MOŻLIWOŚĆ UZYSKANIA ZEZWOLENIA NA OSIEDLENIE SIĘ LUB ZGODY NA POBYT REZYDENTA DŁUGOTERMINOWEGO WSPÓLNOT EUROPEJSKICH NA TERYTORIUM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Cudzoziemiec spełniający warunki określone w ustawie o cudzoziemcach może ubiegać się o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich (WE). Zezwolenia na osiedlenie oraz zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE udziela się na czas nieoznaczony. Zezwolenie na osiedlenie się wygasa z mocy prawa z chwilą uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE. Zezwolenie na osiedlenie się oraz zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego WE uprawnia cudzoziemca do legalnego pobytu na terytorium Polski oraz zezwala na podejmowanie pracy na warunkach przysługujących obywatelom polskim, osobom ze statusem uchodźcy oraz osobom, które przebywają w Polsce na podstawie pobytu tolerowanego oraz ochrony czasowej. ZEZWOLENIE NA OSIEDLENIE SIĘ Warunki uzyskania zezwolenia na osiedlenie się 1. Zezwolenie na osiedlenie się udziela się cudzoziemcowi, który: jest małoletnim dzieckiem cudzoziemca posiadającego zezwolenie na osiedlenie się, urodzonym na terytorium Polski, pozostaje w związku małżeńskim zawartym z obywatelem polskim co najmniej 3 lata przed złożeniem wniosku i który bezpośrednio przed złożeniem wniosku przebywał nieprzerwanie na terytorium Polski przez 2 lata na podstawie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony. W postępowaniu o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się cudzoziemcowi małżonkowi obywatela polskiego organ administracji rozpatrujący sprawę sprawdza, czy związek małżeński nie został zawarty dla pozoru, (uznaje się, że związek został zawarty dla pozoru, jeżeli małżonkowie nie wypełniają prawnych obowiązków wynikających z małżeństwa, nie mieszkają wspólnie, nie mówią językiem zrozumiałym dla obojga, nie są zgodni co do podstawowych danych osobowych i innych istotnych okoliczności ich dotyczących, a także gdy jedno z małżonków przyjęło korzyść majątkową za wyrażenie zgody na zawarcie związku małżeńskiego lub zawarło w przeszłości związek małżeński dla pozoru.) 1
bezpośrednio przed złożeniem wniosku przebywał nieprzerwanie na terytorium Polski przez okres nie krótszy niż 10 lat na podstawie zgody na pobyt tolerowany lub przez okres 5 lat w związku z nadaniem statusu uchodźcy. Do okresu nieprzerwanego pobytu zalicza się również okres pobytu w czasie postępowania o nadanie statusu uchodźcy, choćby cudzoziemiec przebywał ośrodku strzeżonym lub w areszcie w celu wydalenia. jest dzieckiem obywatela polskiego pozostającym pod jego władzą rodzicielską 2. Pobyt na terytorium Polski uważa się za nieprzerwany, gdy żadna z przerw w nim nie była dłuższa niż 6 miesięcy i nie przekroczyła łącznie 10 miesięcy w czasie pobytu wymaganym do udzielenia zezwolenia, chyba że była ona spowodowana: wykonywaniem obowiązków zawodowych lub świadczeniem pracy poza terytorium Polski, lub towarzyszeniem małżonkowi wykonującemu pracę za granicą, lub potrzebą uzyskania dokumentu podróży, lub leczeniem cudzoziemca. Odmowa udzielenia zezwolenia na osiedlenie się Cudzoziemcowi odmawia się udzielenia zezwolenia na osiedlenie się jeżeli: 1. cudzoziemiec nie spełnia wymogów do jego udzielenia opisanych powyżej, 2. jego dane znajdują się w wykazie cudzoziemców, których pobyt na terytorium Polski jest niepożądany, 3. wymagają tego względy obronności i bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego lub interes Rzeczypospolitej Polskiej, 4. podstawą do ubiegania się o zezwolenie jest zawarcie związku małżeńskiego z obywatelem polskim, a związek małżeński został zawarty wyłącznie w celu obejścia przepisów o udzielaniu zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony lub zezwolenia na osiedlenie się, 5. w postępowaniu o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się cudzoziemiec przedstawił nieprawdziwe dane osobowe, fałszywe informacje, zeznał nieprawdę lub zataił prawdę, podrobił lub przerobił dokumenty, 6. cudzoziemiec nie wywiązuje się ze zobowiązań podatkowych wobec Skarbu Państwa, Cofnięcie zezwolenia na osiedlenie się Cudzoziemcowi cofa się zezwolenie na osiedlenie się, jeżeli 1. wymagają tego względy obronności i bezpieczeństwa państwa, albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego bądź interes Rzeczypospolitej Polskiej, 2
2. cudzoziemiec w postępowaniu o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się zeznał nieprawdę lub zataił prawdę lub posługiwał się sfałszowanymi dokumentami, 3. został skazany prawomocnym wyrokiem w Rzeczypospolitej Polskiej za przestępstwo umyślne na karę co najmniej 3 lat pozbawienia wolności, 4. opuścił na stałe Polskę, Postępowanie w sprawie udzielenia zezwolenia na osiedlenie się Zezwolenia na osiedlenie się udziela się na wniosek cudzoziemca, i może on obejmować dzieci cudzoziemca lub inne osoby pozostające pod jego opieką. Wniosek powinien zawierać: 1. dane cudzoziemca i innych osób objętych wnioskiem, 2. informacje o podróżach i pobytach zagranicznych cudzoziemca odbytych w okresie ostatnich 5 lat, 3. uzasadnienie wniosku. Cudzoziemiec obowiązany jest dołączyć również: 1. fotografie wszystkich osób objętych wnioskiem, 2. dokumenty niezbędne do potwierdzenia danych zawartych we wniosku i okoliczności uzasadniających wniosek, 3. tytuł prawny do zajmowania lokalu mieszkalnego w którym przebywa lub zamierza przebywać oraz dokumenty potwierdzające wysokość kosztów zamieszkania. Za tytuł prawny do zajmowania lokalu mieszkalnego można uznać umowę użyczenia jeżeli użyczającymi są dzieci i wnuki, rodzice, dziadkowie, małżonek, rodzice małżonka lub rodzeństwo cudzoziemca. W szczególnie uzasadnionych wypadkach, gdy cudzoziemiec nie posiada ważnego dokumentu podróży i nie ma możliwości jego uzyskania, może przedstawić inny dokument potwierdzający jego tożsamość. Wniosek o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się w Polsce cudzoziemiec może złożyć w czasie zgodnego z prawem pobytu na terytorium Polski. W przypadku gdy przed upływem zgodnego z prawem okresu pobytu cudzoziemca na terytorium Polski nie została wydana decyzja w sprawie zezwolenia na osiedlenie się, wojewoda wydaje cudzoziemcowi wizy na okres pobytu do czasu wydania decyzji ostatecznej. Decyzję w sprawie udzielenia zezwolenia na osiedlenie się wydaje wojewoda właściwy ze względu na miejsce zamierzonego pobytu cudzoziemca. Przed wydaniem decyzji wojewoda zwraca się do do komendanta oddziału Straży Granicznej, komendanta wojewódzkiego Policji i Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego o przekazanie informacji czy wjazd lub pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stanowią zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. 3
Cudzoziemcowi, który uzyskał zezwolenie na osiedlenie się wojewoda wydaje kartę pobytu na okres 10 lat. Decyzję o cofnięciu zezwolenia na osiedlenie się wydaje wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca z urzędu lub na wniosek Ministra Obrony Narodowej, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Komendanta Głównego Straży Granicznej, Komendanta Głównego Policji, komendanta oddziału Straży Granicznej lub komendanta wojewódzkiego Policji. Zakończenie sprawy udzielania zezwolenia na osiedlenie się powinno zakończyć się nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, a w postępowaniu odwoławczym w ciągu 2 miesięcy od dnia otrzymania odwołania. ZEZWOLENIE NA POBYT REZYDENTA DŁUGOTERMINOWEGO WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich (WE) udziela się cudzoziemcowi, który: 1. przebywa na terytorium Polski bezpośrednio przed złożeniem wniosku co najmniej 5 lat, 2. posiada stabilne i regularne źródło dochodu wystarczającego do pokrycia kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu. Dochód ten, po odliczeniu kosztów zamieszkania musi być wyższy niż wysokość dochodu uprawniająca do korzystania ze świadczeń z pomocy społecznej, 3. posiada ubezpieczenie zdrowotne lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Polski. O zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego WE nie może ubiegać się cudzoziemiec, który: 1. odbywa studia lub szkolenie zawodowe, 2. posiada zgodę na pobyt tolerowany, status uchodźcy nadany w Polsce lub korzystający ochrony czasowej, 3. ubiegający się o nadanie statusu uchodźcy lub udzielenie azylu, 4. pracownika au pair, sezonowego, delegowanego przez usługodawcę w celu transgranicznego świadczenia usług lub usługodawcę świadczącego usługi transgraniczne, 5. przebywającego na terytorium Polski na podstawie wizy o której mowa w art. 33 lub zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w celu połączenia z rodziną, 6. przebywającego w ośrodku strzeżonym lub w areszcie w celu wydalenia. 4
Do pięcioletniego okresu pobytu nie zalicza się: okresu pobytu cudzoziemca w Polsce, sytuacji w której wobec cudzoziemca umieszczonego w strzeżonym ośrodku lub w areszcie w celu wydalenia, orzeczono zakaz opuszczenia Polski lub pozbawionego wolności na podstawie orzeczeń wydanych na podstawie ustaw, Okresu pobytu jako pracownika au pair, pracownika sezonowego, delegowanego przez usługodawcę w celu transgranicznego świadczenia usług lub usługodawcę świadczącego usługi transgraniczne, przebywającego na terytorium Polski na podstawie wizy o której mowa w art. 33 lub zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w celu połączenia z rodziną, Okresu pobytu jako szefa, członka personelu misji dyplomatycznej, kierownika urzędu konsularnego i członka personelu konsularnego państwa obcego. Do pięcioletniego okresu pobytu zalicza się połowę okresu pobytu cudzoziemca na podstawie wizy udzielonej w związku z odbywaniem studiów lub szkolenia zawodowego lub zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony wydanego w związku z zamiarem rozpoczęcia lub kontynuowania studiów lub szkolenia zawodowego. Pobyt na terytorium Polski uważa się za nieprzerwany, gdy żadna z przerw w nim nie była dłuższa niż 6 miesięcy i nie przekroczyła łącznie 10 miesięcy w czasie pobytu wymaganym do udzielenia zezwolenia, chyba że była ona spowodowana: wykonywaniem obowiązków zawodowych lub świadczeniem pracy poza terytorium Polskich, lub towarzyszeniem małżonkowi wykonującemu pracę za granicą, lub potrzebą uzyskania dokumentu podróży, lub leczeniem cudzoziemca. Odmowa udzielenia zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE Cudzoziemcowi odmawia się udzielenia zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE jeżeli: 1. nie spełnia opisanych powyżej warunków koniecznych do jego uzyskania, 2. wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa. 5
Cofnięcie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE Cudzoziemcowi cofa się zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego WE jeżeli: 1. nabycie zgody na pobyt rezydenta długoterminowego WE nastąpiło w sposób niezgodny z prawem, 2. stanowi on rzeczywiste i poważne zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo dla bezpieczeństwa i porządku publicznego, 3. opuścił terytorium Polski na okres przekraczający 6 lat, 4. opuścił terytorium Unii Europejskiej na okres następujących kolejno po sobie 12 miesięcy, 5. uzyskał na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego WE. Przy podejmowaniu decyzji o cofnięciu zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE, w przypadku gdy zachodzą okoliczności opisane w punkcie 2, organ administracji powinien uwzględnić: 1. okres pobytu cudzoziemca na terytorium Polski, 2. jego wiek, 3. istnienie związków z Polską lub brak związków z krajem pochodzenia, 4. skutki cofnięcia zezwolenia dla cudzoziemca i członków jego rodziny. W decyzji o cofnięciu zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE wydanej na podstawie opisanej w pkt. 2 cudzoziemcowi nakazuje się opuszczenie terytorium Polski w terminie określonym w decyzji. Stosuje się przepisy o postępowaniu w sprawie wydalenia, przy czym decyzji tej nie nadaje się rygoru natychmiastowej wykonalności. Postępowanie w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE Zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE się udziela się na wniosek cudzoziemca. Wniosek powinien zawierać: 4. dane cudzoziemca i innych osób objętych wnioskiem, 5. informacje o podróżach i pobytach zagranicznych cudzoziemca odbytych w okresie ostatnich 5 lat, 6. uzasadnienie wniosku. 6
Cudzoziemiec obowiązany jest dołączyć również: 5. fotografie wszystkich osób objętych wnioskiem, 6. dokumenty niezbędne do potwierdzenia danych zawartych we wniosku i okoliczności uzasadniających wniosek, 7. tytuł prawny do zajmowania lokalu mieszkalnego w którym przebywa lub zamierza przebywać oraz dokumenty potwierdzające wysokość kosztów zamieszkania. Za tytuł prawny do zajmowania lokalu mieszkalnego można uznać umowę użyczenia jeżeli użyczającymi są dzieci i wnuki, rodzice, dziadkowie, małżonek, rodzice małżonka lub rodzeństwo cudzoziemca. W szczególnie uzasadnionych wypadkach, gdy cudzoziemiec nie posiada ważnego dokumentu podróży i nie ma możliwości jego uzyskania, może przedstawić inny dokument potwierdzający jego tożsamość Wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE cudzoziemiec może złożyć w czasie zgodnego z prawem pobytu na terytorium Polski. W przypadku gdy przed upływem zgodnego z prawem okresu pobytu cudzoziemca na terytorium Polski nie została wydana decyzja w sprawie zezwolenia na osiedlenie się, wojewoda wydaje cudzoziemcowi wizy na okres pobytu do czasu wydania decyzji ostatecznej. Decyzję w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE wydaje wojewoda właściwy ze względu na miejsce zamierzonego pobytu cudzoziemca. Przed wydaniem decyzji wojewoda zwraca się do komendanta oddziału Straży Granicznej, komendanta wojewódzkiego Policji i Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego o przekazanie informacji czy wjazd lub pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stanowią zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Cudzoziemcowi, który uzyskał zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego WE wojewoda wydaje kartę pobytu na okres 5 lat. Decyzję o cofnięciu zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE wydaje wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca z urzędu lub na wniosek Ministra Obrony Narodowej, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Komendanta Głównego Straży Granicznej, Komendanta Głównego Policji, komendanta oddziału Straży Granicznej lub komendanta wojewódzkiego Policji. Zakończenie sprawy udzielania zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE powinno zakończyć się nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, a w postępowaniu odwoławczym w ciągu 2 miesięcy od dnia otrzymania odwołania. 7
Ważne adresy Wydział do Spraw Cudzoziemców Zarządu Kontroli Ruchu Granicznego Komendy Głównej Straży Granicznej 00-264 Warszawa, ul. Koszykowa 16 składanie wniosków o nadanie statusu uchodźcy Urząd do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców 00-264 Warszawa, ul. Koszykowa 16 tel. 0 22 601 74 02 Wysoki Komisarz NZ do spraw Uchodźców (UNHCR) 05-056 Warszawa, Aleja Róż 2 tel. 0 22 628 69 30 Helsińska Fundacja Praw Człowieka 00-018 Warszawa, ul. Zgoda 11 tel./fax 0 22 828 10 08, 0 22 828 69 96 tel. 0 22 556 44 66 Stowarzyszenie Praw Człowieka im. Haliny Nieć 31-136 Krakow ul. Sobieskiego 7/3 tel/fax 0 12 633 72 23 Poradnia Prawna Ośrodek Praw Człowieka Uniwersytetu Jagielońskiego Kraków, Plac Inwalidów 4 tel.: 0 12 633 37 96, 0 12 422 10 33 w. 1392 Poradnia Prawna Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego Warszawa, Krakowskie Przedmieście 26/28 tel.: 22/620 03 81 w.811 tel/fax: 22/826 92 94 Polska Akcja Humanitarna Centrum Pomocy Uchodźcom 00-031 Warszawa, ul. Szpitalna 5 m. 3 22/828 90 86 Caritas Polska Biura Informacji dla Migrantów i Uchodźców 15-077 Białystok, ul. Warszawska 32 tel/fax: 85/ 732 55 53 20-950 Lublin ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego 2 Tel. 81/743 71 86 50-369 Wrocław, pl. Katedralny 6/1 tel/fax 71/322 17 15 Warszawa, ul. Krakowskie Przedmieście 62 Tel. 22/826 99 10 Polski Czerwony Krzyż 00-561 Warszawa ul. Mokotowska 14 tel.: 22/628 55 75, 621 36 25 fax: 22/628 41 38 Ulotki w językach angielskim i rosyjskim dostępne na stronie http://www.hfhrpol.waw.pl Opracowanie: Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2005 8