Warszawa, 26 września 2014r. Pan Andrzej Jakubiak Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego 00-950 Warszawa Plac Powstańców Warszawy 1 LIST OTWARTY DO PANA ANDRZEJA JAKUBIAKA PRZEWODNICZĄCEGO KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO Szanowny Panie, W nawiązaniu do Pana pisma z dnia 18 września 2014r., przekazanego nam w dniu 18 września, uprzejmie informuję, że w opinii Stowarzyszenia Przywiązani do polisy nie jest prawdą twierdzenie, iż zasadniczym zadaniem Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) jest nadzór nad wypłacalnością instytucji finansowych. Cel sprawowania nadzoru przez KNF Zgodnie z Art. 2 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (t.j. Dz.U. z 2012, poz. 1149 ze zm.): Celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku również poprzez rzetelną informację dotyczącą funkcjonowania rynku, przez realizację celów określonych w szczególności w ustawie - Prawo bankowe, ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych ( ). Zgodnie z Art. 3 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (t.j. Dz. U. z 2012r., poz. 290 ze zm.): Celem nadzoru jest ochrona interesów osób ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków funduszy emerytalnych, uczestników pracowniczych programów emerytalnych, osób otrzymujących emeryturę kapitałową lub osób przez nie uposażonych. Działania Komisji Nadzoru Finansowego stoją w sprzeczności z powyższymi celami. KNF faktycznie zajmuje się jedynie wypłacalnością instytucji finansowych, zaś nie interesuje się 1
tym, skąd pochodzą środki finansowe tychże instytucji. Jednym słowem, środki finansowe instytucji finansowych mogą pochodzić z nielegalnych źródeł byleby instytucje finansowe były bogate i tym samym wypłacalne. Takie rozumienie obowiązków KNF jest sprzeczne z wyżej cytowanymi przepisami prawa obowiązującymi w Rzeczpospolitej Polskiej. KNF nie skorzystał z żadnego z przysługujących mu środków prawnych, aby zapobiec patologiom na rynku ubezpieczeń na życie. 1. Patologia: Ubezpieczyciele pobierali i nadal pobierają od konsumentów, w związku z rozwiązaniem umów ubezpieczenia na życie z UFK, opłaty (zwane opłatami likwidacyjnymi, opłatami za wykup lub w ogóle nie noszącymi żadnej nazwy) sięgające do 100% oszczędności zgromadzonych przez ubezpieczających i ubezpieczonych na rachunkach u ubezpieczycieli, pomimo wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznających takie opłaty za niedozwolone, czyli sprzeczne z prawem. Niewątpliwie zabieranie konsumentom oszczędności sprzyja wypłacalności i stabilności ubezpieczycieli, ale z pewnością nie służy interesom ubezpieczonych, bezpieczeństwu i zaufaniu konsumentów do rynku finansowego. 2. Patologia: Ubezpieczyciele zawierają umowy ubezpieczenia na życie z UFK, w których suma ubezpieczenia jest znikoma, rzędu 100 złotych lub 1000 złotych, co wskazuje, iż w rzeczywistości nie są one umowami ubezpieczenia a jedynie umowami inwestycyjnymi, bo nie ubezpieczają żadnego ryzyka. W przypadku tak znikomych kwot ubezpieczenia mamy w rzeczywistości do czynienia z nagminnym obchodzeniem przepisów ustawy o funduszach inwestycyjnych, przepisów wykonawczych do tejże ustawy oraz przepisów prawa o działalności maklerskiej, a pozory umowy ubezpieczeniowej są wykorzystywane by móc taką działalność prowadzić bez stosownych uprawnień. Tymczasem Przewodniczący KNF wstąpił do postępowania sądowego w celu obrony interesów ubezpieczyciela, z pominięciem interesów pozostałych uczestników rynku twierdząc, że taka umowa inwestycyjna jest ważna umową ubezpieczenia. Dowód: pismo z dnia 13 stycznia 2014r. Sygn. akt XVI AmC 2/14. Niewątpliwie konstruowanie przez ubezpieczycieli fikcyjnych umów ubezpieczenia na życie i oferowanie umów stricte inwestycyjnych sprzyja omijaniu rygorystycznych, wskazanych wyżej przepisów prawa, mających zapewnić bezpieczeństwo rynku finansowego. Powyższe z pewnością nie służy ani zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego ani jego przejrzystości i bezpieczeństwu. Konsument w celu nabycia produktu inwestycyjnego powinien być skierowany do biura maklerskiego, zaś w celu nabycia ubezpieczenia na życie do ubezpieczyciela lub licencjonowanego pośrednika ubezpieczeniowego. 2
3. Patologia: Ubezpieczyciele nabywali do UFK, tworzonych z oszczędności powierzanych im przez konsumentów, na podstawie zezwoleń wydawanych przez Przewodniczącego KNF, podejrzane aktywa, których wartość drastycznie spadała - w ciągu kilku tygodni o 50% i więcej. Tymczasem Przewodniczący KNF, wydawał kolejne decyzje zezwalające ubezpieczycielom na nabywanie takich aktywów, zamiast wszcząć kontrolę i wyjaśnić skandal finansowy. Nie zaniepokoiło KNF-u, że wszystkie te aktywa tak konsekwentnie i gwałtownie traciły na wartości. Na dowód powyższego przedstawiamy tabelaryczne zestawienie wartości jednostki uczestnictwa w poszczególnych ubezpieczeniowych funduszach kapitałowych, tworzonych przez TUnŻ Europa S.A. dla produktów o nazwach Pareto, Pareto II, Libra, Libra II i Libra III. Kod regulaminu Początkowa wartość jednostki uczestnictwa UFK określona w OWU Wartość jednostki uczestnictwa UFK w pierwszym dniu wyceny 2009_OFPAR_01_v01 200,00 zł 173,96 zł 2009_OFPAR_01_v02 200,00 zł 158,56 zł 2009_OFPAR_01_v03 200,00 zł 170,57 zł 2009_OFPAR_01_v04 200,00 zł 144,05 zł 2009_OFPARII_01_v03 200,00 zł 118,14 zł 2009_OFPARII_01_v04 200,00 zł 148,75 zł 2009_OFPARII_01_v05 200,00 zł 137,31 zł 2009_OFPARII_01_v06 200,00 zł 130,56 zł 2010_ULEM_01_v01 200,00 zł 119,09 zł 2010_ULEM2_01_v01 200,00 zł 125,35 zł 2010_USL1_01_v01 200,00 zł 142,50 zł 2010_USL2_01_v01 200,00 zł 99,54 zł 2010_USL3_01_v01 200,00 zł 94,84 zł 2010_USNF10_01_v01 200,00 zł 156,47 zł 2010_USNF11_01_v01 200,00 zł 146,60 zł 2010_USNF7_01_v01 200,00 zł 141,90 zł 2010_USNF8_01_v01 200,00 zł 135,06 zł 2010_USNF9_01_v01 200,00 zł 165,98 zł 2011_ULIB_01_v01 200,00 zł 120,96 zł 2011_ULIB2_01_v01 200,00 zł 125,47 zł 2011_ULIB3_01_v01 200,00 zł 87,32 zł 2011_ULIB4_01_v01 200,00 zł 149,83 zł 2011_ULIB5_01_v01 200,00 zł 134,08 zł 2009_GBPARII_01_v.04 200,00 zł 148,75 zł 2009_GBPARII_01_v.05 200,00 zł 137,31 zł 2009_GBPARII_01_v.06 200,00 zł 130,56 zł 2009_NBPAR_01_v.03 200,00 zł 170,57 zł 2010_USNF12_01_v01 200,00 zł 124,29 zł 3
2010_USNF13_01_v01 200,00 zł 128,89 zł KNF powołany do nadzoru nad rynkiem finansowym, wydając zezwolenia na nabywanie podejrzanych aktywów przyczynił się do tego, że pieniądze konsumentów znikały w niewyjaśnionych okolicznościach. Co więcej, KNF nie przeprowadził nawet prostej kontroli w celu wyjaśnienia, dlaczego aktywa regularnie traciły tak drastycznie na wartości. Takie postępowanie narusza bezpieczeństwo, przejrzystość oraz zaufanie do rynku finansowego, a także narusza interesy uczestników tego rynku ubezpieczających i ubezpieczonych. 4. Patologia: Ubezpieczyciele zawierali z bankami i firmami doradztwa finansowego (występującymi jako ubezpieczający) umowy grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie z UFK. Banki i firmy doradcze pobierały wynagrodzenie za czynności de facto pośrednictwa ubezpieczeniowego. Powyższe stanowiło obejście przepisów Ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym i doprowadziło do sytuacji, w której Przewodniczący KNF sam uznał, że nie jest powołany do sprawowania nadzoru nad ubezpieczającymi. Dowód: odpowiedź Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 26 września 2012r., na zapytanie posła Kazimierza Michała Ujazdowskiego z dnia 27 sierpnia 2012r., nr 1892. KNF od wielu lat nie nadzoruje ponad połowy rynku ubezpieczeń na życie. Dowód: Raport Rzecznika Ubezpieczonych z dnia 7 grudnia 2012r., pt. Ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym, str. 30. Sposoby wykonywania nadzoru, którymi dysponuje Przewodniczący KNF i których nie wykorzystuje Ustawa o działalności ubezpieczeniowej daje Przewodniczącemu KNF następujące możliwości: Art. 209. 1. Organ nadzoru może wydawać zalecenia w stosunku do zakładu ubezpieczeń w celu: 1) zapewnienia zgodności działalności zakładu ubezpieczeń z przepisami prawa, statutu lub planem działalności; 2) zapewnienia trwałej zdolności zakładu ubezpieczeń do wykonywania zobowiązań; 3) zapobieżenia naruszaniu interesów ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia. 2. W przypadku gdy zakład ubezpieczeń nie wykonuje w wyznaczonym terminie zaleceń, o których mowa w ust. 1, organ nadzoru może, w drodze decyzji, zobowiązać zakład ubezpieczeń do wykonania tych zaleceń. 4
Art. 212. 1. Jeżeli zakład ubezpieczeń nie wykonuje w wyznaczonym terminie decyzji, o której mowa w art. 209 ust. 2, lub wykonuje działalność z naruszeniem przepisów prawa, statutu, zawartych umów ubezpieczenia lub planu działalności lub nie udziela informacji lub wyjaśnień, organ nadzoru może, w drodze decyzji: 1) nakładać na członków zarządu zakładu ubezpieczeń lub prokurentów kary pieniężne do wysokości odpowiadającej trzykrotnemu przeciętnemu miesięcznemu wynagrodzeniu z ostatnich 12 miesięcy; 2) nakładać na zakład ubezpieczeń kary pieniężne do wysokości 0,5% składki przypisanej brutto uzyskanej przez zakład ubezpieczeń w roku poprzednim, a w przypadku gdy zakład ubezpieczeń nie prowadził działalności lub miał zbiór składki przypisanej poniżej 20 mln złotych do wysokości 100.000 złotych; 3) zawieszać w czynnościach członków zarządu zakładu ubezpieczeń do czasu rozpatrzenia wniosku o ich odwołanie, na najbliższym posiedzeniu organu uprawnionego do ich odwołania; zawieszenie w czynnościach polega na wyłączeniu z podejmowania decyzji za zakład ubezpieczeń, w tym w zakresie jego praw i obowiązków majątkowych; 4) występować do właściwego organu zakładu ubezpieczeń lub innego uprawnionego podmiotu z wnioskiem o odwołanie członka zarządu lub odwołanie udzielonej prokury. Zwracamy się z pytaniami do Pana Przewodniczącego: 1. Dlaczego nie wydał Pan zaleceń, aby ubezpieczyciele przestali stosować wysokie opłaty przy rezygnacji przez konsumenta z ubezpieczenia na życie z UFK, skoro są one bezprawne i rażąco naruszają interesy ubezpieczonych, co zgodnie orzekają polskie sądy? 2. Dlaczego nie wydał Pan zaleceń, aby ubezpieczyciele i tzw. ubezpieczający zaprzestali tworzenia i dystrybucji umów ubezpieczenia grupowego z UFK, stanowiących obejście przepisów prawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym? 3. Dlaczego nie wydał Pan zaleceń, aby ubezpieczyciele tworzyli produkty ubezpieczeniowe zabezpieczające ryzyko śmierci, a nie zwykłe produkty inwestycyjne, z pominięciem przepisów prawa o funduszach inwestycyjnych? 4. Dlaczego nie wyjaśnił Pan podejrzanych, regularnych spadków wartości aktywów UFK nabytych za Pana zezwoleniem? To, że podejmował Pan próby zmian przepisów prawa, w żaden sposób nie usprawiedliwia faktu, że od 2006 roku KNF nie wykorzystał istniejących instrumentów prawnych w celu ochrony rynku finansowego i ochrony praw konsumentów (ubezpieczonych i ubezpieczających). Z nieudanych prób ubezpieczeni nie odnieśli żadnych korzyści. Tysiące ludzi zostało pozbawionych oszczędności swojego życia, a Pan wszczyna kampanię informującą, że skoro konsument podpisał jednostronną umowę podsuniętą mu przez ubezpieczyciela lub pośrednika, to musi ponieść konsekwencje swoich decyzji. Traktuje Pan konsumentów najliczniejszego uczestnika rynku finansowego, bez którego rynek ten upadnie z jawnym lekceważeniem. Pana zdaniem konsument ma sobie radzić sam z nieuczciwymi praktykami rynkowymi stosowanymi przez instytucje finansowe i z produktami, które są sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa. To po co konsumentom taki nadzór finansowy? 5
W ślad za stanowiskiem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wyrażonym w decyzji częściowej nr RWR 44/2013 z dnia 31 grudnia 2013 r., dodać należy, iż: nawet od najbardziej ostrożnego i uważnego konsumenta nie można wymagać, aby kwestionował legalność zapisów umowy łączącej go z zakładem ubezpieczeń. Takie postępowanie wymaga bowiem fachowej wiedzy prawniczej ( ) U podstaw prawa konsumenckiego leży prawo każdego konsumenta do nabycia towaru lub usługi, na podstawie uczciwej umowy skonstruowanej zgodnie z prawem, bez niedozwolonych postanowień umownych. Obowiązek ochrony praw konsumentów przez władze publiczne wynika wprost z art. 76 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Pan kierując Komisją Nadzoru Finansowego ma obowiązek dbać o to, by ubezpieczeni mogli bezpiecznie dla siebie korzystać z usług ubezpieczeniowych. W naszym przekonaniu tego obowiązku i Pan i kierowana przez Pana Komisja nie wypełnia. Oczekujemy od Pana pilnej odpowiedzi na nasze pytania. List opracowany pod względem prawnym przy wsparciu radcy prawnego Anny Lengiewicz z kancelarii prawniczej Lengiewicz Wrońska Berezowska i Wspólnicy. 6