Wymagania programowe na poszczególne oceny KLASA II II. Wewnętrzna budowa materii definiuje pojęcie materia opisuje ziarnistą budowę materii(1.3) opisuje, czym różni się atom od cząsteczki (2.7) definiuje pojęcia jednostka masy atomowej, masa atomowa, masa cząsteczkowa(2.6) oblicza masę cząsteczkową prostych związków (3.4) opisuje i charakteryzuje skład atomu pierwiastka chemicznego (jądro: protony i neutrony, elektrony)(2.2) definiuje pojęcie elektrony walencyjne(2.2) wyjaśnia, co to jest liczba atomowa, liczba masowa ustala liczbę protonów, elektronów, neutronów w atomie danego pierwiastka chemicznego, gdy znane są liczby atomowa i masowa(2.3) definiuje pojęcie izotop(2.5) dokonuje podziału izotopów wymienia dziedziny życia, w których stosuje się izotopy (2.5) opisuje układ okresowy pierwiastków podaje prawo okresowości podaje, kto jest twórcą układu okresowego pierwiastków odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (2.1) wymienia typy wiązań podaje definicje wiązania kowalencyjnego (atomowego), wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego, wiązania jonowego definiuje pojęcia jon, kation, anion(2.10) posługuje się symbolami pierwiastków omawia poglądy na temat budowy materii wyjaśnia zjawisko dyfuzji(1.3) podaje założenia teorii atomistyczno- -cząsteczkowej budowy materii oblicza masy cząsteczkowe definiuje pojęcie pierwiastek chemiczny wymienia rodzaje izotopów wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru(2.5) wymienia dziedziny życia, w których stosuje się izotopy korzysta z układu okresowego pierwiastków wykorzystuje informacje odczytane z układu okresowego pierwiastków podaje maksymalną liczbę elektronów na poszczególnych powłokach (K, L, M) zapisuje konfiguracje elektronowe rysuje proste przykłady modeli atomów pierwiastków zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne wymaganych cząsteczek odczytuje ze wzoru chemicznego, z jakich pierwiastków i ilu atomów składa się cząsteczka lub kilka cząsteczek opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów(2.8) opisuje sposób powstawania jonów(2.10) określa rodzaj wiązania w prostych przykładach cząsteczek podaje przykłady substancji o wiązaniu kowalencyjnym (atomowym) i substancji o wiązaniu jonowym odczytuje wartościowość pierwiastków z układu okresowego pierwiastków zapisuje wzory związków na planuje doświadczenie potwierdzające ziarnistość budowy materii wyjaśnia różnice między pierwiastkiem a związkiem chemicznym na podstawie założeń teorii atomistyczno-cząsteczkowej budowy materii oblicza masy cząsteczkowe związków wymienia zastosowania izotopów korzysta swobodnie z informacji zawartych w układzie okresowym pierwiastków oblicza maksymalną liczbę elektronów na powłokach zapisuje konfiguracje elektronowe rysuje modele atomów określa typ wiązania chemicznego w podanym związku chemicznym wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie na podstawie budowy ich atomów wyjaśnia różnice między różnymi typami wiązań opisuje powstawanie wiązań atomowych (kowalencyjnych) dla wymaganych przykładów zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów (wymagane przykłady) opisuje mechanizm powstawania wiązania jonowego wykorzystuje pojęcie wartościowości określa możliwe wartościowości pierwiastka chemicznego na podstawie jego położenia w układzie okresowym pierwiastków nazywa związki chemiczne na podstawie wzorów i zapisuje wzory na podstawie ich nazw definiuje pojęcie masa atomowa jako średnia masa atomowa danego pierwiastka chemicznego z uwzględnieniem jego składu izotopowego oblicza zawartość procentową izotopów w pierwiastku chemicznym wyjaśnia związek między podobieństwami właściwości pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową ich atomów i liczbą elektronów walencyjnych(2.4) uzasadnia i udowadnia doświadczalnie, że m substr = m prod rozwiązuje trudniejsze zadania wykorzystujące poznane prawa (zachowania masy, stałości składu związku chemicznego) wskazuje podstawowe różnice między wiązaniami kowalencyjnym a jonowym oraz kowalencyjnym niespolaryzowanym a kowalencyjnym spolaryzowanym opisuje zależność właściwości związku chemicznego od występującego w nim wiązania chemicznego porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, temperatury topnienia i wrzenia)(2.11) określa, co wpływa na aktywność chemiczną pierwiastka o dużym stopniu trudności wykonuje obliczenia stechiometryczne 1
odróżnia wzór sumaryczny od wzoru strukturalnego zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne cząsteczek definiuje pojęcie wartościowość(2.12) podaje wartościowość pierwiastków w stanie wolnym odczytuje z układu okresowego maksymalną wartościowość pierwiastków grup 1., 2. i 13. 17.(2.12) wyznacza wartościowość pierwiastków na podstawie wzorów sumarycznych zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego na podstawie wartościowości pierwiastków (2.9) określa na podstawie wzoru liczbę pierwiastków w związku chemicznym interpretuje zapisy (odczytuje ilościowo i jakościowo proste zapisy), np. H 2, 2 H, 2 H 2 itp.(2.7) ustala na podstawie wzoru sumarycznego nazwę dla prostych dwupierwiastkowych związków (2.14) ustala na podstawie nazwy wzór sumaryczny dla prostych dwupierwiastkowych związków (2.14) rozróżnia podstawowe rodzaje reakcji podaje treść prawa zachowania masy podaje treść prawa stałości składu związku chemicznego przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku chemicznego(3.4) definiuje pojęcia równanie reakcji chemicznej, współczynnik stechiometryczny dobiera współczynniki w prostych przykładach równań reakcji (3.2) zapisuje proste przykłady równań reakcji (3.2) odczytuje proste równania reakcji podstawie podanej wartościowości lub nazwy pierwiastków (3.13) podaje nazwę związku chemicznego na podstawie wzoru określa wartościowość pierwiastków w związku chemicznym zapisuje wzory cząsteczek korzystając z modeli rysuje model cząsteczki wyjaśnia znaczenie współczynnika stechiometrycznego i indeksu stechiometrycznego wyjaśnia pojęcie równania reakcji chemicznej odczytuje równania reakcji zapisuje równania reakcji (3.2) dobiera współczynniki w równaniach reakcji (3.2) (o większym stopniu trudności) przedstawia modelowy schemat równania reakcji chemicznej rozwiązuje zadania na podstawie prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku chemicznego dokonuje prostych obliczeń stechiometrycznych 2
Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. opisuje historię odkrycia budowy atomu definiuje pojęcie promieniotwórczość określa, na czym polega promieniotwórczość naturalna i sztuczna definiuje pojęcie reakcja łańcuchowa wymienia ważniejsze zagrożenia związane z promieniotwórczością wyjaśnia pojęcie okres półtrwania (okres połowicznego rozpadu) rozwiązuje zadania związane z pojęciami okres półtrwania i średnia masa atomowa charakteryzuje rodzaje promieniowania wyjaśnia, na czym polegają przemiany α, opisuje historię przyporządkowania pierwiastków opisuje wiązania koordynacyjne i metaliczne identyfikuje pierwiastki chemiczne na podstawie niepełnych informacji o ich położeniu w układzie okresowym pierwiastków oraz ich właściwości dokonuje obliczeń z wykorzystaniem wiedzy o jednostce masy atomowej i cząsteczkowej dokonuje obliczeń na podstawie równania reakcji chemicznej IV. Kwasy wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia się z kwasami definiuje pojęcia: elektrolit i nieelektrolit wyjaśnia, co to jest wskaźnik i wymienia trzy przykłady wskaźników opisuje zastosowania wskaźników odróżnia kwasy od innych substancji za pomocą wskaźników definiuje pojęcie kwasy(6.1) opisuje budowę kwasów beztlenowych i tlenowych(6.2) odróżnia kwasy tlenowe od beztlenowych wskazuje wodór i resztę kwasową we wzorze kwasu wyznacza wartościowość reszty kwasowej zapisuje wzory sumaryczne kwasów: HCl, H 2S, H 2SO 4, H 2SO 3, HNO 3, H 2CO 3, H 3PO 4 (6.1) wymienia wspólne właściwości kwasów wyjaśnia, z czego wynikają wspólne właściwości kwasów zapisuje wzory strukturalne poznanych kwasów wyjaśnia pojęcie tlenek kwasowy wskazuje przykłady tlenków kwasowych wymienia metody otrzymywania kwasów tlenowych i beztlenowych poznanych kwasów opisuje właściwości poznanych kwasów opisuje zastosowania poznanych kwasów wyjaśnia pojęcie dysocjacja jonowa zapisuje i odczytuje wybrane równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów definiuje pojęcie odczyn kwasowy zapisuje obserwacje do przeprowadzanych wyjaśnia, dlaczego podczas pracy ze stężonymi roztworami kwasów należy zachować szczególną ostrożność wymienia poznane tlenki kwasowe wskazanego kwasu(6.3) wykazuje doświadczalnie żrące właściwości kwasu siarkowego(vi) podaje zasadę bezpiecznego rozcieńczania stężonego roztworu kwasu siarkowego(vi) wyjaśnia, dlaczego kwas siarkowy(vi) pozostawiony w otwartym naczyniu zwiększa swą objętość planuje doświadczalne wykrycie białka w próbce żywności (w serze, mleku, jajku) opisuje reakcję ksantoproteinową zapisuje wzór strukturalny dowolnego kwasu nieorganicznego o podanym wzorze sumarycznym projektuje doświadczenia, w których wyniku można otrzymywać kwasy(6.3) identyfikuje kwasy, na podstawie podanych informacji odczytuje równania reakcji potrafi rozwiązywać trudniejsze chemografy proponuje sposoby ograniczenia powstawania kwaśnych opadów(6.9) 3
podaje nazwy poznanych kwasów opisuje właściwości kwasów: chlorowodorowego, azotowego(v) i siarkowego(vi) (6.4) opisuje podstawowe zastosowania kwasów: chlorowodorowego, azotowego(v) i siarkowego(vi) (6.4) wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) kwasów(6.5) definiuje pojęcia jon, kation i anion zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów (proste przykłady)(6.5) wyjaśnia pojęcie kwaśne opady dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) kwasów określa odczyn roztworu kwasowego na podstawie znajomości jonów obecnych w badanym roztworze analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania(6.9) rozwiązuje chemografy opisuje doświadczenia przeprowadzane na lekcjach (schemat, obserwacje, wniosek) Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich nabycie przez ucznia może być podstawą do wystawienia oceny celującej. omawia przemysłową metodę otrzymywania kwasu azotowego(v), definiuje pojęcie stopień dysocjacji, dzieli elektrolity ze względu na stopień dysocjacji. V. Wodorotlenki wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia się z zasadami odróżnia zasady od innych substancji za pomocą wskaźników definiuje pojęcia wodorotlenek i zasada(6.1) opisuje budowę wodorotlenków(6.2) podaje wartościowość grupy wodorotlenowej zapisuje wzory sumaryczne wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH) 2, Al(OH) 3 (6.1) opisuje właściwości oraz zastosowania wodorotlenków: sodu, potasu i wapnia(6.4) wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) zasad(6.5) zapisuje równania dysocjacji jonowej zasad (proste przykłady)(6.5) podaje nazwy jonów powstałych w wyniku odróżnia zasady od kwasów za pomocą wymienia wspólne właściwości zasad wyjaśnia, z czego wynikają wspólne właściwości zasad definiuje pojęcie tlenek zasadowy podaje przykłady tlenków zasadowych wymienia dwie główne metody otrzymywania wodorotlenków wodorotlenku sodu, potasu i wapnia wyjaśnia pojęcia woda wapienna, wapno palone i wapno gaszone określa rozpuszczalność wodorotlenków na podstawie tabeli rozpuszczalności odczytuje proste równania dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) zasad definiuje pojęcie odczyn zasadowy omawia skalę ph bada odczyn i ph roztworu zapisuje obserwacje do przeprowadzanych rozróżnia pojęcia wodorotlenek i zasada wymienia przykłady wodorotlenków i zasad wyjaśnia, dlaczego podczas pracy z zasadami należy zachować szczególną ostrożność wymienia poznane tlenki zasadowe wybranego wodorotlenku(6.3) planuje doświadczenia, w których wyniku, można otrzymać wodorotlenek: sodu, potasu lub wapnia(6.3) planuje sposób otrzymywania wodorotlenków trudno rozpuszczalnych zapisuje i odczytuje równania dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) zasad określa odczyn roztworu zasadowego na podstawie znajomości jonów obecnych w badanym roztworze rozwiązuje chemografy zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku dowolnego metalu planuje doświadczenia, w których wyniku można otrzymać różne (6.3) wodorotlenki, także trudno rozpuszczalne różnych wodorotlenków identyfikuje wodorotlenki na podstawie podanych informacji odczytuje równania reakcji rozwiązuje chemografy o większym stopniu trudności wyjaśnia pojęcie skala ph 4
wskaźników(6.6) wymienia rodzaje odczynu roztworów(6.7) określa zakres ph i barwy wskaźników dla poszczególnych odczynów opisuje doświadczenia przeprowadzane na lekcjach (schemat, obserwacje, wniosek) wymienia przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego, obojętnego roztworów interpretuje wartość ph w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny) (6.8) opisuje zastosowania wskaźników planuje doświadczenie, które umożliwi zbadanie wartości ph produktów używanych w życiu codziennym (6.8) Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich nabycie przez ucznia może być podstawą do wystawienia oceny celującej. opisuje i bada właściwości wodorotlenków amfoterycznych. 5
VI. Sole opisuje budowę soli wskazuje metal i resztę kwasową we wzorze soli zapisuje wzory sumaryczne soli (chlorków, siarczków)(7.2) tworzy nazwy soli na podstawie wzorów sumarycznych i zapisuje wzory sumaryczne soli na podstawie ich nazw, np. wzory soli kwasów: chlorowodorowego, siarkowodorowego i metali, np. sodu, potasu i wapnia(7.2) wskazuje wzory soli wśród zapisanych wzorów związków opisuje, w jaki sposób dysocjują sole zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej soli (proste przykłady) (7.3) dzieli sole ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie określa rozpuszczalność soli w wodzie na podstawie tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli podaje sposób otrzymywania soli trzema podstawowymi metodami (kwas + zasada, metal + kwas, tlenek metalu + kwas) (7.4) zapisuje cząsteczkowo równania reakcji otrzymywania soli (najprostsze) definiuje pojęcia reakcje zobojętniania i reakcje strąceniowe (7.5) odróżnia zapis cząsteczkowy od zapisu jonowego równania reakcji chemicznej określa związek ładunku jonu z wartościowością metalu i reszty kwasowej wymienia zastosowania najważniejszych soli, np. chlorku sodu(7.6) wymienia cztery najważniejsze sposoby otrzymywania soli podaje nazwy i wzory soli (typowe przykłady) soli (reakcja zobojętniania) w postaci cząsteczkowej, jonowej oraz jonowej skróconej odczytuje równania reakcji otrzymywania soli wyjaśnia pojęcia reakcja zobojętniania i reakcja strąceniowa(7.5) soli (reakcja strąceniowa) w postaci cząsteczkowej korzysta z tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli zapisuje i odczytuje wybrane równania reakcji dysocjacji jonowej soli dzieli metale ze względu na ich aktywność chemiczną (szereg aktywności metali) wymienia sposoby zachowania się metali w reakcji z kwasami (np. miedź lub magnez w reakcji z kwasem chlorowodorowym) zapisuje obserwacje z przeprowadzanych na lekcji podaje nazwy i wzory dowolnych soli zapisuje i odczytuje równania dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) soli stosuje metody otrzymywania soli wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania(7.1) soli w postaci cząsteczkowej i jonowej (7.5) określa, korzystając z szeregu aktywności metali, które metale reagują z kwasami według schematu: metal + kwas sól + wodór wymienia przykłady soli występujących w przyrodzie projektuje doświadczenia umożliwiające otrzymywanie soli w reakcjach strąceniowych(7.5) formułuje wniosek dotyczący wyniku reakcji strąceniowej na podstawie analizy tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków(7.5) podaje zastosowania soli opisuje doświadczenia przeprowadzane na lekcjach (schemat, obserwacje, wniosek) wskazuje substancje, które mogą ze sobą reagować, tworząc sól podaje metody otrzymywania soli identyfikuje sole na podstawie podanych informacji wyjaśnia, jakie zmiany zaszły w odczynie roztworów poddanych reakcji zobojętniania przewiduje, czy zajdzie dana reakcja chemiczna proponuje reakcję tworzenia soli trudno rozpuszczalnej określa zastosowanie reakcji strąceniowej otrzymywania dowolnej soli w postaci cząsteczkowej i jonowej projektuje doświadczenia otrzymywania soli przewiduje efekty zaprojektowanych formułuje wniosek do zaprojektowanych Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich nabycie przez ucznia może być podstawą do wystawienia oceny celującej. wyjaśnia pojęcie hydroliza, wyjaśnia pojęcie hydrat, wymienia przykłady hydratów, wyjaśnia pojęcia: sól podwójna, sól potrójna, wodorosól i hydroksosól. 6