Odpowiedzialność prawna i zawodowa lekarza i pielęgniarki ALEKSANDER ZARZEKA PRAWO I ZDROWIE
Kim są prawnicy?
Kim są studenci prawa?
Co to jest prawo? w sensie podmiotowym: uprawnienie (ang. right). Np. prawo do ochrony zdrowia, prawo do sądu, prawo własności, dobra osobiste i prawo ich ochrony w sensie przedmiotowym: (ang. law) zespół norm postępowania, jakie zostały ustanowione i jakie muszą być przestrzegane przez adresatów tych norm. Np. ustawa, rozporządzenie, regulamin.
Po co nam prawo? Jakie są jego funkcje? Utrzymanie stabilności w funkcjonowaniu państwa (stabilizacyjna funkcja prawa) Indukowanie zmian społecznych, gospodarczych lub politycznych (dynamizująca funkcja prawa) Ochrona obywateli (ochronna funkcja prawa) Karanie przestępców (represyjna funkcja prawa) Wskazanie tego co dozwolone i pożądane, a co nie (funkcja wychowawcza) Rozdzielanie dóbr podział obciążeń w społeczeństwie (funkcja regulacyjna) Rozstrzyganie sporów pomiędzy obywatelami (rozwiązywanie konfliktów)
PRAWO SYSTEM NORM POSTĘPOWANIA CO ROBIĆ? JAK SIĘ ZACHOWAĆ? tylko prawo?
NORMY ETYCZNE Co na to kodeks etyki lekarskiej? Czy mamy to w kodeksie etyki pielęgniarki i położnej? Czy takie zachowanie przystoi pielęgniarzowi lub lekarce? NORMY MORALNE Co jest dobre? Co nie szkodzi drugiej osobie? Czy nie robię komuś krzywdy? NORMY RELIGIJNE Co się podoba Bogu? Jak zachowałby się Chrystus? Co doradziłby mi Rabin?
PRAWO PRYWATNE PIOTR KAROLINA
PRAWO PUBLICZNE PAŃSTWO OBYWATEL
Prawo publiczne a prywatne PRAWO PUBLICZNE PRAWO PRYWATNE Prawo Administracyjne Prawo Karne Publiczne Prawo Gospodarcze Prawo Cywilne Prawo Handlowe Prawo Rodzinne Prywatne Prawo Międzynarodowe
Prawo publiczne a prywatne PRAWO PUBLICZNE PRAWO PRYWATNE Prawo Administracyjne Prawo Karne Publiczne Prawo Gospodarcze Prawo Cywilne Prawo Handlowe Prawo Rodzinne Prywatne Prawo Międzynarodowe
Prawo publiczne a prywatne PRAWO PUBLICZNE PRAWO PRYWATNE Tylko przepisy bezwzględnie wiążące Kodeks karny: Art. 148. 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności. Wiele przepisów względnie wiążących Kodeks Cywilny: Art. 395. 1. Można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie.
Prawo publiczne a prywatne ADMINISTRACJNE KARNE CYWILNE
Norma prawna Norma prawna to wypowiedź zawierająca żądanie władzy publicznej, aby w określonej sytuacji adresat podjął wyznaczone w niej działanie. Jest to zatem norma postępowania, która została ustanowiona przez kompetentne organy władzy publicznej. Norma prawna ma charakter generalny i abstrakcyjny (nie Indywidualna i konkretna)
Budowa normy prawnej (trójelementowa) Hipoteza - określa warunki zastosowania normy prawnej oraz jej adresata (sytuacja w jakiej zastosujemy dyspozycję) Dyspozycja - określa właściwy sposób zachowania się adresata w okolicznościach wskazanych w hipotezie (wskazuje, co należy zrobić, by uniknąć sankcji) Sankcja - określa negatywne następstwa, jakie spotkają adresata, jeśli zachowa się w sposób niezgodny z zasadą wyrażoną w dyspozycji
Budowa normy prawnej (dwuelementowa) Norma sankcjonowana - składająca się z hipotezy i dyspozycji. Wskazuje wzór postępowania. (Art. 86. Konstytucji Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.) Norma sankcjonująca - składająca się z hipotezy, którą jest naruszenie normy sankcjonowanej i dyspozycji będącej w rzeczywistości sankcją. (Art. 127 Ustawy o ochronie przyrody: 1. Kto umyślnie narusza zakazy obowiązujące w: a) parkach narodowych, b) rezerwatach przyrody, c) parkach krajobrazowych, d) obszarach chronionego krajobrazu, e) obszarach Natura 2000, podlega karze aresztu albo grzywny.
Budowa normy prawnej (dwuelementowa) Norma sankcjonowana - składająca się z hipotezy i dyspozycji. Wskazuje wzór postępowania. (Art. 86. Konstytucji Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.) Norma sankcjonująca - składająca się z hipotezy, którą jest naruszenie normy sankcjonowanej i dyspozycji będącej w rzeczywistości sankcją. (Art. 127 Ustawy o ochronie przyrody: 1. Kto umyślnie narusza zakazy obowiązujące w: a) parkach narodowych, b) rezerwatach przyrody, c) parkach krajobrazowych, d) obszarach chronionego krajobrazu, e) obszarach Natura 2000, podlega karze aresztu albo grzywny.
Odpowiedzialność prawna CYWILNA KODEKS CYWILNY KARNA KODEKS KARNY PRACOWNICZA KODEKS PRACY
Odpowiedzialność cywilna
Stosunek prawny Każdy stosunek społeczny, który podlega regulacji za pomocą norm prawnych Elementy stosunku prawnego: podmioty stosunku prawnego (co najmniej dwa) treść stosunku prawnego (uprawnienia i odpowiadające im obowiązki) przedmiot stosunku prawnego (cel, dla którego podmioty stosunku prawnego wchodzą w stosunek prawny) Klasycznym przykładem stosunku prawnego jest ZOBOWIĄZANIE
Zobowiązanie Węzeł prawny wiążący dwie strony dłużnika i wierzyciela. Wierzyciel może świadczenia żądać Dłużnik zobowiązany jest świadczenie spełnić Art. 353. Istota zobowiązania 1. Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. 2. Świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu.
Źródła zobowiązań źródłem zobowiązania może być: Umowa Jednostronne czynności prawne Czyny niedozwolone Decyzje administracyjne Inne
Zobowiązanie a odpowiedzialność Umowa istnieje zobowiązanie, ale nie musi wiązać się to odpowiedzialnością Czyn niedozwolony zobowiązanie, które zawsze wiąże się z odpowiedzialnością
Źródła odpowiedzialności cywilnej źródłem odpowiedzialności cywilnej może być więc: Niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy Czyny niedozwolone
Odpowiedzialność cywilna Może być skutkiem: zaciągnięcia zobowiązania (czyn niedozwolony). Np. jeśli zarysujemy komuś samochód zaciągamy zobowiązanie do naprawienia powstałej szkody zapłacenia za usunięcie rysy/lakierowanie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, np. umowy. Jeśli umówimy się z kimś, że posprzątamy komuś mieszkanie a nie zrobimy tego, nasz kontrahent będzie musiał zatrudnić kogo innego, a my będziemy musieli pokryć koszt tego sprzątania.
Odpowiedzialność cywilna Naprawienie szkody Przywrócenie do stanu poprzedniego np. wylakierowanie zarysowanego samochodu. Zapłata odszkodowania w pieniądzu Pokrycie kosztu lakierowania w zakładzie blacharskim W sprawach medycznych trudno jest przywrócić do stanu poprzedniego, dlatego w przeważającej mierze naprawienie szkody następuje poprzez wypłatę odszkodowania
Rodzaje odpowiedzialności Odpowiedzialność kontraktowa kiedy jej źródłem jest niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (np. umowy) Odpowiedzialność deliktowa kiedy jej źródłem jest czyn niedozwolony (np. zawinione wyrządzenie szkody) Po co ten podział? Jakie są różnice?
Charakter odpowiedzialności cywilnej Nieograniczona materialnie Dłużnik odpowiada osobiście całym swoim majątkiem osobistym i przyszłym Ograniczona czasowo ulega przedawnieniu Czas przedawnienia zależy od rodzaju szkody (na osobie, czy na mieniu) a także od źródła zobowiązania (umowa, czy czyn niedozwolony)
PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOŚCI CYWILNEJ Zdarzenie sprawcze (zdarzenie z którym ustawa wiąże odpowiedzialność) Zaistnienie szkody Normalny związek przyczynowy (pomiędzy zdarzeniem a szkodą) Wina sprawcy szkody
SZKODA Źródło: materiały edukacyjne WPIA UW: https://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=7&cad=rja&uact=8&ved=0cesqfjag&url=http%3a%2f%2fwww2.wpia.uw.edu.pl%2ftext9064%2czasady_odpo wiedzialnosci_odszkodowawczej_-_prezentacja_(czesc_1)_-_m_krajewski.html&ei=ldhmvp6olinjpla3gzae&usg=afqjcnefukyede60w- CWgYBwzNZs7hdSJQ&bvm=bv.79142246,d.ZWU
SZKODA A KRZYWDA Różnice teoretyczne Szkoda majątkowa odszkodowanie Szkoda niemajątkowa (krzywda) zadośćuczynienie Różnice praktyczne Wysokość świadczeń zadośćuczynienia w sprawach medycznych mają z reguły dużo wyższą wartość. Zadość uczynienie bardzo często przekracza 100 tys. zł, a czasami przekracza 1 mln.
JAK ZMIERZYĆ SZKODĘ? Szkoda obejmuje: Stratę rzeczywistą (damnum emergens) Utracone korzyści (lucrum cessans) Metoda dyferencyjna porównujemy: Stan majątku po wystąpieniu szkody Stan majątku jaki istniałby gdyby nie doszło do zdarzenia powodującego szkodę
JAK ZMIERZYĆ KRZYWDĘ? DUŻO TRUDNIEJ zadośćuczynienie za doznaną przez pacjenta krzywdę ma mieć przede wszystkim charakter kompensacyjny, wobec czego jego wysokość nie może stanowić zapłaty symbolicznej, lecz musi odczuwać ekonomicznie odczuwalną wartość (również: IV CR 510/77 brak zainteresowania, próby przeproszenia, wpływ na wysokość zadośćuczynienia); odejście od zasady miarkowania tj. standardu aktualnych warunków i przeciętnej stopy społeczeństwa (wyrok SN z 24 czerwca 1965 r., I PR 203/65)
WINA? zarzut niewłaściwego zachowania się niezgodnego z prawem, zasadami etycznymi, regułami ostrożności (aktualny stan wiedzy / reguły staranności) W zakresie techniki medycznej - niewiedza, niedbalstwo, nieuwaga, niezręczność Poza zakresem techniki medycznej: brak informacji, nieprawidłowa organizacja świadczeń, ryzyko zakażeń, zwłoka w podjęciu się zabiegu
Ciężar dowodu Obowiązek udowodnienia przesłanek odpowiedzialności leży po stronie poszkodowanego (np. pacjenta) Obowiązek udowodnienie winy/niewinności to zależy.
Przedawnienie Odpowiedzialnosc kontraktowa zasadniczo 10 lat Odpowiedzialnośc deliktowa
Przedawnienie Art. 442 1. Termin przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody 1. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. 2. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. 3. W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. 4. Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletności.
Odpowiedzialność karna Odpowiedzialność za popełnienie przestępstwa!
Przestępstwo czyn człowieka (działanie lub zaniechanie) zakazany przez ustawę karną, Bezprawny, Zawiniony, którego stopień społecznej szkodliwości, jest większy niż znikomy
Elementy przestępstwa Podmiot osoba która popełniła przestępstwo. Tylko osoba fizyczna, która ukończyła 17 lat. (wyjątkowo 15 lat) Strona podmiotowa zjawiska psychiczne jakie towarzyszą zachowaniu sprawcy. wina umyślna, Zamiar bezpośredni dąży do popełnienia czynu Zamiar ewentualny nie dąży do popełniania czynu, ale godzi się z tym, że go popełni. wina nieumyślna Lekkomyślność świadomie narusza zasady ostrożności Niedbalstwo nieświadomie narusza te zasady
Elementy przestępstwa Przedmiot dobro, którego naruszeniem jest popełnienie przestępstwa. (np. zdrowie, życie, własność ) Strona przedmiotowa Czyn (zachowanie sprawcy np. podanie leku lub uchylenie się od pomocy), skutek czynu (np. uszczerbek na zdrowiu, ból, ale też śmierć), związek przyczynowy pomiędzy popełnieniem czynu a skutkiem.
Rodzaje kar w prawie karnym Kara grzywny Kara ograniczenia wolności Kara pozbawienia wolności Kara 25 lat pozbawienia wolności Kara dożywotniego pozbawienia wolności
Art. 33 1. Grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 540. Grzywna
Grzywna 2. Sąd może wymierzyć grzywnę także obok kary pozbawienia wolności wymienionej, jeżeli sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął. 3. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe; stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2 000 złotych.
Kara ograniczenia wolności art. 34 k.k. 1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 12 miesięcy; wymierza się ją w miesiącach. 2. W czasie odbywania kary ograniczenia wolności skazany: nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu, jest obowiązany do wykonywania kontrolowanej, nieodpłatnej pracy na cele społeczne, (w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym.) ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.
Kara pozbawienia wolności Kara pozbawienia wolności wymieniona najdłużej 15 lat; wymierza się ją w miesiącach i latach. Dodatkowo istnieją dwie kwalifikowane kary pozbawienia wolności: 25 lat Dożywotnie pozbawienie wolności
Rodzaje przestępstw Występek przestępstwo zagrożone karą 30 stawek dziennych grzywny, ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc Zbrodnia przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności na okres trzy lata lub więcej
Przestępstwa przeciw życiu i zdrowiu Art. 160. 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Art. 160 kk Dodatkowo sąd może orzec środek karny w postaci nawiązki na wskazany cel społeczny związany z ochroną zdrowia Przestępstwa z art. 160 k.k. ścigane są na wniosek pokrzywdzonego. Sąd może też orzec zakaz wykonywania danego zawodu. (podobnie jak w odpowiedzialności zawodowej)
Przestępstwa przeciw życiu i zdrowiu Art. 162. 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej
Przestępstwa przeciw życiu i zdrowiu Art. 155. Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Zasadniczo przestępstwo to można popełnić jedynie poprzez działania Profesjonaliści z zakresu ochrony zdrowia są jednak z mocy art. 2k.k. zobowiązani do zapobiegnięcia skutkowi Przestępstwo nieumyślnego spowodowania śmierci mogą więc popełnić także przez zaniechanie
Przestępstwa przeciw życiu i zdrowiu Art. 156. 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci: 1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia, 2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w 1 jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Przedawnienie karalności Art. 101. 1. Karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat: 1) 30 - gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa, 2) 20 - gdy czyn stanowi inną zbrodnię, 2a) 15 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat, 3) 10 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata, 4) 5 - gdy chodzi o pozostałe występki.
Przedawnienie wykonania kary Art. 103. 1. Nie można wykonać kary, jeżeli od uprawomocnienia się wyroku skazującego upłynęło lat: 1) 30 - w razie skazania na karę pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat albo karę surowszą, 2) 15 - w razie skazania na karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 5 lat, 3) 10 - w razie skazania na inną karę.
Zatarcie skazania Zatarcie skazania polega na tym, że po upływie określonego czasu fakt skazania uważa się za niebyły tak jakby przestępstwa nigdy nie popełniono. Terminy od 1 roku do 10 lat Nie podlegają zatarciu przestępstwa pedofilii, kazirodztwa, czy propagowania pornografii dziecięcej
Etapy postępowania karnego postępowanie przygotowawcze (prokuratura), postępowanie jurysdykcyjne (sądy), w tym: główne i odwoławcze - apelacyjne, postępowanie wykonawcze.