Przedszkole Miejskie Integracyjne nr 8

Przedszkole Miejskie Integracyjne nr 8 76-200 Słupsk, ul. Wiatraczna 10, tel./fax. (059) 841-78-69 Konto: BRE BANK S.A. nr 21114011530000217681001001 Załącznik 1 do Zarządzenia 13/2013 Dyrektora przedszkola z dnia 30 sierpnia 2013 r. PROCEDURA POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU STWIERDZENIA ZAGROŻENIA ŻYCIA DZIECKA, WOBEC KTÓREGO STOSOWANA JEST PRZEMOC W RODZINIE LUB MAJĄ MIEJSCE ZACHOWANIA AGRESYWNE W PRZEDSZKOLU MIEJSKIM INTEGRACYJNYM NR 8 W SŁUPSKU Na podstawie: 1. Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.), 2. Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493 ze zm.), 3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69, z 2009 r. Nr 139, poz. 1130, z 2010 r. Nr 215, poz. 1408, z 2011 r. Nr 161, poz. 968), 4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury Niebieskie Karty oraz wzorów formularzy Niebieska Karta, 5. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88 poz. 553 ze zm.). I. Cel procedury Procedura ma zagwarantować spełnienie wymagań określonych przepisami w sytuacji stwierdzenia zagrożenia życia dziecka, wobec którego jest stosowana przemoc w rodzinie lub które ma kontakt z zachowaniami agresywnymi. II. Zakres procedury Procedura określa odpowiedzialność przedszkola jako instytucji oraz sposoby reagowania i zakres podejmowanych działań w ramach procedury Niebieskiej Karty w sytuacji zagrożenia życia dziecka. Obowiązuje od dnia 2 września 2013 r. 1

III. Uczestnicy postępowania zakres odpowiedzialności 1. Rodzice (opiekunowie prawni): w przypadku podejrzenia stosowania w rodzinie przemocy wobec dziecka czynności podejmowane i realizowane w ramach procedury, zwane dalej działaniami, przeprowadza się w obecności rodzica (opiekuna prawnego). 2. Nauczyciele (w tym specjaliści): na nauczycielach przedszkola pracujących z dziećmi spoczywa szczególny obowiązek reagowania na wszelkie przypadki zagrożenia życia dziecka, wobec którego jest stosowana przemoc w rodzinie. 3. Dyrektor: jest zobowiązany do udzielenia osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, kompleksowej pomocy, mającej na celu poprawę sytuacji. Zapewnia dzieciom i pracownikom pełne poczucie bezpieczeństwa, zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym. IV. Opis procedury 1. Zadania i rola przedszkola w świetle obowiązujących przepisów 1) W sytuacjach drastycznych, jak przemoc wobec dziecka, wykorzystanie seksualne, rażące naruszenie prawa, zagrożenie dla życia i zdrowia dziecka, prawo nie pozwala na dowolność i zdanie się na własne odczucia. Stosowne przepisy stanowią o tzw. społecznym bądź prawnym obowiązku powiadomienia. Każdy, komu znane jest zdarzenie zagrażające dobru dziecka lub działanie rodziców na jego szkodę, jest zobowiązany powiadomić o tym sąd. 2) Obowiązek ten spoczywa w szczególności na urzędach administracji publicznej, takich jak urzędy stanu cywilnego, sąd, policja, placówki oświatowe, szkoły, urzędy państwowe i samorządowe, prokuratura, opiekunowie społeczni, placówki i instytucje zajmujące się pomocą dziecku i rodzinie, które otrzymały taką informację w związku ze swoją działalnością. 3) Na pracownikach instytucji publicznych i niepublicznych pracujących z dziećmi spoczywa szczególny obowiązek reagowania na wszelkie przypadki zagrożenia dziecka bądź zagrożenia innych ze strony dzieci. 4) Wszczęcie procedury Niebieska Karta następuje przez wypełnienie formularza Niebieska Karta w przypadku powzięcia, w toku prowadzonych czynności służbowych lub zawodowych, podejrzenia o stosowaniu przemocy wobec członków rodziny lub w wyniku zgłoszenia dokonanego przez członka rodziny Obowiązuje od dnia 2 września 2013 r. 2

lub przez osobę będącą świadkiem przemocy w rodzinie. Wszczęcie procedury następuje przez wypełnienie formularza Niebieska Karta A przez przedstawiciela jednego z podmiotów wymienionych w art. 9d ust. 2 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie np. dyrektor przedszkola, nauczyciel, w obecności osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie. 5) Wzór formularza Niebieska Karta A stanowi załącznik nr 1 do rozporządzenia. 6) W przypadku braku możliwości wypełnienia formularza Niebieska Karta A z uwagi na nieobecność osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, ze względu na stan jej zdrowia lub zagrożenie jej życia lub zdrowia, wypełnienie formularza Niebieska Karta A następuje niezwłocznie po nawiązaniu bezpośredniego kontaktu z tą osobą lub po ustaniu przyczyny uniemożliwiającej jego wypełnienie. W przypadku gdy nawiązanie bezpośredniego kontaktu z osobą, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, jest niemożliwe, wypełnienie formularza Niebieska Karta A następuje bez udziału tej osoby. 7) Wszczynając procedurę, podejmuje się działania interwencyjne mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie. 8) Rozmowę z osobą, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, przeprowadza się w warunkach gwarantujących swobodę wypowiedzi i poszanowania godności tej osoby oraz zapewniających jej bezpieczeństwo. 9) W przypadku podejrzenia stosowania przemocy w rodzinie wobec dziecka czynności podejmowane i realizowane w ramach procedury, zwane dalej działaniami, przeprowadza się w obecności rodzica, opiekuna prawnego lub faktycznego. 10) Jeżeli osobami, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie wobec dziecka, są rodzice, opiekunowie prawni lub faktyczni, działania z udziałem dziecka przeprowadza się w obecności pełnoletniej osoby najbliższej w rozumieniu art. 115 11 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, zwanej dalej osobą najbliższą. Obowiązuje od dnia 2 września 2013 r. 3

11) Działania z udziałem dziecka, co do którego istnieje podejrzenie, że jest dotknięte przemocą w rodzinie, powinny być prowadzone w miarę możliwości w obecności psychologa. 12) Po wypełnieniu formularza Niebieska Karta A osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, przekazuje się formularz Niebieska Karta B. 13) Wzór formularza Niebieska Karta B stanowi załącznik nr 2 do rozporządzenia. 14) Jeżeli osobą, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, jest dziecko, formularz Niebieska Karta B przekazuje się rodzicowi, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu albo osobie, która zgłosiła podejrzenie stosowania przemocy w rodzinie. 15) Formularza Niebieska Karta B nie przekazuje się osobie, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie. 16) Przekazanie oryginału wypełnionego formularza Niebieska Karta A do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego następuje niezwłocznie, nie później niż w ciągu siedmiu dni od dnia wszczęcia procedury. Jeśli formularz ma zostać przekazany na określony adres pocztą, niezbędne jest potwierdzenie odbioru. 17) Kopię wypełnionego formularza Niebieska Karta A pozostawia się u wszczynającego procedurę. 18) W ramach procedury przedstawiciel oświaty: a) podejmuje działania, o których mowa w rozporządzeniu, tj. udziela kompleksowych informacji o możliwościach uzyskania pomocy, w szczególności psychologicznej, prawnej, socjalnej i pedagogicznej, oraz wsparcia, w tym o instytucjach i podmiotach świadczących specjalistyczną pomoc na rzecz osób dotkniętych przemocą w rodzinie, możliwościach podjęcia dalszych działań mających na celu poprawę sytuacji osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, b) organizuje niezwłocznie dostęp do pomocy medycznej, jeżeli wymaga tego stan zdrowia osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, Obowiązuje od dnia 2 września 2013 r. 4

c) może prowadzić rozmowy z osobami, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie, na temat konsekwencji stosowania przemocy w rodzinie oraz informuje je o możliwościach podjęcia leczenia lub terapii i wzięcia udziału w programach oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie, d) diagnozuje sytuację i potrzeby osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, w tym w szczególności dzieci, e) udziela kompleksowych informacji rodzicowi, opiekunowi prawnemu, faktycznemu lub osobie najbliższej o możliwościach uzyskania pomocy psychologicznej, prawnej, socjalnej i pedagogicznej oraz wsparcia rodziny, w tym o formach pomocy dzieciom świadczonych przez instytucje i podmioty w zakresie specjalistycznej pomocy na rzecz osób dotkniętych przemocą w rodzinie. 19) Występowanie pojedynczego objawu nie jest dowodem na to, że dziecko jest krzywdzone. Jeśli jednak objawy się powtarzają bądź kilka występuje jednocześnie, możliwe, że mamy do czynienia z przemocą. 20) Wszystkie czynności podejmowane przez przedstawiciela oświaty w ramach procedury są dokumentowane. Dokumentacja może być przekazana organom ścigania prowadzącym postępowanie przygotowawcze. 2. Zawiadomienie organów ścigania 1) Obowiązek taki powstaje z chwilą podjęcia uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa przemocy wobec dziecka. Należy o zdarzeniu zawiadomić policję lub sąd rodzinny właściwy według miejsca zamieszkania dziecka. 2) Przedszkole jako podmiot zawiadamiający o popełnieniu przestępstwa jest informowane przez organa ścigania o wszczęciu i zakończeniu zainicjowanego postępowania. 3. Podstawowe informacje dla nauczyciela: jak rozpoznać, czy dziecko w rodzinie jest krzywdzone 1) Krzywdzenie psychiczne: upokarzanie, odrzucanie, izolowanie, ignorowanie, wyszydzanie, krytykowanie, terroryzowanie, zmuszanie do wysiłku Obowiązuje od dnia 2 września 2013 r. 5

przekraczającego jego możliwości, zastraszanie, grożenie dziecku. Dziecko doznające takiej przemocy zachowuje się nieadekwatnie do wieku, wykazuje zaburzenia jedzenia (niedojadanie, nadmierne objadanie się, wymioty), okalecza się, ma problemy ze snem i koszmary, odczuwa strach przed zaśnięciem. 2) Wykorzystywanie seksualne: dziecko wykorzystywane seksualnie jest nadmiernie rozbudzone, dużo mówi o seksie, unika kontaktu z dorosłymi, opisuje zachowanie osoby dorosłej wskazujące na to, że ta próbowała je uwieść. Dziecko takie jest przygnębione, wycofane, ma problemy z koncentracją uwagi, zaczyna zachowywać się agresywnie, ma trudności w relacjach z rówieśnikami, odmawia przebierania się w towarzystwie innych. Ma także problemy ze snem, przejawia dolegliwości bólowe intymnych części ciała, a także głowy i brzucha. Zdradza trudności np. z siedzeniem, chodzeniem, oddawaniem moczu, kału, ma częste infekcje dróg moczowo płciowych, widoczne siniaki na klatce piersiowej, pośladkach, podbrzuszu, udach oraz otarcia, zaczerwienienia, stany zapalne skóry, a także krwawienia. Sygnałem ostrzegawczym jest również zbytnia erotyzacja dziecka oraz odgrywana przemoc seksualna, np. na lalkach, zabawkach. 3) Zaniedbania bytowe, wychowawcze: zauważalne objawy u dziecka to w szczególności bardzo niska higiena osobista (dziecko jest brudne, brzydko pachnie, ma brudne paznokcie i ubranie, widać ślady licznych ukąszeń, świerzb). Dziecko takie jest głodne, często choruje, jest zmęczone, apatyczne. Rodzice nie zwracają uwagi na potrzeby dziecka. Objawy zaniedbania dziecka w wieku przedszkolnym: a) fizyczne: niski wzrost, małogłowie, dziecko jest zaniedbane i brudne, b) rozwojowe: opóźniony rozwój mowy, ograniczony zakres uwagi, niedojrzałość społeczno emocjonalna, zaburzenia procesów poznawczych i zdolności uczenia się, c) zachowanie: nadmierna pobudliwość, agresja, impulsywność, zaburzenia nerwicowe. Obowiązuje od dnia 2 września 2013 r. 6

V. Sposób prezentacji procedur 1. Umieszczenie treści dokumentu na stronie internetowej przedszkola. 2. Zapoznanie rodziców z obowiązującymi w placówce procedurami na zebraniach z rodzicami. 3. Udostępnienie dokumentu do wglądu u dyrektora przedszkola. 4. Zapoznanie wszystkich pracowników przedszkola z treścią procedur. VI. Tryb dokonywania zmian w procedurze 1. Wszelkich zmian w opracowanej procedurze może dokonać z własnej inicjatywy lub na wniosek rady pedagogicznej dyrektor placówki. Wnioskodawcą zmian może być również rada rodziców. 2. Proponowane zmiany nie mogą być sprzeczne z prawem. VII. Przepisy końcowe 1. Projekt procedury w powyższym brzmieniu został zatwierdzony przez radę pedagogiczną na posiedzeniu w dniu 30 sierpnia 2013 r. 2. Z procedurą powinni zostać zapoznani wszyscy rodzicie (opiekunowie prawni) na zebraniach z rodzicami w miesiącu wrześniu danego roku. 3. Zasady i czynności postępowania w przypadku podejrzenia o stosowanie przemocy w rodzinie wobec dziecka wskazane w niniejszej procedurze dotyczą również dzieci uczęszczających na zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju organizowane w Przedszkolu Miejskim Integracyjnym nr 8 w Słupsku. Załączniki do procedury: 1. Wniosek o wgląd w sytuację dziecka 2. Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa 3. Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu 4. Przestępstwa ścigane z urzędu zestawienie 5. Niebieska Karta. Słupsk, dnia.... (podpis dyrektora przedszkola) Obowiązuje od dnia 2 września 2013 r. 7

Przedszkole Miejskie Integracyjne nr 8 76-200 Słupsk, ul. Wiatraczna 10, tel./fax. (059) 841-78-69 Konto: Bank PKO S.A. I Oddział Słupsk Nr 77124037701111001034688222 Załącznik 1 do Procedury postępowania w przypadku podejrzenia o stosowanie przemocy w rodzinie wobec dziecka wprowadzonej Zarządzeniem 13 /2013 Dyrektora przedszkola z dnia 30 sierpnia 2014 r... (pieczęć przedszkola) Słupsk, dnia. Sąd Rejonowy w Słupsku Wydział Rodzinny i Nieletnich Wniosek o wgląd w sytuację dziecka Wnoszę o wgląd w sytuację małoletniej/go zamieszkałej/go w przy ul. Uzasadnienie (W uzasadnieniu należy podać: dane dotyczące rodziców (opiekunów prawnych) dziecka, informację na temat sytuacji, w skutek której składa się wniosek, w tym informacje dotyczące osób, które były świadkami zdarzeń, oczekiwania względem sądu, np. ograniczenie władzy rodzicielskiej, zastosowanie środka zapobiegawczego w formie wyznaczenia kuratora sądowego dla rodziny itp.) Przykład uzasadnienia: uczęszcza do Przedszkola Miejskiego Integracyjnego nr 8 w Słupsku od Od początku edukacji przedszkolnej dziecko sprawiało kłopoty wychowawcze przejawiające się w szczególności w agresywnych zachowaniach wobec innych dzieci oraz pracowników przedszkola. Na podstawie obserwacji wychowawcy oraz psychologa przedszkolnego stwierdzono, że prawdopodobną przyczyną zachowań agresywnych są błędy wychowawcze i sytuacja rodzinna dziecka. Rodzice dziecka p. i zgłosili się na zaproponowane spotkanie z wychowawcą, ale kategorycznie zaprzeczyli sugestiom o niewłaściwych metodach wychowawczych. Rodzice w ciągu całego roku nie wyrazili zgody na spotkanie z psychologiem ani też na żadną formę współdziałania w rozwiązaniu Obowiązuje od dnia 2 września 2013 r. 8

problemu. Rodzice nie przyjmują do wiadomości, że zachowania dziecka nie są prawidłowe. Oboje rodzice mają wykształcenie wyższe, wysoką pozycje zawodową i bardzo dobre warunki finansowe. Wychowawczyni wystąpiła w dniu do dyrektora przedszkola o objęcie dziecka pomocą psychologiczno pedagogiczną. Dyrektor poinformował na piśmie rodziców o ustalonych dla dziecka formach, sposobach i okresie udzielania pomocy psychologiczno pedagogicznej. Podjęte działania nie przyniosły zadowalających efektów. Równocześnie d o dyrektora wpłynęło 20 skarg od rodziców dzieci uczęszczających do tej samej grupy na agresywne zachowania domagających się usunięcia z grupy. Rodzice konsekwentnie odmawiają współdziałania. Wobec braku spójnych oddziaływań wychowawczych przedszkola i środowiska rodzinnego pogłębia się niedostosowanie społeczne W ocenie rady pedagogicznej rodzina przejawia cechy rodziny dysfunkcjonalnej, niewydolnej wychowawczo. Mając na uwadze powyższe, wnoszę o podjęcie stosownych działań prawnych w celu zabezpieczenia właściwych warunków wychowania i opieki małoletniego. (podpis dyrektora przedszkola) Załączniki: 1. Kopia dokumentacji psychologa przedszkolnego 2. Kopia karty indywidualnych potrzeb dziecka 3. Kopia notatek służbowych ze spotkań z rodzicami 4. Kopie skarg rodziców Obowiązuje od dnia 2 września 2013 r. 9

Przedszkole Miejskie Integracyjne nr 8 76-200 Słupsk, ul. Wiatraczna 10, tel./fax. (059) 841-78-69 Konto: BRE BANK S.A. nr 21114011530000217681001001 Załącznik 2 do Procedury postępowania w przypadku podejrzenia o stosowanie przemocy w rodzinie wobec dziecka wprowadzonej Zarządzeniem 13/2013 Dyrektora przedszkola z dnia 30 sierpnia 2014 r... (pieczęć przedszkola) Słupsk, dnia. Prokuratura Rejonowa w Słupsku Zawiadomienie Na podstawie art. 304 1 kodeksu postępowania zawiadamiam o popełnieniu przez (zam. ) przestępstwa polegającego na, tj. o czyn zabroniony spełniający przesłanki przestępstwa określonego w art. kodeksu oraz wnoszę o wszczęcie w tej sprawie postępowania przygotowawczego. Ponadto wnoszę o przesłuchanie w charakterze świadków: 1., zam. 2., zam. oraz dopuszczenie dowodów w postaci: 1. na okoliczność 2. na okoliczność Uzasadnienie (podpis dyrektora przedszkola) Załączniki:(przywołane dowody) 1. 2. Obowiązuje od dnia 2 września 2013 r. 10

Przedszkole Miejskie Integracyjne nr 8 76-200 Słupsk, ul. Wiatraczna 10, tel./fax. (059) 841-78-69 Konto: BRE BANK S.A. nr 21114011530000217681001001 Załącznik 3 do Procedury postępowania w przypadku podejrzenia o stosowanie przemocy w rodzinie wobec dziecka wprowadzonej Zarządzeniem 13/2013 Dyrektora przedszkola z dnia 30 sierpnia 2014 r... (pieczęć przedszkola) Słupsk, dnia. Komenda Rejonowa Policji w Słupsku Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu Zawiadamiam o popełnieniu przez na szkodę przestępstwa określonego w art. kodeksu oraz wnoszę o wszczęcie postępowania przygotowawczego przeciwko niej/niemu. Uzasadnienie (W uzasadnieniu należy uwzględnić: dane osobowe osoby, wobec której popełniono przestępstwo, dane osobowe osoby, która popełniła przestępstwo, opis okoliczności popełnienia przestępstwa oraz charakter odniesionej szkody, np. charakter odniesionych obrażeń ciała, zadawanych cierpień psychicznych, niezaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, zastraszania, dane osobowe świadków popełnienia przestępstwa). Przykład uzasadnienia: W okresie od do dnia dzisiejszego., zamieszkały w przy ul. dopuścił się wobec aktów przemocy psychicznej, które wyczerpują znamiona przestępstwa określonego w art. 207 1 kodeksu. Przestępcze zachowanie. polegało na używaniu wobec słów powszechnie uznanych za wulgarne, poniżaniu w obecności innych dzieci i osób dorosłych. Ponadto zastraszał i szantażował. Zachowanie.. ma charakter powtarzalny, co potwierdzają obserwacje Obowiązuje od dnia 2 września 2013 r. 11

wychowawcy grupy i pedagoga przedszkolnego oraz zdarzenia na terenie przedszkola. Trzykrotnie odbyła się rozmowa dyrektora przedszkola w obecności pedagoga celem uświadomienia niewłaściwości zachowań, wskazania ich negatywnych skutków oraz zaproponowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Z rozmów tych zostały sporządzone odpowiednie notatki służbowe. nie podjął współpracy z przedszkolem. Wychowawca oraz pedagog i inni nauczyciele mogą złożyć zeznania na poparcie powyższego. Wskazane przeze mnie okoliczności dowodzą, że dopuścił się przestępstwa ściganego z urzędu na szkodę i w związku z tym wnoszę o przeprowadzenie w tej sprawie postępowania przygotowawczego i ukaranie sprawcy. (podpis dyrektora przedszkola) Załączniki: 1. Kopia notatek służbowych z rozmów z 2. Kopia dokumentacji pedagoga Obowiązuje od dnia 2 września 2013 r. 12

Przedszkole Miejskie Integracyjne nr 8 76-200 Słupsk, ul. Wiatraczna 10, tel./fax. (059) 841-78-69 Konto: BRE BANK S.A. nr 21114011530000217681001001 Załącznik 4 do Procedury postępowania w przypadku podejrzenia o stosowanie przemocy w rodzinie wobec dziecka wprowadzonej Zarządzeniem 13/2013 Dyrektora przedszkola z dnia 30 sierpnia 2014 r. Przestępstwa ścigane z urzędu zestawienie Rodzaj przestępstwa spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu spowodowanie innego uszkodzenia ciała udział w bójce lub pobiciu, w którym naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo zdrowia narażanie innych osób na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu doprowadzenie osoby małoletniej poniżej 15 roku życia do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej, lub utrwalanie treści pornograficznych z udziałem takiej osoby dopuszczenie się obcowania płciowego w stosunku do zstępnego, przysposobionego, brata lub siostry znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim prezentowanie małoletniemu poniżej lat 15 treści pornograficznych lub udostępnianie przedmiotów mających taki charakter rozpijanie małoletniego przez podawanie mu napojów alkoholowych niepłacenie alimentów, mające cechy uporczywości, a skutkujące narażeniem dziecka na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych porzucenie osoby małoletniej poniżej 15 roku życia uprowadzenie osoby małoletniej poniżej 15 roku życia nakłanianie osoby małoletniej do żebrania dopuszczenie do przebywania dziecka w wieku do lat 7 w okolicznościach niebezpiecznych dla jego zdrowia i życia Akt prawa art. 156 kodeksu art. 157 kodeksu art. 158 1 kodeksu art. 160 kodeksu art. 200 kodeksu art. 201 kodeksu art. 207 kodeksu art. 202 2 i 3 kodeksu art. 208 kodeksu art. 209 1 3 kodeksu art. 210 1 i 2 kodeksu art. 211 kodeksu art. 104 kodeksu wykroczeń art. 106 kodeksu wykroczeń Obowiązuje od dnia 2 września 2013 r. 13