INFORMACJA LOKALNA O ZAWODZIE ASYSTENT OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNEJ - kod 341201 Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie asystent osoby niepełnosprawnej powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: 1) udzielania pomocy osobie niepełnosprawnej w korzystaniu z rożnych form kompleksowej rehabilitacji; 2) świadczenia opieki osobie niepełnosprawnej w zakresie czynności higienicznych i pielęgnacyjnych oraz pomagania w prowadzeniu gospodarstwa domowego; 3) wspierania osoby niepełnosprawnej w dążeniu do samodzielności życiowej; 4) motywowania osoby niepełnosprawnej do aktywności społecznej i zawodowej. PROFIL KOMPETENCYJNY ZAWODU ASYSTENT OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNEJ 1 Kompetencje zawodowe to odpowiednia wiedza, określone umiejętności oraz właściwa postawa. Poza określonym rodzajem wiedzy w danej dziedzinie i konkretnymi umiejętnościami zawodowymi trzeba również zachowywać się w sposób świadczący o zrozumieniu pełnionej roli zawodowej. Wszystkie te rzeczy pozwalają na wypełnianie obowiązków zawodowych na odpowiednim poziomie. Im kompetencje są większe, a ich poziom wyższy tym dana osoba jest większym fachowcem, a jej praca jest lepiej oceniana. Osoby, które wykonują zawód asystent osoby niepełnosprawnej, by sprawnie wywiązywać się z zadań zawodowych, poza formalnymi wymaganiami kwalifikacyjnymi powinny jeszcze charakteryzować się co najmniej czterema kompetencjami: Sumiennością w dążeniu do rezultatów: Wysoka efektywność realizacji zadań w ściśle określonym terminie i z należytą starannością, uwzględniającą własne kompetencje i możliwości. Determinacja w działaniu i osiąganie zakładanych rezultatów przez utrzymywanie odpowiedniego tempa oraz jakości pracy, nawet w obliczu trudności. Otwartością na innych: Pozytywne nastawienie i traktowanie innych ludzi oraz okazywanie chęci ich zrozumienia. Komunikacją interpersonalną: Przekazywanie konkretnych informacji w sposób zrozumiały dla innych. Przystępne wyjaśnienie skomplikowanych, specjalistycznych kwestii. Przekazywanie najważniejszych zagadnień i sprawdzenie, czy rozmówca rozumie komunikat. Dostosowywanie stylu wypowiedzi do odbiorcy. Sprawnością motoryczną: Wykonywanie złożonych ruchów dokładnie, szybko i w zmiennych warunkach, w celu realizacji zadań. Na sprawność motoryczną wpływają: zdolności kondycyjne (siła, szybkość, moc, wytrzymałość, gibkość) oraz koordynacyjne (dostosowanie ruchu, różnicowanie ruchu, zdolności: utrzymania równowagi, szybkiej reakcji, orientacji, sprzężenia ruchów, rytmizacji). 1 Profil pochodzi z podręcznika dla doradców zawodowych Narzędzie do badania kompetencji, Warszawa 2014 1
Wyszczególnienie Bezrobotni zarejestrowani w okresie ogółem Bezrobotni według stanu na koniec okresu Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki ogółem Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki na koniec okresu Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej ogółem Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej na koniec okresu ANALIZA SYTUACJI NA RYNKU PRACY Asystent osoby niepełnosprawnej (kod 341201) to jeden z zawodów ujętych w obowiązującej od 1 stycznia 2015 r. klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1145). W poprzedniej wersji klasyfikacji obowiązującej w okresie od 1 lipca 2010 r. do 31 grudnia 2014 r. zawód ten miał tę samą nazwę i kod BEZROBOTNI ORAZ WOLNE MIEJSCA PRACY I MIEJSCA AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W ZAWODZIE ASYSTENT OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNEJ W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO POMORSKIM W LATACH 2012 2016 r. 2 2016 33 18 2 1 72 0 2015 23 11 2 2 72 0 2014 26 13 1 0 43 0 2013 34 17 2 0 28 0 2012 29 17 4 2 17 0 W latach 2012 2016 można zaobserwować stały wzrost zgłaszanych ofert pracy do powiatowych urzędów pracy. Od 2015 r. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zmieniło metodologię prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. W poprzedniej metodologii wskaźnikiem wykorzystywanym do wyboru zawodów deficytowych i nadwyżkowych był wskaźnik intensywności nadwyżki/deficytu. W nowej, zmienionej metodologii wybór zawodów deficytowych i nadwyżkowych jest dokonywany na podstawie trzech wskaźników: wskaźnika dostępności ofert pracy, wskaźnika długotrwałego bezrobocia oraz wskaźnika płynności bezrobotnych 3. Wprowadzona zmiana spowodowała, ze sytuacja znacznej części zawodów pozostaje nieokreślona nie przynależy do żadnej z grup. Według tego badania asystent osoby niepełnosprawnej należy do grupy zawodów nieokreślonych. 2 Informacje te opracowano na podstawie załącznika nr 3 do Sprawozdania MPiPS-01 o rynku pracy Bezrobotni oraz wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej według zawodów i specjalności. Zgodnie z programem badań statystycznych statystyki publicznej załącznik ten jest przekazywany przez powiatowe urzędy pracy do wojewódzkich urzędów pracy do 10. dnia roboczego lipca z danymi za I półrocze danego roku oraz do 10. dnia roboczego stycznia z danymi za II półrocze roku poprzedniego. 3 Wskaźnik dostępności ofert pracy: iloraz średniomiesięcznej liczby bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie i średniomiesięcznej liczby wolnych miejsc pracy dostępnych w PUP i Internecie w danej grupie zawodów, w badanym okresie. Wskaźnik długotrwałego bezrobocia: iloraz liczby długotrwale bezrobotnych w danej grupie zawodów, w końcu okresu i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w danej grupie zawodów, w końcu okresu. Wskaźnik płynności bezrobotnych: iloraz odpływu bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie i napływu bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie. 2
W badaniu przeprowadzonym w powiatach województwa kujawsko-pomorskiego pt. Barometr zawodów 4, które jest prognozą zapotrzebowania na pracowników w poszczególnych zawodach w 2017 r., zawód asystent osoby niepełnosprawnej przynależy do grupy barometrowej Opiekunowie osoby starszej lub niepełnosprawnej na poziomie województwa został zaklasyfikowany do grupy zawodów zrównoważonych (podaż i popyt równoważą się). ANALIZA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE, OFERTA KSZTAŁCENIA SYSTEM OŚWIATY SZKOLNEJ I POZASZKOLNEJ Wg danych pochodzących z Systemu Informacji Oświatowej udostępnianych przez Centrum Informatyczne Edukacji na stronie www.cie.men.gov.pl w województwie kujawsko-pomorskim zawód ten można zdobyć w 27 szkołach policealnych. Poniższa tabela przedstawia informację o liczbie absolwentów i uczniów kształcących się w zawodzie asystent osoby niepełnosprawnej w województwie kujawsko-pomorskim. Liczba osób Uczniowie kontynuujący naukę w zawodzie Absolwenci osoby kończące naukę w zawodzie Rok szkolny 2014/2015 91 69 (na dzień 30.09.2014r.) 2013/2014 115 85 (na dzień 30.09.2013r.) 2012/2013 135 77 (na dzień 30.09.2012r.) 2011/2012 122 93 (na dzień 30.09.2011r.) 2010/2011 154 19 (na dzień 30.09.2010 r.) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 grudnia 2016 roku w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego określa, że zawód asystent osoby niepełnosprawnej można zdobyć w szkole policealnej o jednorocznym cyklu kształcenia oraz na kwalifikacyjnych kursach zawodowych 5 w zakresie kwalifikacji: udzielanie pomocy i organizowanie wsparcia osobie niepełnosprawnej. Do podjęcia nauki wymagane jest wykształcenie średnie. Kwalifikacyjny kurs zawodowy to kurs prowadzony według programu nauczania uwzględniającego podstawę programową kształcenia w zawodach w zakresie jednej kwalifikacji. Minimalna liczba godzin kształcenia na tym kursie jest równa minimalnej liczbie godzin kształcenia zawodowego określonej w podstawie programowej kształcenia w zawodach dla danej kwalifikacji. W ramach różnych zawodów wyodrębniono poszczególne kwalifikacje, z których każda obejmuje określony zasób wiedzy, umiejętności zawodowych oraz kompetencji personalnych i społecznych, opisanych w podstawie programowej kształcenia w zawodach. Podmiot prowadzący kwalifikacyjny kurs zawodowy jest obowiązany uwzględnić w realizowanym na kursie programie nauczania wszystkie wskazane w podstawie programowej kształcenia w zawodach komponenty właściwe dla danej kwalifikacji. 4 Barometr zawodów jest prognozą zapotrzebowania na pracowników w 2017 r. Badanie zostało przeprowadzone na przełomie III i IV kwartału 2016 r. W przypadku wystąpienia nieprzewidzianych zdarzeń, sytuacja w niektórych zawodach może ulec zmianie. 5 Źródło informacji: rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 grudnia 2016 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, serwis internetowy Ministerstwa Edukacji Narodowej www.men.gov.pl oraz System Informacji Oświatowej www.cie.men.gov.pl 3
Ukończenie tego kursu umożliwia przystąpienie do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie, w zakresie danej kwalifikacji, przeprowadzanego przez okręgową komisję egzaminacyjną. Osoba, która ukończy kwalifikacyjny kurs zawodowy i zda egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie w zakresie danej kwalifikacji, otrzymuje świadectwo potwierdzające kwalifikacje w zawodzie. Dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe w określonym zawodzie będzie mogła otrzymać osoba, która posiada poziom wykształcenia wymagany dla danego zawodu (odpowiednio wykształcenie zasadnicze zawodowe lub średnie) oraz zda egzaminy z zakresu wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie, czyli posiada świadectwa potwierdzające uzyskanie kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie. Kwalifikacyjne kursy zawodowe mogą prowadzić: publiczne szkoły prowadzące kształcenie zawodowe w zakresie zawodów, w których kształcą; niepubliczne szkoły posiadające uprawnienia szkół publicznych, prowadzące kształcenie zawodowe w zakresie zawodów, w których kształcą; placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego; instytucje rynku pracy, o których mowa w art. 6 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.), prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową; podmioty prowadzące działalność oświatową na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. SZKOŁY: W województwie kujawsko pomorskim kształcenie w kierunku asystent osoby niepełnosprawnej oferuje 27 szkół. Natomiast kształcenie odbywa się w 4 placówkach: 1. Prywatna Szkoła Policealna 88-200 Radziejów, ul. Brzeska 65 tel. 542855577 2. Policealna Szkoła Dla Dorosłych ATSA w Grudziądzu 86-300 Grudziądz, ul. Waryńskiego 102 tel. 564611355 3. Policealna Szkoła EDICUS 87-800 Włocławek, ul. Chmielna 24 tel. 54 420 10 56 4. Policealna Szkoła dla Dorosłych- Akademia Wiedzy w Wąbrzeźnie 87-200 Wąbrzeźno, ul. Tysiąclecia 1 tel. 669181340 Informacja o kursach na stronie http://ris.praca.gov.pl 4
LITERATURA Stępniak M., Wybrane elementy usług asystenckich w polskim systemie wsparcia osób niepełnosprawnych. Usługi asystenta osobistego osoby niepełnosprawnej (AOON) realizowane przez Fundację Pomocy Chorym na Zanik Mięśni ze Szczecina w ramach PRR Winda do Pracy Bojarska M., Karlińska B : Usługi asystenckie w systemie wsparcia osób niepełnosprawnych, PEKiN, Szczecin 2007 Szeroczyńska M. (red.): Asystent osoby z niepełnosprawnością. Studium prawnoporównawcze, PEKiN 2007. Stanisław Kowalik Psychospołeczne podstawy rehabilitacji osób niepełnosprawnych, BPS Katowice 1999r. Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. Dz.U. 2004 Nr 64 poz. 593 Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. z dnia 19 sierpnia 1994 r. Dz.U. z 2011 nr 231 poz. 1375 Czasopisma: Niepełnosprawność i Rehabilitacja kwartalnik poświęcony szeroko pojętej rehabilitacji medycznej, społecznej i zawodowej we wszystkich rodzajach niepełnosprawności osób dorosłych i dzieci. Prezentuje wyniki najnowszych badań polskich i zagranicznych, dobre praktyki, informuje o sytuacji osób niepełnosprawnych w Unii Europejskiej, zawiera doniesienia z konferencji i seminariów oraz recenzje publikacji książkowych. Opracowanie: Joanna Hołod doradca zawodowy WUP w Toruniu Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Toruniu 5