmowania decyzji w sprawie kontaktów wychowanka z członkami jego rodziny. W 2014r. z inicjatywy uczestników na jedno ze spotkań grupy wsparcia PCPR w Opolu Lubelskim z/s w Poniatowej zaprosiło radcę prawnego oraz funkcjonariuszy policji, którzy odpowiadając na potrzeby zebranych rodziców zastępczych, poruszyli następujące tematy: - procedury prawne, w tym możliwe do podjęcia przez policję, gdy wychowanek doznaje przemocy rówieśniczej w szkole, - procedury prawne możliwe do uruchomienia, gdy rodzic rozpoznaje u wychowanka przejawy demoralizacji, - procedury prawne możliwe do uruchomienia, gdy rodzic zostaje nieprawdziwie oskarżony przez wychowanka, np. o stosowanie wobec niego przemocy, i toczy się w tej sprawie postępowanie, - proces wysłuchania dzieci przez sąd, - możliwości udzielenia rodzinie wsparcia przez dzielnicowego, - prawny zakaz stosowania kar cielesnych, - przesłanki prawne do wytoczenia przez rodziców biologicznych powództwa o alimenty od swoich dzieci = wychowanków rodzin zastępczych, możliwości obrony wychowanków, - doprecyzowanie zakresu działań leżących po stronie służb, instytucji oraz niezbędnych do podjęcia przez samego rodzica zastępczego (konieczność i niezbędność jego udziału w uruchamianiu procedur oraz w trakcie ich trwania mechanizm obronny rodzica przed odpowiedzialnością za podjęcie restrykcyjnych działań wobec członka rodziny, np. własnego dziecka będącego rodzicem biologicznym dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej). 13
Instytucjonalna piecza zastępcza Inną formą pieczy zastępczej jest instytucjonalna piecza zastępcza sprawowana poprzez placówki opiekuńczo wychowawcze, regionalne placówki opiekuńczo terapeutyczne, interwencyjne ośrodki preadopcyjne. Liczba dzieci z powiatu opolskiego umieszczonych w instytucjonalnej formie pieczy zastępczej z roku na rok maleje. W roku 2014 w placówkach opiekuńczo wychowawczych przebywało łącznie 4 dzieci z powiatu opolskiego (w tym 3 osoby powyższej 18 roku życia). Szczegółowo pochodzenie dzieci z terenu powiatu opolskiego umieszczonych w placówkach opiekuńczo wychowawczych przedstawia Tabela nr 3. Tabela nr 3. Pochodzenie dzieci przebywających w placówkach opiekuńczo wychowawczych w 2014r. Gmina, z jakiej pochodzi dziecko Powiat, na terenie którego przebywa dziecko Liczba dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo wychowawczych Karczmiska Krasnystaw 1 Karczmiska Powiat Lublin 1 Opole Lubelskie Puławy 2 OGÓŁEM 4 Odpłatność za pobyt dzieci w placówkach opiekuńczo wychowawczych ponosi powiat ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem w placówce. Koszt pobytu dziecka w placówce opiekuńczo wychowawczej kształtuje się średnio w kwocie 3.771,15 zł miesięcznie. Szczegółowo koszt wydatków powiatu opolskiego w tym zakresie ilustruje Tabela nr 4. Tabela nr 4. Koszt utrzymania dziecka w poszczególnych placówkach opiekuńczo wychowawczych w roku 2014 Powiat, na terenie którego funkcjonuje placówka opiekuńczo wychowawcza Krasnystaw Powiat lubelski Puławy Średni miesięczny koszt utrzymania dziecka w placówce 3.931,00 zł 3.854,00 zł 3.528,44 zł 14
W 2014r. powiat opolski wydatkował łącznie kwotę 179.986,00 zł na pokrycie kosztów utrzymania dzieci z powiatu opolskiego przebywających w placówkach opiekuńczo wychowawczych na terenie innych powiatów. Od roku 2012 gmina, z której pochodzi dziecko umieszczone w pieczy zastępczej jest zobligowana do współfinansowania pobytu dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka placówce opiekuńczo wychowawczej. Wysokość odpłatności jest uzależniona od okresu pobytu dziecka: 10% w przypadku pobytu dziecka do roku w pieczy zastępczej, 30% w sytuacji, kiedy okres przebywania dziecka w pieczy wynosi od roku do 2 lat oraz 50% w przypadku pobytu dziecka w pieczy zastępczej powyższej 2 lat. W roku 2014 gminy dokonały zwrotu na rzecz powiatu opolskiego środków w kwocie łącznej 10.8775,68 zł. 15
Pomoc pełnoletnim wychowankom pieczy zastępczej Osoba pełnoletnia opuszczająca rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka lub placówkę opiekuńczo wychowawczą jest objęta pomocą mającą na celu jej życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem. Pomoc pieniężna na usamodzielnienie oraz pomoc pieniężna na zagospodarowanie jest przyznawana osobie usamodzielnianej, której dochód miesięczny nie przekracza kwoty 1.200,00 zł. Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki, na usamodzielnienie oraz na zagospodarowanie jest przyznawana osobie usamodzielnianej, która przebywała w pieczy zastępczej przez okres co najmniej: 3 lat w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą spokrewnioną, roku w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą niezawodową, rodzinę zastępczą zawodową, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo terapeutyczną. Warunkiem przyznania pomocy osobie usamodzielnianej jest złożenie przez nią wniosku oraz posiadanie indywidualnego programu usamodzielniania. Osoba usamodzielniana co najmniej rok przed osiągnięciem przez nią pełnoletniości wskazuje osobę, która podejmie się pełnienia funkcji opiekuna usamodzielnienia oraz przedstawia pisemną zgodę tej osoby. Wysokość pomocy na usamodzielnienie wynosi: w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą spokrewnioną nie mniej niż 3.300,00 zł, jeżeli przebywała w pieczy zastępczej przez okres co najmniej 3 lat, w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą niezawodową, rodzinę zastępczą zawodową, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo wychowawczą: - nie mniej niż 6.600,00 zł jeżeli przebywała w pieczy zastępczej przez okres powyżej 3 lat, - nie mniej niż 3.300,00 zł jeżeli przebywała w pieczy zastępczej przez okres od 2 do 3 lat, - nie mniej niż 1.650,00 zł jeżeli przebywała w pieczy zastępczej przez okres poniżej 2 lat, nie krócej jednak niż przez okres roku. Pomoc na usamodzielnienie może zostać wypłacona, w zależności od ustaleń indywidualnego programu usamodzielnienia, jednorazowo lub w ratach, nie później jednak niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 26 roku życia. W przypadku, gdy osoba usamodzielniana otrzymuje pomoc na kontynuowanie nauki, pomoc na usamodzielnienie jest wypłacana po zakończeniu pobierania pomocy na kontynuowanie nauki. Pomoc na kontynuowanie nauki przyznaje się osobie usamodzielnianej, jeżeli kontynuuje naukę. Wysokość pomocy wynosi nie mniej niż 500,00 zł miesięcznie i zostaje przyznana na czas nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 25. roku życia. Pomoc przysługuje w trakcie trwania, odpowiednio: roku szkolnego, roku akademickiego, kursu albo przygotowania zawodowego. 16
Pomoc na zagospodarowanie jest wypłacana jednorazowo, nie później niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 26. r.ż., w wysokości nie niższej niż 1.500,00 zł, a w przypadku osoby legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym bądź znacznym stopniu niepełnosprawności w wysokości nie niższej niż 3.000,00 zł. Pomoc na zagospodarowanie może być przyznana w formie rzeczowej. W skład pomocy na zagospodarowanie wchodzą m.in.: materiały niezbędne do przeprowadzenia remontu i wyposażenia mieszkania, sprzęt gospodarstwa domowego, pomoce naukowe, sprzęt rehabilitacyjny oraz sprzęt, który może służyć do podjęcia zatrudnienia. Pomocy w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych udziela powiatowe centrum pomocy rodzinie właściwe ze względu na miejsce osiedlenia się osoby usamodzielnianej. Pomoc ta polega na: redagowaniu wspólnie z wychowankiem wniosku o przyznanie mieszkania z zasobów mieszkaniowych gminy; zaopiniowaniu wniosku osoby usamodzielnianej o przyznanie mieszkania; skompletowaniu załączników do przyznania pobytu w mieszkaniu chronionym; wydaniu decyzji administracyjnej przyznającej pobyt w mieszkaniu chronionym; wskazaniu adresu burs i internatów szkolnych; całkowitym lub częściowym dofinansowaniu wynajmu pokoju lub stancji; udzielaniu wskazówek przy poszukiwaniu stancji. Pomoc w uzyskaniu zatrudnienia polega na wspieraniu usamodzielniającego się wychowanka w zdobyciu kwalifikacji zawodowych, uzyskaniu odpowiedniego wykształcenia zgodnego z możliwościami i aspiracjami życiowymi. Pomoc w uzyskaniu zatrudnienia polega równie na motywowaniu i zachęcaniu osoby usamodzielnianej do aktywizacji zawodowej oraz udzielaniu jej informacji na temat form i sposobów poszukiwania pracy. Pomocy udziela powiatowe centrum pomocy rodzinie ze względu na miejsce osiedlenia się osoby usamodzielnianej. Usamodzielniającym się wychowankom pieczy zastępczej zapewnia się również pomoc prawną i psychologiczną. W roku 2014r. w powiecie opolskim z w/w pomocy skorzystało 36 pełnoletnich wychowanków pieczy zastępczej, w tym: z pomocy na kontynuowanie nauki 36 osób, na usamodzielnienie 3 osoby, na zagospodarowanie w formie rzeczowej 1 osoba. W okresie sprawozdawczym wydatki związane z pomocą pieniężną dla pełnoletnich wychowanków wyniosły ogółem 164.759,89 zł, co ilustruje Tabela nr 5. Tabela nr 5. Wydatki powiatu opolskiego na pomoc pełnoletnim wychowankom 2014 Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki Pomoc pieniężna na usamodzielnienie Pomoc na zagospodarowanie Wysokość pomocy 144.996,79 14.822,10 4.941,00 17
Aktualnie z pobytu w mieszkaniach chronionych na terenie Miasta Lublin korzysta 2 wychowanków z terenu powiatu opolskiego. Wszystkich pełnoletnich wychowanków rodzin zastępczych i placówek opiekuńczo wychowawczych objęto pomocą w formie pracy socjalnej. 18
Poradnictwo specjalistyczne i interwencja kryzysowa Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Opolu Lubelskim z siedzibą w Poniatowej prowadzi poradnictwo specjalistyczne oraz działania w zakresie interwencji kryzysowej. W strukturze PCPR funkcjonują: Punkt Poradnictwa Specjalistycznego (PPS) oraz Punkt Interwencji Kryzysowej (PIK). PPS i PIK mieszkańcom powiatu opolskiego oferują: wsparcie rodziny w jej prawidłowym funkcjonowaniu w obrębie systemu rodzinnego i środowiska lokalnego; wspomaganie rodziny w sytuacjach trudnych; pomoc rodzinie w rozwiązywaniu problemów rozwojowych, kryzysowych; udzielanie rodzinie oraz jej poszczególnym członkom, wykazującym potrzebę wsparcia, wielozakresowej pomocy doradczej oraz w aktywnym uczeniu się umiejętności zaradczych. PPS i PIK prowadzą działania doradcze, interwencyjne oraz informacyjne. Dysponują również potencjałem w zakresie działań psychoedukacyjnych i profilaktycznych. Pomoc PPS i PIK udzielana jest przez zatrudnionych specjalistów w bezpośrednim kontakcie z klientem głównie w siedzibie PCPR, gdy zachodzi potrzeba również w rozmowie telefonicznej. PPS i PIK oferują pomoc bezpłatnie, bez konieczności uprzedniego rejestrowania się (z wyjątkiem terapii rodzinnej, gdzie zachodzi konieczność wcześniejszego zgłoszenia), z zachowaniem prawa klientów do ochrony danych osobowych, a także na życzenie klienta anonimowości. Według art. 46 ustawy o pomocy społecznej (tj. Dz. U. z 2013r. poz. 182, z późn. zm.), w zakres poradnictwa specjalistycznego wchodzą w szczególności: poradnictwo prawne, psychologiczne i rodzinne, z których dwa ostatnie realizują również zadania terapeutyczne. Do zadań Punktu Poradnictwa Specjalistycznego w PCPR w Opolu Lubelskim z/s w Poniatowej należy udzielanie rodzinie i poszczególnym jej członkom wielozakresowego poradnictwa rodzinnego: prawnego, psychologicznego, socjalnego oraz prowadzenie terapii (w tym terapii rodzinnej). W 2014r. z pomocy Punktu Poradnictwa Specjalistycznego skorzystały 164 osoby (udzielono im 203 porad), natomiast w terapii wzięło udział 91 osób z 28 rodzin. Art. 47 ustawy o pomocy społecznej (tj. Dz. U. z 2013r. poz. 182, z późn. zm.) określa, iż w ramach interwencji kryzysowej udziela się natychmiastowej specjalistycznej pomocy psychologicznej, a w zależności od potrzeb poradnictwa socjalnego lub prawnego, w sytuacjach uzasadnionych schronienia do 3 miesięcy. Celem interwencji kryzysowej jest przywrócenie równowagi psychicznej i umiejętności samodzielnego radzenia sobie, a dzięki temu zapobieganie przejściu reakcji kryzysowej w stan chronicznej niewydolności psychospołecznej. Zadania Punktu Interwencji Kryzysowej w PCPR w Opolu Lubelskim z/s w Poniatowej to: - diagnoza sytuacji kryzysowej, - udzielanie wsparcia emocjonalnego, informacyjnego, instrumentalnego, 19
- podejmowanie działań zmierzających do odzyskania przez osobę i rodzinę dotkniętą kryzysem zdolności do samodzielnego jego rozwiązania. - pokierowanie do odpowiednich instytucji i placówek pomocowych. W 2014r. z pomocy Punktu Interwencji Kryzysowej skorzystało 49 osób, którym udzielono 76 porad. W PPS i PIK dyżurują: prawnik, psycholog i pracownicy socjalni, natomiast psycholog-terapeuta prowadzi terapię. Zakres poradnictwa świadczonego w PPS oraz PIK: poradnictwo prawne z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, zabezpieczenia społecznego, ochrony praw lokatorów (pierwszeństwo w korzystaniu z porad prawnych mają osoby sprawujące rodzinną pieczę zastępczą), poradnictwo psychologiczne dla osób przeżywających kryzysy rozwojowe, trudności przystosowawcze, uwikłanych w przemoc w rodzinie, poradnictwo socjalne z zakresu informacji o prawach i uprawnieniach osób korzystających z pomocy społecznej. Terapia rodzinna w PPS prowadzona jest dla rodzin: doświadczających sytuacji kryzysowej w związku z zaburzeniami zachowania dziecka, z dzieckiem chorym i upośledzonym, z poszerzonym systemem rodzinnym (np. rodziny zrekonstruowane, rodziny zastępcze), po przeżyciach traumatycznych jednego lub kilku członków, w żałobie, zagrożonych rozpadem. Pierwszeństwo udziału w terapii rodzinnej mają osoby sprawujące rodzinną pieczę zastępczą i ich dzieci oraz dzieci umieszczone w pieczy zastępczej. 20
PRZECIWDZIAŁANIE PRZEMOCY W RODZINIE Poradnictwo oraz terapia Z poradnictwa oferowanego w Punkcie Poradnictwa Specjalistycznego oraz w Punkcie Interwencji Kryzysowej w PCPR w Opolu Lubelskim z/s w Poniatowej korzystają m.in. osoby uwikłane w przemoc w rodzinie. Są to przede wszystkim osoby doznające przemocy w rodzinie (zwykle kobiety), dużo rzadziej osoby, które są świadkami przemocy w rodzinie. W 2014r. ze wsparcia Punktu Poradnictwa Specjalistycznego oraz Punktu Interwencji Kryzysowej w PCPR w Opolu Lubelskim z/s w Poniatowej skorzystało 45 osób uwikłanych w przemoc w rodzinie (prawie wszystkie to osoby doznające przemocy w rodzinie) z 32 rodzin (15 osobom udzielono poradnictwa psychologicznego, 6 osobom poradnictwa prawnego, 2 osobom poradnictwa socjalnego, a 22 osoby wzięły udział w terapii). Działania profilaktyczne Realizując zapisy Powiatowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w Powiecie Opolskim na lata 2012 2015 dotyczące działań profilaktycznych (cel szczegółowy: Prowadzenie działań zapobiegających przemocy w rodzinie w powiecie opolskim), PCPR w Opolu Lubelskim z/s w Poniatowej w 2014r. wydrukowało ulotkę Stereotypy podtrzymujące przemoc w rodzinie. Treść ulotki obejmuje niektóre stereotypy bezpośrednio odnoszące się do przemocy w rodzinie oraz niektóre stereotypy wspierające zjawisko przemocy w rodzinie wraz z argumentami na ich nieprawdziwość. Treść ulotki opracował psycholog PCPR. Ulotka stanowi załącznik do niniejszego sprawozdania. W 2015r. ulotka zostanie udostępniona instytucjom i służbom w powiecie opolskim, z usług których korzystają osoby uwikłane w przemoc w rodzinie, a także przychodniom itp. placówkom, które ze względu na swoją ofertę gromadzą duże grupy mieszkańców powiatu. Ponadto PCPR w Opolu Lubelskim z/s w Poniatowej zrealizowało kolejną edycję programu Promowanie i wdrażanie umiejętności wychowawczych wolnych od przemocy. 21
Program Promowanie i wdrażanie umiejętności wychowawczych wolnych od przemocy W 2012r. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Opolu Lubelskim rozpoczęło realizację programu Promowanie i wdrażanie umiejętności wychowawczych wolnych od przemocy w ramach Powiatowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w Powiecie Opolskim na lata 2012 2015. Jest to program realizujący zadanie własne powiatu, o którym mowa w art. 6 ust. 3 pkt. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493, z późn. zm.), tj. opracowanie i realizacja programów służących działaniom profilaktycznym mającym na celu udzielenie specjalistycznej pomocy, zwłaszcza w zakresie promowania i wdrożenia prawidłowych metod wychowawczych w stosunku do dzieci w rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie. Realizację programu Promowanie i wdrażanie umiejętności wychowawczych wolnych od przemocy kontynuowano w roku 2014, organizując warsztat umiejętności wychowawczych Wychowuję nie krzywdzę oraz indywidualne konsultacje obie formy skierowane do rodziców z powiatu opolskiego, w rodzinach których istnieje zagrożenie przemocą wobec dzieci. Psycholog PCPR w Opolu Lubelskim z/s w Poniatowej przeprowadziła dwa warsztaty umiejętności wychowawczych Wychowuję nie krzywdzę. W jednym warsztacie uczestniczyli rodzice z gminy Poniatowa wytypowani i zmotywowani do udziału przez pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej w Poniatowej. Warsztat odbył się 10 października 2014r. W drugim warsztacie uczestniczyli rodzice zastępczy z terenu powiatu opolskiego. Warsztat odbył się 1 grudnia 2014r. Każdy warsztat trwał 1 dzień i dla uczestniczących w nim rodziców był nieodpłatny. Program warsztatu obejmuje następujące zagadnienia: rozróżnienie nieraniących metod wychowawczych od metod wychowawczych opartych na przemocy; perspektywa dziecka samopoczucie i motywacje dziecka, wobec którego rodzic stosuje raniące metody wychowawcze; samokontrola emocji rodzica w procesie wychowawczym. Korzyści dla uczestników warsztatu wynikają z faktu, iż w trakcie warsztatu rodzice mają możliwość: uzupełnienia swojej wiedzy na temat metod wychowawczych, przyjrzenia się stosowanym przez siebie metodom wychowawczym, zastanowienia się, z jakich powodów stosują konkretne metody wychowawcze, skupienia się na własnych emocjach jako rodzica, przeanalizowania, które metody wychowawcze krzywdzą dziecko, spojrzenia na niektóre metody wychowawcze oczami dziecka. 22
Indywidualne konsultacje dla rodziców PCPR w Opolu Lubelskim z/s w Poniatowej realizowało we współpracy z Ośrodkami Pomocy Społecznej: w Chodlu, w Wilkowie, w Poniatowej, w Józefowie nad Wisłą oraz dla rodziców zastępczych z terenu powiatu opolskiego. Pracownicy w/w OPS zdiagnozowali rodziców uczestników indywidualnych konsultacji, mieszkających na terenie danej gminy, to jest wytypowali i zmotywowali do udziału w konsultacjach rodziny, w których istnieje zagrożenie wystąpienia przemocy wobec dzieci. By ułatwić rodzicom dostęp do konsultacji, OPS udostępniły również na terenie gminy sale, w których poprowadzono konsultacje (jedynie konsultacje dla rodziców z gminy Poniatowa odbyły się w siedzibie PCPR). Koordynatorzy pieczy zastępczej PCPR w Opolu Lubelskim z/s w Poniatowej wytypowali i zmotywowali do udziału w konsultacjach rodziny zastępcze, w których istnieje zagrożenie wystąpienia przemocy wobec dzieci. Konsultacje dla tej grupy odbyły się w siedzibie PCPR. Każda rodzina (jeden lub oboje rodzice/opiekunowie) wzięła udział w 2-godzinnych konsultacjach psychologicznych dotyczących własnych metod wychowawczych, ze szczególnym naciskiem na wychowanie wolne od przemocy. Konsultacje poprowadził psycholog mający doświadczenie w pracy z rodziną z dzieckiem zatrudniony na umowę zlecenie. W indywidualnych konsultacjach wzięło udział 24 rodziców z 22 rodzin mieszkających na terenie powiatu opolskiego. Dodatkowym efektem indywidualnych konsultacji dla rodziców jest Diagnoza metod wychowawczych oraz systemu przekonań rodziców z powiatu opolskiego, w rodzinach których istnieje zagrożenie wystąpienia przemocy wobec dzieci dokonana przez psychologa prowadzącego konsultacje. Dokument ten może stanowić podstawę projektowania kolejnych działań na rzecz rodzin z powiatu opolskiego, w których występuje przemoc wobec dzieci lub zagrożenie wystąpienia przemocy wobec dzieci. 23
Grupa wsparcia dla osób doznających przemocy w rodzinie oraz zagrożonych przemocą w rodzinie W grudniu 2012r. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Opolu Lubelskim uruchomiło grupę wsparcia dla osób doznających przemocy w rodzinie oraz zagrożonych przemocą w rodzinie. W 2013r. i 2014r. kontynuowano spotkania grupy wsparcia Jest to grupa wsparcia dla dorosłych mieszkańców powiatu opolskiego, którzy: czują, że ktoś z ich bliskich rani ich swoim zachowaniem, słowem czują się od niego zależni, to on/ona decyduje o nich, czują się słabsi, nie czują się bezpiecznie w swoim domu, mają poczucie izolacji, odosobnienia, samotności, braku wsparcia ze strony innych ludzi, to, czego doznają w swojej rodzinie, nazywają przemocą, mają już za sobą doświadczenie doznawania przemocy w rodzinie, wyzwolili się i potrzebują o tym opowiedzieć. Uczestnicy grupy wsparcia dzielą się swoimi przeżyciami i uczuciami, mówią o swoich przekonaniach, wątpliwościach bez obawy przed krytyczną oceną lub radami. Jeśli nie są jeszcze gotowi mówić o sobie, po prostu są słuchają innych, czerpiąc z ich doświadczeń. Uczestnictwo w spotkaniach grupy wsparcia jest dobrowolne i bezpłatne. Można dołączyć do grupy w dowolnym momencie, opuścić ją, kiedy się chce i wrócić, gdy zachodzi taka potrzeba. Nie trzeba podawać swojego nazwiska, adresu. Nie ma konieczności wcześniejszego zgłaszania się, zapisywania, rejestrowania itp. W grupie wsparcia obowiązuje zasada dyskrecji uczestnicy są zobowiązani do pozostawienia tylko dla siebie tego, co mówią i słyszą podczas spotkań. W spotkaniach grupy wsparcia uczestniczy psycholog Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Opolu Lubelskim z/s w Poniatowej. Spotkania grupy wsparcia rozpoczęły się w grudniu 2012r. kontynuowane były w 2013r. i 2014r. W 2014r. odbywały się w dwóch miejscach w powiecie opolskim, to jest: w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Opolu Lubelskim z siedzibą w Poniatowej: co dwa tygodnie we wtorki w godzinach: 16.00 18.00, w Powiatowym Centrum Zdrowia Sp. z o.o. w Opolu Lubelskim w sali Poradni Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia: co dwa tygodnie w środy w godzinach 12.30 14.30. Korzyści z uczestniczenia w grupie wsparcia dla osób doznających przemocy w rodzinie oraz zagrożonych przemocą w rodzinie: spotkanie z życzliwymi osobami o podobnych doświadczeniach minimalizowanie poczucia osamotnienia, 24
możliwość dzielenia się tym, co ważne i trudne w atmosferze bezpieczeństwa i dyskrecji, uzyskanie wsparcia, np. w kwestii: - sposobów radzenia sobie z własnymi emocjami, - strategii obronnych przed raniącym zachowaniem członka rodziny, - informacji na temat procedur prawnych, - informacji o miejscach, w których możesz uzyskać pomoc, np. psychologiczną, prawną, uzyskanie wiedzy na temat: - mechanizmów psychologicznych przemocy w rodzinie, - mitów i stereotypów dotyczących przemocy w rodzinie, uczenie się: - obrony swoich praw i godności, - większej świadomości siebie: swoich potrzeb, pragnień, celów, mocnych stron, - wyrażania własnych potrzeb i ich zaspokajania, - wyrażania własnych emocji, - wyrażania własnego zdania, - niwelowania własnej bezradności, - brania odpowiedzialności za siebie, uwalnianie się od poczucia winy, koncentrowanie się na sobie i swojej zmianie wewnętrznej. W 2014r. podczas spotkań grupy wsparcia dla osób doznających przemocy w rodzinie oraz zagrożonych przemocą w rodzinie poruszano m.in. następujące tematy: - potrzeba asertywnej obrony swoich granic przed osobami z otoczenia pozarodzinnego, - rola wsparcia płynącego ze strony osób rozumiejących sposób funkcjonowania osoby doznającej przemocy w rodzinie, - proces otwierania się osoby doznającej przemocy w rodzinie na wsparcie, czynniki ułatwiające ten proces, - docieranie do przyczyn wchodzenia w rolę ofiary przemocy w rodzinie, tkwiących w rodzinie pochodzenia, - identyfikacja pozytywnych zmian we własnym funkcjonowaniu interpersonalnym oraz intrapsychicznym, - nawroty poddawania się wpływowi przekonań sprawcy przemocy i przyjmowanie jego punktu widzenia w kwestii odpowiedzialności za akt przemocy ( to moja wina ), - wtórne zranienia w kontaktach z pracownikami urzędów, instytucji, - wyjaśnianie działania cyklu przemocy w rodzinie, w tym szczególnie mechanizmu miodowego miesiąca, - wyjaśnianie związku pomiędzy chorobą alkoholową a stosowaniem przemocy wobec członków rodziny podkreślenie braku związku przyczynowo skutkowego pomiędzy tymi kwestiami, 25