CASE-Doradcy Sp. z o.o. Analiza krajowego rynku wyrobów tytoniowych i perspektywy rozwoju

CASE-Doradcy Sp. z o.o. Analiza krajowego rynku wyrobów tytoniowych i perspektywy rozwoju Dr Andrzej Cylwik Magda Głębocka

Branża tytoniowa - ważny element polskiej gospodarki Polska jest największym producentem wyrobów tytoniowych w Europie - 70% produkcji, o wartości 1,7 mld EUR, przeznaczone jest do innych państw. Branża generuje dochody budżetu państwa w wysokości ponad 23 mld zł rocznie (akcyza + VAT) Przemysł tytoniowy daje zatrudnienie ponad 60 tys. osób Najwięksi producenci wyrobów tytoniowych w Polsce: Philip Morris Polska British American Tobacco Japan Tobacco International Imperial Tobacco

Struktura rynku tytoniowego w Polsce W skład całkowitej konsumpcji wchodzi legalna sprzedaż, wymiana zagraniczna oraz szara strefa. Sprzedaż wyrobów tytoniowych opiera się głównie na papierosach, a w następnej kolejności na tytoniu do palenia oraz cygarach i cygaretkach. Źródło: Szara strefa wyrobów tytoniowych w latach 2011-2014. Nowe trendy i zagrożenia, PRP 2014

Legalna sprzedaż papierosów w Polsce [mld szt.]. Legalna sprzedaży papierosów W ciągu ostatnich 5 lat udział legalnej konsumpcji w całkowitej konsumpcji wyrobów tytoniowych spadł w Europie o 2,25 p.p. (102,7 mld szt.), zaś w Polsce o 4,57 p.p., (15,32 mld szt.). Przyczyny spadku legalnej konsumpcji papierosów: 70 60 57,32 55,55 52,15 wzrost obciążeń podatkowych (wzrost cen) 50 40 46,63 42,00 szara strefa 30 substytuty ( m.in. e-papierosy) 20 rzucanie palenia 10 0 2010 2011 2012 2013 2014

Dyrektywa 2011/64/UE Od 1 stycznia 2014 r. całkowity podatek akcyzowy od papierosów wynosi: co najmniej 60% średniej ważonej detalicznej ceny sprzedaży (WAP), nie mniej niż 90 EUR za 1000 szt. papierosów (niezależnie od WAP). okres przejściowy dla Polski do 01.01.2018 r. Stawka akcyzy na papierosy od 01-01-2014 wynosi 206,76 zł za 1000 szt. oraz 31,41% ceny detalicznej 2014 Akcyza minimalna = 392,86 zł/1000 szt., czyli ponad 94 EUR 2015 Akcyza minimalna = 408,67 zł/1000 szt., czyli prawie 102 EUR Polska już w 2014 r. przekroczyła minimalny poziom akcyzy wyznaczony przez Unię Europejską.

Stawki akcyzy na wyroby tytoniowe w Polsce W ciągu ostatnich 5 lat wzrost stawki podatku akcyzowego na: papierosy wyniósł ponad 40% (o 60 zł/1000szt.), tytoń do palenia wyniósł prawie 44% (o 43zł/kg), cygara i cygaretki wyniósł ponad 19% (o 45zł/1000szt.).

Średnia ważona cena sprzedaży papierosów (WAP) W ciągu ostatnich 5 lat WAP wzrosła o prawie 62% w wyniku wzrostu stawek podatku akcyzowego. Podatki (VAT i akcyza) stanowią obecnie 82,27% średniej ważonej ceny paczki papierosów.

Dochody budżetowe z tytułu akcyzy i VAT W praktyce gospodarczej zrealizowała się koncepcja tzw. krzywej Laffera. Z roku na rok, w miarę przesuwania się w prawo po krzywej Laffera, wpływy do budżetu z tytułu akcyzy wzrastały w tempie malejącym, aż w 2013r. odnotowano ujemne tempo wzrostu dochodów budżetowych (-2,15%). W 2014 r. dochody budżetu państwa z tytułu akcyzy od wyrobów tytoniowych spadły o 1,6%, a z tytułu 25,00 VAT o 3,9 %. 20,00 4,7 5,2 5,3 5,1 4,9 15,00 10,00 17,40 18,30 18,60 18,2 17,9 5,00 0,00 2010 2011 2012 2013 2014 Doch budżetowe z akcyzy na wyroby tytoniowe Doch budżetowe z VAT

Rozwój szarej strefy Wielkość szarej strefy w Polsce szacuje się na około 25% rynku wyrobów tytoniowych ogółem i jest to jeden z najwyższych wskaźników w Europie. W skład szarej strefy w kontekście handlu wyrobami tytoniowymi wchodzi m.in.: przemyt papierosów z innych krajów, nielegalna produkcja papierosów, nielegalne wytwarzanie papierosów, w tym z tzw. cygar imprezowych, handel liśćmi tytoniu nieobjętymi podatkiem akcyzowym (do końca 2012r.), nielegalne wytwarzanie tytoniu do palenia. Procentowy udział szarej strefy w obrocie papierosami z roku na rok rośnie.

Szara strefa a czynniki geograficzne

Szara strefa a czynniki geograficzne Szara strefa jest silnie zakorzeniona w rejonach przygranicznych oraz w centralnej Polsce. Bez skutecznych regulacji związanych z monitorowaniem łańcucha dostaw należy liczyć się ze stabilizacją, a nawet wzrostem, szarej strefy na rynku wyrobów tytoniowych.

Działania niezbędne do prawidłowego funkcjonowania i rozwoju rynku wyrobów tytoniowych Działania MF w zakresie podatku akcyzowego od wyrobów tytoniowych: 01.01.2013 objęcie podatkiem akcyzowym suszu tytoniowego; 01.01.2014 doprecyzowanie definicji suszu tytoniowego; 01.01.2015 zmiana sposobu opodatkowania cygar i cygaretek (zł/kg) oraz opodatkowanie wytwarzania papierosów przy użyciu maszyn do automatycznego nabijania gilz papierosowych. Działania do realizacji: Obowiązek oznakowania cygar i cygaretek znakami akcyzy do końca 2015 r. Uszczelnienie systemu obrotu wyrobami tytoniowymi i suszem tytoniowym w zakresie działalności pośredniczących podmiotów tytoniowych (PPT) Wprowadzenie systemu Track and Trace przy jednoczesnej poprawie skuteczności kontroli dzięki elektronicznym znakom akcyzy. Dla zachowania efektywności systemu podatkowego od wyrobów tytoniowych jest konieczna ciągła obserwacja tendencji rynkowych i elastyczne dostosowywanie przepisów podatkowych do pojawiających się na rynku nowych produktów.

Uszczelnienie systemu obrotu wyrobami tytoniowymi i suszem tytoniowym Do najważniejszych zmian zawartych w przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 2 czerwca 2015 projekcie nowelizacji ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw zalicza się: 1. wprowadzenie obowiązku rejestracji Pośredniczących Podmiotów Tytoniowych (PPT), 2. wprowadzenie obowiązku składania zabezpieczenia akcyzowego przez PPT jako warunku wpisania na listę PPT, 3. wprowadzenie obowiązku prowadzenia przez PPT ewidencji suszu tytoniowego, 4. wprowadzenie możliwości dokonywania obrotu suszem tytoniowym przez podmiot zagraniczny za pośrednictwem oddziału na terytorium kraju lub pełnomocnika na potrzeby podatku akcyzowego, 5. wyłączenie grup producentów suszu tytoniowego z wymogu uzyskania statusu PPT w celu dokonywania obrotu suszem bez podatku akcyzowego.

Wprowadzenie systemu Track and Trace i elektronicznych znaków akcyzy na wyroby tytoniowe. Track and Trace (T&T) jest systemem umożliwiającym śledzenie produktu w całym łańcuchu dostaw od producenta przez hurtownika, dystrybutorów aż do sprzedawcy detalicznego. Zgodnie z Dyrektywą Tytoniową, od 2019 roku, na terenie Państw Członkowskich Unii Europejskiej będzie obowiązek stosowania systemu śledzenia ruchu i pochodzenia wyrobów tytoniowych. Wprowadzenie systemu T&T rozbudowanego o funkcję elektronicznych znaków akcyzy ułatwi administracji państwowej ustalenie kiedy oryginalne produkty opuściły produkcję oraz poszczególne kanały sprzedaży, a także momentu powstania zobowiązania podatkowego i jego wysokości. Wybrany system powinien być interoperacyjny, czyli dający możliwość korzystania bez potrzeby stosowania dodatkowych, skomplikowanych urządzeń.

Kierunki rozwoju branży tytoniowej i e-papierosowej

E-papieros definicja nowego wyrobu Papieros elektroniczny oznacza wyrób, który może być wykorzystywany do spożycia pary zawierającej nikotynę za pomocą ustnika lub wszelkie elementy tego wyrobu, w tym kartridże, zbiorniczki i urządzenia bez kartridża lub zbiorniczka. Papierosy elektroniczne mogą być jednorazowego użytku albo wielokrotnego napełniania, za pomocą pojemnika zapasowego lub zbiorniczka lub też wielokrotnego ładowania za pomocą kartridży jednorazowych Źródło: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/40/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzedaży wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów oraz uchylająca dyrektywę 2001/37/WE

E-papierosy udział i struktura rynku Udział w rynku światowym 8,8% 0,5% 0,2% 90,5% W Polsce okazjonalne stosowanie e-papierosów deklaruje ok. 3% Polaków. W Polsce rozpowszechnienie stosowania e-papierosów szacuje się na 1,5-1,8 mln osób. e-papierosy snus papierosy tytoń bezdymny Źródło: Citi GPS: Global Perspectives & Solutions. April 2013

E-papierosy rozwój rynku wraz z prognozami do 2047r. 2030 2047 2010-2012 Gwałtowny rozwój rynku e-papierosów (ang. CAGR = 57%) Wharton, University of Pennsylvania 2012 2013 Sprzedaż e-papierosów osiągnęła 1 mld USD, z czego ok. 58% w Ameryce Citi GPS Global Perspectives & Solutions Trzykrotny wzrost sprzedaży e-papierosów Prognozowany 17-krotny wzrost sprzedaży e-papierosów Euromonitor international The tobacco industry at a crossroads: cigarettes growth falters as focus falls on alternatives. Przekroczenie przez e-papierosy poziomu sprzedaży papierosów tradycyjnych Bloomberg Businessweek, Ploom s e-cigarettes and vaporizers use real tobacco,

Nowatorski wyrób tytoniowy - definicja Wyrób tytoniowy, który nie jest żadnym z następujących: papieros, tytoń do samodzielnego skręcania papierosów, tytoń fajkowy, tytoń do fajki wodnej, cygaro, cygaretka, tytoń do żucia, tytoń do nosa lub tytoń do stosowania doustnego; oraz zostaje wprowadzony do obrotu po dniu 19 maja 2014 r. Źródło: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/40/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzedaży wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów oraz uchylająca dyrektywę 2001/37/WE

Nowatorskie wyroby tytoniowe - przykłady Ploom Model One Ploom Model Two Ploom Pax IQOS W powyższych produktach zastosowano technologię podgrzewania tytoniu (bez spalania) co powoduje redukcję substancji szkodliwych.

Opodatkowanie nowatorskich wyrobów tytoniowych i e- papierosów Zgodnie z obowiązującymi przepisami unijnymi, e-papierosy oraz nowatorskie wyroby tytoniowe nie podlegają obecnie opodatkowaniu podatkiem akcyzowym, gdyż nie są produktami przeznaczonymi/ nadającymi się do palenia w swej pierwotnej postaci, a tym samym nie spełniają definicji wyrobów tytoniowych; Pojawiają się sygnały świadczące o tym, że Unia Europejska rozważa objęcie tej kategorii produktów zharmonizowanym podatkiem akcyzowym (spotkanie Grupy Roboczej Wysokiego Szczebla do Spraw Podatkowych Rady Unii Europejskiej w dniu 5 lutego 2015r. czy spotkanie w ramach Programu FISCALIS w dniu 18 lutego 2015 r.).

Opodatkowania e- papierosów oraz nowatorskich wyrobów tytoniowych - doświadczenia E-papierosy W Portugali stawka podatku akcyzowego wynosi 0,6 EUR/ml e-płynu zawierającego nikotynę, We Włoszech stawka podatku akcyzowego wynosi 0,34EUR/ml e-płynu bez względu czy płyn zawiera czy nie zawiera nikotyny; Nowatorskie wyroby tytoniowe W Portugalii nowatorski wyrób tytoniowy (IQOS) został opodatkowany podatkiem mieszanym, tj. 20% stawką procentową + stawką kwotową w wymiarze 75 EUR/kg; We Włoszech IQOS został obłożony podatkiem kwotowym w wysokości 50% podatku na papierosy od średniej ważonej ceny detalicznej (60 EUR/1000 szt.).

Opodatkowania nowatorskich wyrobów tytoniowych i e- papierosów Rosnąca popularność e-papierosów oraz rozwijający się rynek nowatorskich wyrobów tytoniowych sugeruje, że z punktu widzenia budżetu państwa, byłoby wskazane umiarkowane nałożenie podatku akcyzowego na tego rodzaju produkty; Przed polskim ustawodawcą stoi szereg decyzji do podjęcia w zakresie ewentualnego opodatkowania e-papierosów oraz nowatorskich wyrobów tytoniowych, w tym m.in.: nałożenie podatku akcyzowego czy też nie; wybór struktury podatku (stawka procentowa czy kwotowa); wysokość podatku.

Opodatkowania nowatorskich wyrobów tytoniowych i e- papierosów Opodatkowanie e-papierosów oraz nowatorskich wyrobów tytoniowych podatkiem akcyzowym wymaga odrębnego podejścia ze względu na specyfikę tych produktów (mieszanka tytoniu vs liquid). Struktura stawki akcyzy powinna być ustalona na poziomie, który nie doprowadzi do zbyt wysokiej ceny detalicznej, co w efekcie końcowym może spowodować istotne zmniejszenie popytu na e-papierosy i/lub nowatorskie wyroby tytoniowe oraz zahamowanie rozwoju tego segmentu rynku, szczególnie w obliczu ich niższej szkodliwości.

Wnioski końcowe i rekomendacje

Wnioski końcowe Branża tytoniowa jest ważnym elementem gospodarki polskiej - corocznie generuje ponad 23 mld PLN z tytułu podatku VAT i akcyzy oraz daje zatrudnienie ponad 60 tys. osób; W ciągu ostatnich 5 lat w wyniku wzrostu stawek podatku akcyzowego średnia cena papierosów wzrosła o prawie 62%, przy czym VAT i akcyza stanowią obecnie 82,27%. Na rynku europejskim i krajowym występuje tendencja spadkowa liczby palaczy oraz legalnie sprzedawanych papierosów; W ostatnich latach wzrasta udział papierosów nabywanych w szarej strefie (6,14 mld szt.), a jej niekontrolowany rozwój stanowi zagrożenie zarówno dla dochodów budżetowych, jak i dla legalnego biznesu; W 2013 r. po raz pierwszy od 10 lat odnotowano ujemne tempo wzrostu dochodów budżetowych z akcyzy (-2,15%) przekroczenie optimum na krzywej Laffera; MF podjęło już szereg działań zakresie podatku akcyzowego od wyrobów tytoniowych, jednak dla zachowania efektywności systemu podatkowego konieczna jest ciągła obserwacja tendencji rynkowych i elastyczne dostosowywanie przepisów do pojawiających się na rynku nowych produktów.

Wnioski końcowe W ostatnich latach obserwuje się istotną dywersyfikację rynku wyrobów tytoniowych, na którym rosnącą popularnością cieszą się e-papierosy; nową kategorią, która niedługo powinna pojawić się na polskim rynku, będą nowatorskie wyroby tytoniowe; E-papierosy oraz nowatorskie wyroby tytoniowe są produktami o właściwościach umożliwiających istotną redukcję narażenia konsumentów i ich otoczenia na substancje toksyczne oraz kancerogenne; Przy obecnej dynamice rozwoju prognozy sugerują możliwą zmianę struktury rynku wyrobów tytoniowych na rzecz wzrastającego udziału e-papierosów ; Nałożenie umiarkowanego podatku akcyzowego na e-papierosy oraz nowatorskie wyroby tytoniowe jest racjonalne z perspektywy budżetu państwa; Włączenie e-papierosów oraz nowatorskich wyrobów tytoniowych do grupy produktów objętych zharmonizowanym podatkiem akcyzowym staje się wysoce prawdopodobne.

Rekomendacje 1. Jak najszybsza implementacja dyrektywy 2014/40/UE do prawa krajowego. 2. Rozpoczęcie przygotowań do wdrożenia systemu Track and Trace w połączeniu z wprowadzeniem elektronicznych znaków akcyzy. 3. Kontynuacja działań skierowanych przeciwko przemytowi papierosów z krajów ościennych. 4. Wprowadzenie obowiązku oznaczania cygar i cygaretek znakami akcyzy. 5. Jak najszybsze uchwalenie przez Sejm nowelizacji ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw przyjętego przez RM w dniu 2 czerwca 2015. 6. Wprowadzenie racjonalnego kwotowego podatku akcyzowego na nowatorskie wyroby (w powiązaniu z wagą zawartej w nich mieszanki tytoniu) oraz na płyny do e- papierosów (1 ml płynu bez względu na zawartość nikotyny).

Dziękuję za uwagę! Jaki jest Twój przekaz?