INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA

INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU 16-400 Suwałki, ul. Piaskowa 5 tel. 87-563-24-90, tel/fax 87-563-24-80 e-mail: suwalki@wios.bialystok.pl www.wios.bialystok.pl Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego w 2015 r. SUWAŁKI grudzień 2016

Spis treści WSTĘP 3 PODSTAWOWE INFORMACJE O POWIECIE 3 DZIAŁALNOŚĆ INSPEKCYJNO-KONTROLNA I BADAWCZA 4 ZAKRES DZIAŁALNOŚCI INSPEKCYJNO-KONTROLNEJ 4 MONITORING ŚRODOWISKA 5 POWIETRZE 5 PRESJE emisja zanieczyszczeń do powietrza 5 STAN ocena jakości powietrza 6 PRZECIWDZIAŁANIA działalność kontrolna 8 STAN CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH 9 PRESJE źródła zanieczyszczeń wód 9 STAN ocena jakości wód powierzchniowych 10 KLASYFIKACJA WÓD 11 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ 12 RZEKI 12 JEZIORA 18 PRZECIWDZIAŁANIA działalność kontrolna 24 KONTROLE PROBLEMOWE Z ZAKRESU GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ 24 WODY PODZIEMNE 25 PRESJE 25 STAN ocena jakości wód podziemnych 25 KLASYFIKACJA WÓD PODZIEMNYCH 25 GOSPODARKA ODPADAMI 26 PRESJE 26 ODPADY PRZEMYSŁOWE 26 ODPADY KOMUNALNE 27 STAN 28 SKŁADOWISKA 28 PRZECIWDZIAŁANIA kontrole składowisk i zakładów przemysłowych 29 HAŁAS KOMUNIKACYJNY I PRZEMYSŁOWY 29 PRESJE źródła hałasu 29 STAN pomiary hałasu 29 HAŁAS KOMUNIKACYJNY 29 PRZECIWDZIAŁANIA 30 HAŁAS KOMUNIKACYJNY 30 HAŁAS PRZEMYSŁOWY działalność kontrolna 31 POLA ELEKTROMAGNETYCZNE 32 PRESJE źródła promieniowania elektromagnetycznego 32 STAN pomiary monitoringowe 32 PRZESTRZEGANIE WYMAGAŃ OCHRONY ŚRODOWISKA W ROLNICTWIE 33 Kontrole gospodarstw rolnych 33 OCHRONA ŚRODOWISKA PRZED AWARIAMI 33 NIEBEZPIECZNE SUBSTANCJE CHEMICZNE W ZAKŁADACH PRZEMYSŁOWYCH 33 TRANSPORT 34 Kontrole problemowe i interwencyjne 34 2

WSTĘP PODSTAWOWE INFORMACJE O POWIECIE Położenie Powiat sejneński położony jest w północno-wschodniej części województwa podlaskiego, na obszarze zaliczanym do Zielonych Płuc Polski. Ukształtowanie terenu charakteryzują polodowcowe, pagórkowate obszary Pojezierza Wschodniosuwalskiego w części północnej powiatu i lekko faliste obszary Równiny Augustowskiej w południowej części powiatu. Pod względem zajmowanej powierzchni powiat sejneński zajmuje 13 miejsce w województwie podlaskim. Jego obszar wynosi 855 km 2. Południową część powiatu zajmuje Puszcza Augustowska, a zachodni i południowo-zachodni skraj powiatu znajduje się w Wigierskim Parku Narodowym. Przez region przebiegają ważne szlaki komunikacyjne droga krajowa nr 16 Dolna Grupa Olsztyn Augustów Ogrodniki granica państwa (Republika Litewska), droga wojewódzka nr 651 Gołdap Żytkiejmy Szypliszki Sejny, droga wojewódzka nr 653 Sedranki Bakałarzewo Suwałki Sejny Poćkuny, droga wojewódzka nr 663 Sejny Pomorze oraz linia kolejowa relacji Suwałki Trakiszki Šestokai (Republika Litewska). Struktura administracyjna i ludność Powiat sejneński zamieszkuje 20.606 osób (stan: 31.XII.2015 r.). Gęstość zaludnienia wynosi około 24 os./km 2. Na terenie powiatu znajduje się jedna gmina miejska (Sejny) oraz 4 gminy wiejskie (Sejny, Giby, Krasnopol i Puńsk). Sieć osadnicza składa się z 182 miejscowości, w tym 1 miasto, zorganizowanych w 146 sołectw. Jednostki samorządowe powiatu sejneńskiego Powierzchnia [km 2 ] Ludność [mieszk.] Gęstość zaludnienia [os./km 2 ] Powiat sejneński 855,23 20.606 24 Gminy miejskie: Sejny 4,5 5.583 1243 Gminy wiejskie: Giby 323,2 2.834 9 Krasnopol 171,5 3.874 23 Puńsk 138,6 4.233 31 Sejny 217,4 4.082 19 Gospodarka Powiat ma charakter głównie rolniczo-przemysłowy. Pod koniec 2015 r. w powiecie zarejestrowanych było 1.262 podmioty gospodarcze, z czego 83 należały do sektora publicznego, reszta stanowiła własność prywatną. Głównym centrum gospodarczym są Sejny, gdzie zlokalizowane są największe przedsiębiorstwa. Rozwijającymi się dziedzinami przemysłu w regionie są: przetwórstwo rolnospożywcze, obróbka drewna, budownictwo. Najbardziej znaną firmą w regionie jest Spółdzielnia Mleczarska Mlekpol w Grajewie Zakład Produkcji Mleczarskiej w Sejnach. Samorząd powiatu sejneńskiego nawiązał współpracę z samorządami sąsiadujących: rejonu Łoździeje (Lazdijaji) i miasta Łoździeje z Republiki Litewskiej. Celem partnerskich kontaktów ma być współdziałanie w zakresie promocji gospodarki, ochrony środowiska, turystyki, kultury i nauki. Walory przyrodnicze powiatu Tereny o szczególnych walorach przyrodniczych zajmują aż 59,1 % powierzchni powiatu (50.504,54 ha). Na Wigierski Park Narodowy przypada 5.194,5 ha, rezerwaty przyrody 557,07 ha, obszary chronionego krajobrazu 45.320,32 ha, użytki ekologiczne 109,85 ha, stanowiska dokumenta- 3

cyjne 0,30 ha. W powiecie zlokalizowanych jest 75 pomników przyrody. Obszary leśne zajmują łącznie 36.764,38 ha, w tym lasy 35.916,64 ha. Lesistość sięga 42 % powierzchni powiatu, przy czym najbardziej zalesiona jest gmina Giby (75,9 %). Szczególnie cenne obszary są objęte siecią Natura 2000, za które uznaje się tereny najważniejsze dla zachowania zagrożonych lub bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt czy charakterystycznych siedlisk przyrodniczych, mających znaczenie dla ochrony wartości przyrodniczych Europy. Na terenie powiatu sieć Natura 2000 tworzą: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Puszcza Augustowska (PLB200002) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) Ostoja Augustowska (PLH200005), Ostoja Wigierska (PLH200004), Pojezierze Sejneńskie (PLH200007). Według Katalogu jezior Polski w obrębie powiatu sejneńskiego znajduje się około 97 jezior o powierzchni powyżej 1 ha. Powierzchnia jezior powiatu sejneńskiego jest zróżnicowana największym zbiornikiem tego obszaru jest graniczne jezioro Gaładuś (728,6 ha, z czego około 560 ha po stronie polskiej). Wśród zbiorników występuje 5 jezior o powierzchni powyżej 100 ha i 14 jezior o powierzchni 50 100 ha. Większość akwenów nie jest głęboka jedynie 10 jezior ma głębokość przekraczającą 20 m, a głębokość maksymalną w powiecie osiąga jezioro Gaładuś 54,8 m. Spośród jezior powiatu sejneńskiego Rada Powiatu Uchwałą nr XV/73/04 z dnia 31 marca 2004 r. zmienioną Uchwałą Nr XXII/144/08 z dnia 14 listopada 2008 r. i Uchwałą nr IV/31/11 z dnia 19 stycznia 2011 r. Uchwały Nr XI/78/11 Rady Powiatu Sejneńskiego z dnia 21 września 2011 r. objęła zakazem używania obiektów pływających wyposażonych w silniki spalinowe 18 akwenów, a na 5 jeziorach wprowadziła ograniczenia w stosunku do jednostek pływających wyposażonych w silniki spalinowe. DZIAŁALNOŚĆ INSPEKCYJNO-KONTROLNA I BADAWCZA Prawne podstawy funkcjonowania Inspekcji Ochrony Środowiska określono w ustawie z dnia 20 lipca 1991 r., która nałożyła na nią obowiązek: kontrolowania przestrzegania przepisów prawa o ochronie środowiska przez podmioty gospodarcze, prowadzenia badania stanu środowiska, informowania społeczeństwa o wynikach tych badań. Cele działalności inspekcyjno-kontrolnej WIOŚ są corocznie ustalane w planach pracy, tworzonych na podstawie wytycznych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, analizy wyników dotychczasowej działalności, propozycji przekazanych przez Marszałka, Wojewodę oraz propozycji zgłaszanych przez organy samorządowe. ZAKRES DZIAŁALNOŚCI INSPEKCYJNO-KONTROLNEJ Podstawowym celem kontroli jest wymuszenie na jednostkach organizacyjnych podejmowania działań, które w konsekwencji mają spowodować zmniejszenie ich negatywnego wpływu na środowisko. Inspekcja Ochrony Środowiska zgodnie z przysługującymi kompetencjami może zastosować różnego rodzaju środki dyscyplinujące, między innymi: wydać zarządzenie pokontrolne, wydać decyzję wyznaczającą termin usunięcia zaniedbań, a w przypadku stwierdzenia zagrożenia życia lub zdrowia, a także znacznych szkód w środowisku, decyzję wstrzymującą działalność zakładu, wymierzyć karę pieniężną za naruszanie warunków korzystania ze środowiska, skierować wystąpienia do innych organów administracji państwowej, rządowej i samorządu terytorialnego z wnioskiem o podjęcie działań związanych z ich właściwością, zastosować karę grzywny (mandat karny), skierować wniosek do sądu i organów ścigania. 4

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na możliwości prawnych działań samorządów, zbieżnych z kompetencjami lub celami działań przypisanymi Inspekcji Ochrony Środowiska, które pozwalają przeciwdziałać negatywnemu oddziaływaniu na środowisko, a także minimalizować problemy środowiskowe. W 2015 r. na terenie powiatu przeprowadzono 20 kontroli, w tym 8 kontroli pozaplanowych i interwencyjnych, przeprowadzając 2 pomiary emisji zanieczyszczeń do środowiska. Podczas kontroli stwierdzono 12 naruszeń obowiązującego prawa, wobec czego zastosowano następujące sankcje: - wydano 12 zarządzeń pokontrolnych zawierających łącznie 28 obowiązków; - skierowano 17 wystąpień do innych organów administracji publicznej; - wydano 7 decyzji administracyjnych, w tym dotyczących kar i kosztów kontroli na sumę 3.500 zł; - w 6 przypadkach zastosowano pouczenie, a w 18 przypadkach instruktaż. MONITORING ŚRODOWISKA W ramach działalności badawczej, główny zakres prac prowadzony jest w oparciu o Program Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ), którego koordynatorem jest Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. System PMŚ składa się z trzech głównych bloków zagadnień: presja (emisja), stan (jakość środowiska), ocena/prognoza. Zadania PMŚ realizowane są głównie przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska. Stanowią one również wojewódzką bazę informacji o stanie środowiska. Program badawczy realizowany przez WIOŚ obejmuje następujące komponenty środowiska: monitoring powietrza atmosferycznego, monitoring wód powierzchniowych płynących i stojących, monitoring wód podziemnych, monitoring hałasu, monitoring pól elektromagnetycznych, monitoring odpadów niebezpiecznych. W każdym podsystemie na potrzeby wykonywanych ocen wyszczególniono 3 elementy: presje, stan i przeciwdziałanie. Aktualne wyniki kontroli i badań stanu środowiska na terenie powiatu przedstawiono poniżej. POWIETRZE PRESJE emisje zanieczyszczeń do powietrza Do substancji mających największy udział w emisji zanieczyszczeń, pochodzących głównie z procesów spalania energetycznego należą: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pyły. Pozostałe rodzaje zanieczyszczeń emitowane z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie województwa podlaskiego to: węglowodory aromatyczne i alifatyczne, alkohole, octan etylu i ksylen oraz inne zanieczyszczenia. Głównymi źródłami zanieczyszczeń atmosfery na terenie województwa podlaskiego są ciepłownie miejskie, przemysłowe oraz rozproszone źródła emisji z sektora komunalno-bytowego, a także zanieczyszczenia komunikacyjne. Według Głównego Urzędu Statystycznego do 2013 r. emisja z podmiotów gospodarczych z terenu powiatu sejneńskiego nie osiągała poziomu wymaganego w statystyce publicznej. W 2014 r. po raz pierwszy wykazano emisję zanieczyszczeń pyłowych i gazowych, przedstawioną w poniższej tabeli. Pod względem emisji pyłów powiat sejneński plasuje się na 6 miejscu w województwie (4,6 % emisji ogółem), natomiast pod względem emisji zanieczyszczeń gazowych jest na ostatnim miejscu (0,3 % emisji w województwie). 5

EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA Z ZAKŁADÓW SZCZEGÓLNIE UCIĄŻLIWYCH j.m. 2014 2015 Emisja zanieczyszczeń pyłowych woj. podlaskie ogółem t/r 934 921 powiat sejneński ogółem t/r 43 45 ze spalania paliw t/r 43 45 węglowo-grafitowe, sadza t/r 0 0 Emisja zanieczyszczeń gazowych woj. podlaskie ogółem t/r 2 014 565 1 978 194 powiat sejneński ogółem t/r 5 410 5 044 ogółem (bez CO2) t/r 136 124 dwutlenek siarki t/r 16 12 tlenki azotu t/r 3 3 tlenek węgla t/r 117 109 dwutlenek węgla t/r 5274 4 920 ZANIECZYSZCZENIA ZATRZYMANE LUB ZNEUTRALIZOWANE W URZĄDZENIACH DO REDUKCJI woj. podlaskie pyłowe t/r 84 926 88 011 gazowe t/r 931 902 powiat sejneński pyłowe t/r 0 0 gazowe t/r 0 0 dane: GUS STAN ocena jakości powietrza Podstawową oceną jakości powietrza służącą do stwierdzenia zachowania norm jakości, a w przypadku ich niedotrzymania, wdrożenia działań naprawczych, jest coroczna ocena wykonywana na podstawie art. 89 Ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. Ocena stopnia zanieczyszczenia powietrza na terenie województwa podlaskiego dokonywana jest w oparciu o pomiary kontrolne głównych zanieczyszczeń bezpośrednio emitowanych do atmosfery (emisja) oraz badania monitoringowe substancji powstających w atmosferze (imisja). Oceny jakości powietrza wykonywane są w odniesieniu do obszaru strefy. W założeniach do projektu ustawy o zmianie ustawy prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (przygotowanych w związku z planowaną transpozycją, do prawa polskiego, Dyrektywy 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy) przyjęto, że od stycznia 2011 r. dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w ocenach jakości powietrza obowiązuje nowy podział kraju na strefy. W nowym układzie, dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie, tj.: dwutlenku siarki (SO 2 ), tlenków azotu (NO 2, NOx), tlenku węgla (CO), benzenu (C 6 H 6 ), ozonu (O 3 ), pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5 oraz zawartości w pyle zawieszonym PM10: ołowiu (Pb), arsenu (As), kadmu (Cd), niklu (Ni) i benzo(a)pirenu (B(a)P), strefę stanowią: - aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., - miasto (niebędące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., - pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. W województwie podlaskim występują dwie strefy: aglomeracja białostocka (kod PL2001), stanowiącą obszar powiatu miasta Białystok oraz strefa podlaska (kod PL2002), obejmującą pozostałe powiaty województwa. 6

Oceny jakości powietrza według kryteriów ochrony zdrowia i ochrony roślin dokonano na podstawie ocen wyników pomiarów poszczególnych zanieczyszczeń ze stacji stacjonarnych z terenu województwa podlaskiego (SO 2, NO 2, Pb, Ni, As, Cd, benzo(a)piren, O 3, CO, benzen, pył zawieszony PM10 i PM2,5): aglomeracja białostocka (2 stacje tła miejskiego i 1 stacja tła podmiejskiego), w Suwałkach (1 stacja tła miejskiego automatyczny pomiar pyłu zawieszonego PM 2,5, manualny pomiar pyłu PM10 oraz ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym) cel ochrona zdrowia, w Łomży (1 stacja tła miejskiego) cel ochrona zdrowia, we wsi Borsukowizna, gmina Krynki (SO 2, NO x, O 3 1 stacja tła wiejskiego reprezentatywna dla całego województwa) cel ochrona roślin. Badania zanieczyszczeń powietrza uzupełniono o obiektywne metody szacowania emisji. W klasyfikacji stref w 2015 roku uwzględniono również wyniki pomiarów wskaźników wykonanych w latach poprzednich. Kryteriami klasyfikacji stref są: - dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (z uwzględnieniem dozwolonej liczby przekroczeń poziomu dopuszczalnego, określonego dla niektórych zanieczyszczeń), - poziomy docelowe dla niektórych substancji, - poziomy celów długoterminowych (dla ozonu). Wykonywana corocznie Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego wykazała w 2015 r. przekroczenie poziomu docelowego benzo(a)pirenu oraz pyłu zawieszonego PM 2,5 w Strefie Podlaskiej z uwagi na kryterium ochrony zdrowia. Obszarami przekroczeń są Suwałki (benzo(a)piren) oraz Łomża (pył PM 2,5). Przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu stwierdzono także w strefie Aglomeracja Białostocka. W przypadku pozostałych zanieczyszczeń nie zanotowano przekroczeń poziomów docelowych. W ocenie poziomów dopuszczalnych stwierdzono przekroczenia norm pyłu zawieszonego PM 10 w strefie Aglomeracja Białostocka oraz przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM 2,5 w Strefie Podlaskiej. Poziomy stężeń pozostałych badanych wskaźników (SO 2, NO 2, PM10, Pb, Ni, As, Cd,O 3, CO, benzen) na terenie Strefy Podlaskiej nie przekraczały poziomów dopuszczalnych dla poszczególnych zanieczyszczeń pod względem wymaganych celów (ochrona zdrowia, ochrona roślin). Ocena zachowania poziomu celu długoterminowego ozonu wykazała przekroczenia pod względem kryteriów ochrony zdrowia i ochrony roślin w obu strefach. Osiągnięcie poziomu celu długoterminowego jest jednym z zadań wojewódzkich planów ochrony środowiska. Wykonana klasyfikacja stref dla poszczególnych zanieczyszczeń, z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin nadano symbol klasy A dla obszaru Strefy Podlaskiej. Nie zostały przekroczone poziomy dopuszczalne dwutlenku siarki i tlenków azotu. Wynikową klasę C dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskaną w ocenie rocznej, dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia: obszar Aglomeracja Białostocka otrzymał pod względem pyłu PM 10 oraz benzo(a)pirenu, obszar Strefa Podlaska otrzymał pod względem benzo(a)pirenu i pyłu zawieszonego PM 2,5. Pod względem pozostałych zanieczyszczeń obie strefy uzyskały wynikową klasę A. Wymaganym działaniem dla strefy C jest opracowanie dla niej programu ochrony powietrza (POP). Pomimo realizowanych od kilku lat Programów Ochrony Powietrza dla Białegostoku i Łomży, w których ujęto różnorodne działania na rzecz redukcji emisji pyłu, nie obserwuje się w uzyskanych wynikach pomiarów wyraźnej poprawy. 7

Pełne informacje dotyczące klasyfikacji stref zawiera Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego w 2015 r. zamieszczona na stronie internetowej www.wios.bialystok.pl. PRZECIWDZIAŁANIA działalność kontrolna Na terenie powiatu największa emisja zanieczyszczeń powietrza pochodzi z miasta Sejny, gdzie głównymi źródłami zanieczyszczeń są kotłownie osiedlowe lub zakładowe oraz zakłady przemysłowe. Delegatura WIOŚ w Suwałkach kontroluje w zakresie ochrony powietrza kilka zakładów i instytucji znajdujących się na terenie powiatu sejneńskiego. Są to głównie kotłownie emitujące zanieczyszczenia powstałe w wyniku spalania paliw: węgla i oleju opałowego oraz drewna. Kotłownie te są obiektami o niewielkiej mocy i są zwolnione z obowiązku posiadania pozwolenia na wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza. Największe z nich to: kotłownie Spółdzielni Mieszkaniowej w Sejnach, kotłownia Oddziału Zakładu Produkcji Mleczarskiej w Sejnach (Spółdzielnia Mleczarska Mlekpol w Grajewie), kotłownia Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Sejnach, kotłownia Gorzelni Rolniczej w Sejnach. Spółdzielnia Mieszkaniowa w Sejnach Kotłownie Spółdzielni Mieszkaniowej w Sejnach, są największymi obiektami spalania paliw, zlokalizowanymi na terenie powiatu sejneńskiego. Są to kotłownie: - przy ul. Konarskiego 15: o łącznej wydajności 3,60 MW wyposażona w 1 kocioł Buderus C-605 o wydajności 740 kw (opalany olejem opałowym) oraz 2 kotły typu UKS o pojedynczej mocy cieplnej 450 kw, 4 kotły KMR o pojedynczej mocy cieplnej 600 kw (opalane węglem), - przy ul. Wojska Polskiego 19: o łącznej wydajności 2,20 MW wyposażona w 1 kocioł Viessman Patromat Simplex o wydajności 720 kw (opalany olejem opałowym) oraz 3 kotły typu KMR o pojedynczej mocy cieplnej 600 kw, 2 kotły UKS o pojedynczej mocy cieplnej 450 kw (opalane węglem), - przy ul. Zawadzkiego 12: o łącznej wydajności 1,8 MW wyposażona w 4 kotły typu UKS o pojedynczej mocy cieplnej 450 kw (opalane węglem). Spółdzielnia Mleczarska Mlekpol w Grajewie, Oddział Zakład Produkcji Mleczarskiej w Sejnach Zakład Produkcji Mleczarskiej w Sejnach eksploatuje kotłownię parową wyposażoną w 3 kotły P2-65, o łącznej mocy 2,88 MW, opalane węglem. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Sejnach Kotłownia Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Sejnach, o łącznej mocy cieplnej 1,15 MW, wyposażona jest w 4 kotły opalane olejem opałowym: - 2 kotły Patromat Triplex o pojedynczej wydajności 405 kw (wodne), - 2 kotły Patromat ER-ND o pojedynczej wydajności 170 kw (parowe). Gorzelnia Rolnicza w Sejnach Kotłownia Gorzelni Rolniczej w Sejnach wyposażona jest w jeden kocioł parowy opalany węglem P-2/65/12, o wydajności cieplnej 0,832 kw, który nie jest użytkowany oraz kocioł opalany olejem opałowym o mocy 249 kw. W powiecie sejneńskim znajdują się również zakłady, z których emitowane są zanieczyszczenia powstające w procesach technologicznych. Są to głównie zakłady rzemieślnicze warsztaty samochodowe z lakierniami, stolarnie, zakłady produkcji architektury ogrodowej itp. emitujące niewielkie 8

ilości zanieczyszczeń gazowych i pyłowych oraz zakłady przemysłu spożywczego, w których znajdują się wędzarnie. Największe wędzarnie należą do Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowo- Handlowego DEŠRA w Puńsku oraz Gminnej Spółdzielni SAMOPOMOC CHŁOPSKA w Sejnach. W 2014 r. w powiecie sejneńskim w ramach celów działalności kontrolnej pod nazwą: Sprawdzenie przestrzegania przepisów ochrony środowiska w zakresie emisji substancji i energii do powietrza przeprowadzono 1 kontrolę interwencyjną nie stwierdzono większych nieprawidłowości, przeprowadzono instruktaż. W 2015 r. nie przeprowadzono kontroli w tym zakresie. Kontrolowane przez Delegaturę WIOŚ obiekty charakteryzują się małym stopniem oddziaływania na środowisko zarówno w zakresie emisji z kotłowni, jak i ze źródeł technologicznych. STAN CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH PRESJE źródła zanieczyszczeń wód Wielkość presji na wody prezentuje stopień wyposażenia w infrastrukturę obsługującą gospodarkę wodnościekową. Długość czynnej sieci wodociągowej w 2015 roku w powiecie sejneńskim wynosiła 480,5 km. W 2015 roku 75,2 % ludności korzystało z sieci wodociągowej, najwięcej w gminie miejskiej Sejny 98,8 %, najmniej w gminie Krasnopol 35,5 %. W 2015 r. w powiecie zużyto 1 034,5 tys. m 3 wody, w tym na cele przemysłowe 189 tys. m 3, rolnictwo i leśnictwo 4 tys. m 3, zasilenie sieci wodociągowej 841,5 tys. m 3. Korzystający z sieci wodociągowej w % ogółu ludności Jednostka terytorialna 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Powiat sejneński 70,4 70,5 73,9 73,9 74,4 74,2 74,2 74,8 75,1 75,2 Sejny gmina miejska 90,1 90,1 98,7 98,7 98,7 98,7 98,7 98,7 98,8 98,8 Sejny gmina wiejska 58,4 58,7 62,8 63,4 64,6 64,6 64,8 65,1 65,9 66,8 Giby 64,5 64,5 65,4 65,4 65,5 65,5 65,5 65,5 65,5 66,1 Krasnopol 31,5 31,7 31,9 31,9 33,4 33,4 33,4 35,8 35,7 35,8 Puńsk 93,6 93,7 94,4 94,4 94,5 94,5 94,5 94,6 94,6 94,6 dane: GUS W 2015 roku jedynie 29,7 % mieszkańców korzystało z oczyszczalni ścieków. Wskaźnik ten jest niski w porównaniu do stopnia zwodociągowania powiatu (75,2 %). Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w % ogólnej liczby ludności Jednostka terytorialna 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Powiat sejneński 30,43 30,49 30,07 30,29 30,4 31,4 30,9 28,6 29,6 29,7 dane: GUS Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w 2015 roku w powiecie sejneńskim wynosiła 21,4 km. W 2015 roku 27,1 % ludności powiatu korzystała z sieci kanalizacyjnej, najwięcej w gminie miejskiej Sejny 75,9 %, natomiast gminy: wiejska Sejny, Giby i Krasnopol nie posiadają komunalnej sieci kanalizacyjnej. 9

Korzystający z sieci kanalizacyjnej w % ogółu ludności Jednostka terytorialna 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Powiat sejneński 24,1 24,8 26,1 26,2 26,1 26,1 26,1 26,4 27,2 27,1 Sejny gmina miejska 73,2 73,3 74,2 74,2 74,2 75,1 75,1 75,9 75,9 75,9 Sejny gmina wiejska 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Giby 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Krasnopol 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Puńsk 18,5 21,5 27,5 28,4 28,4 28,7 28,7 28,7 31,9 31,9 dane: GUS W powiecie w 2015 roku działały 2 komunalne oczyszczalnie ścieków 14.450 RLM 1 i 1 przemysłowa oczyszczalnia ścieków. o łącznej wielkości Komunalne i przemysłowe oczyszczalnie ścieków ogółem ilość obiektów Jednostka terytorialna 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Powiat sejneński 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Sejny gmina miejska 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Sejny gmina wiejska 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Giby 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Krasnopol 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Puńsk 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 dane: GUS Ogólna liczba mieszkańców obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków Jednostka terytorialna 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Powiat sejneński 6 461 6 454 6 350 6 365 6 365 6 536 6 484 5 978 6 147 6 123 Sejny gmina miejska 5 200 5 200 5 100 5 100 5 100 5 271 5 271 4 765 4 934 4 910 Sejny gmina wiejska 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Giby 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Krasnopol 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Puńsk 1 261 1 254 1 250 1 265 1 265 1 265 1 213 1 213 1 213 1 213 dane: GUS W 2015 r. w powiecie odprowadzono 411 tys. m 3 ścieków, w tym z oczyszczalni komunalnych 248 tys. m 3 i z obiektów przemysłowych 175 tys. m 3, (w tym 12 tys. m 3 do sieci kanalizacji komunalnej, a 163 tys. m 3 do wód lub do ziemi, z tego 17 tys. m 3 to wody pochłodnicze niewymagające oczyszczania). Łączny ładunek zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach wynosił: BZT 5 1792 kgo 2 /rok, ChZT 18875 kgo 2 /rok, zawiesiny 3965 kg/rok, azot ogólny 5227 kg/rok, fosfor całkowity 220 kg/rok. W uzupełnieniu danych dotyczących gospodarki wodnościekowej należy wspomnieć, że w 2015 r. w powiecie sejneńskim znajdowało się 3.223 zarejestrowanych zbiorników bezodpływowych, tzw. szamb, przeznaczonych do gromadzenia ścieków i 587 oczyszczalni przydomowych. 1 Równoważna Liczba Mieszkańców liczba wyrażająca wielokrotność ładunku zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach w stosunku do jednostkowego ładunku zanieczyszczeń w ściekach z gospodarstw domowych, odprowadzanych od jednego mieszkańca w ciągu doby; w Polsce przyjęto ładunek BZT 5 pochodzący od 1 mieszkańca równy 60 g O 2 /dobę. 10

STAN ocena jakości wód powierzchniowych Zasady monitoringu wód uwzględniają badanie i ocenę jakości wód w sposób odpowiedni do celów jej użytkowania i prowadzonej działalności na obszarze zlewni. Badania objęły: monitoring wód dla celów ogólnej oceny jakości wody, w tym stopnia eutrofizacji poprzez badania stężeń związków azotu i fosforu oraz w celu określenia odcinków wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. monitoring jakości wód przeznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków w warunkach naturalnych, monitoring jakości wód granicznych. KLASYFIKACJE WÓD W związku z wprowadzeniem przepisów prawnych mających na celu dostosowanie prawodawstwa polskiego do wymogów Unii Europejskiej, zasady badań i oceny jakości wód powierzchniowych uległy istotnej zmianie. W 2004 roku wprowadzono nowe rozporządzenie służące ocenie stanu wód, które uaktualniono w 2011, a następnie w 2014 r. Ogólna ocena jakości wód stan wód. Podstawę oceny stanowi rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1482). Dokument szczegółowo określa sposób klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych i przybrzeżnych oraz sztucznych jednolitych części wód powierzchniowych i silnie zmienionych jednolitych części wód powierzchniowych. Punkty monitoringowe zlokalizowane są na zamknięciach zlewni tzw. jednolitych części wód (JCW), wyznaczonych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. Monitoring prowadzi się w sposób umożliwiający ocenę ich stanu oraz ilościowe ujęcie czasowej i przestrzennej zmienności parametrów biologicznych, hydromorfologicznych, fizykochemicznych i chemicznych. Stan wód określa się, porównując wyniki klasyfikacji cząstkowych tj.: oceny stanu ekologicznego dla wód naturalnych lub oceny potencjału ekologicznego dla wód sztucznych i silnie zmienionych z wynikami stanu chemicznego. Stan ekologiczny jednolitych części wód (JCW) powierzchniowych w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych oraz przybrzeżnych klasyfikuje się na podstawie wyników klasyfikacji elementów biologicznych, fizykochemicznych, chemicznych, w tym grupa substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, i hydromorfologicznych. Elementy te klasyfikuje się na podstawie kryteriów wyrażonych jako wartości graniczne poszczególnych wskaźników jakości wód z uwzględnieniem typów wód powierzchniowych. Stan ekologiczny jest definiowany dla wód naturalnych jako: o bardzo dobry dla wód o niezmienionych warunkach przyrodniczych lub zmienionych tylko w bardzo niewielkim stopniu, o dobry gdy zmiany warunków przyrodniczych w porównaniu do warunków niezakłóconych działalnością człowieka są niewielkie, o o o umiarkowany obejmujący wody przekształcone w średnim stopniu, słaby wody o znacznie zmienionych warunkach przyrodniczych (biologicznych, fizykochemicznych, morfologicznych), gdzie gatunki roślin i zwierząt znacznie różnią się od tych, które zwykle towarzyszą danemu typowi jednolitej części wód, zły wody o poważnie zmienionych warunkach przyrodniczych, w których nie występują typowe dla danego rodzaju wód gatunki. 11

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Potencjał ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych sztucznych i silnie zmienionych klasyfikuje się na podstawie wyników klasyfikacji elementów fizykochemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych. Potencjał ekologiczny jest definiowany jako: maksymalny, dobry, umiarkowany, słaby oraz zły. Stan chemiczny jednolitych części wód powierzchniowych klasyfikuje się na podstawie chemicznych wskaźników jakości wód (substancji priorytetowych i innych zanieczyszczeń). Stan chemiczny jest definiowany jako dobry oraz poniżej stanu dobrego. Stan wód w zależności od stanu/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego stan wód naturalnych, sztucznych i silnie zmienionych może być: dobry lub zły. Stan wód ocenia się jako dobry, jeśli stan ekologiczny/potencjał ekologiczny osiąga stan dobry lub powyżej dobrego i stan chemiczny wód także jest na poziomie dobrym. Ocena przydatności do bytowania ryb. Podstawę oceny stanowi rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455). Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację. Podstawę oceny stanowi rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1482) oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241 poz. 2093). OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WÓD RZEKI W latach 2010-2015 roku na terenie powiatu sejneńskiego w ramach programu monitoringu wód płynących przeprowadzono badania rzek: Hołnianki (dopływu Białej Hańczy) w profilu Hołny Wolmera, Marychy (dopływu Czarnej Hańczy) w profilu wodowskaz Zelwa, Marychy (dopływu Czarnej Hańczy) w profilu Stanowisko, Czarnej Hańczy (dopływu Niemna) w profilu Wysoki Most. Badania prowadzono w programach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego, które umożliwiły dokonanie ocen: stanu lub stanu ekologicznego, stanu chemicznego Jednolitej Części Wód, przydatności wód do bytowania ryb, a także w obszarach wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych. Hołnianka jest dopływem Zopsi w zlewni Białej Hańczy (dopływu Niemna) o długości 15,2 km (w tym 10,2 km w granicach Polski). Rzeka przepływa przez graniczne jezioro Gaładuś największe jezioro powiatu sejneńskiego. W 2012 r. na terenie powiatu sejneńskiego przeprowadzono badania w profilu Hołny Wolmera. Ocena jakości wód rzeki Hołnianki w profilu Hołny Wolmera Ocena stanu ekologicznego na podstawie wskaźnika biologicznego (wskaźnik fitoplanktonowy IFPL) wykazano dobry stan wód w JCW (II klasa). Przeprowadzone w 2012 r. badania ichtiofauny (populacji ryb) wykazały stan umiarkowany (III klasa), który nie uwzględniono w ocenie ze względu na dużą różnicę w porównaniu do innych wskaźników biologicznych. Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych nie wykazano przekroczeń wartości określonych dla stanu dobrego, wobec czego stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu dobrego (II klasa). Ocenę stanu ekologicznego odziedziczono na lata 2013-2014. W 2015 r. zgodnie z wytycznymi GIOŚ uwzględniono w ocenie badania ichtiofauny z 2012 r., co spowodowało, że stan ekologiczny w JCW o kodzie PLRW80002566255 Hołnianka do granicy państwa został zakwalifikowany do stanu umiarkowanego (III klasa). 12

Ocena stanu chemicznego na podstawie wskaźników chemicznych, w tym substancji priorytetowych dla polityki wodnej, stan chemiczny sklasyfikowano jako stan dobry. Ocenę stanu chemicznego odziedziczono na lata 2013 2015. Ocena przydatności do bytowania ryb w latach 2012 2015 ocena przydatności do bytowania ryb w warunkach naturalnych nie była oceniana. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach JCW nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji pochodzącej ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW na podstawie oceny potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wykazała, że stan wód w Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW80002566255 Hołnianka do granicy państwa jest zły. Ocenę stanu JCW odziedziczono na lata 2013 2015. Marycha jest lewostronnym dopływem Czarnej Hańczy o długości 80,8 km (w tym 17,6 km poza granicami Polski). Marycha odbiera ścieki komunalne i przemysłowe z Sejn. Źródła rzeki znajdują się w okolicy polsko-litewskiej granicy państwowej na północ od wsi Wołyńce. Rzeka Marycha (dawniej zwana Sejną) początkowo płynie w kierunku południowym pod nazwą Czarna, mijając po drodze jezioro Sejwy. Na odcinku od Smolan do Murowanego Mostu płynie dwoma ramionami, a następnie po połączeniu skręca w kierunku południowo-wschodnim do jeziora Sejny. Od jeziora Sejny, pod nazwą Marycha płynie w kierunku południowym do jeziora Pomorze. Od jeziora Pomorze niesie wody początkowo na wschód, a następnie meandrując zakreśla w kierunku południowym dwa łuki wzdłuż granicy państwa i uchodzi do Czarnej Hańczy na terenie Białorusi. Główne dopływy Marychy to Rubieżanka i Kunisjanka oraz dopływy z większych jezior (np.: Boksze, Szejpiszki, Płaskie, Białe, Gieret, Zelwa, Wiłkokuk, Puńsk). W 2012 r. na terenie powiatu sejneńskiego przeprowadzono badania w profilach: wodowskaz Zelwa i Stanowisko. W latach 2013 2015 wykonano badania wybranych wskaźników w ramach monitoringu badawczego w profilu granicznym wodowskaz Zelwa. Ocena jakości wód rzeki Marychy w profilu wodowskaz Zelwa (profil oceniający JCW Marycha od Marychny do dopływu z jez. Zelwa) Ocena stanu ekologicznego na podstawie wskaźnika biologicznego (wskaźnik fitoplanktonowy IFPL) wykazano dobry stan wód w JCW (II klasa). Przeprowadzone w 2012 r. badania ichtiofauny (populacji ryb) wykazały stan umiarkowany (III klasa), których nie uwzględniono w ocenie ze względu na dużą różnicę w porównaniu do innych wskaźników biologicznych. Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych nie wykazano przekroczeń wartości określonych dla stanu dobrego, wobec czego stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu dobrego (II klasa). Ocenę stanu ekologicznego odziedziczono na lata 2013 2014. W 2015 r. zgodnie z wytycznymi GIOŚ uwzględniono w ocenie badania ichtiofauny z 2012 r., co spowodowało, że stan ekologiczny w JCW o kodzie PLRW80002564872 Marycha od Marychny do dopływu z jez. Zelwa został zakwalifikowany do stanu umiarkowanego (III klasa). Ocena stanu chemicznego na podstawie wskaźników chemicznych, w tym substancji priorytetowych dla polityki wodnej, stan chemiczny sklasyfikowano jako stan dobry. Ocenę odziedziczono na lata 2013 2015. Ocena przydatności do bytowania ryb w latach 2012 2015 ocena przydatności do bytowania ryb w warunkach naturalnych nie była oceniana. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach JCW nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji pochodzącej ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW na podstawie oceny potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wykazała, że stan wód w Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW80002564872 Marycha od Marychny do dopływu z jez. Zelwa jest zły. 13

Ocena jakości wód rzeki Marychy w profilu Stanowisko (profil oceniający JCW Marycha od dopływu z jez. Zelwa do granicy państwa) Ocena stanu ekologicznego na podstawie wskaźników biologicznych (wskaźnik makrobezkręgowców bentosowych MMI i wykonany przez IRŚ wskaźnik ichtiofauny) wykazano dobry stan wód w JCW (II klasa). Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych nie wykazano przekroczeń wartości określonych dla stanu dobrego, wobec czego stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu dobrego (II klasa). Ocenę stanu ekologicznego odziedziczono na lata 2013 2015. Ocena stanu chemicznego na podstawie wskaźników chemicznych, w tym substancji priorytetowych dla polityki wodnej, stan chemiczny sklasyfikowano jako stan dobry. Ocenę stanu chemicznego odziedziczono na lata 2013 2015. Ocena przydatności do bytowania ryb w latach 2012 2015 ocena przydatności do bytowania ryb w warunkach naturalnych nie była oceniana. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach JCW nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji pochodzącej ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW na podstawie oceny potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wykazała, że stan wód w Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW80002064875 Marycha od dopływu z jez. Zelwa do granicy państwa jest dobry. Ocenę stanu JCW odziedziczono na lata 2013 2015. Czarna Hańcza jest dopływem Niemna o długości 141,7 km (w tym 107,8 km w granicach Polski). Górny odcinek rzeki przebiega przez jeziora Hańcza i Wigry. Malownicze fragmenty zlewni rzeki i jej okolic zostały objęte ochroną w ramach Suwalskiego Parku Krajobrazowego i Wigierskiego Parku Narodowego. Główne dopływy Czarnej Hańczy to: Wiatrołuża, Pawłówka, Wierśnianka, Marycha, Kalna, Kanał Augustowski, Maleszówka, Wołkuszanka. Dolny odcinek rzeki jest uregulowany biegnie nim Kanał Augustowski. Rzeka jest odbiornikiem ścieków z Jeleniewa i Suwałk. Rzeka jest odbiornikiem ścieków z Jeleniewa i Suwałk. W 2014 r. na terenie powiatu sejneńskiego przeprowadzono badania w profilu Wysoki Most. Ocena jakości wód rzeki Czarnej Hańczy w profilu Wysoki Most Ocena stanu ekologicznego na podstawie wskaźnika biologicznego (wskaźnik fitoplanktonowy IFPL) wykazano bardzo dobry stan wód w JCW (I klasa). Przeprowadzone w 2011 r. badania ichtiofauny (populacji ryb) wykazały stan umiarkowany (III klasa), których nie uwzględniono w ocenie ze względu na dużą różnicę w porównaniu do innych wskaźników biologicznych. Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych nie wykazano przekroczeń wartości określonych dla stanu dobrego, czyli stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano jako dobry (II klasa). W 2015 r. zgodnie z wytycznymi GIOŚ uwzględniono w ocenie badania ichtiofauny z 2011 r. w związku z tym stan ekologiczny w JCW o kodzie PLRW80002564549 Czarna Hańcza od jez. Wigry do Gremzdówki włącznie zakwalifikowano do stanu umiarkowanego (III klasa). Ocena stanu chemicznego na podstawie wskaźników chemicznych, w tym substancji priorytetowych dla polityki wodnej, stan chemiczny sklasyfikowano jako stan dobry. Ocena przydatności do bytowania ryb nie wykonywano oceny kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach JCW nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji pochodzącej ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW ze względu na umiarkowany stan ekologiczny i dobry stan chemiczny wód w Jednolitej Części Wód Czarna Hańcza od jez. Wigry do Gremzdówki włącznie o numerze PLRW80002564549 oceniono jako zły. 14

Z uwagi na to, że duża część Jednolitych Części Wód o kodach: PLRW80002064739 Czarna Hańcza od Gremzdówki do granicy państwa oraz PLRW80001864883 Szlamica do wypływu z jez. Szlamy leży w powiecie sejneńskim, choć punkty śluza Kudrynki i Muły położone są w powiecie augustowskim poniżej zaprezentowano ocenę tych JCW. Ocena jakości wód rzeki Czarnej Hańczy w profilu śluza Kudrynki Ocena stanu ekologicznego na podstawie wskaźnika biologicznego makrofitowego indeksu rzecznego w 2012 r. wykazały dobry stan biologiczny (II klasa). Przeprowadzone w 2011 r. badania ichtiofauny (populacji ryb) wykazały stan zły (V klasa), który nie uwzględniono w ocenie ze względu na dużą różnicę w porównaniu do innych wskaźników biologicznych. Stężenia badanych wskaźników fizykochemicznych nie wykazały przekroczeń wartości określonych dla stanu dobrego. Ze względu na konieczność uwzględnienia (według wytycznych GIOŚ z 2015 r.) w ocenie badań ichtiofauny z 2011 r. stan ekologiczny w JCW o kodzie PLRW80002064739 Czarna Hańcza od Gremzdówki do granicy państwa zakwalifikowano do stanu złego (V klasa). Ocena stanu chemicznego w 2011 r. na podstawie wskaźników chemicznych stan chemiczny sklasyfikowano jako stan dobry. W latach 2012 2015 ocenę odziedziczono. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, że w profilu śluza Kudrynki na Czarnej Hańczy nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji pochodzącej ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW na podstawie wypadkowej oceny potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wykazała, że stan wód Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW80002064739 Czarna Hańcza od Gremzdówki do granicy państwa jest zły. Szlamica jest prawostronnym dopływem Marychy o długości w granicach Polski ok. 9,0 km. Rzeka połączona jest z Czarną Hańczą - odprowadza nadmiar wód kanałem wykopanym od jeziora Głębokiego. Przepływa przez jezioro Szlamy, do Marychy uchodzi na terenie Białorusi. Wraz z Dopływem z jez. Brożanego (o długości ok. 9,1 km) tworzy Jednolitą Część Wód o kodzie PLRW80001864883 Szlamica do wypływu z jez. Szlamy, o powierzchni zlewni ok. 66,8 km 2. Zlewnia jest w przeważającej części zalesiona. Na cieku znajduje się prywatna Mała Elektrownia Wodna. W 2014 r. w profilu Muły przeprowadzono badania w ramach monitoringu diagnostycznego. Ocena jakości wód rzeki Szlamicy w profilu Muły Ocena stanu ekologicznego na podstawie wskaźników biologicznych makrofitowego indeksu rzecznego (MIR), wielometrycznego wskaźnika makrozoobentosowego MMI (II klasa) oraz wskaźnika monitoringu ichtiologicznego EFI + (odziedziczonego z 2012 r. III klasa) oceniono stan biologiczny w JCW jako umiarkowany. Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych i wspierających je substancji szczególnie szkodliwych wykazano przekroczenia normatywów stanu dobrego stężeń średniorocznych węglowodorów ropopochodnych (indeksu oleju mineralnego). W wyniku powtórnych badań w 2015 r. uzyskano poprawę stężenia średniorocznego węglowodorów ropopochodnych (stan dobry). Ze względu na ocenę wskaźnika ichtiologicznego stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu umiarkowanego (III klasa). Ocena stanu chemicznego w 2014 roku wartości wszystkich ocenianych substancji priorytetowych mieściły się w granicach dobrego stanu chemicznego. W 2015 r. ocenę odziedziczono. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW80001864883 Szlamica do wypływu z jez. Szlamy nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji pochodzącej ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW ze względu na umiarkowany stan ekologiczny, pomimo dobrego stanu chemicznego ocena stanu jednolitej części wód jest zła. 15

ZESTAWIENIE TABELARYCZNE KLASYFIKACJI STANU EKOLOGICZNEGO I CHEMICZNEGO RZEK W JEDNOLITYCH CZĘŚCIACH WÓD NA TERENIE POWIATU SEJNEŃSKIEGO W LATACH 2010 2015. Lp Nazwa jcw, której ocenie służy ppk Kod jcw, której ocenie służy ppk Nazwa punktu pomiarowokontrolnego STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN JCW 1 Hołnianka do granicy państwa PLRW80002566255 Hołnianka - Hołny Wolmera UMIARKOWANY DOBRY ZŁY 2 3 4 5 Marycha od Marychny do dopływu z jez. Zelwa Marycha od dopływu z jez. Zelwa do granicy państwa Czarna Hańcza od jez. Wigry do Gremzdówki włącznie Czarna Hańcza od Gremzdówki do granicy państwa PLRW80002564872 Marycha - wodowskaz Zelwa UMIARKOWANY DOBRY ZŁY PLRW80002064875 Marycha - Stanowisko DOBRY DOBRY DOBRY PLRW80002564549 PLRW80002064739 Czarna Hańcza - Wysoki Most Czarna Hańcza - śluza Kudrynki UMIARKOWANY DOBRY ZŁY ZŁY DOBRY ZŁY 6 Szlamica do wypływu z jez. Szlamy PLRW80001864883 Szlamica - Muły UMIARKOWANY DOBRY ZŁY Źródło danych: Państwowy Monitoring Środowiska stan ekologiczny stan / potencjał ekologiczny potencjał ekologiczny objaśnienia (jcw sztuczne) potencjał ekologiczny (jcw silnie zmienione) DOBRY stan bardzo dobry / BARDZO DOBRY PSD_sr potencjał maks. DOBRY I POWYŻEJ DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBREGO DOBRY stan / potencjał dobry PSD_max UMIARKOWANY stan / potencjał umiarkowany UMIARKOWANY UMIARKOWANY PSD stan chemiczny poniżej stanu dobrego stan dobry przekroczone stężenia średnioroczne przekroczone stężenia maksymalne przekroczone stężenia średnioroczne i maksymalne SŁABY stan / potencjał słaby SŁABY SŁABY stan jednolitej części wód ZŁY stan / potencjał zły ZŁY ZŁY DOBRY stan dobry ZŁY stan zły 16

17

JEZIORA Do 2007 roku badania jezior prowadzono według metodyki znanej jako System Oceny Jakości Jezior, opracowanej przez Instytut Ochrony Środowiska i stosowanej powszechnie do oceny stanu czystości jezior w Wojewódzkich Inspektoratach Ochrony Środowiska. Klasyfikacja uwzględniała wskaźniki fizykochemiczne i biologiczne, a wynik punktacji był przypisywany danej klasie wód (I, II, III lub poza klasą). Badania jezior umożliwiające ocenę według tego systemu przeprowadzono jeszcze w 2008 roku, a pojedynczych jezior także w późniejszych latach. Wykonano podsumowanie klasyfikacji według tego systemu za lata 1981-2008. Do 2011 r. w ramach monitoringu wód powierzchniowych 39 zbiorników powiatu sejneńskiego zostało przebadanych przez WIOŚ Białystok. Klasyfikacja jezior powiatu sejneńskiego wg Systemu Oceny Jakości Jezior badanych przez WIOŚ (do 2008 r. z uzupełnieniem z 2010 r.). Lp. Nazwa jeziora Powierzchnia [ha] Głębokość maks. [m] Jeziora zlewni dolnego biegu Czarnej Hańczy i Pawłówki Lata badań Kategoria podatności na degradację Klasa czystości 1. Dowcień 79,0 10,4 1992 3 3 2. Żubrowo 97,3 17,0 1992 2 3 3. Długie Krasnopolskie (Sejneńskie) 102,4 48,0 1992, 2006 (2001 TT) 2 2 4. Jegliniec 22,6 8,2 1992 3 2 5. Gremzdel 59,3 10,0 1992, 2007-2008 3 3 6. Boczniel 25,5 6,8 1992 NON 2 7. Gremzdy 188,1 14,3 1992, 2006 3 3 8. Głuche ok. 32,0 3,4 1992 NON 3 9. Jurkowo ok. 20,0 2,3 1992 NON 3 10. Kociołek ok. 3,3 2,6 1992 NON 3 11. Płaskie ok. 15,5 6,1 1992 3 2 12. Miałkie ok. 29,0 3,0 1992, 2004 NON 2 13. Dmitrowo 61,2 42,0 1992 2 1 14. Sumowo k. Dmitrowa 14,3 14,6 1992 2 3 15. Białe k. Białogóry 78,2 15,1 1993, 2007-2 16. Czarne k. Białogóry 24 6,0 1993-2 17. Wierśnie 32,3 8,4 1993-3 18. Brożane 44,6 24,3 2004 2 2 19. Płaskie koło Rygola 56,8 12,0 2010 2 1 Jeziora zlewni rzeki Marychy 20. Gieret 67,3 17,0 1995, 2001 2 2 21. Pomorze 295,4 23,5 1995, 2001, 2008 2 3 22. Zelwa 103,7 12,3 1995, 2001, 2008 2 1 18

Lp. Nazwa jeziora Powierzchnia [ha] Głębokość maks. [m] Lata badań Kategoria podatności na degradację Klasa czystości 23. Wiłkokuk 39,1 12,2 1995, 2004 3 2 24. Sejny 64,3 3,8 1996 NON 3 25. Boksze 96,4 22,0 1999 2 2 26. Sejwy 85,6 21,5 1999 3 3 27. Szejpiszki 71,4 21,6 1999 2 3 28. Berżniki 81,0 38,8 2000 2 2 29. Punia (Puńsk) 15,0 6,9 2000 3 NON 30. Bobruczek (rezerwat) 0,9 3,9 2002 NON 2 31. Tobolinka I (rezerwat) 2,8 8,0 2002 2 2 32. Łempis (rezerwat) 8,7 3,3 2003 3 2 33. Łempiuk (rezerwat) 3,6 3,3 2003 NON 2 34. Stulpieniuk (rezerwat) 0,6 2,0 2003 NON 2 35. Stulpień (rezerwat) 7,4 3,8 2003 NON 2 Pozostałe jeziora 36. Sztabinki 60,5 27,8 2007-2 37. Hołny 158,1 15,2 1996, 2006 3 2-3 38. Gaładuś (graniczne) 728,6 54,8 1991 1995, 2001, 2006 1 2 39. Bałędzis (graniczne) 58,2 22,0 2004 2 2 Uwaga: parametry jakości dotyczą ostatniego roku badań danego jeziora (2000 TT) pomiary jedynie profili termiczno-tlenowych bez oceny jeziora 39 jezior = 100% III klasa 34,2% II klasa 55,3% I klasa 7,9% NON 2,6% 19

Ogólny stan czystości większości jezior powiatu sejneńskiego, badanych przez WIOŚ do 2008 roku (według Systemu Oceny Jakości Jezior stosowanego do 2007 r., a w 2008 r. zastosowanego razem z nowym systemem oceny), odpowiadał II klasie czystości (21 jeziora) jeziora średnio zanieczyszczone w granicach umiarkowanej eutrofii. Wody najwyższej jakości występowały w jeziorach: Dmitrowo, Zelwa i Płaskie k. Rygola. Pozostałe zbiorniki charakteryzowały się nadmiernym zanieczyszczeniem stan czystości 13 akwenów mieścił się w granicach III klasy czystości, a jakość wód 1 zbiornika nie odpowiadał normom. Stan sanitarny wszystkich dotychczas badanych akwenów był dobry. Od 2008 roku podstawą oceny jakości jezior było rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008), które zostało zastąpione przez rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz. 1545) oraz następnie rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1482). Nowa klasyfikacja podobnie jak w przypadku rzek dotyczy ocen sporządzanych w jednolitych częściach wód (JCW). Ocena stanu ekologicznego uwzględnia wskaźniki biologiczne, takie jak: chlorofil a i zalecany w metodyce multimetriks PMPL (świadczące o rozwoju fitoplanktonu), wskaźnik okrzemkowy dla jezior IOJ (charakteryzujący fitobentos), wskaźnik ESMI makrofitowy indeks stanu ekologicznego (charakteryzujący stan roślinności naczyniowej w jeziorze), ichtiofaunę (multimetriks LFI + ). Zakres badań biologicznych zostanie w przyszłości rozszerzony o element charakteryzujący makrobezkręgowce denne (indeks LMI). Wskaźniki biologiczne ocenia się w skali 5-stopniowej. Jeśli wybrane do badań elementy biologiczne wskazują na stan bardzo dobry lub dobry (klasa I lub II) klasyfikację weryfikuje się wskaźnikami fizykochemicznymi i hydromorfologicznymi. Równolegle przeprowadza się ocenę stanu chemicznego na podstawie chemicznych wskaźników wód (substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej i inne substancje zanieczyszczające wg KOM 2006/0129(COD)). Wynik klasyfikacji stanu chemicznego przedstawia się w skali dwustopniowej jako stan dobry lub stan zły (poniżej dobrego). Ostatecznie ocenia się stan wód jezior na podstawie wyników klasyfikacji stanu ekologicznego i stanu chemicznego. Stan wód jeziora może być dobry lub zły (poniżej dobrego). Obecnie stosowana ocena stanu jezior opiera się na zasadach wymaganych przez Ramową Dyrektywę Wodną i nie ma możliwości bezpośredniego porównania wyników klasyfikacji z poprzednimi ocenami wg Systemu Oceny Jakości Jezior. Wstępna ocena stanu ekologicznego i stanu chemicznego jezior wykonana przez WIOŚ podlega weryfikacji przez instytucję wskazaną przez GIOŚ. W latach 2010 2015 na terenie powiatu sejneńskiego przeprowadzono badania 8 jezior według nowej metodyki: Gremzdel (w punktach reperowych) lata 2010-2015, Pomorze 2010 r. i 2015 r., Białe koło Białogóry 2010 r. i 2015 r., Płaskie koło Rygola 2010 r., Miałkie 2011 r., Wiłkokuk 2011 r., Zelwa 2011 r. i 2015r., Gaładuś 2012 r. i w 2014 r. Badania prowadzone w programie monitoringu diagnostycznego (w tym reperowego) umożliwiły dokonanie ocen: stanu ekologicznego i stanu chemicznego, natomiast badania prowadzone w ramach monitoringu operacyjnego i badawczego umożliwiły dokonanie ocen stanu ekologicznego akwenów. Poniżej przedstawiono zweryfikowane wyniki klasyfikacji stanu jezior powiatu sejneńskiego w latach 2010-2015 w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. 20

ID_K ATAL Zweryfikowana ocena stanu jezior powiatu sejneńskiego badanych w latach 2010-2015 (źródło: WIOŚ, PMŚ, IOŚ-PIB). Nazwa jeziora DORZECZE NIEMNA Rok badań Typ monitoringu Ocena stanu ekologicznego Element decydujący o ocenie w opinii eksperckiej Ocena stanu chemicznego Element decydujący o ocenie w opinii eksperckiej Ocena stanu jeziora 30646 Białe k/białogóry 2010, 2015 MO/MD dobry PMPL, ESMI dobry dobry 30611 Gaładuś 2012, 2014 MD/MO/MB dobry PMPL, ESMI dobry dobry 30634 Gremzdel 2010-2015 MDR umiarkowany PMPL, O 2 dobry zły 30645 Miałkie (Płaskie) 2011 MD/MO dobry PMPL, ESMI dobry dobry 30650 Płaskie k/rygola 2010 MB bardzo dobry (bez ESMI) 30670 Pomorze 2010, 2015 MO/MD umiarkowany LFI, O 2 dobry zły 30684 Wiłkokuk 2011 MO bardzo dobry chlorofil 30685 Zelwa 2011, 2015 MO/MD dobry LFI dobry dobry Opracowano na podstawie: dane WIOŚ Białystok oraz opracowania: Soszka, Kolada, Pasztaleniec, Ochocka, Kutyła, Koprowska Ocena stanu jezior w latach 2010-2012 wraz z udziałem w ćwiczeniu interkalibracyjnym oraz opracowaniem metodyki oceny stanu ekologicznego jezior na podstawie makrobezkręgowców bentosowych. Etap V. Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2013. Objaśnienia: SD widzialność krążka Secchiego, O 2 natlenienie hypolimnionu lub zawartość tlenu nad dnem, syntet. specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne, chlorofil zawartość chlorofilu a, PMPL multimetriks fitoplanktonowy, IOJ fitobentosowy indeks okrzemkowy jezior, ESMI makrofitowy indeks stanu ekologicznego jezior, LFI - wskaźnik ichtiologiczny, (bez ESMI, bez IOJ) ocena z wyłączeniem określonych wskaźników, MD monitoring diagnostyczny, MDR monitoring diagnostyczny w punktach reperowych, MO monitoring operacyjny, MB monitoring badawczy. OCENA STANU EKOLOGICZNEGO (2010-2015) W latach 2010-2015 monitoringiem jezior objęto 8 akwenów powiatu sejneńskiego w ramach różnych form monitoringu. W przypadku jezior badanych kilkukrotnie podano ostatnią, zweryfikowaną ocenę stanu ekologicznego. Weryfikacja dotyczyła głównie niskiego natlenienia wód hypolimnionu (warstwy naddennej) w okresie letnim, co jest charakterystyczną cechą niektórych jezior rynnowych województwa podlaskiego (duży wpływ wód podziemnych lub bagiennych) lub niewielkiego przekroczenia granic klas poszczególnych wskaźników. Zweryfikowana przez Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy ocena stanu ekologicznego jezior powiatu sejneńskiego badanych w latach 2010-2012 2 oraz w latach 2013-2015 wykazała bardzo dobry stan ekologiczny w 2 jeziorach, 4 jeziora zaliczono do stanu dobrego oraz 2 jeziora do stanu umiarkowanego. OCENA STANU CHEMICZNEGO Niezbędny zakres oznaczeń stanu chemicznego obejmuje łącznie 45 wskaźników, z których większość wymaga zaawansowanych technik badawczych i kosztownego sprzętu analitycznego wysokiej klasy, z tego powodu badania zostały wykonane w takim zakresie, jaki był osiągalny w danym okresie. Ocenę stanu chemicznego wykonano w przypadku 6 jezior badanych w latach 2010-2015, w których stwierdzono wody o dobrym stanie chemicznym. OCENA STANU JEZIOR BADANYCH W LATACH 2010-2015 Ocena stanu wód była możliwa do wykonania w przypadku dysponowania zarówno oceną stanu ekologicznego, jak i stanu chemicznego, lub jedną z tych ocen, w stanie poniżej dobrego. W efekcie dobry stan wód stwierdzono w 4 jeziorach, zły stan wód stwierdzono w 2 jeziorach. 2 Soszka, Kolada, Pasztaleniec, Ochocka, Kutyła, Koprowska Ocena stanu jezior w latach 2010-2012 wraz z udziałem w ćwiczeniu interkalibracyjnym oraz opracowaniem metodyki oceny stanu ekologicznego jezior na podstawie makrobezkręgowców bentosowych. Etap V. Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2013. 21

EKSTRAPOLACJA OCEN STANU JEZIOR W połowie 2013 r. Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy w ramach przeprowadzonej weryfikacji oceny stanu jezior w latach 2010-2012 3 przedstawił ekstrapolację ocen na wszystkie znaczące zbiorniki Polski (jednolite części wód jezior określone jako jeziora o powierzchni wyższej od 50 ha). Stan ekologiczny jezior przedstawiono w skali 5-stopniowej (stan: bardzo dobry, dobry, umiarkowany, słaby, zły), a w przypadku braku możliwości uszczegółowienia oceny ze względu na niedostatek danych przy zastosowanej ekstrapolacji przyjęto skalę: co najmniej dobry i poniżej dobrego. W powiecie sejneńskim ocenę ekstrapolowano na 20 wyznaczonych jednolitych części wód, którą następnie weryfikowano wynikami ocen jezior monitorowanych w latach 2013-2015. Ocenę rozszerzono o dwa dodatkowe jeziora, nie spełniają wymogów jednolitej części wód, które badano w latach 2010-2011. Ocenę pozytywną otrzymało 16 jezior (5 stan bardzo dobry, 8 stan dobry, 3 stan co najmniej dobry), a 6 jezior ocenę negatywną (4 stan umiarkowany, 2 stan poniżej dobrego). Spośród jezior przylegających do powiatu sejneńskiego 2 otrzymały ocenę dobrą, a 1 co najmniej dobrą. Stan ekologiczny znaczących jednolitych części wód jezior powiatu sejneńskiego (źródło: IOŚ-PIB, PMŚ). Nr jeziora Kod na mapce JCW Dorzecze Nazwa JCW Stan ekologiczny Podstawa oceny 27 90100 Niemen Bałędzis poniżej dobrego prognoza 28 30676 Niemen Berżnik bardzo dobry prognoza 29 30646 Niemen Białe k/białogóry dobry dane monitoringowe 31 30663 Niemen Boksze co najmniej dobry prognoza 32 30640 Niemen Długie Sejneńskie dobry prognoza 34 30637 Niemen Dmitrowo dobry prognoza 35 30632 Niemen Dowcień dobry prognoza 36 30611 Niemen Gaładuś dobry dane monitoringowe 37 30671 Niemen Gieret bardzo dobry prognoza 38 30634 Niemen Gremzdel umiarkowany dane monitoringowe 39 30639 Niemen Gremzdy umiarkowany prognoza 41 30612 Niemen Hołny dobry prognoza 42 30645 Niemen Miałkie (Płaskie) dobry prognoza 49 30650 Niemen Płaskie k/rygola bardzo dobry dane monitoringowe 51 30670 Niemen Pomorze umiarkowany dane monitoringowe 52 30669 Niemen Sejny co najmniej dobry prognoza 53 30662 Niemen Sejwy poniżej dobrego prognoza 55 30665 Niemen Szejpiszki co najmniej dobry prognoza 59 30673 Niemen Sztabinki bardzo dobry dane monitoringowe 62 30684 Niemen Wiłkokuk bardzo dobry dane monitoringowe 63 30685 Niemen Zelwa dobry dane monitoringowe 64 30631 Niemen Żubrowo umiarkowany prognoza Jeziora przylegające do powiatu sejneńskiego 48 30626 Niemen Pierty dobry dane monitoringowe 58 30687 Niemen Szlamy co najmniej dobry prognoza 61 30616 Niemen Wigry dobry dane monitoringowe Opracowano na podstawie: Soszka, Kolada, Pasztaleniec, Ochocka, Kutyła, Koprowska Ocena stanu jezior w latach 2010-2012 wraz z udziałem w ćwiczeniu interkalibracyjnym oraz opracowaniem metodyki oceny stanu ekologicznego jezior na podstawie makrobezkręgowców bentosowych. Etap V. Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2013. 3 Soszka, Kolada, Pasztaleniec, Ochocka, Kutyła, Koprowska op. cit. 22

Stan ekologiczny jezior powiatu sejneńskiego (ocena jezior badanych w latach 2010-2015 uzupełniona oceną ekstrapolowaną na pozostałe jednolite części wód jezior). 23

PRZECIWDZIAŁANIA działalność kontrolna KONTROLE PROBLEMOWE Z ZAKRESU GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ W 2015 r. w ramach celu kontrolnego Kontrola podmiotów wprowadzających ścieki do wód lub do ziemi pod kątem sprawdzenia przestrzegania prawa i decyzji administracyjnych oraz Kontrola gospodarki osadami ściekowymi, obejmująca wytwarzanie, wykorzystywanie, unieszkodliwianie osadów ściekowych przeprowadzono 4 kontrole, w tym 1 kontrolę interwencyjną, przeprowadzając 2 pomiary jakości ścieków. W wyniku kontroli wydano 3 zarządzenia pokontrolne, skierowano 3 wystąpienia do innych organów administracji publicznej oraz przeprowadzono instruktaż w 4 przypadkach i w 2 przypadkach udzielono pouczenia. W ewidencji zakładów odprowadzających ścieki do wód powierzchniowych lub do ziemi, na terenie powiatu sejneńskiego, zarejestrowane są tylko 3 oczyszczalnie ścieków. Są to: Oczyszczalnia miejska w Sejnach Miejska oczyszczalnia ścieków w Sejnach eksploatowana przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Sejnach Sp. z o.o. to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów. Głównym urządzeniem oczyszczalni jest reaktor biologiczny, o działaniu cyklicznym pozwalający na usuwanie ze ścieków związków organicznych oraz azotu i fosforu. Przepustowość oczyszczalni: średnia 2000 m 3 /d, maksymalna 2650 m 3 /d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Marycha. Osad nadmierny odwadniany jest mechanicznie przy pomocy prasy hydraulicznej. Przy oczyszczalni znajduje się punkt zlewny nieczystości płynnych. Gminna oczyszczalnia ścieków w Puńsku Jest to eksploatowana przez Urząd Gminy w Puńsku oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów. Głównymi elementem są reaktory osadu czynnego o działaniu cyklicznym typu BIOVAC. Usuwanie związków fosforu wspomagane jest chemicznie z zastosowaniem preparatu PIX. Przepustowość maksymalna 300 m 3 /d, średnio odprowadzanych jest około 180 m 3 /d ścieków oczyszczonych. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rów melioracyjny dopływ jeziora Sejwy (w zlewni Marychy). Do odwadniania osadów nadmiernych stosowana jest prasa filtracyjna. Przy oczyszczalni znajduje się punkt zlewny nieczystości płynnych. Na terenie gminy Puńsk znajduje się 128 przydomowych oczyszczalni ścieków. Oczyszczalnia ścieków Spółdzielni Mleczarskiej Mlekpol w Grajewie, Oddział Zakład Produkcji Mleczarskiej w Sejnach Głównymi urządzeniami mechaniczno-biologicznej zakładowej oczyszczalni ścieków Zakładu Produkcji Mleczarskiej w Sejnach są: zbiornik wstępnego napowietrzania, 2 rowy cyrkulacyjne pracujące w układzie szeregowym oraz osadnik wtórny. Usuwanie ze ścieków związków fosforu wspomagane jest chemicznie, poprzez zastosowanie preparatu PIX. Przepustowość oczyszczalni maksymalna 650 m 3 /d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Marycha. WODY PODZIEMNE PRESJE Wody podziemne należące do zasobów naturalnych, coraz bardziej zagrożone są zanieczyszczeniami z powierzchni ziemi. Konieczna jest ich szczególna ochrona, gdyż są to zasoby nieodnawialne. W szczególności niezbędna jest ochrona znacznych obszarów, pod którymi znajdują się Główne Zbiorniki Wód Podziemnych. W Polsce jest ich około 180, a obszar obejmuje ponad 52 % powierzchni naszego kraju. 24

Wody podziemne zanieczyszczone są rozmaitymi substancjami chemicznymi, najczęściej są to: azotany, fosforany, substancje ropopochodne, chlorki, siarczany i inne. Najpowszechniej występującymi przyczynami zanieczyszczeń wód podziemnych są wycieki z nieizolowanych wysypisk odpadów, z baz paliwowych i stacji sprzedaży paliw do pojazdów samochodowych. Zanieczyszczenia siarczanami występują przede wszystkim na terenach uprzemysłowionych, azotanami i fosforanami na terenach rolniczych (są one także przyczyną degradacji zbiorników wodnych). STAN ocena jakości wód podziemnych KLASYFIKACJA WÓD PODZIEMNYCH Podstawę oceny stanowi rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143, poz. 896). Klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych obejmuje pięć następujących klas jakości wód podziemnych: Klasa I wody bardzo dobrej jakości, w których: a) wartości elementów fizykochemicznych są kształtowane wyłącznie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i mieszczą się w zakresie wartości stężeń charakterystycznych dla badanych wód podziemnych (tła hydrogeochemicznego), b) wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka. Klasa II wody dobrej jakości, w których: a) wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych, b) wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby. Klasa III wody zadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub słabego wpływu działalności człowieka. Klasa IV wody niezadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych oraz wyraźnego wpływu działalności człowieka. Klasa V wody złej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych potwierdzają znaczący wpływ działalności człowieka. Powyższa klasyfikacja jest podstawą do oceny stanu chemicznego, gdzie woda klas I-III oznacza dobry stan chemiczny, a woda klas IV-V oznacza zły stan chemiczny. Na terenie powiatu do 2007 roku zlokalizowanych było łącznie 17 studni sieci monitoringu wód podziemnych, które były opomiarowane przez Państwowy Instytut Geologiczny. Po modernizacji sieci monitoringu w 2009 roku PIG objął badaniami jedynie Jednolite Części Wód Podziemnych (JCWPd) uznane za zagrożone niespełnieniem określonych dla nich celów środowiskowych (osiągnięcia dobrego stanu i dobrego stanu ilościowego do 2015 r., narażonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego). Na terenie województwa podlaskiego nie wyznaczono takich JCWPd. Na terenie powiatu sejneńskiego w 2010 r. Państwowy Instytut Geologiczny na zlecenie Inspekcji Ochrony Środowiska w ramach krajowej sieci monitoringu wód badał 2 punkty monitoringu wód podziemnych w ramach monitoringu diagnostycznego (wody gruntowe). W punkcie 1742 Stare Boksze stwierdzono III klasę czystości, co odpowiadało dobremu stanowi wód podziemnych, a w punkcie 1749 Wigrańce stwierdzono V klasę czystości, co odpowiadało złemu stanowi wód. W 2012 r. w ramach monitoringu diagnostycznego Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy spośród 43 punktów badanych w naszym województwie wyznaczył 3 punkty do 25

badań z terenu powiatu sejneńskiego. Jakość wód odpowiadała III klasie czystości, mieściła się zatem w granicach dobrego stanu wód podziemnych, w tym w punkcie 1749 Wigrańce, w którym w 2010 roku stwierdzono zły stan wód. W 2013 r. nie prowadzono badań wód podziemnych na terenie powiatu augustowskiego. Należy podkreślić, że przedstawiona klasyfikacja wód podziemnych skierowana jest na ocenę stopnia zanieczyszczenia wód i nie obejmuje oceny stanu sanitarnego oraz badań pod kątem przydatności wody do picia (po uzdatnieniu). Oceny te wykonuje Państwowa Inspekcja Sanitarna. Nr Miejscowość / Gmina Głębokość stropu (m) Użytkowanie terenu (dominujące w promieniu 500 m) JCWPd Klasa wód 2010 2012 1742 Stare Boksze / Puńsk 5,2 Grunty orne 23 III III 1749 Wigrańce / Sejny 13,8 Lasy 23 V II 2270 Poluńce / Puńsk 27,28 Łąki i pastwiska 23 III źródło: PIG OBJAŚNIENIA DO TABELI Klasyfikacja wód: kolor zielony stan dobry kolor czerwony stan zły JCWPd numer jednolitej części wód podziemnych GOSPODARKA ODPADAMI PRESJE ODPADY PRZEMYSŁOWE Ilość odpadów wytworzonych (z wyłączeniem odpadów komunalnych), na terenie powiatu sejneńskiego w 2014 r. wyniosła 1,7 tys. Mg, co stanowiło ok. 0,2 % odpadów wytworzonych na terenie całego województwa podlaskiego. Wszystkie odpady zostały przekazane innym odbiorcom. Odpady wytworzone (z wyłączeniem odpadów komunalnych) w ciągu roku 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Jednostka terytorialna [tys. Mg] Powiat sejneński - - 1,3 1,2 8,4 7,7 8,0 8,0 1,6 1,7 Województwo podlaskie 957,4 1057,2 838,3 737,9 713,5 707,6 1467,5 1827,5 1266,7 871,1 źródło: GUS ODPADY KOMUNALNE W latach 2005-2015 roczna ilość zebranych odpadów komunalnych na terenie powiatu podlegała nieznacznym wahaniom. W 2015 r. zebrano 1.950,2 Mg zmieszanych odpadów komunalnych, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosło około 94 kg/rok 4. 4 Masa odpadów w przeliczeniu na mieszkańca zależy od poziomu życia, struktury zabudowy, poziomu obsługi oraz sposobu ogrzewania budynków 26

Głównymi źródłami wytwarzania odpadów komunalnych są gospodarstwa domowe, obiekty handlowo-usługowe, szkoły, przedszkola, obiekty turystyczne i targowiska. Odpady komunalne z terenu powiatu sejneńskiego trafiają do instalacji eksploatowanych przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami Sp. z o.o., stanowiących Regionalną Instalację Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK) dla Regionu Północnego Gospodarowania Odpadami. Zgodnie z nowelizacją ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (obowiązującą od początku 2012 r. i późniejszymi zmianami) na gminach spoczywa zadanie zapewnienia odpowiedniego i właściwego zagospodarowania wszystkich odpadów komunalnych z możliwością selektywnego zbierania. Zmieszane odpady komunalne, czy pozostałości po sortowaniu tych odpadów przeznaczone do składowania, powinny być kierowane do regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych RIPOK, tak by były zagospodarowane w regionie swego powstania. W przypadku braku RIPOK lub podczas awarii odpady mogą być kierowane do instalacji zastępczych, wyznaczonych w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami. Odpady powinny odbierać od mieszkańców firmy, wyłonione w drodze przetargu, a za odbiór odpadów mieszkańcy uiszczą jednolitą stawkę, z możliwością obniżki dzięki stosowaniu segregowania odpadów u źródła ich powstawania. STAN SKŁADOWISKA Eksploatowane na terenie powiatu składowiska nie było w pełni przystosowane do obowiązujących przepisów, wobec czego zostały zamknięte. Na omawianym obszarze nie ma składowisk odpadów przemysłowych. Zamknięte składowisko odpadów we wsi Konstantynówka, gmina Sejny Właścicielem obiektu jest gmina Miasto Sejny. Obiekt zarządzany jest przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Sejnach Sp. z o.o. Składowisko zostało zamknięte z końcem 2012 r., zakończenie rekultywacji obiektu planowane jest na 30.06.2019 r. Dzięki zainstalowanym piezometrom prowadzi się monitoring wód podziemnych. Bada się również m. in. odcieki ze składowiska zbierane poprzez drenaż, osiadanie powierzchni składowiska oraz wielkość opadu atmosferycznego. 27