WIADOMOŚCI EKOLOGICZNE

TOM LV 2009 ZESZYT 1 WIADOMOŚCI EKOLOGICZNE WIADOMOŚCI HYDRO- BIOLOGICZNE* V Międzynarodowa Konferencja o Biologii i Hodowli Lina Tinca tinca (L.) (Ceresole d Alba, Włochy, 29 września 3 października 2008 r.) Konferencje z tego cyklu odbywają się co cztery lata. Miejscem omawianej V konferencji nie bez powodu zostało malutkie, liczące zaledwie dwa tysiące mieszkańców, włoskie miasteczko Ceresole d Alba. Znajduje się ono 40 km na południe od Turynu. W tym regionie do dzisiaj w tradycyjny, a więc mało intensywny sposób, hoduje się lina w małych stawach w monokulturze, a w samym miasteczku prężnie działa grupa miłośników tej ryby zorganizowana jako Stowarzyszenie Przyjaciół Lina z Ceresole d Alba. Główną organizatorką V konferencji była Laura Gasco z Uniwersytetu w Turynie. Kierownictwo naukowe nad konferencją sprawował Ivo Zoccarato z tego samego uniwersytetu, a członkami komitetu naukowego byli: Ewa Kamler z Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie, Giovanni Palmegiano z Włoch, Martin Flajšhans z Republiki Czeskiej oraz Klaus Kohlmann z Niemiec. Zainteresowanie konferencją przeszło chyba najśmielsze oczekiwania organizatorów, gdyż brały w niej udział aż 63 osoby z 12 krajów świata, podczas gdy w poprzedniej, która odbyła się w Polsce, uczestniczyły 33 osoby z 9 krajów. Uczestnicy obecnej konferencji przyjechali do Ceresole d Alba m.in. z Anglii, Chin, Czech, Hiszpanii, Izraela, Niemiec, Polski i Serbii. Nasz kraj reprezentowało 10 osób z trzech placówek naukowych: Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie i Akademii Rolniczej w Szczecinie. W pierwszym dniu spotkania odbyły się trzy sesje naukowe, które prowadzili kolejno: Jose M. Carral z Hiszpanii, Giovanni Palmegiano z Włoch i Shmuel Rothbard z Izraela. Dwie pierwsze dotyczyły żywienia, a cztery spośród ośmiu w sumie referatów z tej dziedziny zaprezentowali pracownicy Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie. Przyjęto je z dużym zainteresowaniem. Trzecia sesja środowiskowa *Biuletyn Polskiego Towarzystwa Hydrobiologicznego nr 185; redagują: Eligiusz Pieczyński i Jan Igor Rybak. wiadomosci 17_01.indd 49 2009-04-07 13:37:34

50 WIADOMOŚCI HYDROBIOLOGICZNE została zdominowana przez Serbów, którzy wygłosili jedyne dwa referaty przewidziane w jej programie. W drugim dniu zaprezentowano zagadnienia z dziedziny genetyki (pięcioreferatową sesję poprowadził Klaus Kohlmann) oraz rozrodu (przewodniczył Martin Kocour). Podczas tej drugiej królowali przy mikrofonie Czesi, wygłaszając trzy referaty. Trzeci dzień rozpoczął się sesją na temat hodowli lina, prowadzoną przez Ewę Kamler. Zaprezentowano podczas niej cztery referaty. Ostatniej sesji dotyczącej toksykologii i chorób, a składającej się z trzech wystąpień, przewodniczył Ivo Zoccarato. W trakcie konferencji wygłoszono zatem łącznie 25 referatów. W dalszej części programu nie mogło zabraknąć sesji plakatowej, na której przedstawiono ok. 40 prac; większość plakatów prezentowała wysoki poziom naukowy i estetyczny. Ich tematyka była bardzo zróżnicowana, a dotyczyła m.in. rozrodu lina, podchowu larw i ryb młodocianych w warunkach kontrolowanych, toksykologii, transportu ryb, preferencji konsumenckich, chorób lina i in. Organizatorzy z dumą ogłosili, że prace naukowe powstałe na podstawie doniesień z konferencji zostaną opublikowane w specjalnym zeszycie cenionego czasopisma Reviews in Fish Biology and Fisheries, który będzie w całości poświęcony linowi. W bardzo bogatym programie towarzysko-rozrywkowym towarzyszącym konferencji znalazły się m.in. takie atrakcje, jak wycieczka do Turynu, wycieczka do winnicy rodziny Negro, która słynie z czerwonego wina Roero, oraz wyjazd na tradycyjną farmę, gdzie lina hoduje się niemal jak przed wiekami. Ponadto nieopodal miasta Alba uczestnicy konferencji mieli okazję wziąć udział w poszukiwaniu trufli z pomocą wyszkolonych psów, co było zaskakująco ekscytującym przeżyciem. Z lokalnych kulinarnych specjałów na szczególną uwagę zasługiwały, oprócz trufli, twarde sery, wspaniałe wina i tinche in carpione, czyli lin w łagodnej zalewie sporządzonej z octu, białego wina, szałwi i innych tajemnych składników. Zgodnie z wieloletnią już tradycją na ostatniej, wyjątkowo uroczystej kolacji, w której uczestniczyli m.in. książę Luigi della Croce di Dojola Galleani d Agliano, będący właścicielem lokalnego zamku, oraz Bruno Lovera mer miasta Ceresole d Alba, wybrano organizatorów następnej konferencji poświęconej linowi. Swoją kandydaturę jako jedyni złożyli koledzy z Czech. W imieniu nieobecnego na konferencji Martina Flajšhansa (pomysłodawcy i organizatora I konferencji na temat lina w Hluboce w 1994 r.) historyczny, przechodni transparent konferencyjny z rąk Laury Gasco przyjął Martin Kocour. Po 18 latach konferencja na temat lina wróci zatem do macierzy na Uniwersytet Południowej Bohemii. Zainteresowanym radzimy pamiętać o wrześniu 2012 roku i już dziś zaplanować odpowiednie badania! Justyna Sikorska i Jacek Wolnicki wiadomosci 17_01.indd 50 2009-04-07 13:37:34

WIADOMOŚCI HYDROBIOLOGICZNE 51 VIII Międzynarodowe Sympozjum na temat Cladocera (Aguascalientes, Meksyk, 21 25 października 2008 r.) Zaszczytny obowiązek organizacji ósmego międzynarodowego spotkania badaczy wioślarek przypadł limnologom z Meksyku. Wzbudzało to powszechne przeczucie, iż sympozjum to będzie pod wieloma względami wyjątkowe. Specyficznej atmosfery jego uczestnicy mogli doświadczać już na długo przed pojawieniem się na miejscu obrad, a to za sprawą stanu permanentnej niepewności co do losów przesyłanych organizatorom materiałów oraz informacji, że zgłoszenia na sympozjum przyjmowane są do dnia jego rozpoczęcia (przy dokonywaniu opłaty zjazdowej). Napawało to wszystkich uzasadnionymi (jak się później okazało) przewidywaniami co do sposobu organizowania spotkania. Swoją podróż rozpoczęliśmy w październikowy poranek na lotnisku Okęcie. Po kilkugodzinnej przerwie w Amsterdamie (nasz samolot został po kilku bezskutecznych próbach naprawy cofnięty z pasa startowego i zastąpiony innym) dotarliśmy w środku nocy do miasta Meksyk, gdzie wpadliśmy w przyjacielskie uściski grupy czekających na nas organizatorów. Spędzili oni z nami następny dzień, oprowadzając nas po słynnych prekolumbijskich ruinach Teotihuacan i po swojej stolicy. Potem, wraz z innymi uczestnikami spotkania, przejechaliśmy wynajętym autokarem do Aguascalientes, miasta w którym miały toczyć się obrady. Następnego dnia rano przejechaliśmy autokarem z hotelu do kampusu Uniwersytetu Aguascalienetes, gdzie miało odbywać się sympozjum. Nasze zainteresowanie wzbudziła natychmiast profesjonalna ekipa filmowa przygotowująca swój sprzęt do pracy. Jakież było nasze zdziwienie, gdy okazało się, że jest to ekipa z Polski. Filmowcy przyjechali do Meksyku, aby kręcić sceny do filmu Telewizji Polskiej o profesorze Macieju Gliwiczu w związku z otrzymaniem przez niego nagrody Fundacjia Nauki Polskiej. Ekipa filmowa towarzyszyła nam przez całe sympozjum, uwieczniając wszelkie przejawy aktywności jego uczestników (łącznie z nagrywaniem prywatnych rozmów i fotografowaniem badaczy odpoczywających na łonie natury). Dokonaliśmy szybkiej rejestracji i odebraliśmy materiały zjazdowe. I tu spotkała nas pierwsza spodziewana niespodzianka. Korzystanie z listy uczestników i abstraktów wymagało niebywałej cierpliwości. Materiały zostały przygotowane wyjątkowo niechlujnie. Obfitowały w liczne literówki i błędy komentowane potem z rozbawieniem w kuluarach, takie jak na przykład pojawienie się prezentacji na temat całkiem nowych gatunków, jak Daphnia performance, czy komunikat, którego pierwszymi autorkami były dwie wdzięczne rybki pochodzące z Indii (Nandus nandus i Anabas oligolepis). wiadomosci 17_01.indd 51 2009-04-07 13:37:34

52 WIADOMOŚCI HYDROBIOLOGICZNE Rys. 1. Polscy uczestnicy VIII Sympozjum na temat Cladocera wraz z głównymi organizatorkami aktualnego (druga od prawej) i przyszłego (czwarta od prawej) spotkania (fot. Barbara Pietrzak) Organizatorzy potraktowali jako uczestników sympozjum wszystkich współautorów zgłoszonych prezentacji, co sztucznie znacząco wydłużyło zamieszczoną w materiałach listę. Ponadto nie poradzili sobie z odróżnianiem imion od nazwisk uczestników. Na początku umieszczali losowo: nazwisko, pierwsze lub drugie imię, co po uszeregowaniu danych w porządku alfabetycznym skutecznie utrudniało znalezienie kogokolwiek. W końcu zgubili się nawet oni, umieszczając na liście kilkukrotnie tę samą osobę (lub traktując jako autora obiekt badań). Na przykład nieobecna na konferencji prof. Małgorzata Kloc została wpisana jako jej uczestniczka raz jako KLOC MAŁGORZATA, a drugi raz jako GORZATA KLOC MAA. Kolejność prezentacji abstraktów różniła się dramatycznie od kolejności na liście uczestników, o czym decydowały na zmianę losowo wybrane: pierwsze imię, drugie imię, wreszcie nazwisko. W ostatecznym rozrachunku nikt nie był w stanie powiedzieć, ilu uczestników liczyło sympozjum. Na ostatecznej liście (stworzonej w trakcie spotkania) wiadomosci 17_01.indd 52 2009-04-07 13:37:34

WIADOMOŚCI HYDROBIOLOGICZNE 53 nadal funkcjonowały osoby nieobecne, zaś brak było obecnych, zwłaszcza studentów meksykańskich. Przeprowadzone na podstawie dość zawiłych obliczeń szacunki wykazują, iż w VIII Sympozjum na temat Cladocera udział brało ok. 90 uczestników z 20 krajów. Najliczniejszą grupę stanowili wioślarkolodzy meksykańscy (oficjalnie ok. 18 osób), druga pod względem liczebności była delegacja z Polski (rys. 1). Wraz z dwiema osobami o tymczasowych zagranicznych afiliacjach liczyła 10 osób (w tym 8 z Zakładu Hydrobiologii UW). Reprezentowane były wszystkie główne ośrodki europejskie. Prawdziwym zaskoczeniem był prawie zupełny brak badaczy ze Stanów Zjednoczonych. Nasuwa to smutne podejrzenie, iż ich obecność na europejskich sympozjach wioślarkologicznych podyktowana jest głównie względami turystycznymi. Pozostaje mieć nadzieję, iż tak nie jest i że ich absencja w Meksyku była spowodowana innymi czynnikami, na przykład lękiem przed antyamerykańskością Meksykanów. Sympozjum rozpoczął wykład profesora Stanleya Dodsona na temat Wioślarki w udomowionym świecie, opowiadający de facto o terenowych badaniach nad zależnościami pomiędzy elementami ekosystemów drobnych sztucznych zbiorników wodnych. Potem rozpoczęły się kolejne wystąpienia. Wygłoszono 47 referatów (w 7 sesjach), zaprezentowano 39 plakatów (przeszło 50% autorstwa lokalnych badaczy). Rekordzistami liczby prezentacji (10) okazał się duet organizatorów: S.S.S. Sarma & S. Nandini. Poza wykładem profesora Dodsona na sympozjum był tylko jeden wykład plenarny. Wygłosił go profesor Maciej Gliwicz, a jego temat brzmiał Geometria zagrożenia wioślarek presją drapieżnika. Słuchając sympozjalnych komunikatów można było mieć poczucie lekkiego déjà vu. Niewiele zmieniło się w kierunkach prowadzonych badań od poprzednich spotkań. Nadal pojawiały się licznie badania z dziedziny tradycyjnej taksonomii, ekotoksykologii, jak również te szacujące wpływ różnych czynników biotycznych (drapieżnictwa oraz ilości i jakości pokarmu) i abiotycznych (ocieplenia klimatu) na osobniki i populacje wioślarek. Więcej niż zwykle (zwłaszcza w kategorii referatów) było prac typowo opisowych, dotyczących zespołów wioślarek konkretnych zbiorników, krain, bądź krajów. W opinii wielu uczestników organizatorzy nie przeprowadzili weryfikacji nadesłanych zgłoszeń i to mogło umożliwić wygłoszenie komunikatów, które w innej sytuacji zakwalifikowane byłyby do prezentacji w formie plakatów. Mniej niż zwykle było prac paleolimnologicznych i dotyczących pasożytnictwa. Powtarzały się nie tylko badania, ale też dyskusje. Padały w nich te same co zwykle argumenty. Za przykład można podać chociażby spór o wiarygodność określania warunków panujących w przeszłości w jeziorze na podstawie cech wioślarek wyklutych z jaj przetrwalnych pochodzących z osadów, oraz ten o wyższości (lub wręcz przeciwnie) taksonomii opartej na cechach morfologicznych nad tą wiadomosci 17_01.indd 53 2009-04-07 13:37:35

54 WIADOMOŚCI HYDROBIOLOGICZNE Rys. 2. Symbol VIII Sympozjum na temat Cladocera Daphnia mañana (rys. Barbara Pietrzak) opierającą swoje wnioskowanie na badaniach molekularnych. Ten ostatni spór zamienił się w ogólną dyskusję na temat tego, czy tom pozjazdowy w piśmie Hydrobiologia powinien odzwierciedlać całe spektrum badań prowadzonych przez badaczy wioślarek, czy też prezentować jedynie te kierunki badań, które wydają się gronu redakcyjnemu zgodne z charakterem pisma, co z reguły wykluczało na wstępie taksonomiczne prace uczonych rosyjskich. Trzeciego dnia sympozjum organizatorzy zabrali uczestników na wycieczkę. W trakcie jej trwania zwiedzaliśmy winnicę pod Aguascalientes (degustowaliśmy wina), oglądaliśmy malowniczy kanion i uczestniczyliśmy w grillu w małej stacji badawczej w górach. Plany wycieczki w pełni poznaliśmy w momencie jej zakończenia. Przez cały dzień towarzyszyła nam totalna niewiedza na temat naszych najbliższych i dalszych planów. Kolejnym nienaukowym punktem programu był uroczysty sympozjalny obiad. Był on całkowitym zaskoczeniem. Zamiast dobrej zabawy organizatorzy zafundowali nam manifestację, że są narodem kulturalnym i cywilizowanym. Skończyło się na wiadomosci 17_01.indd 54 2009-04-07 13:37:35

WIADOMOŚCI HYDROBIOLOGICZNE 55 konsumpcji przy izolowanych od siebie stołach (obsługa kelnerska), z uszami przepełnionymi śpiewem sopranistki. Dużo lepiej wypadła wycieczka kończąca sympozjum, może dlatego iż po raz pierwszy organizatorzy ograniczyli się do przewożenia nas w ciekawe miejsca, gdzie dawali nam określoną ilość wolnego czasu. Przez pół dnia indywidualnie zwiedzaliśmy prekolumbijskie ruiny La Quemada, a potem kolonialne miasto Zacatecas. Ukoronowaniem specyficznej organizacji sympozjum był bunt uczestników, którzy wymogli na organizatorach rezygnację z zaplanowanego na popołudnie ostatniego dnia spotkania uroczystego zakończenia z udziałem władz uczelni. Stąd sympozjum skończyło się nagle przed południem, a ceremonia zakończenia polegała na wygłoszeniu kilku zdań podziękowania pod adresem organizatorów przez samozwańczą juntę pod kierunkiem Pieta Spaaka. Ogłoszono też, iż organizacją następnego sympozjum zajmie się środowisko włoskich limnologów z Palanzy. Wbrew temu co do tej pory zostało powiedziane, VIII Sympozjum na temat Cladocera należało jednak do udanych spotkań. Jeżeli bowiem założymy, że brak organizacji był jednym z kluczowych elementów zapoznawania się z lokalnym folklorem i mentalnością, to spotkanie to miało wielce pouczający charakter. Dla nas symbolem sympozjum w Meksyku będzie już na zawsze nowo odkryty w jego trakcje gatunek rozwielitki: Daphnia mañana (rys. 2). Z naukowego punktu widzenia spotkanie stanowiło znakomite miejsce do spokojnego zapoznania się z nowymi badaniami związanymi z wioślarkami i wymiany poglądów. Wbrew pozorom również program socjalny okazał się być udany. Organizatorzy wspomagali nasze nieformalne plany wieczorne, polecając miejsca warte odwiedzenia lub uczestnicząc w wyjściach na miasto. Wieczorne spotkania przy tequili i buritos znakomicie wpływały na zacieśnianie więzów w środowisku i wymianę myśli. Andrzej Mikulski wiadomosci 17_01.indd 55 2009-04-07 13:37:38

wiadomosci 17_01.indd 56 2009-04-07 13:37:38

Spis treści Anna M. Stefanowicz, Irena M. Grześ Wpływ zanieczyszczeń na gatunkową, funkcjonalną i genetyczną różnorodność organizmów... 3 Recenzje Freeland J.R. 2008 Ekologia molekularna Barbara Pietrzak... 29 Kronika naukowa XXII Doroczny Zjazd Towarzystwa Biologii Konserwatorskiej (SCB) Od gór po morza (Chattanooga, Tennessee, USA, 13 17 lipca 2008 r.) Bogdan Jaroszewicz... 33 Kurs modelowania osobniczego (Bad Schandau, Niemcy, 20 lipca 2 sierpnia 2008 r.) Julia Zielińska... 35 Doroczne spotkanie Brytyjskiego Towarzystwa Ekologicznego (Londyn, 3 5 sierpnia 2008 r.) Aleksandra Walczyńska... 39 XI Europejskie Sympozjum Chiropterologiczne (Cluj-Napoca, Rumunia, 18 22 sierpnia 2008 r.) Elżbieta Fuszara, Maciej Fuszara... 40 14. Europejskie Spotkanie Doktorantów Biologii Ewolucyjnej (EMPSEB) (Einsiedeln, Szwajcaria, 8 13 września 2008 r.) Barbara Pietrzak... 44 Wiadomości hydrobiologiczne V Międzynarodowa Konferencja o Biologii i Hodowli Lina Tinca tinca (L.) (Ceresole d Alba, Włochy, 29 września 3 października 2008 r.) Justyna Si korska, Jacek Wolnicki... 49 VIII Międzynarodowe Sympozjum na temat Cladocera (Aguascalientes, Meksyk, 21 25 października 2008 r.) Andrzej Mikulsk i... 51 wiadomosci 17_01.indd 57 2009-04-07 13:37:38

Contents Anna M. Stefanowicz, Irena M. Grześ Impact of pollutants on species, functional and genetic diversity of organisms... 3 Reviews Freeland J.R. 2008 Ekologia molekularna [Molecular ecology] Barbara Pietrzak... 29 Scientific chronicle 22 nd Annual Meeting of the Society for Conservation Biology From the mountains to the sea (Chattanooga, Tennessee, USA, 13 17 July 2008) Bogdan Jaroszewicz... 33 2008 TU Dresden Introductory Course in Individual- and Agent-based Modelling (Bad Schandau, 20 July 2 August 2008) Julia Z ielińska... 35 Annual Meeting of the British Ecological Society (London, 3 5 Aug. 2008) Aleksandra Walczyńska... 39 11 th European Bat Research Symposium (Cluj-Napoca, Romania, 18 22 Aug. 2008) Elżbieta Fuszara, Maciej Fuszara... 40 14 th European Meeting of PhD Students in Evolutionary Biology (EMPSEB) (Einsiedeln, Switzerland, 8 13 Sept. 2008) Barbara Pietrzak... 44 Hydrobiological news V th International Workshop on Biology and Culture of the Tentch Tinca tinca (L.) (Ceresole d Alba, Italy, 29 Sept. 3 Oct. 2008) Justyna Sikorska, Jacek Wolnicki... 49 VIII th International Symposium on Cladocera (Aguascalientes, Mexico, 21 25 Oct. 2008) Andrzej Mikulski... 51 wiadomosci 17_01.indd 58 2009-04-07 13:37:38