Tytuł prezentacji Prawo upadłościowe i naprawcze Data w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorców aspekty praktyczne
WPROWADZENIE Przedmiot wykładu Wprowadzenie upadłości firm w Polsce zmiany w ostatnim czasie Postępowanie upadłościowe oraz postępowanie naprawcze z uwzględnieniem ostatnich zmian w prawie a. rodzaje postępowań b. zakres podmiotowy ustawy c. przesłanki ogłoszenia upadłości d. negatywne przesłanki ogłoszenia upadłości e. przesłanki rozpoczęcia procedury naprawczej f. negatywne przesłanki rozpoczęcia procedury naprawczej Aspekty podatkowe związane z wyborem rodzaju postępowania upadłościowego lub procedury naprawczej 2
WPROWADZENIE Przedmiot wykładu Procedura postępowania upadłościowego: a. wniosek o ogłoszenie upadłości b. postępowanie przed ogłoszeniem upadłości c. postanowienie o ogłoszenie upadłości d. postępowanie po ogłoszeniu upadłości e. lista wierzytelności f. zakończenie postępowania upadłościowego Koszty w postępowaniu upadłościowym Procedura postępowania naprawczego: a. oświadczenie o wszczęciu postępowania naprawczego b. postępowanie przed ogłoszeniem upadłości c. zakończenie postępowania upadłościowego Koszty w postępowaniu naprawczym 3
WPROWADZENIE Przedmiot wykładu Skutki ogłoszenia upadłości oraz wszczęcia procedury naprawczej dla przedsiębiorcy a. Skutki ogłoszenia upadłości w odniesieniu do: i. upadłego ii. majątku upadłego iii. toczących się postępowań sądowych i administracyjnych b. Układ c. Likwidacja d. Odpowiedzialność przedsiębiorcy oraz osób fizycznych wchodzących w skład organów: i. odpowiedzialność członków zarządu spółki ii. zakaz prowadzenia działalności gospodarczej Aspekty podatkowe związane z ogłoszeniem upadłości/wszczęciem postępowania naprawczego 4
WPROWADZENIE Przedmiot wykładu Ogłoszenie upadłości czy zawieszenie działalności gospodarczej? a. Procedura likwidacyjna i zawieszenie działalności (krok po kroku) b. ZUS/urząd skarbowy c. Ryzyka podatkowe zawieszenia działalności d. Wady i zalety kaŝdego z rozwiązań Wznowienie działalności gospodarczej (krok po kroku) Pytania uczestników/dyskusja panelowa 5
WPROWADZENIE Wprowadzenie upadłości firm w Polsce zmiany w ostatnim czasie Liczba upadłości Podział na branŝe, regiony itd. Wnioski 6
LICZBA UPADŁOŚCI W 2008 roku było w Polsce ogłoszonych 411 upadłości. To jest o 8% mniej niŝ w roku poprzednim. Od 2003 roku utrzymuje się trend spadkowy, jednak tempo spadku maleje. Najbardziej zagroŝone upadłościami sa niezmiennie branŝe: budowlana i handel hurtowy. W pierwszym półroczu 2009 roku sądy ogłosiły 309 postanowień o upadłości firm, jest to wzrost o 53 proc. wobec tego samego okresu roku ubiegłego. W 2002 roku było 968 upadłości w pierwszych sześciu miesiącach. 7
PODZIAŁ NA BRANśE, REGIONY itd. 8
WNIOSKI Liczba upadłości rejestrowana w danym okresie ściśle związana jest ze stanem gospodarki 9
Postępowanie upadłościowe oraz postępowanie naprawcze z uwzględnieniem ostatnich zmian w prawie Rodzaje postępowań i. postępowanie z moŝliwością zawarcia układu ii. postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego iii. postępowanie naprawcze postępowaniem pozasądowym, jego celem jest restrukturyzacja zobowiązań w drodze układu z wierzycielami 10
Postępowanie upadłościowe oraz postępowanie naprawcze z uwzględnieniem ostatnich zmian w prawie Koga dotyczy - zakres podmiotowy ustawy przedsiębiorcy /przedsiębiorcy którzy zakończyli prowadzenie działalności gosp./ zmarli przedsiębiorcy spółki z o.o. i spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej wspólnicy osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem wspólnicy spółki partnerskiej 11
Postępowanie upadłościowe oraz postępowanie naprawcze z uwzględnieniem ostatnich zmian w prawie Przesłanki ogłoszenia upadłości niewypłacalność i. osoba fizyczna - jeŝeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pienięŝnych ii. osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej - takŝe wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieŝąco te zobowiązania wykonuje 12
Postępowanie upadłościowe oraz postępowanie naprawcze z uwzględnieniem ostatnich zmian w prawie Negatywne przesłanki ogłoszenia upadłości jeŝeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłuŝnika jeŝeli majątek niewypłacalnego dłuŝnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania 13
Postępowanie upadłościowe oraz postępowanie naprawcze z uwzględnieniem ostatnich zmian w prawie Przesłanki rozpoczęcia procedury naprawczej zagroŝenie niewypłacalnością Przedsiębiorca jest zagroŝony niewypłacalnością, jeŝeli pomimo wykonywania swoich zobowiązań, według rozsądnej oceny jego sytuacji ekonomicznej jest oczywistym, Ŝe w niedługim czasie stanie się niewypłacalny 14
Postępowanie upadłościowe oraz postępowanie naprawcze z uwzględnieniem ostatnich zmian w prawie Negatywne przesłanki rozpoczęcia procedury naprawczej uprzednio prowadzone postępowanie naprawcze, jeŝeli od jego umorzenia nie upłynęły 2 lata uprzednio zawarty układ w postępowaniu naprawczym albo upadłościowym, jeŝeli od wykonania układu nie upłynęło 5 lat uprzednio prowadzone postępowanie upadłościowe obejmujące likwidację majątku, albo w którym przyjęto układ likwidacyjny, jeŝeli od prawomocnego zakończenia postępowania nie upłynęło 5 lat uprzednio oddalony wniosek o ogłoszenie upadłości albo umorzenie postępowanie upadłościowego z braku majątku na zaspokojenie kosztów postępowania, jeŝeli od uprawomocnienia się postępowania nie upłynęło 5 lat 15
Aspekty podatkowe związane z wyborem rodzaju postępowania upadłościowego lub procedury naprawczej Uwagi ogólne o zobowiązaniach zaniach podatkowych Upadły nadal pozostaje podatnikiem. Niedopuszczalność wszczynania postępowania podatkowego po ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej (art. 263 pun) Podatnik w postępowaniu naprawczym 16
Procedura postępowania upadłościowego wniosek o ogłoszenie upadłości postępowanie przed ogłoszeniem upadłości postanowienie o ogłoszenie upadłości postępowanie po ogłoszeniu upadłości lista wierzytelności zakończenie postępowania upadłościowego Koszty w postępowaniu upadłościowym 17
Procedura postępowania upadłościowego wniosek o ogłoszenie upadłości Wniosek o ogłoszenie upadłości moŝe zgłosić dłuŝnik lub kaŝdy z jego wierzycieli. Wniosek mogą zgłosić równieŝ: 1) w stosunku do spółki jawnej, spółki partnerskiej, spółki komandytowej oraz spółki komandytowo-akcyjnej - kaŝdy ze wspólników odpowiadających bez ograniczenia za zobowiązania spółki; 2) w stosunku do osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - kaŝdy, kto ma prawo je reprezentować sam lub łącznie z innymi osobami; 3) w stosunku do osoby prawnej, spółki jawnej, spółki partnerskiej oraz spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej, będących w stanie likwidacji - kaŝdy z likwidatorów; 4) w stosunku do osoby prawnej wpisanej do Krajowego Rejestru Sądowego kurator 18
Procedura postępowania upadłościowego postępowanie przed ogłoszeniem upadłości Uczestnikiem postępowania o ogłoszenie upadłości jest kaŝdy, kto złoŝył wniosek o ogłoszenie upadłości, oraz dłuŝnik. Postanowienie w sprawie ogłoszenia upadłości sąd wydaje w terminie dwóch miesięcy od dnia złoŝenia wniosku. ZaŜalenie na postanowienie w sprawie ogłoszenia upadłości sąd drugiej instancji rozpoznaje w terminie miesiąca od dnia przedstawienia mu akt sprawy. Sąd moŝe zwołać wstępne zgromadzenie wierzycieli w celu podjęcia uchwały co do sposobu prowadzenia postępowania upadłościowego, wyboru rady wierzycieli oraz zawarcia układu. 19
Procedura postępowania upadłościowego postanowienie o ogłoszenie upadłości Uwzględniając wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości, w którym: 1) wymienia imię i nazwisko, nazwę albo firmę, miejsce zamieszkania albo siedzibę upadłego dłuŝnika (upadłego); 2) określa sposób prowadzenia postępowania; 3) określa, czy i w jakim zakresie upadły będzie sprawował zarząd swoim majątkiem, jeŝeli postępowanie będzie prowadzone z moŝliwością zawarcia układu; 4) wzywa wierzycieli upadłego do zgłoszenia wierzytelności w wyznaczonym terminie, nie krótszym niŝ miesiąc i nie dłuŝszym niŝ trzy miesiące. 20
Procedura postępowania upadłościowego postępowanie po ogłoszeniu upadłości Upadłym jest ten, wobec kogo wydano postanowienie o ogłoszeniu upadłości. Po ogłoszeniu upadłości wszelkie uprawnienia upadłego związane z uczestnictwem w spółkach lub spółdzielniach wykonuje syndyk albo zarządca. Wierzycielem w rozumieniu ustawy jest kaŝdy uprawniony do zaspokojenia z masy upadłości, choćby wierzytelność nie wymagała zgłoszenia. 21
Procedura postępowania upadłościowego lista wierzytelności Wierzyciel osobisty upadłego, który chce uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym, jeŝeli niezbędne jest ustalenie jego wierzytelności, powinien w terminie oznaczonym w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości zgłosić sędziemu- komisarzowi swoją wierzytelność. Nie wymagają zgłoszenia naleŝności ze stosunku pracy. NaleŜności z tego tytułu umieszcza się na liście wierzytelności z urzędu. Po upływie terminu do zgłoszenia wierzytelności i sprawdzeniu zgłoszonych wierzytelności syndyk, nadzorca sądowy albo zarządca sporządza listę wierzytelności. 22
Procedura postępowania upadłościowego zakończenie postępowania upadłościowego Sąd umorzy postępowanie upadłościowe, jeŝeli: 1) majątek pozostały po wyłączeniu z niego przedmiotów majątkowych dłuŝnika obciąŝonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania; powania; 2) wierzyciele zobowiązani uchwałą zgromadzenia wierzycieli albo postanowieniem sędziego-komisarza nie złoŝyli w wyznaczonym terminie zaliczki na koszty postępowania, a brak jest płynnych funduszów na te koszty; 3) wszyscy wierzyciele, którzy zgłosili swoje wierzytelności, Ŝądają umorzenia postępowania. Postanowienie o umorzeniu postępowania upadłościowego ogłasza się przez obwieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz w dzienniku o zasięgu lokalnym i doręcza się upadłemu, syndykowi, nadzorcy sądowemu albo zarządcy oraz członkom rady wierzycieli. 23
Procedura postępowania naprawczego oświadczenie o wszczęciu postępowania naprawczego Z dniem wszczęcia postępowania naprawczego: 1) zawiesza się wykonanie zobowiązań przedsiębiorcy; 2) zawiesza się naliczanie odsetek naleŝnych od przedsiębiorcy; 3) potrącenie wierzytelności jest dopuszczalne z uwzględnieniem przepisów art. 89; 4) nie mogą być wszczynane przeciwko przedsiębiorcy postępowania zabezpieczające i egzekucyjne, a wszczęte podlegają z mocy prawa zawieszeniu, z wyjątkiem postępowań powa zabezpieczających cych i egzekucyjnych dotyczących wierzytelności nieobjętych układem. Z dniem wszczęcia postępowania naprawczego: 1) zawiesza się wykonanie zobowiązań przedsiębiorcy; 2) zawiesza się naliczanie odsetek naleŝnych od przedsiębiorcy; 3) potrącenie wierzytelności jest dopuszczalne z uwzględnieniem przepisów art. 89; 4) nie mogą być wszczynane przeciwko przedsiębiorcy postępowania zabezpieczające i egzekucyjne, a wszczęte podlegają z mocy prawa zawieszeniu, z wyjątkiem postępowań zabezpieczających i egzekucyjnych dotyczących wierzytelności nieobjętych układem. 24
Procedura postępowania naprawczego oświadczenie o wszczęciu postępowania naprawczego JeŜeli postępowanie naprawcze prowadzi mały lubśredni przedsiębiorca, postępowanie umarza się z mocy prawa w razie niezawarcia układu w terminie trzech miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. W innych przypadkach postępowanie umarza się po upływie czterech miesięcy od dnia jego wszczęcia. Koszty w postępowaniu naprawczym 25
Skutki ogłoszenia upadłości oraz wszczęcia procedury naprawczej dla przedsiębiorcy Skutki ogłoszenia upadłości w odniesieniu do: i. Upadłego JeŜeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku upadłego, upadły jest obowiązany wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek, a takŝe wydać wszystkie dokumenty dotyczące jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności księgi rachunkowe, inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencję. Wykonanie tego obowiązku upadły potwierdza w formie oświadczenia na piśmie, które składa sędziemu-komisarzowi. Upadły jest obowiązany udzielać sędziemu-komisarzowi i syndykowi wszelkich potrzebnych wyjaśnień dotyczących swojego majątku. Sędzia-komisarz moŝe postanowić, aby upadły będący osobą fizyczną nie opuszczał terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez jego zezwolenia. 26
Skutki ogłoszenia upadłości oraz wszczęcia procedury naprawczej dla przedsiębiorcy Skutki ogłoszenia upadłości w odniesieniu do: i. Upadłego W razie ogłoszenia upadłości z moŝliwością zawarcia układu, jeŝeli sąd nie nałoŝy na upadłego dalej idących obowiązków, upadły jest obowiązany udzielać sędziemu-komisarzowi i nadzorcy sądowemu wszelkich potrzebnych wyjaśnień dotyczących jego majątku objętego postępowaniem, jak równieŝ umoŝliwić nadzorcy sądowemu zapoznanie się z przedsiębiorstwem upadłego, a w szczególności z jego księgami rachunkowymi. Po ogłoszeniu upadłości przedsiębiorca występuje w obrocie pod dotychczasową firmą z dodaniem oznaczenia w upadłości likwidacyjnej albo w upadłości układowej. 27
Skutki ogłoszenia upadłości oraz wszczęcia procedury naprawczej dla przedsiębiorcy Skutki ogłoszenia upadłości w odniesieniu do: ii. majątku upadłego Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która słuŝy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. W skład masy upadłości wchodzi majątek naleŝący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego. Nie wchodzi do masy upadłości: 1) mienie, które jest wyłączone od egzekucji według przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego; 2) wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu. 28
Skutki ogłoszenia upadłości oraz wszczęcia procedury naprawczej dla przedsiębiorcy Skutki ogłoszenia upadłości w odniesieniu do: ii. majątku upadłego NiewaŜne są postanowienia umowy zastrzegające na wypadek ogłoszenia upadłości zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego, którego stroną jest upadły. Z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małŝonków powstaje między małŝonkami rozdzielność majątkowa, o której mowa w art. 53 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, z późn. zm.). JeŜeli małŝonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małŝonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. 29
Skutki ogłoszenia upadłości oraz wszczęcia procedury naprawczej dla przedsiębiorcy Skutki ogłoszenia upadłości w odniesieniu do: iii. postępowań sądowych i administracyjnych Ogłoszenie upadłości z moŝliwością zawarcia układu nie wyłącza moŝliwości wszczęcia przez wierzyciela spraw sądowych i administracyjnych o wierzytelności podlegające zgłoszeniu do masy upadłości. Koszty postępowania obciąŝają wszczynającego postępowanie, jeŝeli nie było przeszkód do umieszczenia wierzytelności w całości na liście wierzytelności. JeŜeli ustanowiono zarząd własny upadłego, nadzorca sądowy wstępuje z mocy prawa do postępowań sądowych i administracyjnych dotyczących masy upadłości prowadzonych na rzecz lub przeciwko upadłemu. 30
Skutki ogłoszenia upadłości oraz wszczęcia procedury naprawczej dla przedsiębiorcy Skutki ogłoszenia upadłości w odniesieniu do: iii. postępowań sądowych i administracyjnych Postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem, wszczęte przed ogłoszeniem upadłości, ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości. Sumy uzyskane w zawieszonym postępowaniu, a jeszcze niewydane, przelewa się do masy upadłości po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości. 31
Skutki ogłoszenia upadłości oraz wszczęcia procedury naprawczej dla przedsiębiorcy Układ Likwidacja Odpowiedzialność przedsiębiorcy oraz osób fizycznych wchodzących w skład organów: i. odpowiedzialność członków zarządu spółki ii. zakaz prowadzenia działalności gospodarczej 32
Aspekty podatkowe związane z ogłoszeniem upadłości lub wszczęciem postępowania naprawczego Wierzytelności podatkowe powstałe przed ogłoszeniem upadłości Wierzytelności podatkowe powstałe po ogłoszeniem upadłości Zawieszenie prowadzonych postępowań podatkowych Zobowiązania powstałe na podstawie decyzji organu podatkowego 33
Ogłoszenie upadłości czy zawieszenie działalności gospodarczej? Procedura likwidacyjna i zawieszenie działalności ZUS/urząd skarbowy Ryzyka podatkowe zawieszenia działalności Wady i zalety kaŝdego z rozwiązań Wznowienie działalności gospodarczej 34
ZUS/ urząd skarbowy Akty prawne regulujące czynności dotyczące zobowiązań podatkowych upadłego Wierzytelności przysługujące Skarbowi Państwa Wierzytelności przysługujące jednostkom samorządu terytorialnego Wierzytelności przysługujące ZUS-owi 35
Ryzyka podatkowe zawieszenia działalności Zawieszenie działalności w świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej Podatek dochodowy Podatek VAT Podatek od nieruchomości 36
Procedura likwidacyjna i zawieszenie działalności (krok po kroku) Upadłość likwidacyjna Likwidacja działalności Zawieszenie działalności 37
Pytania uczestników Dyskusja panelowa 38
Tytuł prezentacji Data Paweł Hawranek Piotr Tomala