drogi, szlaki i bezdroża pieszo, rowerem i kajakiem po Jastrowiu i okolicy

drogi, szlaki i bezdroża pieszo, rowerem i kajakiem po Jastrowiu i okolicy

Przedmowa do albumu Przyroda to największe bogactwo położonej wśród lasów, pomiędzy rzekami Gwdą, Piławą i Rurzycą gminy Jastrowie. Teren naszej gminy to przede wszystkim lasy, pokrywające ponad 70 procent powierzchni. Przepływające przez gminę rzeki, dopływy największej w naszym regionie Gwdy, urozmaicają krajobraz, tworząc na swojej drodze rozlewiska oraz czyste, malowniczo położone jeziora. W takim otoczeniu żyją mieszkańcy siedmiu wiosek i miasta Jastrowie. Walory przyrodnicze regionu dostrzeżono już na początku ubiegłego wieku. W latach trzydziestych powstał jeden z pierwszych na tych terenach, znajdujący się u źródeł Rurzycy rezerwat przyrody Diabli Skok. Dzisiaj w naszej gminie istnieją trzy rezerwaty obejmujące łącznie niemal tysiąc hektarów. Ponad połowa obszaru została zaliczona do europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000 Puszcza nad Gwdą i Dolina Rurzycy. Album, który powstał dzięki zaangażowaniu grupy ludzi skupionych przy Stowarzyszeniu Inicjatyw Lokalnych HORYZONT oprowadza Państwa po Jastrowiu i okolicy ścieżkami pieszymi i rowerowymi, szlakami kajakowymi, oraz dawnymi, nieistniejącymi już trasami regionalnej kolei. Ukazuje najpiękniejsze krajobrazy, najciekawsze obiekty oraz drobiazgi, które trudno dostrzec w nacechowanym pośpiechem codziennym życiu. Zapraszam do zapoznania się z publikacją i życzę by stała się dla Państwa inspiracją do odwiedzenia przedstawionych w niej miejsc, odszukania tajemniczych zakątków i dostrzeżenia uroków naszej okolicy. Burmistrz Gminy i Miasta Jastrowie Piotr Wojtiuk

Wokół Jastrowskich Jezior Ścieżki pieszo-rowerowe Wokół Jastrowskich Jezior powstały w 2004 roku w ramach działań edukacyjno-ekologicznych tutejszego nadleśnictwa przy współudziale gminy Jastrowie. Wytyczone szlaki mają niemal 18 kilometrów długości i wiodą przez najciekawsze zakątki wokół jezior Dużego, Środkowego i Małego. Trasy skonfigurowano tak, by każdy mógł wybrać optymalną dla swoich potrzeb i możliwości. Wszystkie trasy rozpoczynają się przy szosie złotowskiej, na granicy lasu gdzie postawiono symboliczną bramę ścieżki rowerowej. Najkrótsza z tras licząca 4,5 kilometra biegnie prosto obok stadionu miejskiego. Następnie skręca w prawo na wysokości drogi prowadzącej na plażę miejską, mijając ośrodki wypoczynkowe na Jeziorem Dużym. W miejscu połączenia jezior ścieżka dochodzi niemal do ich brzegu, gdzie zlokalizowana jest niewielka wiata wypoczynkowa wyposażona w stolik i ławki. Dalej szlak wiedzie wąską ścieżką nad jeziorem na wschód, a gdy jezioro się kończy odbija w górę i doprowadza turystę do rozstajów dróg tutaj można wybrać: dalszą wędrówkę co oznacza skręt w prawo lub powrót do miasta oznaczający skręt w lewo. Ci którzy skręcają w prawo znajdują się na drugiej z wyznaczonych tras tędy można dojechać do przesmyku pomiędzy Jeziorami Małym i Dużym. Po przeprawie przez mostek znowu trzeba dokonać wyboru skręt w prawo oznacza jazdę najtrudniejszą ścieżką - wokół Jeziora Małego. Po drodze można zrobić przystanek przy punkcie widokowym, zatrzymać się przy niewielkim kąpielisku i dojechać polną drogą na ulicę Słowackiego. Na północ od najdłuższej ścieżki nad rzeką Młynówką znajduje się rezerwat torfowiskowy Kozie Brody. Można w nim spotkać kilka gatunków rodzimych storczyków: kukułki szerokolistnej, plamistej i krwistej, listery jajowatej oraz kruszczyka błotnego. Wybierając za mostkiem drogę w lewo mijamy stanicę harcerską, dojeżdżamy do Dzikiej plaży kąpieliska z pomostem, następnie przejeżdżamy obok miejsca biwakowania i wiaty turystyczno-edukacyjnej udostępnionych turystom przez Nadleśnictwo Jastrowie. Za wiatą skręcamy w prawo i dojeżdżamy do szosy złotowskiej, jadąc wzdłuż niej wytyczoną ścieżką dojedziemy do punktu startowego. Każdy turysta oprócz wytyczonych szlaków ma możliwość odwiedzenia innych interesujących miejsc położonych w pobliżu jezior. Najczęściej odwiedzana jest położona nad Jeziorem Dużym plaża miejska, z pomostami, wypożyczalnią sprzętu pływającego, boiskiem do siatkówki plażowej. Nad plażą, na terenie leśnym położone są dwa ośrodki wypoczynkowe Leśna Chata i Leśnik. Nieco dalej, pomiędzy Jeziorem Dużym, a rzeką Gwdą znajduje się pensjonat Uroczysko. Gwda to kolejna atrakcja tej okolicy. Jest największą rzeką regionu, stanowiącą ujście dla wszystkich mniejszych rzek i cieków powiatu złotowskiego. Znajduje się tu elektrownia wodna zbudowana w latach trzydziestych XX wieku i sztuczny zbiornik wodny nazywany Zalewem Jastrowskim. Nad zalewem istnieje dobrze zorganizowana sieć parkingów wędkarskich i miejsc do wędkowania. Oprócz wędkarzy na ryby przylatuje tu także para bielików. Nad Gwdą można także wypatrzyć kanię rudą, błotniaki, żurawie i czaple. Teren nad samą rzeką porośnięty jest olsami i podmokłymi łęgami. Powyżej doliny dominują charakterystyczne dla całej okolicy bory sosnowe. Jastrowie początek trasy fot. K.Dymek

fot. J. Żmuda fot. J. Żmuda Plaża miejska - fot. K. Dymek fot. K. Dymek fot. D. Żmuda

Elektrownia wodna - fot. K. Dymek zając fot. K. Dymek chrobotek fot. J. Żmuda wawrzynek wilczełyko fot. J. Żmuda

wschód słońca nad zalewem jastrowskim fot. A. Głowacka fot. J. Żmuda

Sosnowa Góra Sosnowa Góra jest najwyższym wzniesieniem w okolicach Jastrowia i drugim co do wysokości na terenie całej gminy. Ścieżka rowerowa wiodąca na jej szczyt ma długość około 4,3 km. W swoim przebiegu trasa jest zróżnicowana pod względem trudności. Trasa rozpoczyna się przy ulicy Kilińszczaków w Jastrowiu i biegnie dalej drogą gruntową wzdłuż linii kolejowej Piła Szczecinek. Wyruszając spod Publicznego Gimnazjum w Jastrowiu możemy odwiedzić rosnący na dziecińcu szkoły jedyny w mieście pomnik przyrody lipę drobnolistną Marylę. Po lewej stronie mijamy kompleks sportowy z halą sportowo-widowiskową oraz boiska zbudowane ramach programu Orlik 2012. Za przejazdem kolejowym, po lewej stronie, na niewielkim wzgórzu znajduje się blisko 300-letni zabytkowy kirkut żydowski. Poza zabytkowymi macewami występuje tam kilka gatunków chronionych roślin, m.in. konwalia majowa, przylaszczka, bluszcz. Już po przejechaniu kilkuset metrów rowerzystów czeka stromy podjazd na wzniesienie. Znajduje się na nim wybudowana w 2010 roku platforma widokowo-edukacyjna. Podziwiając panoramę Jastrowia i okolic turysta może zapoznać się z historią miasta zapisaną na kartach dziewiętnastowiecznego Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego. Po zjeździe z punktu widokowego trasa biegnie pomiędzy torem kolejowym a wzniesieniami, nazywanymi Pagórkami Jastrowskimi. Równolegle do trasy rowerowej grzbietami pagórków przebiega leśna ścieżka, spacerując po której, można podziwiać panoramę miasta. Z uwagi na zbyt duży stopień trudności nie jest ona oznakowana i przygotowana do turystyki rowerowej. W dalszym biegu trasa skręca w lewo. Wśród pól czeka na rowerzystę blisko kilometrowy podjazd. Trud pokonywania jastrowskich wzniesień wynagradzają ciekawe krajobrazy, a także możliwość obserwacji wielu gatunków ptaków. Jak wykazały niedawno przeprowadzone badania na polach i w lasach przylegających do ścieżki występuje blisko 100 gatunków ptaków, w tym wymienione w Polskiej Czerwonej Księdze bielik, błotniak zbożowy, kania ruda, czy orlik krzykliwy. W lesie jednostajny, wyczerpujący podjazd zmienia się urozmaiconą, krętą i pofałdowaną trasę. Najtrudniejszy jest ostatni etap wiodący na szczyt. Różnica wzniesień na niespełna 200 metrowym odcinku wynosi prawie 35 metrów. Wierzchołek Sosnowej Góry oznaczono rzeźbą autorstwa Pana Bronisława Suchego obrazującą bogactwo przyrodnicze okolic wzniesienia. Znajduje się tam również tablica informująca o historii nadania wzniesieniu nazwy geograficznej. Panorama przy podjeździe fot. P. Kozłowski

platforma widokowa fot. J. Ramucki Kirkut żydowski fot. R. Koenig przylaszczka fot. K. Dymek przebiśnieg fot. K. Dymek

liski fot. E. Duda rzeźba Sosnowa Góra fot. P. Kozłowski

szkółka leśna Hajda fot. K. Dymek Jastrowie - Diabli Skok - Nadarzyce Ścieżka z Jastrowia przez rezerwat przyrody Diabli Skok do Nadarzyc przebiega głównie przez tereny leśne. Jej umowny początek to centrum Jastrowia, skąd wiedzie wytyczoną trasą przez miejski park i dalej ulicą Roosevelta. Następnie biegnie aż do ostatnich zabudowań. Tam skręca w lewo w stronę przejazdu kolejowego, za przejazdem należy skręcić w prawo i jechać aż do granicy lasu. Od wjazdu do lasu turystę prowadzą oznakowania na drzewach, a przy przejazdach przez drogi krajowe znaki ostrzegające o zbliżającym się niebezpieczeństwie. Pierwszym ciekawym przystankiem na trasie jest osada Hajda z funkcjonującą szkółką leśną i zadrzewieniową, punktem edukacji ekologicznej i wiatą wypoczynkową. Dalszy etap trasy to przeprawa przez torfowisko przy rzece Samborce. Jest ona możliwa dzięki drewnianemu pomostowi wybudowanemu przez Nadleśnictwo Jastowie. Z pomostu można zerknąć na łąki chronione jako użytki ekologiczne, zasiedlane co roku przez derkacze, w części zachodniej objęte programem renaturyzacji torfowisk. Przed pomostem po lewej stronie mija się stawy, które są miejscem lęgowym dla kurki wodnej, gągołów i łabędzi. W okolicy widoczne są ślady działalności bobrów, które zakładają tu żeremia i tworzą liczne tamy. Dalsza część trasy przebiega przez liściaste lasy, dochodzi do starej brukowanej drogi leśnej, która zawiedzie turystę do miejsca w którym znajduje się jeden ze starszych w Polsce pomników przyrody, szacowany na około 600 lat dąb Hubert. Potężne, mające ponad 6 metrów obwodu drzewo jest martwe, pozostaje jednak w lesie jako świadek minionych epok. Od Huberta trasa wiedzie do miejscowości Budy. Po drodze mijamy złożoną z kilkunastu drzew aleję grabową. W Budach przejeżdżamy przez rzekę Płytnicę i skręcamy w kierunku rezerwatu Diabli Skok. Jedziemy teraz prostą drogą przez bory sosnowe aż do kolejnego pomnika przyrody. Jest nim ponad dwustuletnia sosna Gruba Kaśka. Tutaj ścieżka skręca w stronę Diablego Skoku - jednego z najstarszych i najciekawszych florystycznie i hydrologicznie rezerwatów Wielkopolski. Rezerwat powołany został już w latach trzydziestych XX wieku, u źródeł rzeki Rurzycy. Obejmuje głęboki jar, z licznymi źródliskami i roślinnością torfowiskową. Na zboczach rośnie las bukowo-sosnowy, który dzięki wielkim, starym drzewom, a także olbrzymim powalonym pniom sprawia wrażenie pierwotnego, nietkniętego ludzką ręką. Rezerwat stanowi część Doliny Rurzycy obszaru wyznaczonego w ramach europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000. Wyjeżdżając z Diablego Skoku wracamy jednocześnie do borów sosnowych. Trasa przebiega teraz w pobliżu zalewu na rzece Płytnicy cennego zbiornika wodnego, który jest próbą odtworzenia istniejącego w tym miejscu jeziora. Zbiornik i jego okolice są miejscem lęgowym wielu gatunków ptaków, a także żerowiskiem dla bielika, orlika krzykliwego i bociana czarnego. Dalej ścieżka biegnie w prawo, w kierunku mostu przez Płytnicę w stronę starej bazy rakietowej wojsk radzieckich. Miejsce to opuszczone na początku lat dziewięćdziesiątych jest atrakcją dla miłośników najnowszej historii naszego kraju. W 2008 roku Mi- nisterstwo Spraw Wewnętrznych potwierdziło, że tzw. bunkry były miejscem składowania broni atomowej. Na trasie od bunkrów do Nadarzyc przejeżdża się jeszcze w pobliżu jeziora Busino, następnie przez kompleks młodników powstałych w wyniku zalesień w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Kończąca trasę wieś Nadarzyce jest najdalej na północny-zachód wysuniętą miejscowością gminy Jastrowie. Ze względu na swoje położenie nad rzeką Piławą jest coraz częściej odwiedzana przez amatorów spływów kajakowych, a także turystów, którzy chcą wypocząć w nieskażonej przemysłem, atrakcyjnej przyrodniczo okolicy. Magnesem dla pasjonatów historii są nie tylko bunkry, ale także położone w sąsiedztwie miasto-widmo: Kłomino i oflag Gross-Born.

świt fot. K. Dymek Budy fot. K. Dymek

Hubert fot T. Dolat jesień w rezerwacie Diabli Skok fot. K. Dymek Diabli Skok fot. K. Dymek Diabli Skok fot. J. Żmuda

maczużnik bojowy fot. W. Ostapowicz Diabli Skok K.Dymek soplówka bukowa K. Dymek owoce wawrzynka wilczełyko fot. K. Dymek zalewy na Płytnicy fot. K. Dymek

baza rakietowa w okolicy Brzeźnicy Kolonii fot. K. Dymek pomniki pamięci fot. P. Kozłowski

Dolina Rurzycy aż do naszych czasów. Od naszej mądrości zależy czy uda nam się z tego daru skorzystać tak by nie naruszając walorów przyrodniczych wykorzystać jej atrakcyjność rekreacyjną i turystyczną. Rurzyca to licząca niespełna 25 kilometrów rzeczka, ukryta w jednym z najbardziej lesistych obszarów Polski. Jej źródliska znajdują się w rezerwacie Diabli Skok, jednym z najstarszych obszarów chronionych w Wielkopolsce. Dalszy bieg Rurzycy to kolejne rezerwaty obejmujące lasy, torfowiska oraz samą rzekę i sześć rozlewających się na jej nurcie jezior. Rezerwat Diabli Skok kończy się na północnej granicy jeziora Krąpsko Małe, jest to jednocześnie początek najmłodszego z rezerwatów utworzonej w 2008 roku Wielkopolskiej Doliny Rurzycy. Rezerwat ten leży po stronie województwa wielkopolskiego, obejmuje powierzchnię niemal 900 hektarów, w tym trzy najdalej wysunięte na północ jeziora: Krąpsko Małe, Krąpsko Długie i Trzebieszki. Wielkopolska Dolina Rurzycy od zachodu graniczy z utworzonym w roku 2005 w województwie zachodniopomorskim rezerwatem Doliną Rurzycy, obejmującym około 550 hektarów powierzchni i mającym w swoim zasięgu trzy pozostałe jeziora: Krąpsko Górne, Krąpsko Średnie i Dąb. Przyrodniczo i krajobrazowo rezerwaty stanowią całość, rozdzieliły je tylko podziały administracyjne i data powstania. Utworzenie rezerwatów było ukoronowaniem starań czynionych przez ponad dwadzieścia lat przez przyrodników, leśników oraz lokalną społeczność. Zwiedzanie rezerwatu i okolic ułatwiają piesze szlaki turystyczne (żółty i zielony) oraz szlaki kajakowe i powstające ścieżki rowerowe. Od jeziora Krąpsko Małe do jeziora Krąpsko Długie i dalej do osady Trzebieszki trasa wiedzie przez bory sosnowe i starodrzew bukowy z pomnikiem przyrody ponad dwustuletnim bukiem Bogdanem. Przed przekroczeniem szosy (droga krajowa nr 22), pod którą przepływa Rurzyca, warto zatrzymać się w Trzebieszkach. Jest to powstały jeszcze w czasach niemieckich dworek, który funkcjonował kiedyś jako osada leśna. Dzisiaj znajduje się tu restauracja, przystań kajakowa oraz zabytkowy park. Po przekroczeniu szosy wędrujemy przez starodrzewy sosnowe oraz fragmenty dąbrów nad jeziorem Trzebieszki aż do osady Piaski. Znajduje się tu leśniczówka oraz kilka domków letniskowych. Dalej na południe znajdują się dwa największe jeziora doliny: Krąpsko Górne (nazywane też Łękawym) i Krąpsko Średnie (nazywane też Radlino). Nad tym ostatnim jeziorem znajduje się miejsce, w którym w roku 1978 wypoczywał kardynał Karol Wojtyła podczas kajakowej wędrówki po Rurzycy. Był to ostatni urlop przed wyborem na papieża. Wydarzenie to upamiętniono w roku 1979 stawiając nad jeziorem Krąpsko Średnie Kamień Papieski prawdopodobnie pierwszy w świecie pomnik Papieża Polaka. Dalej szlak wiedzie ścieżkami wytyczonymi przez Nadleśnictwo Płytnica do leśniczówki Wrzosy, w pobliżu której znajduje się stanica harcerska. Za Wrzosami znajduje się ostatnie na trasie jezioro Dąb. Następnie podążając z nurtem rzeki mijamy po prawej stronie kolejny obszar chroniony położony na terenie gminy Szydłowo rezerwat torfowiskowy Smolary. Stąd pozostaje około 1.5 km do końca rezerwatu Wielkopolska Dolina Rurzycy i niecałe 2 km do zabytkowego wiaduktu nad Rurzycą, stanowiącego granicę gminy Jastrowie. W dalszym biegu Rurzyca nie tworzy już rozlewisk i na wysokości wsi Krępsko wpada do rzeki Gwdy. Odwiedzając Rurzycę należy pamiętać, że jesteśmy w rezerwacie miejscu, które jest szczególnym podarunkiem od natury. Doskonale zamaskowana w lasach przez wiele wieków dolina opierała się cywilizacji by przetrwać w niewiele zmienionej formie Rurzyca fot. P. Kozłowski

kruszczyk błotny fot. K. Dymek bobrek trójlistkowy - fot. K. Dymek kukułka szerokolistna fot. K. Dymek kowalik - fot. Krzysztof Dymek

łabędzie fot. K. Dymek krzyż papieski jez. Krąpsko Średnie fot. P. Kozłowski perkoz fot. P. Kozłowski dzięcioły czarne fot. K. Dymek msza nad jez. Krąpsko Średnie fot. P. Kozłowski kamień papieski jez. Krąpsko Średnie- fot. K. Dymek

Wrzosy fot. R. Koenig ważka fot. K. Dymek rosiczka okrągłolistna fot. K. Dymek widłogonka siwica fot. K. Dymek szczotecznica szarawka fot. K. Dymek

meandry rurzycy fot. K. Dymek Oko w oko fot. W. Ostapowicz

Dolina Piławy Piława jest najdalej na zachód położona rzeką znajdującą się na terenie gminy Jastrowie. Łączna długość rzeki wynosi około 80 km, z czego 22 km przypadają na odcinek Nadarzyce Szwecja. Rzekę zalicza się do najbardziej atrakcyjnych szlaków kajakowych Polski. Ze względu na stosunkowo łagodny nurt polecana jest osobą, rozpoczynającym swoją przygodę z kajakarstwem. Na północ od Nadarzyc znajdują się cenne przyrodniczo Zalewy Nadarzyckie. Te sztucznie rozlewiska rzeki Piławy, utworzone przed II wojną światową, stanowiły część umocnień Wału Pomorskiego. Budowany przez Niemców w latach 30-tych system fortyfikacji miał na celu ochronę granicy wschodniej III Rzeszy i osłonę koncentracji wojsk do uderzenia na Polskę. W 1935 roku ukończono rozbudowę głównej pozycji, opartej o naturalne przeszkody terenowe, wielkie kompleksy leśne, tereny bagniste, rzeki, jeziora, zapory wodne oraz sztuczne kanały. W okolicy Nadarzyc Wał Pomorski upamiętniają liczne żelbetonowe bunkry i jazy forteczne. Na zachód od wsi znajduje się system umocnień stworzony pomiędzy jeziorami: Miechówek, Nadarzyckie Długie, Busino Małe, Busino Duże, Dobre. W lutym 1945 roku toczyły tu się zacięte walki o przełamanie Wału Pomorskiego. Przy końcu zalewów znajduje się mała elektrownia wodna, powstała obok poniemieckiego bunkra. Nad rzeką natrafimy na kolejne pamiątki minionych czasów - spinający brzegi rzeki stalowy most, pozostałość po trasie kolejowej Jastrowie Czaplinek. Za wsią rzeka prowadzi przez zalesione, niemal bezludne tereny Pojezierza Wałeckiego. Na całym odcinku Piława meandruje nie pozwalając ani na chwilę nudzić się kajakarzom. Szerokie ok. 5 metrowe koryto rzeki ma średnią głębokość od 1 do 1,5 m. Przy wypłaceniach bieg rzeki przyspiesza, a pod kajakiem przez krystalicznie czystą wodę widać piaszczyste dno. Dobrze zachowane, zróżnicowane ekosystemy torfowisk i starorzecza stanowią o dużych walorach krajobrazowych doliny. Na trasie natrafimy na przewrócone przez bobry pnie drzew. Nieustannie towarzyszył nam będzie ptasie śpiewy oraz szum przybrzeżnych olszyn. Rzeka otoczona borami sosnowymi, jest doskonałym miejscem do gniazdowania dla ptasich drapieżników jak i mniejszych ptaków śpiewających. Wydry i bobry też nie należą tu do rzadkości. Miłośnicy wędkarstwa znajdą tu coś dla siebie. Leśny odcinek Piławy to prawie 20 km czystej rzeki pstrągowo-lipieniowej. Można tu również złowić szczupaka, okonia, klenia czy płoć. Wypłacenia to doskonałe stanowiska dla muszkarzy. Niemal równolegle do rzeki biegnie historyczny brukowy dukt. Choć droga z uwagi na zły stan techniczny zamknięta jest dla pojazdów silnikowych, doskonale nadaje się na wycieczki rowerowe. Na poboczach drogi rosną aleje lip, równie starych jak sama droga. Niektóre z nich osiągają wymiary drzew pomnikowych. Nadarzyce fot. K. Dymek

myszołów fot. W. Ostapowicz dzięcioł średni fot. W. Ostapowicz pokląskwa fot. W. Ostapowicz jer fot. W. Ostapowicz

starorzecze Piławy fot. K. Dymek aleja lip fot. P. Kozłowski Piława fot. P. Kozłowski lipa olbrzym - fot. P. Kozłowski

Szlakiem dawnych kolei Szlak dawnych kolei, przechodzących przez gminę Jastrowie jest częścią nieczynnej trasy kolejowej biegnącej z Jastrowia do Czaplinka zbudowanej w latach 1906-08 oraz fragmentu linii wybudowanej w 1914 roku prowadzącym z Jastrowia do Węgierc. Otwarcie pierwszej z nich nastąpiło 1 października 1908 roku. Zadaniem linii była obsługa lokalnego przemysłu, rolnictwa, oraz przewóz osób. Znaczenie trasy wzrosło w latach 30-tych i 40-tych XX wieku w związku z budową w okolicach Nadarzyc poligonu dla wojsk pancernych i lokalizacją w okolicach Sypniewa - miasta-garnizonu (dzisiejsze Kłomio). Tory kolejowe zostały zdemontowane w 1946 roku przez Armię Czerwoną i wywieziony do dawnego Związku Radzieckiego. Chociaż tory zostały zabrane, a nieczynne budynki dworców prawie w całości, początkowo rozgrabione, a potem rozebrane do fundamentów, pozostała trasa, która przebiega przez całą gminę z wschodu na północny-zachód. Mała część trasy prowadzi także przez gminę Okonek w pobliżu wsi Ciosaniec, natomiast ok. 1,5 km za Sypniewem, do wsi Nadarzyce, szlak dawnej kolei biegnie na granicy gmin Jastrowie i Borne Sulinowo, będącej także granicą dwóch województw Wielkopolskiego i Zachodniopomorskiego. Nasyp dawnej kolei zachował się w dobrym stanie i w wielu miejscach użytkowany jest jako droga gruntowa. W zasadzie bez problemu można przejechać trasę rowerem, a z tego względu, że biegnie ona w miejscu gdzie kiedyś jeździły pociągi, nie ma wzniesień ani zjazdów, więc stopień trudności w jej pokonaniu jest niewielki. Malowniczość trasy stanowi wielką atrakcję turystyczną. Pofałdowany teren, przez który przebiega dawna kolej z Jastrowia do Czaplinka posiada wiele mostów, wiaduktów i wysokich nasypów. To godne podziwu dzieła sztuki inżynierskiej. Bardzo atrakcyjna część tej trasy przebiega przez gminę Jastrowie. Naszą wycieczkę możemy rozpocząć przy uszkodzonym moście kolejowym na Gwdzie, znajdującym się w pobliżu drogi wojewódzkiej nr 189 do Złotowa. Most stanowił element trasy kolejowej z Jastrowia do Węgierc, skąd istniała możliwość podróży do Złotowa bądź Wałcza. Ta stalowa, kratownicowa konstrukcja została przygotowana w 1914 roku przez szczecińską firmę J.Gollnow u. Sohn. W lutym 1945 roku most został wysadzony przez wycofujące się wojska niemieckie. Z uwagi na trudności w demontażu uszkodzony most pozostawiono na uszkodzonych przyczółkach. Stąd niedaleko jest do plaży miejskiej leżącej nad Jeziorem Dużym i rowerowej ścieżki wokół jastrowskich jezior, a także do elektrowni wodnej z zaporą i malowniczym Zalewem Jastrowskim na rzece Gwda. Następnie trasa dawnej kolei zaprowadzi nas do Jastrowia, gdzie z wysokiego nasypu roztaczała się widok na miasto, płynącą w dole rzekę Młynówkę i królujące nad nim wieże dwóch kościołów. Prócz zabytków znajdujących się w mieście, warto zrobić sobie wycieczkę, pieszą lub rowerową, na Sosnową Górę najwyższe, liczące 168 m n.p.m., wzniesienie w okolicy Jastrowia. Na wysokości ul. Kilińskiego należy opuścić nasyp i przejść specjalnie wykonanym dla pieszych tunelem pod trasą kolejową Poznań Kołobrzeg. Dalej parkiem udajemy się do zabytkowego już dziś dworca kolejowego Jastrowie. Po zwiedzeniu dworca przekraczamy drogę krajową S11 i między blokami dawnego osiedla PGR odnajdujemy drogę w górę, która polami zaprowadzi nas do przejazdu kolejowego toru biegnącego z Jastrowia do bazy paliw. Dalej drogą gruntową należy jechać na zachód w kierunku Samborska. Po przejechaniu nią w kierunku zachodnim ok. 3 km natrafiamy, nie bez trudu, na szlak dawanej kolei. Po przejechaniu ok. 1 km, na wysokości drogi asfaltowej Samborsko - Jastrowie, zmienia się w wygodną drogę gruntową. Z Samborska można dojechać do gospodarstwa szkółkarskiego Hajda, lub leśną drogą na południe udać się do dębu Hubert, który jest pomnikiem przyrody. Kierując się dalej szlakiem dawnej kolei przejeżdżamy drogę powiatową Jastrowie - Nadarzyce. Po ok. 300 m znajdujemy się na wysokim nasypie. Widok wijącej się pod nim rzeczki Samborki, z wieloma zakolami i wykonanymi przez bobry tamami, stanowi wspaniałą nagrodę za trud pokonania tej części trasy. Jadąc dalej, po przejechaniu ok. 800 m natrafiamy na budynki dawnej stacji kolejowej miejscowości Brzeźnica, do której ze wsi prowadzi zabytkowa aleja wiekowych lip. Z Brzeźnicy można udać się do wsi Budy, a dalej do Trzebieszek, gdzie bierze początek szlak kajakowy Śladami Jana Pawła II na rzece Rurzyca. Można też dojechać do Brzeźnicy Kolonii. Tam w pobliskich lasach znajdowała się niezwykle strzeżona baza wojsk radzieckich, z bunkrami, w których najprawdopodobniej przechowywane były głowice atomowe do rakiet dalekiego zasięgu. W odległości ok. 4 km od Brzeźnicy Kolonii, w pobliżu drogi Sypniewo Szwecja, znajduje się Rezerwat Przyrody Diabli Skok jedno z ciekawszych miejsc przyrodniczych na Równinie Wałeckiej. Następnie trasa dawnej kolei biegnie na północ przez las do pól i leżącej w jej pobliżu wsi Ciosaniec w gminie Okonek. Po dość gwałtownym jak na kolej zakręcie, kierunek szlaku zmienia się na zachodni. Tu trasa przez ok. 300 m biegnie skrajem pola, ale potem, aż do Sypniewa, największej wsi gminy, zamienia się na bardzo przyzwoitą drogę gruntową. Kolejna część trasy to odcinek biegnący z Sypniewa do Nadarzyc. Z tej trasy możemy zboczyć na południe, by odwiedzić, leżącą w pobliżu pięknego jeziora Busino, najmniejszą wieś gminy Jastrowie Sypniewko.. Można też pojechać na północ do leżącego na terenie gminy Borne Sulinowo Kłomina. W tej miejscowości, która nazywała się Grodek, stacjonowała przed 1992 rokiem duża jednostka wojsk radzieckich. W okresie II wojny światowej były w pobliżu trasy kolejowej usytuowane jenieckie obozy Oflag IID i IIB Gross Born oraz Stalag 302 Rederitz. Po przejechaniu ok. 25 km od Jastrowia, zatrzymujemy się w Nadarzycach, wsi pięknie położonej, leżącej nad spławną dla kajaków rzeką Piławą. Walory tej miejscowości rosną z każdym rokiem, ze względu na Zalewy Nadarzyckie - znakomite łowiska dla wędkarzy i znajdującą się w pobliżu, atrakcyjną miejscowością - Borne Sulinowo. W najbliższym czasie planowane jest staranne wyznaczenie trasy rowerowej szlakiem dawnej kolei. Wzdłuż tego nieczynnego kolejowego szlaku, w miejscu dawnych stacji będą umieszczone tablice informacyjne, na których przedstawione zostaną zdjęcia budynków tych stacji. Przeczytać też będzie można jak nazywała się stacja w języku niemieckim i polskim oraz umieszczony będzie rozkład jazdy pociągów, który w tym czasie obowiązywał. kościół p.w. NMP Królowej Polski w Jastrowiu fot. P. Kozłowski

panorama Jastrowia fot. K. Dymek kościół p.w. św. Michała Archanioła w Jastrowiu fot. J. Żmuda most nad Gwdą fot. M. Dymek kamieniczki przy ulicy Mickiewicza w Jastrowiu fot. P. Kozłowski

herb miasta na budynku poczty w Jastrowiu fot. J. Ramucki zabytkowy balkon fot. J. Ramucki budynek przy ul. M. Konopnickiej w Jastrowiu fot. J. Ramucki baszta fot. J. Ramucki rzeźba na budynku dawnego sądu - fot. J. Ramucki

Samborsko fot. K. Dymek Marysieńka fot. P. Kozłowski Sambor fot. P. Kozłowski Michał fot. R. Koenig

Dolina w Samborsku fot. R. Koenig Brzeźnica fot. P. Kozłowski

Samborka fot. R. Koenig Sypniewo fot K. Dymek chmara jeleni fot. R. Koenig

Sypniewko fot. P. Kozłowski most nad Piławą fot. D. Żmuda

Ośrodek Wypoczynkowy Leśna Chata Ośrodek Wypoczynkowy Leśnik UROCZYSKO Restauracja Trzebieszki AGROTURYSTYKA Agnieszka i Mariusz Wilkoławscy rzepak fot. P. Kozłowski Oferujemy Państwu: noclegi: 180 miejsc w domkach 4-5-6 osobowych piaszczystą plażę strzeżoną przy ośrodku (I klasa czystości) - blisko jest ośrodek wypoczynkowy pole namiotowe (dodatkowe noclegi) wokół ośrodka las i jeziora - świetne miejsca dla grzybiarzy i wędkarzy, a także na obozy sportowe duże kompleksy leśne, ścieżki rowerowe, gwarantują udane wczasy i wypoczynek sprzęt sportowy i pływający - rowery, 10 nowych kajaków, możliwe wykorzystania podczas obozów teren do zabaw dla dzieci w każdym domku nowa łazienka, wc, prysznic z ciepłą wodą - wygodny nocleg Kontakt: ul. Jeziorna 1, 64-915 Jastrowie tel.: (067) 266 20 38 tel.kom.: 604 936 806 e-mail: info@lesnachata.pl Gadu-Gadu: 2300805 Skype: vitaltur Oferujemy Państwu: Ośrodek Wczasowy Leśnik położony jest 3 km od centrum Jastrowia w starym sosnowym lesie nad malowniczym jeziorem Leśnym. Okolice Ośrodka stwarzają idealne warunki do wędkowania, grzybobrania. Miłośnicy dwóch kółek mogą korzystać z wytyczonej wokół kompleksu jezior ścieżki rowerowej oraz szlaku turystycznego. Obiekt dysponuje jadalnią, świetlicą, terenami rekreacyjnymi. Do Państwa dyspozycji są: boisko do koszykówki, siatkówki oraz wyznaczone na terenie Ośrodka i plaży miejsca do grillowania i palenia ognisk Nasz ośrodek dysponuje 110 całorocznymi miejscami w 4 murowanych pawilonach. Oferujemy miejsca w pokojach od jednodo pięcioosobowych. W każdym pawilonie znajdują się węzły sanitarne (wc, umywalki, natryski). Dysponujemy również pokojami z łazienkami. Kontakt: 64-915 Jastrowie, ul. Jeziorna 2 http://www.ow-lesnik.pl tel. 605-603-625, tel. 67-266-23-23 Oferujemy Państwu: Pokoje hotelowe jedno- dwu- oraz trzy- osobowe, standardowo wyposażone w telewizor i dostęp do internetu, zapewniają naszym gościom wysoki standard wypoczynku. Każdy pokój wyposażony jest w łazienkę. W pensjonacie znajduję się również ekskluzywny, apartament; 2 pokojowy, z łazienką wyposażoną między innymi w wannę z jacuzzi stanowi wyznacznik najwyższego komfortu. Nasza Restauracja, oprócz tradycyjnych potraw, serwuje również dania z ryb, dziczyzny, a także specjały kuchni regionalnej. Czynny 24h bar, oferuje szeroką gamę wybornych alkoholi, w tym wina z całego świata. Sala bankietowa mieści do 120 osób, jest idealnym miejscem na wesela, i inne imprezy okolicznościowe. Dysponujemy salą konferencyjną na 50 miejsc, wyposażoną w sprzęt multimedialny i przyłącze internetowe. Kontakt: ul. Graniczna 3, 64-915 Jastrowie tel. 067 266 37 52, 604 590 335-662 193 676, mail: uroczysko@gwdaryb.pl, gwdaryb@neostrada.pl Oferujemy Państwu: Restauracja Trzebieszki mieści się w cichym i spokojnym zakątku, znajdującym w połowie drogi pomiędzy Wałczem a Jastrowiem przy trasie krajowej E22. Nasi Goście mogą, więc cieszyć się niepowtarzalnym widokiem na otaczający las oraz wsłuchiwać się w odgłosy natury. W ofercie: Konferencje i szkolenia Przyjęcia okolicznościowe Spotkania biznesowe Pikniki Bankiety Imprezy integracyjne Spływy kajakowe Wieczory panieńskie i kawalerskie Kontakt: Trzebieszki 64-915 Jastrowie tel. 067-250-99-95, kom. 604 711 500 e-mail: trzebieszki@yahoo.com Oferujemy Państwu: Gospodarstwo posiada kategorie standard. Położone nad rzeką wśród lasów. W pięciu pokojach może przyjąć 20 gości. Wypożyczalnia rowerów i sprzętu pływającego. Pole namiotowe. Oferujemy Państwu: Gospodarstwo położone jest w czystym ekologicznie terenie, nieopodal Zalewów Nadarzyckich i rzeki Piławy. Liczba pokoi - 5, miejsc docelowo 19. Całodzienne wyżywienie. Kajaki, rowery, plac do gier zespołowych, drewniany domek biesiadny z kominkiem i grille, suszarnia grzybów, wędzarnia, możliwość wędkowania. Polecamy: spływy kajakowe Piławą, Rurzycą i Dobrzycą; wycieczki piesze, rowerowe i objazdowe. Gospodarz jest przewodnikiem turystycznym. Oferujemy Państwu: Gospodarstwo turystyczne przy rzece Piławie. Liczba pokoi - 5 ( pokoje 2-3 osobowe z łazienkami). Dostępny aneks kuchenny. Zaletą domu jest sąsiedztwo rzeki oraz lasu. Oferujemy Państwu: Do Dyspozycji Gości: -nowy budynek budynek pokojami na dwóch piętrach: 1 piętro (2 pokoje + kuchnia + łazienka); 2 piętro (3 pokoje + łazienka + możliwość dostawek); salon i kuchnia z wyposażeniem, możliwość wyżywienia kuchnia domowa; łowiska wędkarskie na stawach hodowlanych; miejsce ogniskowo-grilowe z dostępem do rzeki. Kontakt: Stanisław Małachowski, 64-915 Jastrowie, Nadarzyce 1, tel. 067 266 12 77 Kontakt: Alicja i Ryszard Tarnowscy, 64-915 Jastrowie, Nadarzyce 65, tel. 693 442 978, e -maill: tanadarzyce@op.pl Kontakt: Irena i Stanisław Siedleccy, 64-915 Jastrowie, Sypniewo, tel. 067 266 11 17, kom. 601 395 198 www.agronadarzyce.republika.pl Kontakt: Hanna i Mirosław Kamieńscy, 64-915 Jastrowie, Nadarzyce 61, kom. 602 668 695

Autorzy tekstów: Krzysztof Dymek Roman Koenig Piotr Kozłowski Autorzy zdjęć: Tomasz Dolat Ernest Duda Krzysztof Dymek Martyna Dymek Agnieszka Głowacka Roman Koenig Piotr Kozłowski Wojciech Ostapowicz Jarosław Ramucki Dorota Żmuda Jacek Żmuda Wydawca: Oficyna Wydawnicza Nie Byle Co - Wałcz Projekt: Rafał Łuszczewski W publikacji wykorzystano materiały Urzędu Gminy i Miasta w Jastrowiu, w tym zdjęcia uczestników trzech edycji konkursu fotograficznego Piękno Naszej Okolicy. Niniejsza publikacja została współfinansowana ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu w ramach nagrody za realizacją projektu Sosnowa Góra wyróżnionego w konkursie ogłoszonym przez Samorząd Województwa Wielkopolskiego Działania proekologiczne i prokulturowe w ramach strategii rozwoju obszarów wiejskich - X edycja 2009 rok. Nakład 1120 egzemplarzy ISBN 987-83-61812-24-1 Jastrowie, 2011r. bażant fot. E. Duda