I. rozkład treści nauczania klasa 3

I. rozkład treści nauczania klasa 3 6 8 Dział VII. Ekologia nauka o środowisku 8 10 Dział VIII. Dziedziczenie cech 11 12 Dział IX. Ewolucja życia 12 13 Dział X. Globalne i lokalne problemy środowiska 13 14 Dział XI. Ekosystemy 14 Dział XII. Przyszłość kształcenia biologicznego

6 KLASA 3 1 godzina tygodniowo Numer i temat 1. Ekologia jako nauka 1. Ekologia jako nauka 2. Zależności między elementami środowiska przyrodniczego 3. Charakterystyka populacji: liczebność, zagęszczenie, rozmieszczenie osobników obserwacja 4. Znaczenie wiedzy ekologicznej w życiu człowieka Dział VII. Ekologia nauka o środowisku określa znaczenie pojęć: ekosystem, biocenoza, populacja, liczebność, zagęszczenie, rozmieszczenie wskazuje na ożywione (żywe) i nieożywione elementy ekosystemu i ich różnorodne powiązania dokonuje w terenie obserwacji liczebności, rozmieszczenia i zagęszczenia wybranego gatunku rośliny zielnej określa znaczenie wiedzy ekologicznej w życiu człowieka (z punktu widzenia człowieka i zachowania równowagi w środowisku przyrodniczym) uzasadnia znaczenie wiedzy ekologicznej w życiu człowieka IV.1) przedstawia czynniki środowiska niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmów w środowisku lądowym i wodnym IV.8) wskazuje żywe i nieożywione elementy ekosystemu; wykazuje, że są one powiązane różnorodnymi zależnościami Zalecane doświadczenia i obserwacje Uczeń: 2) dokonuje obserwacji: e) w terenie obserwacji liczebności, rozmieszczenia i zagęszczenia wybranego gatunku rośliny zielnej Rozkład treści nauczania. Klasa 3 Bliżej biologii 2. Czynniki środowiska i ich wpływ na organizmy 1. Biotyczne i abiotyczne czynniki środowiska niezbędne organizmom do życia 2. Powiązania między żywymi i nieożywionymi czynnikami środowiska 3. Woda i ląd środowiska o odmiennych parametrach 4. Wpływ czynników środowiska na budowę i funkcjonowanie organizmów: woda, światło, tlen i dwutlenek węgla podaje przykłady czynników środowiska biotycznego i abiotycznego przedstawia czynniki środowiska niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmów w środowisku lądowym i wodnym porównuje parametry wybranych czynników środowiska w wodzie i na lądzie wyjaśnia, w jaki sposób wybrane czynniki środowiska ograniczają występowanie organizmów IV.1) przedstawia czynniki środowiska niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmów w środowisku lądowym i wodnym IV.8) wskazuje żywe i nieożywione elementy ekosystemu; wykazuje, że są one powiązane różnorodnymi zależnościami 3. Drapieżnictwo. Roślinożerność 1. Drapieżnictwo. Przykłady występowania w przyrodzie 2. Drapieżnik i ofiara przystosowania i strategie przetrwania (odwieczny wyścig zbrojeń drapieżnika i ofiary) 3. Roślinożerność adaptacje roślinożernego ssaka do odżywiania się pokarmem roślinnym 4. Sposoby obrony roślin przed zgryzaniem określa na wybranych przykładach relacji między gatunkami, co to jest drapieżnictwo opisuje przystosowania ssaków mięsożernych (drapieżników) do chwytania zdobyczy oraz obronne adaptacje ich ofiar przedstawia adaptacje zwierząt do odżywiania się pokarmem roślinnym na przykładzie wybranego ssaka roślinożernego oraz podaje przykłady przystosowań roślin służących obronie przed zgryzaniem wyjaśnia, jak zjadający i zjadani regulują swoją liczebność identyfikuje rodzaj relacji antagonistycznej na podstawie opisu IV.3) przedstawia, na przykładzie poznanych wcześniej roślinożernych ssaków, adaptacje zwierząt do odżywiania się pokarmem roślinnym; podaje przykłady przystosowań roślin służących obronie przed zgryzaniem IV.4) przedstawia, na przykładzie poznanych wcześniej mięsożernych ssaków, adaptacje drapieżników do chwytania zdobyczy; podaje przykłady obronnych adaptacji ich ofiar IV.6) wyjaśnia, jak zjadający i zjadani regulują wzajemnie swoją liczebność

Numer i temat 4. konkurencja. Pasożytnictwo 1. Konkurencja (wewnątrzgatunkowa i zewnątrzgatunkowa). Przykłady występowania w przyrodzie 2. Zasoby, o które konkurują organizmy 3. Pasożytnictwo (wewnętrzne i zewnętrzne). Przykłady występowania w przyrodzie 4. Skutki pasożytniczego trybu życia. Przystosowania niektórych zwierząt do pasożytnictwa 5. Pasożytnictwo wśród roślin i grzybów wyjaśnia na wybranych przykładach relacje między gatunkami, co to jest konkurencja i pasożytnictwo wskazuje, na przykładzie dowolnie wybranego gatunku, zasoby, o które konkurują jego przedstawiciele między sobą i z innymi gatunkami określa skutki konkurencji wewnątrzgatunkowej i zewnątrzgatunkowej podaje przykłady pasożytnictwa wewnętrznego i zewnętrznego opisuje adaptacje do pasożytnictwa u wybranych gatunków zwierząt IV.2) wskazuje, na przykładzie dowolnie wybranego gatunku, zasoby, o które konkurują jego przedstawiciele między sobą i z innymi gatunkami; przedstawia skutki konkurencji wewnątrzgatunkowej i międzygatunkowej IV.5) przedstawia, na przykładzie poznanych pasożytów, ich adaptacje do pasożytniczego trybu życia IV.6) wyjaśnia, jak zjadający i zjadani regulują wzajemnie swoją liczebność 5. Współpraca międzygatunkowa 1. Korzystne relacje między gatunkami i ich znaczenie w życiu organizmów 2. Symbioza obowiązkowa (mutualizm). Przykłady występowania w przyrodzie 3. Symbioza nieobowiązkowa. Przykłady występowania w przyrodzie wyjaśnia, na czym polegają korzystne relacje między organizmami oraz jakie mają dla nich znaczenie wykazuje na wybranym przykładzie, że mutualizm jest konieczny i wzajemnie korzystny dla przeżycia obu organizmów identyfikuje korzystne relacje między gatunkami na podstawie opisu ma świadomość istnienia pozytywnych relacji między różnymi organizmami IV.7) wykazuje, na wybranym przykładzie, że symbioza (mutualizm) jest wzajemnie korzystna dla obu partnerów IV.8) wskazuje żywe i nieożywione elementy ekosystemu; wykazuje, że są one powiązane różnorodnymi zależnościami 7 6. Zależności pokarmowe w ekosystemie 1. Ogniwa łańcucha pokarmowego 2. Poziomy troficzne ekosystemu: producenci i konsumenci 3. Rola destruentów 4. Zależności pokarmowe w sieci pokarmowej wykazuje, że organizmy zjadające się nawzajem tworzą łańcuch pokarmowy podaje przykłady producentów i konsumentów wskazuje na powiązania żywych i nieożywionych elementów ekosystemu wyjaśnia, co to jest sieć pokarmowa (troficzna) opisuje zależności pokarmowe (łańcuchy i sieci pokarmowe) w ekosystemie rysuje łańcuch pokarmowy lub sieć pokarmową na podstawie podanego opisu uzasadnia rolę każdego z ogniw sieci troficznej w utrzymaniu równowagi ekosystemu IV.8) wskazuje żywe i nieożywione elementy ekosystemu; wykazuje, że są one powiązane różnorodnymi zależnościami IV.9) opisuje zależności pokarmowe (łańcuchy i sieci pokarmowe) w ekosystemie, rozróżnia producentów, konsumentów i destruentów oraz przedstawia ich rolę w obiegu materii i przepływie energii przez ekosystem Ekologia nauka o środowisku

8 Numer i temat 7. Materia i energia w ekosystemie 1. Krążenie materii w ekosystemie 2. Przepływ energii w ekosystemie 3. Rola producentów, konsumentów, destruentów w obiegu materii i przepływie energii przez ekosystem wykazuje, że materia krąży w przyrodzie w postaci związków organicznych zawartych w pokarmie rozróżnia producentów, konsumentów i destruentów określa rolę producentów, konsumentów i destruentów w obiegu materii i przepływie energii przez ekosystem wyjaśnia, co dzieje się z materią i energią skumulowaną w ciałach roślin, po spożyciu jej przez konsumentów uzasadnia rolę destruentów w procesie przetwarzania materii organicznej w nieorganiczną dostrzega, że organizmy prowadzące fotosyntezę (producenci), pobierają CO 2 z atmosfery i przy udziale energii słonecznej wykorzystują uzyskany w ten sposób węgiel do syntezy związków organicznych swoich ciał wykazuje, że organizmy wykorzystują pobraną w pokarmie energię do procesów życiowych i w tym sensie jest ona tracona IV.8) wskazuje żywe i nieożywione elementy ekosystemu; wykazuje, że są one powiązane różnorodnymi zależnościami IV.9) opisuje zależności pokarmowe (łańcuchy i sieci pokarmowe) w ekosystemie, rozróżnia producentów, konsumentów i destruentów oraz przedstawia ich rolę w obiegu materii i przepływie energii przez ekosystem Rozkład treści nauczania. Klasa 3 Bliżej biologii 8. Podsumowanie działu: Ekologia nauka o środowisku Treści 1. 7. wykazuje się wiadomościami i umiejętnościami nabytymi podczas 1. 7. Dział VIII. Dziedziczenie cech 9. DNA jako substancja dziedziczna 1. Dziedziczność i dziedziczenie 2. Cechy dziedziczne i niedziedziczne analiza przykładów 3. Budowa i rola DNA 4. Zapis informacji genetycznej. Gen 5. Przebieg i znaczenie replikacji DNA wyjaśnia, co to jest dziedziczność, dziedziczenie oraz gen podaje przykłady cech dziedzicznych i cech niedziedzicznych człowieka wyjaśnia budowę DNA jako podwójnej helisy wskazuje na geny jako jednostki dziedziczenia odcinki odpowiedzialne w DNA za cechę dziedziczną wykazuje rolę DNA w przechowywaniu i powielaniu (replikacja DNA) informacji genetycznej wyjaśnia przebieg i znaczenie replikacji DNA określa, jaką rolę odgrywa DNA w każdej komórce VIII.2) przedstawia strukturę podwójnej helisy DNA i wykazuje jej rolę w przechowywaniu informacji genetycznej i powielaniu (replikacji) DNA

Numer i temat 10. Zapis i odczytywanie informacji genetycznej. Kod genetyczny 1. DNA jako nośnik informacji genetycznej 2. Informacja genetyczna i jej rola 3. Kod genetyczny. Rozszyfrowanie informacji genetycznej 4. Synteza białka. Związek między genami a cechami organizmu (trójka nukleotydów aminokwas białko cecha) wyjaśnia, co to jest informacja genetyczna, gdzie i w jaki sposób jest zapisana w organizmie wyjaśnia sposób i przebieg procesu odczytywania informacji genetycznej wyjaśnia, co to jest kod genetyczny, ze wskazaniem jego cech określa różnicę między informacją genetyczną a kodem genetycznym wykazuje, że wszystkie komórki danego organizmu mają tę samą informację genetyczną, jednak odczytywanie informacji zawartych w komórce nie odbywa się jednocześnie są odczytywane wyłącznie informacje potrzebne danej komórce w danej chwili VIII.2) przedstawia strukturę podwójnej helisy DNA i wykazuje jej rolę w przechowywaniu informacji genetycznej i powielaniu (replikacji) DNA VIII.3) przedstawia sposób zapisywania i odczytywania informacji genetycznej (kolejność nukleotydów w DNA, kod genetyczny); wyjaśnia różnicę pomiędzy informacją genetyczną a kodem genetycznym VIII.4) przedstawia zależność pomiędzy genem a cechą 11. Chromosomy i geny 1. Budowa chromosomu 2. Liczba chromosomów w komórkach diploidalnych i haploidalnych 3. Podziały komórkowe (mitoza i mejoza) a liczba chromosomów 4. Znaczenie mitozy i mejozy w życiu organizmów opisuje budowę chromosomu (chromatydy, centromer) wskazuje na to, że podczas podziału komórki DNA występuje w postaci chromosomów wyjaśnia znaczenie podziałów komórkowych w życiu organizmu wyjaśnia, jak zmienia się liczba chromosomów podczas podziałów komórkowych (mitozy i mejozy) rozróżnia komórki haploidalne i diploidalne oblicza w podanych przykładach haploidalną i diploidalną liczbę chromosomów VIII.1) przedstawia znaczenie biologiczne mitozy i mejozy, rozróżnia komórki haploidalne i diploidalne, opisuje budowę chromosomu (chromatydy, centromer), rozróżnia autosomy i chromosomy płci 9 12. Podstawowe prawa dziedziczenia 1. Podstawowe terminy związane z dziedziczeniem (allel, allele dominujące i recesywne, heterozygota i homozygota) 2. Dziedziczenie genów podczas mitozy i mejozy 3. Zasady dziedziczenia. Zapis krzyżówki genetycznej. Fenotyp a genotyp 4. Analiza przykładów zapisu i rozwiązań krzyżówek genetycznych wyjaśnia, co to są allele, cechy dominujące i recesywne oraz co to jest homozygota i heterozygota zapisuje symbolami literowymi mechanizm dziedziczenia cech człowieka: genotyp rodziców, ich gamet oraz możliwego potomstwa (allele dominujące, recesywne, układ alleli w homozygocie dominującej, recesywnej i heterozygocie) rozwiązuje jednogenowe krzyżówki genetyczne analizuje przykłady rozwiązań krzyżówek genetycznych wyjaśnia uniwersalność reguł dziedziczenia u wszystkich organizmów VIII.1) przedstawia znaczenie biologiczne mitozy i mejozy, rozróżnia komórki haploidalne i diploidalne, opisuje budowę chromosomu (chromatydy, centromer), rozróżnia autosomy i chromosomy płci VIII.5) przedstawia dziedziczenie cech jednogenowych, posługując się podstawowymi pojęciami genetyki (fenotyp, genotyp, gen, allel, homozygota, heterozygota, dominacja, recesywność) Dziedziczenie cech

10 Numer i temat 13. Dziedziczenie cech u człowieka 14. Dziedziczenie płci u człowieka oraz cech z nią sprzężonych 1. Wpływ środowiska na fenotyp 2. Przykłady dziedziczenia wybranych cech człowieka 3. Analiza schematów dziedziczenia: barwy oczu, włosów 4. Dziedziczenie grup krwi (bez dominacji) i czynnika Rh (z pełną dominacją) 1. Typy chromosomów: autosomy i chromosomy płci (XX i XY) 2. Dziedziczenie płci u człowieka 3. Cechy sprzężone z płcią (hemofilia, daltonizm). Sposoby zapisywania cech sprzężonych z płcią wyjaśnia związek między genotypem i fenotypem podaje przykłady dziedziczenia wybranych cech u człowieka analizuje schematy dziedziczenia pod kątem określania fenotypu i genotypu potomstwa rozwiązuje proste krzyżówki genetyczne jednogenowe z pełną dominacją zapisuje symbolami mechanizm dziedziczenia cech człowieka oraz określa proporcje poszczególnych genotypów i fenotypów w pokoleniach potomnych (grupy krwi w układzie AB0, czynnik Rh) przejawia zainteresowanie dziedziczeniem wybranych własnych cech rozróżnia chromosomy płci i autosomy identyfikuje płeć osoby na podstawie zestawu chromosomów wyjaśnia, posługując się symbolami X i Y, dziedziczenie płci u człowieka wyjaśnia zagadnienie sprzężenia cech z płcią podaje przykłady cech sprzężonych z płcią (hemofilia i daltonizm) i sposób zapisywania symbolami analizuje przypadki dziedziczenia cech sprzężonych z płcią VIII.1) przedstawia znaczenie biologiczne mitozy i mejozy, rozróżnia komórki haploidalne i diploidalne, opisuje budowę chromosomu (chromatydy, centromer), rozróżnia autosomy i chromosomy płci VIII.5) przedstawia dziedziczenie cech jednogenowych, posługując się podstawowymi pojęciami genetyki (fenotyp, genotyp, gen, allel, homozygota, heterozygota, dominacja, recesywność) VIII.6) wyjaśnia dziedziczenie grup krwi człowieka (układ AB0, czynnik Rh) VIII.1) przedstawia znaczenie biologiczne mitozy i mejozy, rozróżnia komórki haploidalne i diploidalne VIII.7) przedstawia dziedziczenie płci u człowieka i podaje przykłady cech człowieka sprzężonych z płcią (hemofilia, daltonizm) Rozkład treści nauczania. Klasa 3 Bliżej biologii 15. Zmienność i mutacje 1. Przejawy i przyczyny zmienności. Rodzaje zmienności niedziedziczona i dziedziczona 2. Mutacje przyczyny i skutki mutacji 3. Czynniki wywołujące mutacje (czynniki mutagenne) 4. Rodzaje mutacji: genowe, chromosomowe 5. Choroby dziedziczne człowieka powstałe w wyniku mutacji (zespół Downa, mukowiscydoza) odróżnia zmienność dziedziczoną od niedziedziczonej określa przyczyny zmienności wyjaśnia, co to jest mutacja i jakie są jej przyczyny podaje przykłady czynników mutagennych (ołów, substancje smołowate, konserwanty, środki chemiczne, promieniowanie UV i X) rozróżnia mutacje genowe, czyli punktowe, i chromosomowe podaje przykłady chorób człowieka wywołanych takimi mutacjami (mukowiscydoza, zespół Downa) wskazuje na mutacje jako przyczynę chorób genetycznych dostrzega konieczność ograniczania kontaktu z czynnikami mutagennymi VIII.8) podaje ogólną definicję mutacji oraz wymienia przyczyny ich wystąpienia (mutacje spontaniczne i wywołane przez czynniki mutagenne); podaje przykłady czynników mutagennych VIII.9) rozróżnia mutacje genowe (punktowe) i chromosomowe oraz podaje przykłady chorób człowieka warunkowanych takimi mutacjami (mukowiscydoza, zespół Downa) 16. Podsumowanie działu: Dziedziczenie cech Treści 9. 15. wykazuje się wiadomościami i umiejętnościami nabytymi podczas 9. 15.

Numer i temat Dział IX. Ewolucja życia 17. Źródła wiedzy o przebiegu ewolucji 1. Pojęcie ewolucja 2. Skamieliny świadectwa ewolucji dostarczane przez paleontologię 3. Datowanie szczątków i rekonstrukcja organizmów na podstawie skamielin 4. Świadectwa ewolucji dostarczane przez anatomię porównawczą narządów 5. Świadectwa ewolucji dostarczane przez biochemię (budowa DNA, kod genetyczny) 6. Świadectwa ewolucji dostarczane przez biogeografię definiuje pojęcie ewolucji organizmów przedstawia główne źródła wiedzy o przebiegu ewolucji podaje przykłady bezpośrednich dowodów ewolucji, np. skamielin określa wybrane inne świadectwa ewolucji z biochemii, anatomii porównawczej, biogeografii dostrzega różne poglądy dotyczące powstania życia na Ziemi IX.1) wyjaśnia pojęcie ewolucji organizmów i przedstawia źródła wiedzy o jej przebiegu 18. Prawidłowości ewolucji 1. Przejawy zmienności organizmów w obrębie gatunków 2. Teoria ewolucji Karola Darwina 3. Zarys przebiegu ewolucji, czyli historia życia na Ziemi 4. Dobór naturalny i jego skutki 5. Dobór sztuczny i jego znaczenie wykazuje na dowolnym przykładzie, że osobniki każdego gatunku różnią się między sobą wyjaśnia teorię ewolucji K. Darwina wyjaśnia, że w wyniku doboru naturalnego przeżywają i wydają potomstwo osobniki o najlepszej kombinacji cech porównuje dobór naturalny z doborem stosowanym w hodowli roślin i zwierząt jest zainteresowany przebiegiem ewolucji życia na Ziemi IX.2) wyjaśnia na odpowiednich przykładach, na czym polega dobór naturalny i sztuczny oraz podaje różnice między nimi 11 19. Miejsce człowieka w świecie organizmów 1. Człowiek jako ssak naczelny 2. Pokrewieństwo człowieka z pozostałymi człekokształtnymi 3. Różnice między człowiekiem a innymi człekokształtnymi 4. Czynniki, które miały wpływ na przebieg ewolucji człowieka 5. Współczesne odmiany ludzi dostrzega w człowieku cechy ssaków porównuje cechy charakterystyczne budowy człowieka z cechami budowy innych ssaków naczelnych przedstawia podobieństwa i różnice między człowiekiem a szympansem (lub gorylem) podaje przykłady czynników, jakie miały wpływ na przebieg ewolucji człowieka (np. zmiany klimatu, roślinności, postawy ciała, zachowań społecznych) dostrzega różnice między człowiekiem a zwierzętami IX.3) przedstawia podobieństwa i różnice między człowiekiem a innymi naczelnymi jako wynik procesów ewolucyjnych Ewolucja życia

12 Numer i temat 20. Podsumowanie działu: Ewolucja życia 21. globalne ocieplenie klimatu Treści 17. 19. 1. Efekt cieplarniany powstawanie i znaczenie dla życia na Ziemi 2. Przyczyny globalnego ocieplenia klimatu. Źródła gazów cieplarnianych 3. Konsekwencje globalnego ocieplenia klimatu 4. Energia a klimat. Odnawialne i nieodnawialne źródła energii 5. Sposoby ograniczania emisji gazów cieplarnianych do atmosfery wykazuje się wiadomościami i umiejętnościami nabytymi podczas 17. 19. Dział X. Globalne i lokalne problemy środowiska wyjaśnia, jak powstaje efekt cieplarniany i jakie jest jego znaczenie dla życia na Ziemi przedstawia przyczyny globalnego ocieplenia klimatu analizuje skutki globalnego ocieplenia klimatu określa sposoby ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do atmosfery uzasadnia potrzebę ochrony środowiska X.1) przedstawia przyczyny i analizuje skutki globalnego ocieplenia klimatu Rozkład treści nauczania. Klasa 3 Bliżej biologii 22. odpady w środowisku 1. Rodzaje i źródła odpadów 2. Uciążliwość odpadów dla środowiska i zdrowia człowieka 3. Sposoby zagospodarowania odpadów (spalanie, recykling, składowanie) wymienia rodzaje i źródła odpadów określa negatywny wpływ odpadów na środowisko i zdrowie człowieka podaje sposoby zagospodarowywania odpadów wskazuje na wady i zalety różnych sposobów zagospodarowania odpadów uzasadnia konieczność segregowania i zagospodarowania odpadów X.2) uzasadnia konieczność segregowania odpadów w gospodarstwie domowym oraz konieczność specjalnego postępowania ze zużytymi bateriami, świetlówkami, przeterminowanymi lekami 23. Mój wkład w ochronę środowiska 1. Segregowanie odpadów w gospodarstwie domowym: a) segregacja odpadów u źródła b) segregacja kontenerowa odpadów 2. Sposoby oszczędzania wody w gospodarstwie domowym 3. Energia w gospodarstwie domowym jej wykorzystanie i sposoby oszczędzania analizuje wyniki pomiarów i obserwacji dotyczących ilości wytwarzanych odpadów, zużycia wody i energii elektrycznej we własnym gospodarstwie domowym uzasadnia konieczność segregowania odpadów w gospodarstwie domowym uzasadnia konieczność specjalnego postępowania ze zużytymi bateriami, świetlówkami i przeterminowanymi lekami proponuje działania ograniczające zużycie wody w gospodarstwie domowym podaje sposoby oszczędzania energii w gospodarstwach domowych uzasadnia konieczność oszczędnego korzystania z energii elektrycznej i wody X.3) proponuje działania ograniczające zużycie wody i energii elektrycznej oraz wytwarzanie odpadów w gospodarstwach domowych

Numer i temat 24. Podsumowanie działu: Globalne i lokalne problemy środowiska Treści 21. 23. wykazuje się wiadomościami i umiejętnościami nabytymi podczas 21. 23. Dział XI. Ekosystemy (po egzaminie gimnazjalnym) 25. Ekosystemy lądowe. Las 1. Las jako ekosystem lądowy 2. Warstwy lasu i organizmy w nich żyjące 3. Zależności między organizmami w lesie 4. Rozpoznawanie wybranych gatunków organizmów z wykorzystaniem prostych kluczy do oznaczania wskazuje na warstwowy układ organizmów w lesie i podaje przykłady organizmów każdej z warstw wykazuje zależności między ożywionymi (żywymi) i nieożywionymi elementami ekosystemu na przykładzie lasu rozpoznaje wybranych przedstawicieli pospolitych gatunków zwierząt i roślin żyjących w lesie posługuje się prostym kluczem do oznaczania gatunków przestrzega zasady ochrony przyrody w lesie Zalecane doświadczenia i obserwacje Uczeń: 2) dokonuje obserwacji: d) w terenie przedstawicieli pospolitych gatunków roślin i zwierząt 26. Ekosystemy wodne. Jezioro 1. Jezioro jako ekosystem wodny 2. Strefy jeziora i organizmy w nim żyjące: a) łańcuchy pokarmowe b) zależności pokarmowe 3. Przystosowania wybranych organizmów do życia w poszczególnych strefach jeziora wymienia różnice między środowiskiem lądowym i wodnym (dostępność światła, tlenu i wody) opisuje trzy strefy w jeziorze (toni wodnej, przydenną i przybrzeżną), uwzględniając warunki fizyczne i występujące organizmy rozpoznaje wybrane gatunki organizmów, korzystając z prostych kluczy do oznaczania rozpoznaje niektóre gatunki zwierząt i roślin żyjących w jeziorze podaje przykłady adaptacji organizmów do życia w poszczególnych strefach jeziora Zalecane doświadczenia i obserwacje Uczeń: 2) dokonuje obserwacji: d) w terenie przedstawicieli pospolitych gatunków roślin i zwierząt 13 27. Ekosystemy świata 1. Różnorodność ekosystemów 2. Przystosowania organizmów do różnych warunków środowiska. wymienia różnorodne ekosystemy świata porównuje tundrę, pustynię, wilgotny las równikowy, uwzględniając warunki klimatyczne oraz występujące rośliny i zwierzęta opisuje przystosowania wybranych gatunków zwierząt i roślin do warunków środowiska korzysta z różnych źródeł informacji w celu poznania ekosystemów świata III. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji Uczeń wykorzystuje różnorodne źródła i metody pozyskiwania informacji, w tym technologię informacyjno-komunikacyjną, odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe, rozumie i interpretuje pojęcia biologiczne, zna podstawową terminologię biologiczną Ekosystemy

14 Numer i temat 28. Podsumowanie działu: Ekosystemy 29. Perspektywy kształcenia biologicznego Treści 25. 27. 1. Wiedza biologiczna i jej znaczenie we współczesnym świecie 2. Edukacja biologiczna podczas dalszych etapów kształcenia (w szkołach ponadgimnazjalnych i wyższych) wykazuje się wiadomościami i umiejętnościami nabytymi podczas 25. 27. Dział XII. Przyszłość kształcenia biologicznego podaje przykłady specjalizacji w szkołach policealnych, które wymagają znajomości biologii w zakresie rozszerzonym określa przykładowe kierunki studiów związanych z biologią (na uniwersytetach, akademiach medycznych i rolniczych oraz na politechnice) uzasadnia znaczenie wiedzy biologicznej w życiu człowieka III. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji Uczeń wykorzystuje różnorodne źródła i metody pozyskiwania informacji, w tym technologię informacyjno -komunikacyjną (...) IV. Rozumowanie i argumentacja Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski, formułuje i przedstawia opinie związane z omawianymi zagadnieniami biologicznymi Rozkład treści nauczania. Klasa 3 Bliżej biologii 30. Zawody związane z biologią 1. Zawody, w których przydaje się wiedza biologiczna 2. Analiza przykładowych zakresów obowiązków w zawodach związanych z biologią: np. dziennikarz popularnonaukowy, urzędnik samorządowy (ochrona środowiska), ratownik medyczny podaje przykłady zawodów, jakie można wykonywać po studiach na kierunkach: biologia, biotechnologia, ochrona środowiska, leśnictwo, ogrodnictwo, weterynaria, rolnictwo, medycyna, farmacja, stomatologia, pielęgniarstwo, położnictwo, ratownictwo podaje przykłady zawodów związanych z biologią III. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji Uczeń wykorzystuje różnorodne źródła i metody pozyskiwania informacji, w tym technologię informacyjno -komunikacyjną (...) IV. Rozumowanie i argumentacja Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski, formułuje i przedstawia opinie związane z omawianymi zagadnieniami biologicznymi