Robienie porządków Mamo, posprzątałam cały swój pokój. Odkurzyłam. Pozmywałam naczynia. Powiesiłam pranie. Tak bardzo się starałam. W czasie odrabiania lekcji na biurku położyłam podręczniki. Pies przyszedł ze spaceru i zachlapał podłogę. Tata postanowił zrobić kolację, brudząc talerze i kubki, a sznurki się poobrywały. Wtedy weszłaś do domu. Orzekłaś, że jestem leniwa, że nie szanuję tego, co mam. Nie zauważyłaś moich oczu mówiących: chciałam dobrze. Zamiast tego stwierdziłaś, że nie pójdę spać, dopóki nie zrobię porządku. I zdziwiłaś się, kiedy, zamiast wziąć się do pracy, usiadłam na łóżku i zapłakałam cicho. 1
Gdy dziecko lekceważy prośby dorosłych o posprzątanie zabawek, sygnalizuje, że jego priorytety różnią się od naszych. Chce się dalej bawić, podczas gdy my pragniemy przywrócić porządek. Młodsze dzieci potrzebuję wskazówek, od czego zacząć sprzątanie Możemy zachęcić dziecko do sprzątania zabawek, wprowadzając prostą zasadę: Zanim wyjmiesz nową zabawkę, musisz odłożyć na miejsce tę, którą się bawisz. Możemy ułatwić dziecku wyjmowanie i wkładanie rzeczy na miejsce, np. przeznaczając na zabawki dolne półki oraz pojemniki. Włączajmy dziecko do rodzinnego sprzątania, by uczyło się poprzez oglądanie i naśladowanie. Możemy również rozważyć ograniczenie ilości zabawek jednocześnie dostępnych dziecku poprzez podzielenie wszystkich rzeczy na cztery części i odłożenie trzech z nich. Pod koniec tygodnia odłóżmy ten zestaw i na następny tydzień dajmy dziecku następny. DIALOG ZE SOBĄ. Nie mówmy sobie: Co się z nim dzieje? Dlaczego ten bałaganiarz nie potrafi utrzymać porządku tak jak jego siostra? Niektóre dzieci są bardziej zorganizowane i porządniejsze, dla innych zaś porządek nie jest rzeczą najwyższej wagi, ale dzięki naszej pomocy i wsparciu dziecko może się nauczyć szanować jego znaczenie. Traktujmy nasze dzieci indywidualnie i unikajmy porównywania ich ze sobą, gdyż może to jedynie skutkować zrodzeniem się między nimi rywalizacji i zazdrości. 2
Zamiast tego powiedzmy sobie: To, że moje starsze dziecko jest urodzonym pedantem, nie oznacza, że i młodsze musi nim być. Gdy zrozumiemy, że dzieci różnią się od siebie, przestaniemy oczekiwać by jedno z nich było takie jak drugie. Nie mówmy sobie: Moje dziecko to bałaganiarz taki sam jak jego ojciec. Nie przypinajmy dziecku łatek i nie zrzucajmy winy za jego bałaganiarstwo na drugiego rodzica. W ten sposób skazujemy je na życie w bałaganie, przyznajemy się do wychowawczej bezsilności oraz szkodzimy jego wyobrażeniu o drugim rodzicu. Zamiast tego powiedzmy: Wiem, że trudno jest skłonić moje dziecko by posprzątało po sobie, ale zawsze czuję się dużo lepiej, gdy wszystko leży na swoich miejscach. Skoncentrujmy się na pozytywnych skutkach, nie na bałaganiarstwie dziecka lub jego niechęci do współpracy. Dzięki temu będziemy wspólnie pracować w dążeniu do celu. 3
Nie mówmy sobie: Moje dziecko nie będzie chciało się mnie słuchać, gdy mu powiem, żeby po sobie posprzątało. Weźmy pod uwagę to, że to wcale nie brak posłuszeństwa może leżeć u źródeł problemu. Być może nie wie od czego zacząć, lub też zadanie przytłacza je. Oceńmy jego możliwości prosząc je, by pokazało nam, w jaki sposób sprzątnęłoby np. klocki. Zamiast tego powiedzmy sobie: Trochę wysiłku z mojej strony może przynieść korzyści na całe życie. Współpracując z dzieckiem, chwaląc jego wysiłki oraz wspólnie świętując korzystne wyniki, skupiamy uwagę na pozytywnych aspektach zaistniałej sytuacji. Zamiast zatrzymywać się na doraźnych wyzwaniach, stale myślmy o długofalowym celu, jakim jest nauczenie dziecka porządku. DIALOG Z DZIECKIEM Nie narzekajmy. Nie mówmy: Ile razy mam ci powtarzać, żebyś sprzątała po sobie ubranie? Takim postępowaniem uczymy dziecko, by wyłączało się i przestawało słuchać, a dodatkowo by samo zaczęło narzekać na innych. Na pewno nie pokazujemy mu, że istotna jest czystość oraz jak ją osiągnąć. 4
Zamiast tego przypomnijmy o regule. Pamiętaj, reguła mówi, że nie możesz wziąć nowej zabawki, zanim nie odłożysz tej, którą skończyłeś się bawić. Delikatnie przypominając dziecku o obowiązującej regule, uczymy je nie tylko współpracy, ale również tego, że porządek i dobra organizacja są ważne. Gdy ustalamy reguły zachęcające do posłuszeństwa, dajemy dziecku lekcję funkcjonowania świata dorosłych. Na co dzień musimy na każdym kroku stosować się do różnorodnych zasad: zatrzymując się na czerwonym świetle, płacąc za zakupione towary itp. Nie groźmy. Nie mówmy: Jeśli nie odłożysz zabawek na miejsce, wyrzucę je do śmieci. Jeśli zagrozimy dziecku wyrzuceniem zabawek, jak ono nas nie posłucha, ryzykujemy tym, że będziemy musieli dotrzymać słowa i rzeczywiście je wyrzucić Zamiast tego możemy zamienić sytuację w grę. Powiedzmy: Ustawmy budzik i zobaczymy, czy uda nam się wszystko posprzątać, zanim zadzwoni. Używanie budzika sprawia, że to on rządzi, nie my. Wspólnie pracując, uczymy dziecko wartości pracy zespołowej, a także mamy okazję do chwalenia jego wysiłków. 5
Nie przypinajmy etykietek. Nie mówmy: Nic dziwnego, że nie umiesz po sobie posprzątać. Jesteś strasznym leniem. Unikajmy słów, które ranią. Uznanie dziecka za lenia może się okazać samospełniającą się przepowiednią Zamiast tego okażmy empatię. Powiedzmy: Rozumiem, że trudno ci jest posprzątać, gdy chcesz się dalej bawić. Wiem, co czujesz. Jeśli my również jesteśmy oporni na kwestię sprzątania, przyznając się przed dzieckiem do tej wady okażemy mu zrozumienie sytuacji, w której się znajduje. Dzięki temu wspólnie łatwiej nam będzie podołać zadaniu. Główne źródło informacji stanowiła książka: Spraw aby twoje dziecko zamiast NIE mówiło TAK Jerry ego Wyckoff i Barbary Unell Przygotowała Martyna Ozych pedagog specjalny w SSPI STO nr 100 w Warszawie 6