01 Informator Babiogórskiego Parku Narodowego Z plecakiem po babiogórskich szlakach
02 1. Park Narodowy na Babiej Górze
Park Narodowy na Babiej Górze 0 O d XV aż do XVII wieku Babia Góra zapewniała schronienie uciekinierom i zbójcom. Na tę niezwykłą górę przybywali poszukiwacze skarbów oraz przygód. Na początku XIX wieku Babią Górę od strony Orawy zdobywa ksiądz Stanisław Staszic. W 1868 r. przybywa Hugo Zapałowicz określany mianem odkrywcy Babiej Góry. Hugo Zapałowicz zbadał dokładnie florę Babiej Góry, a jego zapisy stanowią cenne źródło informacji po dzień dzisiejszy. Kazimierz Sosnowski w pierwszym roczniku Wierchów w 1923 r. zamieścił artykuł, w którym domagał się utworzenia terenu chronionego na Babiej Górze. Dzięki wielkim wysiłkom miłośników przyrody udało się w 1933 r. doprowadzić do utworzenia rezerwatu na Babiej Górze o powierzchni 642 ha. Rada Ministrów w roku 1954 utworzyła Babiogórski Park Narodowy. W roku 1997 obszar Parku został powiększony. Aktualnie Powierzchnia Parku 3391,55 ha w 96,4 % stanowi własność skarbu Państwa, a 3,6% własność prywatną.
04 Park Narodowy na Babiej Górze Teren Parku jest otoczony strefą ochronną zwaną otuliną o łącznej powierzchni 8734 ha. Obszar Parku podzielony jest na strefy ochronne. Sfera ochrony ścisłej zajmuje 33,1% powierzchni Parku. Sfera ochrony częściowej zajmuje 61,5% oraz strefa ochrony krajobrazowej - 5,5% powierzchni Parku. Grunty własności prywatnej stanowią 121,03 ha. Ochronie ścisłej podlegają obszary, na których działalność człowieka jest zabroniona. Tego typu ochrona obejmuje fragmenty drzewostanów dolnoreglowych, bór świerkowy regla górnego, piętro kosodrzewiny i piętro halne. Ochronie częściowej podlegają drzewostany położone przeważnie w strefie regla dolnego, w którym prowadzona jest gospodarka człowieka zmierzająca do przywrócenia drzewostanom zbliżonego do naturalnego składu gatunkowego.
Park Narodowy na Babiej Górze 05 Babia Góra posiada wyjątkowy walor przyrodniczy w postaci modelowego schematu pięter roślinnych, ze specyficzną fauną i florą, Do innych walorów należą wody powierzchniowe i głębinowe. Obszar Parku to tereny starej puszczy karpackiej w której rosną 300 letnie okazy świerków, jodeł i buków Rangę Babiogórskiego Parku Narodowego w światowym systemie ochrony przyrody podnosi uznanie w 1977 r. przez UNESCO Parku za rezerwat biosfery. Ma on chronić zasoby genowe roślin i zwierząt, służyć monitorowaniu wpływu człowieka na biosferę oraz szkolić i edukować. Babiogórski Park Narodowy zaproponowano do włączenia do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000, której działanie polega na ochronie różnorodności biologicznej, poprzez ochronę siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunkowych zwierząt i roślin, uznanych za ważne dla społeczności europejskiej.
06 2. Ochrona przyrody po słowackiej stronie
Ochrona przyrody po słowackiej stronie 07 P o powstaniu Czechosłowacji, w latach dwudziestych XX wieku zaczęto podejmować działania zmierzające do ochrony przyrody na Babiej Górze. W 1926 r. Kotlinę pod Babią Górą ogłoszono rezerwatem przyrody. Rezerwat miał 118 ha. Utworzenie Babiogórskiego Parku Narodowego w 1954 r. było bodźcem pobudzającym do powiększenia rezerwatu, a wręcz do utworzenia Parku po stronie słowackiej. Istniejący rezerwat zabezpieczał jedynie część puszczańskich drzewostanów świerkowych. Działania zmierzające do utworzenia rezerwatu po słowackiej stronie były utrudnione szczególnie poprzez prowadzenie wypasów owiec na halach do lat siedemdziesiątych. W roku 1974 Babia Góra została ogłoszona Państwowym Rezerwatem Przyrody o powierzchni 530,33 ha. Rezerwat powiększono o pasmo kosodrzewiny, subalpejskie i alpejskie. W 1975 r. zabroniono wyrębu jak również wypasu bydła, zaprzestano powiększania istniejących polan śródleśnych. Dzisiaj cały obszar słowackiej części Babiej Góry objęty jest ochroną w formie Obszaru Chronionego Krajobrazu Górna Orawa (Chranena Krajina Oblast Horna Orava).
08. Położenie
Położenie 09 B abiogórski Park Narodowy, położony jest we wschodniej części Beskidu Żywieckiego wchodzącego w skład Beskidów Zachodnich. Babia Góra jest najwyższym pasmem Beskidu Żywieckiego, Ograniczona jest od wschodu Przełęczą Lipnicką (Krowiarkami) (986 m n.p.m.), od Pasma Policy i od zachodu Przełęczą Jałowiecką (1017 m n.p.m), od Pasma Pilska o łącznej długości grani 10 km. Od strony południowej stoki Babiej Góry wznoszą się ponad Kotlinę Orawską (wieś Zubrzyca Górna, Lipnica Mała i Lipnica Wielska. Po stronie słowackiej Polhora i Slana Voda), a od północy Babia Góra sąsiaduje z doliną Skawicy. Administracyjnie Babiogórski Park Narodowy położony jest w województwie małopolskim, w dwóch powiatach: od strony północnej w powiecie suskim i od strony południowej w powiecie nowotarskim. Grzbietem Babiej Góry przebiega granica państwa. Północne stoki w całości leżą na terenie Polski, południowe tylko we wschodniej części leżą w granicach Polski, pozostała część na Słowacji.
10 4. Budowa geologiczna i rzeźba terenu
Budowa geologiczna i rzeźba terenu 11 M asyw Babiej Góry, Jałowca i Policy, podobnie jak całe Beskidy został wypiętrzony w trzeciorzędzie. Babia Góra zbudowana jest z fliszu karpackiego, w skład którego wchodzą warstwy piaskowców, margli, łupków, iłów i zlepieńców. Stok północny Babiej Góry o nachyleniu 35 65 jest obszarem o szczególnie różnorodnej rzeźbie. Wielkie połacie północnego stoku zajmuje największe w Beskidach rumowisko skalne. Duże nachylenie stoku, istnienie ścian skalnych sprzyja rozwojowi osuwisk, zerw i obrywów. Południowy stok wygląda nieco inaczej, górna część o małym nachyleniu od 15 20 i dolna o stromym nachyleniu od 25 35. Grzbiet Babiej Góry jest szeroki i tworzy kilka poziomych spłaszczeń, opada łagodnie w stronę przełęczy.
12 5. Klimat
Klimat 13 O bszar Babiogórskiego Parku Narodowego cechuje się bardzo znacznym zróżnicowaniem warunków klimatycznych. Ze wzrostem wysokości n.p.m. wiąże się spadek temperatury powietrza średnio o ok. 0,5 C na każde 100 m, a także zmiany szeregu innych cech klimatycznych. Na tej podstawie wyróżnione zostały cztery piętra klimatyczne. Klimat Babiej Góry jest w zakresie wysokościowych możliwości surowszy niż w Tatrach. Zasięg pięter klimatycznych wyraźnie zaznacza się w krajobrazie dzięki temu, że mają one swój odpowiednik w piętrach roślinnych. Najniższe klimatyczne piętro: umiarkowanie chłodne, obejmuje obszar sięgający przeciętnie do wysokości 1080 m n.p.m. (odpowiada mu roślinne piętro regla dolnego), ponad nim znajduje się piętro chłodne, sięgające do 1400 m. jego odpowiednikiem jest strefa lasów górnoreglowych. Kolejne piętro klimatyczne bardzo chłodne, sięga do 1670 m n.p.m. (odpowiada mu roślinne piętro kosodrzewiny). Najwyższy fragment pasma znajduje się powyżej tej wysokości, jest to szczytowy rejon Diablaka (1725 m.). Położony jest w obrębie piętra zwanego umiarkowanie zimnym. Odpowiada mu piętro halne.
14 6. Sieć hydrograficzna
Sieć hydrograficzna 15 G rzbietem Babiej Góry przebiega główny europejski dział wodny, oddzielający zlewisko Morza Bałtyckiego od zlewiska Morza Czarnego. Od północnej strony do największych potoków należą: Jałowiec i Jaworzyna. Oba łączą się w Zawoi Widły tworząc rzekę Skawicę. Na południowej stronie Babiej Góry potoki spływają do Czarnej Orawy oraz do Jeziora. Północne stoki Babiej Góry należą do najbardziej nawodnionych obszarów górskich w Beskidach, uzależnione jest to od częstotliwości opadów na tym terenie. Na Babiej Góry występują liczne, naturalne zbiorniki wód stojących pochodzenia osuwiskowego, zwane stawkami, posiadające różne powierzchnie. W masywie Babiej Góry znaleziono ich ponad dwanaście. Należą do nich między innymi: Orawski Duży Stawek, Orawski Mały Stawek, Mułowy Stawek. Najbardziej znanymi i największymi są Mokry Stawek oraz Marków Stawek, które można dostrzec wędrując szlakami.
16 7. Szata roślinna
Szata roślinna 17 B abia Góra charakteryzuje się wybitnym bogactwem flory, czym wyodrębnia się wśród wszystkich obszarów górskich Beskidów. Można tu wyróżnić następujące piętra klimatyczno roślinne, które ściśle związane są z występowaniem określonych gatunków roślinności: 1. Piętro pogórza do wysokości 750 m n.p.m. to pola i łąki, zarośla rosnące wzdłuż potoków i stromych zboczy, 2. Regiel dolny od wysokości 750 1150 m n.p.m. to mieszanka lasów bukowo- jodłowo-świerkowych. Babiogórskie zespoły buczyny należą do najpiękniejszych lasów bukowych w polskich górach. Najstarsze drzewostany stanowią pozostałość pradawnej puszczy karpackiej, obfitują one w pomnikowe okazy buków i jodeł, o wieku sięgającym nawet 300 lat. 3. Regiel górny od wysokości 1150 1360 m n.p.m. to karpacki bór świerkowy, laski jarzębinowe. Do krzewów występujących w reglu górnym należy między innymi pożeczka skalna w odmianie alpejskiej. 4. Piętro subalpejskie 1360 1650 m n.p.m. to zarośla kosodrzewiny, która w tym piętrze odgrywa dominującą rolę. W pobliżu górnej granicy lasu spotyka się jałowiec halny oraz skarłowaciałe świerki. 5. Piętro alpejskie (halne) 1650 1725m n.p.m. to murawy, jałowiec halny, sasanka alpejska, borówka brusznica, kosmatka brunatna, sit skucina charakterystyczne kępki traw. Szczególnie cenną dla babiogórskiego Parku Narodowego jest okrzyn jeleni będący symbolem Parku.
18 8. Świat zwierząt
Świat zwierząt 19 O bszar Babiej Góry, jest miejscem występowania wielu rzadkich i interesujących gatunków zwierząt. Dotychczasowe badania potwierdzają występowanie ok. 188 gatunków kręgowców, w tym: 2 gatunków ryb, 12 gatunków płazów, 6 gatunków gadów, 119 gatunków ptaków i 49 gatunków ssaków. Na faunę bezkręgowców składa się ok. 3571 gatunków. Spośród ssaków spotkać można w Paśmie Babiogórskim jelenie, sarny, lisy, zające, dziki oraz rysie, borsuki i wydry. Stałym mieszkańcem babiogórskiego lasu stały się niedźwiedzie brunatne, wcześniej uważane w tych stronach za gatunek jedynie przechodni oraz wilki. Najliczniejszą grupę ssaków stanowią drobne gryzonie.
20 9. Osadnictwo obszaru Babiej Góry
Osadnictwo obszaru Babiej Góry 21 Ś redniowiecze to okres, z którego pochodzą pierwsze pisane źródła dotyczące okolic Babiej Góry. Przez długi czas rozpościerała się tutaj wielka Puszcza Karpacka, co sprawiało, że miejsce to uważane było za tereny łowieckie i dobrze strzeżone przez tych, którzy posiedli nadanie królewskie, dające prawo do polowania i łowienia ryb. O osadnictwie w pełnym tego słowa znaczeniu możemy jednak mówić dopiero od XIV wieku. Duże znaczenie dla dziejów osadnictwa górali podbabiogórskich, było nadanie przez króla Władysława Jagiełłę w roku 1410 starostwa lanckorońskiego Zbigniewowi z Brzezia. Od tej chwili obszar dzisiejszej Zawoi oraz terenów do niej przyległych był związany z dobrami królewskimi starostwa lanckorońskiego. W tym samym okresie można mówić o początkach osadnictwa na południowych stokach Babiej Góry. Ludność słowacka dotarła w XII i XIII wieku do doliny rzeki Orawy. W następnych dwóch wiekach osadnictwo słowackie niewiele przesunęło się poza granice Twardoszyna, a centrum znajdowało się w Zamku Orawskim. Wiek XIV to okres wielkich ucieczek Polaków na Orawę wskutek srogich rządów Komorowskiego w Żywcu. Na osobną wzmiankę zasługuje ciekawe zjawisko osadnictwa wołoskiego na opisywanych terenach. Wołosi pojawili się na terenie Karpat Zachodnich w XV wieku. Wiadomo również, że byli oni obecni już w XIV wieku na Bałkanach. Podstawowym ich zajęciem było wypasanie bydła i owiec. Po dotarciu na tereny Beskidów ludność ta musiała po części porzucić wędrowny tryb życia na skutek braku miejsc do wypasu, ale również dzięki posunięciom ówczesnych władz starających się o przypisanie nowych osiedleńców na stałe do ziemi.
22 10. Turystyka na Babiej Górze
Turystyka na Babiej Górze 23 T urystka w Babiogórskim Parku Narodowym ma bogatą tradycję, jej prekursorem był między innymi Stanisław Staszic zdobywając szczyt w 1804 r. W 1860 r. wydano pierwszy przewodnik po Babiej Górze, którego autorem był E. Janota. W 1908 r. Walery Goetel z Władysławem Pawlicą dokonali pierwszego wejścia na szczyt z Zawoi na nartach. Po raz kolejny należy wspomnieć Hugo Zapałowicza, założyciela Babiogórskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Zawoi. Hugo Zapałowicz wybudował pierwsze polskie schronisko na Markowych Szczawinach w 1906 r. Z Wawrzyńcem Szkolnikiem nauczycielem zawojskim wytyczał pierwsze szlaki na Babiej Górze. Okres II wojny światowej zahamował ruch turystyczny na terenie Babiej Góry. W 1945 r. schronisko na Markowych Szczawinach wznowiło swoją działalność, ale do 1953 r. zarejestrowano niewielki ruch turystyczny. Utworzenie Parku oraz złagodzenie przepisów o ruchu ludności w strefie przygranicznej otworzyło drogę do rozwoju turystyki. Stale wzrastający ruch stanowi do dnia dzisiejszego poważny problem w funkcjonowaniu Parku. W obecnych czasach położenie Babiej Góry na przecięciu ważniejszych tras turystycznych określa jej główną rolę w organizacji turystyki. Na wschodzie Babia Góra łączy się z Pasmem Policy, a na zachodzie z Pasmem Jałowca i Pilska. Wybudowanie w 1968 r. drogi biegnącej przez Przełęcz Lipnicką spowodowało wzrost turystyki na obszarach Babiej Góry, przede wszystkim poprzez łatwiejsze i krótsze dotarcie na szczyt. Dzięki tej drodze uzyskano najkrótsze połączenie Ślaska z Tatrami. U podnóża Babiej Góry, po jej północnych i południowych stokach, we wsiach, na początku lat siedemdziesiątych zaczęła powstawać infrastruktura turystyczna: baza noclegowa, gastronomiczna i sportowa. Obszar Babiogórskiego Parku Narodowego daje możliwość uprawiania turystyki od spacerowej do kwalifikowanej. Atrakcyjność obszaru Parku sprawia, że teren ten przyciąga wielu amatorów aktywnego wypoczynku. Gęsta sieć szlaków turystycznych wprowadza turystę na wszystkie ważniejsze grzbiety, zaciszne miejsca i odludne osiedla. Babiogórski Park Narodowy posiada aż 53 km szlaków pieszych w tym 6 km szlaków zimowych zwanych
24 Turystyka na Babiej Górze nartostradami. Bardzo niewiele, bo zaledwie kilka kilometrów stanowią szlaki rowerowe i konne. Dla turystów i odwiedzających Park szczególne znaczenie ma zdobycie szczytu Babiej Góry. Można tam dotrzeć poruszając się różnymi szlakami turystycznymi. Do najbardziej atrakcyjnych szlaków należy szlak czerwony biegnący z Przełęczy Lipnickiej (Krowiarki) na Diablak, z zejściem na Przełęcz Brona i dalej do Markowych Szczawin. Szlak ten, jest zaledwie małym fragmentem głównego szlaku beskidzkiego, który jednocześnie jest szlakiem transgranicznym. To kilkugodzinna wędrówka po wszystkich piętrach roślinno klimatycznych. Szlak czerwony jest najładniejszym szlakiem widokowym biegnącym granią od Sokolicy do Małej Babiej. Szczyt Babiej Góry to nie tylko miejsce widokowe, ale można tutaj znaleźć liczne pamiątki zasługujące na uwagę: obelisk ku czci arcyksięcia Józefa Habsburga, skalna płyta poświęcona I Brygadzie Legionów Polskich, obelisk wzniesiony po stronie słowackiej, poświęcony Janowi Pawłowi II w 1996 r. W podszczytowych głazach można zatrzymać się przy figurce Matki Boskiej Bolesnej, przy której 15 września każdego roku odprawiana jest msza święta w intencji ludzi gór. Największą atrakcję stanowi niewielki odcinek szlaku żółtego z Markowych Szczawin na Diablak, zwany Akademicką Percią. Dla każdego turysty to duże wyzwanie zdobycie szczytu
Turystyka na Babiej Górze 25 poprzez wspinanie się po niebezpiecznych i stromych odcinkach szlaku, na których zamontowane są łańcuchy i klamry. Jest to najbardziej stromy i niebezpieczny odcinek szlaku prowadzący na szczyt Babiej Góry. Inny nieco łagodniejszy szlak zielony na szczyt biegnie od strony południowej Babiej Góry poprzez gęste lasy świerkowe, będące w zarządzie Nadleśnictwa Nowy Targ w dolnej części i gęste krzewy kosodrzewiny w górnej części masywu Babiej Góry. Szlak biegnie obok ruin pierwszego schroniska beskidzkiego wybudowanego w 1905 r. przez niemieckie stowarzyszenie Beskidenverein. Od południowej strony Babiej Góry prowadzony jest też szlak słowacki żółty, biegnący ze Slanej Vody. Pierwsze kroki wędrówki wiodą przez polany porośnięte starymi świerkami, tworząc przepiękną aleję zwaną Aleją Hviezdoslava. Aleją dochodzi się do Gajówki Hviezdoslava, w której mieści się muzeum poświęcone dwóm wybitnym postaciom słowackiej literatury. Następnie szlak prowadzi przez rezerwat Babia hora położony na wysokości ok. 1250 m n.p.m., na terenie CHKO Horna Orava. Dużym powodzeniem cieszy się szlak zielony wytyczony z Zawoi Widły do Schroniska na Markowych Szczawinach. Idąc drogą nie sposób nie wstąpić na wystawę stałą Babiogórskiego Parku Narodowego, w którym można przygotować się zwiedzania Parku i zapoznać się z dziedzictwem kulturowym mieszkańców podbabiogórza. Szczególnie ulubionym przez turystów jest szlak czarny, prowadzący z Zawoi Podryzowanej do Markowych Szczawin. Jest to szlak prowadzący przez dolnoreglowy las i ma charakter ścieżki spacerowej. Nieco inny jest odcinek szlaku niebieskiego biegnącego z Zawoi Policzne do Przełęczy Lipnickiej (Krowiarki). Szlak w większości biegnie drogą asfaltową, przez co stał się mało uczęszczany przez turystów. Nie sposób nie wspomnieć o szlaku niebieskim z Przełęczy Lipnickiej (Krowiarki) do Markowych Szczawin. Jest to szlak dla mniej wytrawnych turystów, którzy bez zbytniego wysiłku chcą pokonać 6,5 km odległość i bezpiecznie dotrzeć do Markowych Szczawin. Górnoreglowy las świerkowy zaprowadzi nas do największego babiogórskiego stawku zwanego Mokrym
26 Stawkiem leżącego na wysokości 1025 m n.p.m. Zdarza się, że w okresach wczesnowiosennych czy deszczowych, poziom wody w Mokrym Stawku podnosi się, zalewając ławki ustawione dla turystów. Bywa i tak, zwłaszcza w ostatnich latach, że woda w Mokrym Stawku całkowicie wysycha. Opisując zaledwie część najbardziej uczęszczanych szlaków należy wspomnieć o szlaku żółtym biegnącym z Zawoi Czatoża do Markowych Szczawin i dalej na szczyt (Akademicka Perć opisany wcześniej). Szlak biegnie przez tereny prastarej Puszczy Karpackiej, w której rosły pokaźne okazy jodeł i buków. Na odległość 300 m od głównego szlaku znajduje się rekonstrukcja największego w historii Babiogórskiego Parku Narodowego pnia jodły zwanego grubą jodłą. Miejsce to jest chętnie odwiedzane przez turystów. Szlak zielony z Przełęczy Jałowieckiej na Małą Babią, rzadko uczęszczany przez turystów, jest szlakiem granicznym. Wędrują nim przeważnie turyści z Pilska w kierunku Babiej Góry lub w przeciwnym. Najkrótszy, ale prowadzący przez ciekawe przyrodniczo tereny jest szlak zielony biegnący z Górnego Płaju na Sokolicę. Niezdecydowani turyści w drodze do Markowych Szczawin mogą zmienić decyzję i w krótkim czasie wejść na punkt widokowy na Sokolicy.
Turystyka na Babiej Górze 27 Korzystne warunki klimatyczne oraz szereg wyciągów narciarskich sprawiają, że w otoczeniu Parku sporty zimowe stały się dużym urozmaiceniem wypoczynku zimowego. Szlaki narciarskie biegnące przez Parku, w ostatnich latach cieszą się również dużym zainteresowaniem, szczególnie wśród młodzieży. Dla rozładowania stale rosnącego ruchu turystycznego na głównych szlakach wyznaczono 8 ścieżek edukacyjnych, w tym jedną polsko słowacką o długości ok. 25 km. Ścieżki zlokalizowane są w niższych partiach Babiej Góry i nie stanowią problemu dla mniej zaprawionych turystów. W okresie od maja do października funkcjonują punkty informacji turystycznej, obecnie na terenie Parku funkcjonują trzy: na Przełęczy Lipnickiej (Krowiarki), w Zawoi Markowej przy szlaku zielonym biegnącym z Zawoi Widły do Markowych Szczawin oraz w Lipnicy Wielkiej na Przywarówce. W Punktach Informacji Turystycznej można zaopatrzyć się w niezbędne mapy i przewodniki, można zasięgnąć również informacji. Dzięki gęstej sieci szlaków turystycznych Babia Góra zachęca turystów kwalifikowanych jak i tych początkujących. Ruch turystyczny na Babiej Górze odbywa się sezonowo od maja do października Prawdziwe oblężenie Babia Góra przeżywa w miesiącach od maja do końca sierpnia.
28 11. Bezpieczeństwo na Babiej Górze
Bezpieczeństwo na Babiej Górze 29 Znakowanie szlaków pieszych, narciarskich i rowerowych Szlaki turystyczne na terenie Parku wyznaczono w celu zaprezentowania najciekawszych i najpiękniejszych rejonów babiogórskich, jak również w celu ułatwienia turyście poruszania się. Na terenie Babiogórskiego Parku Narodowego wyróżniamy szlaki piesze do uprawiania turystyki pieszej letniej i zimowej oraz szlaki turystyczne narciarskie zwane nartostradami. Jedynie krótki odcinek szlaku niebieskiego na odcinku Hala Śmietanowa Gubernasówka wyznaczony jest do jazdy konnej wierzchem i ruchu rowerowego. Do oznakowania szlaków górskich przyjmuje się pięć kolorów: czerwony, niebieski, zielony, żółty i czarny. Szlaki o kolorze czerwonym i niebieskim stosowane są do znakowania ważniejszych szlaków dalekobieżnych lub głównych. Podstawowy ekwipunek letni i zimowy Odpowiednie przygotowanie wędrówki górskiej jest niezbędnym czynnikiem warunkującym łatwe, wygodne i bezpieczne poruszanie się w górach. Wędrując szlakami babiogórskimi zawsze należy być przygotowanym na zmienne warunki atmosferyczne. Babia Góra zwana Matką Niepogód swoją zmiennością potrafi zaskoczyć niejednego turystę. Ubiór turysty wychodzącego w góry powinien być niezbyt obcisły, wygodny i przewiewny. Preferowany jest strój na tzw. cebulkę. Podstawowym elementem ubioru jest obuwie. Najbezpieczniejsze, a zarazem najwygodniejsze są buty powyżej kostki na podeszwie typu vibram. Tego typu obuwie gwarantuje dobrą przyczepność do podłoża oraz umożliwia usztywnienie stawów skokowych w trakcie wędrówki po terenie kamienistym. Nie można wyruszyć na Babią Górę bez ciepłej kurtki. Po sezonie letnim niezbędne wyposażenie turysty stanowić powinny czapka i rękawiczki. Kolejnym elementem ekwipunku jest plecak. W plecaku powinny się znaleźć: apteczka, żywność, okrycie przeciwdeszczowe, zapasowe skarpetki, latarka, zapałki, nóż.
30 Bezpieczeństwo na Babiej Górze Niebezpieczeństwa w górach Ze względu na swoje piękno i niezwykłą tajemniczość góry od najdawniejszych czasów budziły ciekawość mieszkańców ich podnóży oraz turystów. Jednak nigdy nie należy zapominać, że góry są groźne. Taką górą jest również Babia Góra. Latem możemy ulec ciężkiemu porażeniu słonecznemu, bądź możemy zostać zaskoczeni przez burze czy gwałtowne ulewy. W górach piorun uderza najczęściej w pojedyncze granie i szczyty, na płaskich przestrzeniach uderzenie może nastąpić w każdy punkt wznoszący się ponad poziom terenu. Turysto pamiętaj!!!!! Nie daj się zaskoczyć burzy na grani. Najbliższym szlakiem uciekaj przed burzą w dół. Nie chowaj się pod mokrą ścianę skalną i w płytkich zagłębieniach terenu. Przeczekując burzę, przyjmij pozycje kuczną ze złączonymi stopami. Niekorzystne dla turystów bywają wiatr, mgła i zimno. Lekki wiaterek w Zawoi może na szczycie Babiej Góry przerodzić się w bardzo silny i porywisty.
31 Zupełnie inne warunki panują na babiogórskich szlakach w zimie. Zimno i gruba warstwa śniegu była przyczyną niejednej tragedii na Babiej Górze. Długie przebywanie w warunkach obniżonej temperatury powietrza przy wzmożonym wysiłku fizycznym powoduje osłabienie organizmu, co prowadzi do odmrożeń i wychłodzenia całego ciała. Najlepszym sposobem uchronienia się przed odmrożeniem jest noszenie luźniejszej bielizny, suchych skarpet, czapki i rękawiczek. Wypadek na szlaku Gdy przytrafi się wypadek w górach, bezwzględnie starajmy się zachować spokój. Nie możemy pozostawić rannego bez opieki. Pamiętajmy o jednej podstawowej zasadzie: przede wszystkim nie szkodzić poszkodowanemu należy go zabezpieczyć przed ewentualnymi dalszymi urazami i wezwać pomoc. W dzisiejszych czasach większość turystów na szlakach wyposażonych jest w telefony komórkowe, które umożliwiają szybkie dotarcie służb ratowniczych.
02 Przypominamy: Telefon alarmowy: 112 Telefon alarmowy GOPR: 985 Telefon do Schroniska na Markowych Szczawinach: 033 8775 105