Załącznik do Uchwały Rady Naukowej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc nr 8 /2017 z dnia 01 września 2017 r. SPRAWOZDANIE DYREKTORA Z DZIAŁALNOŚCI INSTYTUTU GRUŹLICY I CHORÓB PŁUC w roku 2016
SPIS TREŚCI 1. STRUKTURA INSTYTUTU GRUŹLICY I CHORÓB PŁUC STAN NA DZIEŃ 31.12.2016 r... 3 1.1. DYREKCJA IGICHP W WARSZAWIE... 3 1.2. STRUKTURA ORGANIZACYJNA IGICHP W WARSZAWIE... 4 1.3. DYREKCJA IGICHP ODDZIAŁU TERENOWEGO W RABCE-ZDROJU... 6 1.4. STRUKTURA ORGANIZACYJNA IGICHP ODDZIAŁU TERENOWEGO W RABCE-ZDROJU... 7 1.5. PRACOWNICY IGICHP W WARSZAWIE... 9 1.6. PRACOWNICY IGICHP ODDZIAŁU TERENOWEGO W RABCE-ZDROJU... 11 1.7. PRACOWNICY IGICHP W WARSZAWIE ORAZ W ODDZIALE W RABCE-ZDROJU... 13 1.8. SPECJALIZACJE UZYSKANE PRZEZ PRACOWNIKÓW IGICHP W ROKU 2016... 14 1.9. SAMODZIELNI PRACOWNICY NAUKOWO-BADAWCZY... 15 2. DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA... 16 2.1. SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI RADY NAUKOWEJ... 16 2.2. STUDIA DOKTORANCKIE... 19 2.3. CZŁONKOSTWO PRACOWNIKÓW NAUKOWYCH INSTYTUTU W AKADEMIACH NAUKOWYCH... 20 2.4. CZŁONKOSTWO PRACOWNIKÓW NAUKOWYCH W RADACH REDAKCYJNYCH CZASOPISM... 21 2.5. CZŁONKOSTWO PRACOWNIKÓW W ZAGRANICZNYCH I KRAJOWYCH ORGANIZACJACH NAUKOWYCH. 24 2.6. CZŁONKOSTWO PRACOWNIKÓW W RADACH NAUKOWYCH INSTYTUCJI NAUKOWYCH POZA IGICHP ORAZ W ZESPOŁACH EKSPERCKICH... 28 2.7. PRACE BADAWCZE REALIZOWANE W RAMACH DZIAŁALNOŚCI STATUTOWEJ... 30 2.8. PROJEKTY BADAWCZE REALIZOWANE W IGICHP W 2016 ROKU... 136 2.9. SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI KOMISJI BIOETYCZNEJ... 138 2.10. SPRAWOZDANIE ZE WSPÓŁPRACY Z ZAGRANICĄ... 140 2.11. WYKAZ REFERATÓW WYGŁOSZONYCH PRZEZ PRACOWNIKÓW INSTYTUTU W POLSCE... 147 2.12. PUBLIKACJE PRACOWNIKÓW IGICHP... 183 2.12.1. ZESTAWIENIE ILOŚCIOWE PUBLIKACJI PRACOWNIKÓW IGICHP OPUBLIKOWANYCH W 2016 R.. 184 2.12.2. PUBLIKACJE Z IF... 185 2.12.3. PRACE ORYGINALNE BEZ IF... 189 2.12.4. PRACE POGLĄDOWE... 191 2.12.5. PRACE KAZUISTYCZNE... 193 2.12.6. WYTYCZNE, KOMENTARZE... 194 1
2.12.7. POPULARNO-NAUKOWE... 195 2.12.8. INNE... 195 2.12.9. KSIĄŻKI/MONOGRAFIE... 195 2.12.10. REDAKCJA MONOGRAFII... 196 2.12.11. ROZDZIAŁY... 196 2.12.12. STRESZCZENIA W CZASOPISMACH ZAGRANICZNYCH... 200 2.12.13. STRESZCZENIA W CZASOPISMACH KRAJOWYCH... 202 2.12.14. STRESZCZENIA W MATERIAŁACH KONFERENCYJNYCH... 202 2.13. BIBLIOTEKA NAUKOWA W WARSZAWIE... 208 2.14. BIBLIOTEKA NAUKOWA W RABCE - ZDROJU... 209 3. DZIAŁALNOŚĆ SZKOLENIOWA I DYDAKTYCZNA... 210 4. SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI KLINICZNEJ... 212 5. SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI ADMINISTRACYJNO-GOSPODARCZEJ... 244 5.1. DZIAŁ ADMINISTRACYJNY... 244 5.2. DZIAŁ ZAOPATRZENIA I TRANSPORTU... 247 5.3. STANOWISKO DS. OC I BEZPIECZEŃSTWA P. POŻ.... 250 5.4. STANOWISKO DS. BHP... 251 5.5. DZIAŁ TECHNICZNY... 252 6. SPRAWOZDANIE DZIAŁU DS. EWIDENCJI I ROZLICZANIA ŚWIADCZEŃ MEDYCZNYCH... 254 7. PRACOWNIA INFORMATYCZNA... 257 8. SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI DZIAŁU ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ... 261 9. SEKCJA SOCJALNA... 266 2
1. STRUKTURA INSTYTUTU GRUŹLICY I CHORÓB PŁUC STAN NA DZIEŃ 31.12.2016 r. 1.1. DYREKCJA IGICHP W WARSZAWIE DYREKTOR INSTYTUTU prof. dr hab. n. med. Kazimierz Roszkowski-Śliż ZASTĘPCA DYREKTORA DS. LECZNICTWA dr hab. n. med. Stefan Wesołowski profesor nadzwyczajny IGiChP ZASTĘPCA DYREKTORA DS. NAUKOWYCH prof. dr hab. n. med. Joanna Chorostowska-Wynimko ZASTĘPCA DYREKTORA DS. EKONOMICZNYCH mgr Marek Ziegman (do dnia 25 maja 2016 r.) ZASTĘPCA DYREKTORA DS. ADMINISTRACYJNO-TECHNICZNYCH mgr inż. Włodzimierz Pomianowski GŁÓWNA KSIĘGOWA Jadwiga Łęczycka 3
1.2. STRUKTURA ORGANIZACYJNA IGICHP W WARSZAWIE (kierownicza obsada personalna na dzień 31.12.2016 r.) Komórki działalności podstawowej I Klinika Chorób Płuc II Klinika Chorób Płuc Oddział X Oddział XI Oddział XII Klinika Chirurgii Samodzielny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Zakład Epidemiologii i Organizacji Walki z Gruźlicą Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej Zakład Fizjopatologii Zakład Mikrobiologii Zakład Patomorfologii Zakład Radiologii i Diagnostyki Obrazowej Samodzielna Pracownia Rehabilitacji Naczelna Pielęgniarka Przychodnia Przykliniczna Apteka prof. dr hab. n. med. Jan Kuś prof. dr hab. n. med. Paweł Śliwiński dr n. med. Jacek Zych dr n. med. Barbara Roszkowska-Śliż prof. dr hab. n. med. Elżbieta Wiatr prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski lek. med. Jacek Prokopowicz dr hab. n. med. Maria Korzeniewska-Koseła, prof. nadzw. IGiChP prof. dr hab. n. med. Joanna Chorostowska- Wynimko dr hab. n. med. Stefan Wesołowski, prof. nadzw. IGiChP prof. dr hab. n. med. Ewa Augustynowicz- Kopeć dr hab. n. med. Renata Langfort, prof. nadzw. IGiChP, p.o. Kierownika Zakładu lek. med. Iwona Bestry, p.o. Kierownika Zakładu mgr Marek Kram mgr Lucyna Tomkiewicz dr n. med. Krystyna Maszkowska-Kopij, p.o. Kierownika Przychodni mgr Elżbieta Jaworska 4
Komórki działalności pomocniczej Biblioteka Naukowa Dział Administracyjny Stella Fronczak inż. Paweł Niemczura Dział Spraw Pracowniczych i Płac mgr Edyta Metera od 01.07.2016 r. Dział ds. Ewidencji i Rozliczeń Świadczeń Medycznych Dział Planowania Naukowego i Dokumentacji Dział Techniczny Dział Zamówień Publicznych oraz Pozyskiwania Środków Finansowych ze Źródeł Zagranicznych Dział Zaopatrzenia i Transportu mgr Dorota Żegota mgr Marta Pozorońska mgr inż. Marek Marszałkowski mgr Łukasz Nowak mgr Grzegorz Zajączkowski Pracownia Informatyczna Bogdan Goźliński od 26.05.2016 r. Inspektor P-Poż. i Obrony Cywilnej Dział Organizacji i Zarządzania Jakością Radca Prawny Specjalista ds. BHP mgr Krzysztof Chudy mgr Małgorzata Pacuszka mgr Jolanta Paziewicz-Laskowska mgr inż. Daniel Koper * Dane udostępnione przez Dział Spraw Pracowniczych i Płac - Warszawa 5
1.3. DYREKCJA IGICHP ODDZIAŁU TERENOWEGO W RABCE-ZDROJU DYREKTOR dr n. med. Joachim Buchwald SEKRETARZ NAUKOWY prof. dr hab. n. med. Waldemar Tomalak (do 01.09.2016 r.) KOORDYNATOR DS. NAUKI dr hab. n. med. Henryk Mazurek, prof. nadzw. IGiChP (od 01.11.2016 r.) Z-CA DYREKTORA DS. LECZNICTWA vacat Z-CA DYREKTORA DS. LOGISTYCZNYCH mgr Maria Dunaj GŁÓWNY KSIĘGOWY mgr Maciej Witwicki RADCA PRAWNY mgr Jan Kołodziej 6
1.4. STRUKTURA ORGANIZACYJNA IGICHP ODDZIAŁU TERENOWEGO W RABCE- ZDROJU (kierownicza obsada personalna na dzień 31.12.2016 r.) Komórki działalności podstawowej oraz samodzielne stanowiska Klinika Alergologii i Pneumonologii Klinika Chirurgii Klatki Piersiowej Klinika Pneumonologii i Mukowiscydozy Klinika Pneumonologii prof. dr hab. n. med. Ryszard Kurzawa dr n. med. Joachim Buchwald dr hab. n. med. Henryk Mazurek, prof. nadzw. IGiChP dr hab. n. med. Zbigniew Doniec, prof. nadzw. IGiChP Oddział Laryngologii Opieki Krótkoterminowej lek. med. Magdalena Król Izba Przyjęć Rejestracja Ogólna do Specjalistycznych Poradni Przyklinicznych Przychodnia Przyzakładowa Specjalistyczne Poradnie Przykliniczne Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej Pracownia Analityki Medycznej Pracownia Immunologii Pracownia Mikrobiologii Zakład Fizjopatologii Układu Oddechowego Pracownia Ergospirometrii Pracownia Polisomnorgafii Pracownia Psychologii Zakład Rehabilitacji Zakład Radiologii i Diagnostyki Obrazowej Samodzielna Pracownia Endoskopii Centralna Sterylizatornia vacat lek. med. Bogusław Pędzimąż vacat vacat mgr Ewelina Korwin vacat mgr Ewa Działek-Smętek dr n. techn. Jakub Radliński od 01.10.2016 r. dr n. techn. Jakub Radliński od 01.10.2016 r. vacat vacat dr n. kult. fiz. Jarosław Prusak vacat vacat mgr Sylwia Miśkowiec Dział Planowania Badań i Informacji Naukowej mgr Anna Pękala Biblioteka Naukowa Apteka Zakładowa Dział Współpracy z NFZ Dział Statystyki i Archiwizacji Dokumentacji Medycznej Naczelna Pielęgniarka Pielęgniarka Epidemiologiczna mgr Jadwiga Panek mgr Piotr Maciejewski mgr Izabela Kapustianyk vacat dr n. med. Lucyna Tomaszek mgr Bożena Pustułka 7
Komórki działalności pomocniczej oraz samodzielne stanowiska Dział Księgowości Finansowej Dział Spraw Pracowniczych Dział Zamówień Publicznych Dział Administracyjno - Eksploatacyjny Dział Zaopatrzenia Dział Żywienia Dział Informatyki Pralnia Główny Specjalista ds. kosztów i pozyskiwania środków Pełnomocnik ds. Zarządzania Jakością Administrator bezpieczeństwa informacji Inspektor ds. bhp Specjalista ds. obrony cywilnej i obronnych Pełnomocnik ds. ochrony informacji niejawnych Kapelan Archiwum Zakładowe - archiwista mgr Maciej Witwicki mgr Bogusława Majchrowicz mgr Ewa Maczuga-Kokoszka inż. Marek Ziemianin Jan Kowalczyk Bogusława Świder dr n. tech. Wojciech Latawiec Ewa Łabuz dr n. fiz. Grzegorz Willim dr n. fiz. Grzegorz Willim vacat mgr Justyna Waresiak vacat vacat ks. mgr Andrzej Mieszczak mgr Barbara Słuszkiewicz * Dane udostępnione przez Dział Spraw Pracowniczych Rabka-Zdrój 8
1.5. PRACOWNICY IGICHP W WARSZAWIE Pracownicy pełnozatrudnieni ogółem od I do VII I. Pracownicy naukowi 1. profesorowie zwyczajni 2. profesorowie nadzwyczajni 3. adiunkci 4. asystenci Stan na 31.12.2016 r. Zwolnieni w 2016 r. Przyjęci w 2016 r. 740 53 66 II. Pracownicy badawczo techniczni 2 - - III. Pracownicy inżynieryjno techniczni 1. administracja inżynieryjna 2. pozostali IV. Pracownicy biblioteczni i dokumentacji naukowej V. Pracownicy służby zdrowia w tym: 1. lekarze 2. magistrzy-asystenci 3. magistrzy farmacji 4. pielęgniarki 5. salowe 6. technicy i laboranci 7. pomoce laboratoryjne 8. sekretarki medyczne/rejestr 9. administracja 10. pozostali 45 8 6 26 5 18 9 9 1 - - 1-2 - 2 4 - - 661 69 31 2 276 137 22 9 33 50 32 VI. Rezydenci 10 5 3 VII. Lekarze stażyści - 1 - Pracownicy niepełnozatrudnieni ogółem Od I do V I. Pracownicy naukowi: 1. profesorowie zwyczajni 2. profesorowie nadzwyczajni 3. profesorowie wizytujący 4. adiunkci 5. asystenci 44 2 6-9 14 1 1 5 3 3 3 - - 2 1 1 1-59 8 8-16 16-1 2 3 5 30 12 4 II. Pracownicy badawczo techniczni - - - 1 - - 1 - - - - - - - - - - - - - - 9
III. Pracownicy inżynieryjno techniczni 1. administracja inżynieryjna 2. pozostali IV. Pracownicy biblioteczni i dokumentacji naukowej V. Pracownicy służby zdrowia: 1. lekarze 2. magistrzy-asystenci 3. magistrzy farmacji 4. pielęgniarki 5. salowe 6. technicy i laboranci 7. pomoce laboratoryjne 8. sekretarki medyczne/rejestr 9. administracja 10. pozostali 1 1 - - - - - - - 28 7 5 1 3 4-1 3 3 1 12 2 4-2 - - - - 2 2 - - - 4 1 2 1 - - - - - - - * Dane udostępnione przez Dział Spraw Pracowniczych i Płac Warszawa 10
1.6. PRACOWNICY IGICHP ODDZIAŁU TERENOWEGO W RABCE-ZDROJU Pracownicy pełnozatrudnieni ogółem od I do VII I. Pracownicy naukowi 1. profesorowie zwyczajni 2. profesorowie nadzwyczajni 3. adiunkci 4. asystenci Stan na 31.12.2016 r. Zwolnieni w 2016 r. Przyjęci w 2016 r. 281 21 29 II. Pracownicy badawczo techniczni 1 0 0 III. Pracownicy inżynieryjno-techniczni 1. administracja inżynieryjna 2. pozostali IV. Pracownicy biblioteczni i dokumentacji naukowej V. Pracownicy służby zdrowia w tym: 1. lekarze 2. magistrzy-asystenci 3. magistrzy farmacji 4. pielęgniarki 5. salowe 6. technicy i laboranci 7. pomoce laboratoryjne 8. sekretarki medyczne/rejestr 9. administracja 10. pozostali 6 0 2 3 1 0 0 0 4 1 0 3 0 0 0 0 1 0 0 VI. Rezydenci 11 1 4 VII. Lekarze stażyści 0 0 0 Pracownicy niepełnozatrudnieni ogółem od I do V I. Pracownicy naukowi: 1. profesorowie zwyczajni 2. profesorowie nadzwyczajni 3. adiunkci 4. asystenci 262 11 15 1 83 34 25 0 15 23 55 16 1 2 0 3 1 1 0 2 0 6 0 0 0 0 0 0 0 0 25 1 4 1 3 3 1 0 3 3 6 13 5 2 II. Pracownicy badawczo techniczni 0 0 0 III. Pracownicy inżynieryjno-techniczni 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 11
1. administracja inżynieryjna 2. pozostali IV. Pracownicy biblioteczni i dokumentacji naukowej V. Pracownicy służby zdrowia: 1. lekarze 2. magistrzy-asystenci 3. magistrzy farmacji 4. pielęgniarki 5. salowe 6. technicy i laboranci 7. pomoce laboratoryjne 8. sekretarki medyczne/rejestr 9. administracja 10. pozostali 0 0 0 0 0 0 0 13 5 1 0 0 0 3 0 1 2 1 5 1 0 1 0 0 1 0 0 2 0 0 0 2 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 Informacja uzupełniająca: W wykazie osób przyjętych i zwolnionych uwzględniono ruch pracowników wynikający ze zmiany stanowiska, siatki płac oraz zmiany współczynnika etatu. * Dane udostępnione przez Dział Spraw Pracowniczych Rabka - Zdrój 12
1.7. PRACOWNICY IGICHP W WARSZAWIE ORAZ W ODDZIALE W RABCE-ZDROJU Pracownicy pełnozatrudnieni ogółem od I do VII Stan na 31.12.2016 r. Zwolnieni w 2016 r. Przyjęci w 2016 r. 1021 74 95 I. Pracownicy naukowi 51 5 3 II. Pracownicy badawczo techniczni 3 0 0 III. Pracownicy inżynieryjno-techniczni 18 2 1 IV. Pracownicy biblioteczni i dokumentacji naukowej 5 0 0 V. Pracownicy służby zdrowia w tym: 923 60 84 VI. Rezydenci 21 6 7 VII. Lekarze stażyści 0 1 0 Pracownicy niepełnozatrudnieni ogółem od I do V 43 17 6 I. Pracownicy naukowi 1 0 0 II. Pracownicy badawczo techniczni 0 0 0 III. Pracownicy inżynieryjno-techniczni 1 0 0 IV. Pracownicy biblioteczni i dokumentacji naukowej 0 0 0 V. Pracownicy służby zdrowia 41 17 6 13
1.8. SPECJALIZACJE UZYSKANE PRZEZ PRACOWNIKÓW IGICHP W ROKU 2016 IMIĘ I NAZWISKO Prof. dr hab. n. med. Ryszard Kurzawa Lek. med. Marcin Paśnik Lek. med. Monika Pankowska-Supryn Prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski Dr n. med. Jacek Grudny Lek. med. Maria Jeśkiewicz Lek. med. Agnieszka Winiarska Lek. med. Alicja Błachnio SPECJALIZACJA specjalista w dziedzinie choroby płuc dzieci specjalista w dziedzinie radiologii i diagnostyki obrazowej specjalista w dziedzinie chorób płuc specjalista w dziedzinie chirurgia klatki piersiowej specjalista w dziedzinie onkologii klinicznej specjalista w dziedzinie radiologii i diagnostyki obrazowej specjalista w dziedzinie radiologii i diagnostyki obrazowej specjalista w dziedzinie chirurgia klatki piersiowej 14
1.9. SAMODZIELNI PRACOWNICY NAUKOWO-BADAWCZY 1. Prof. dr hab. n. med. Ewa Augustynowicz-Kopeć 2. Prof. dr hab. n. med. Joanna Chorostowska-Wynimko 3. Prof. dr hab. n. med. Ryszard Kurzawa 4. Prof. dr hab. n. med. Jan Kuś 5. Prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski 6. Prof. dr hab. n. med. Kazimierz Roszkowski-Śliż 7. Prof. dr hab. n. med. Monika Szturmowicz 8. Prof. dr hab. n. med. Paweł Śliwiński 9. Prof. dr hab. n. med. Waldemar Tomalak 10. Prof. dr hab. n. med. Witold Tomkowski 11. Prof. dr hab. n. med. Elżbieta Wiatr 12. Prof. dr hab. n. biol. Zofia Zwolska 13. Dr hab. n. med. Piotr Boros 14. Dr hab. n. med. Zbigniew Doniec 15. Dr hab. n. med. Maria Korzeniewska-Koseła 16. Dr hab. n. med. Renata Langfort 17. Dr hab. n. med. Grzegorz Małek 18. Dr hab. n. med. Henryk Mazurek 19. Dr hab. n. med. Robert Pływaczewski 20. Dr hab. n. med. Stefan Wesołowski 15
2. DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA 2.1. SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI RADY NAUKOWEJ RADA NAUKOWA INSTYTUTU GRUŹLICY I CHORÓB PŁUC ORGAN OPINIODAWCZO-DORADCZY INSTYTUTU GRUŹLICY I CHORÓB PŁUC Skład Rady Naukowej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc na dzień 31.12.2016 r., XIX kadencji przypadającej na lata 2016-2020 1. Prof. dr hab. n. med. Witold Tomkowski Przewodniczący Rady Naukowej 2. Dr hab. n. med. Henryk Mazurek Z-ca Przewodniczącego Rady Naukowej 3. Prof. dr hab. n. med. Elżbieta Wiatr Z-ca Przewodniczącego Rady Naukowej 4. Dr hab. n. med. Robert Pływaczewski Sekretarz Rady Naukowej 5. Prof. dr hab. n. med. Ewa Augustynowicz-Kopeć 6. Lek. med. Iwona Bestry 7. Dr n. med. Katarzyna Błasińska-Przerwa 8. Dr hab. n. med. Piotr Boros 9. Prof. dr hab. n. med. Ryszarda Chazan 10. Prof. dr hab. n. med. Wacław Droszcz 11. Dr n. med. Monika Franczuk 12. Prof. dr hab. n. med. Zbigniew Gaciong 13. Prof. dr hab. n. med. Karina Jahnz-Różyk 14. Dr hab. n. med. Maria Korzeniewska-Koseła 15. Prof. dr hab. n. med. Janusz Kowalski 16. Prof. dr hab. n. med. Jerzy Kozielski 17. Dr n. med. Monika Kozińska 18. Prof. dr hab. n. med. Marek Kulus 19. Prof. dr hab. n. med. Ryszard Kurzawa 20. Prof. dr hab. n. med. Jan Kuś 21. Dr hab. n. med. Renata Langfort 22. Prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski 23. Prof. dr hab. n. med. Władysław Pierzchała 24. Dr n. med. Elżbieta Puścińska 25. Prof. dr hab. n. med. Tadeusz Płusa 26. Dr n. techn. Jakub Radliński 27. Dr n. med. Adam Szpechciński 28. Prof. dr hab. n. med. Monika Szturmowicz 29. Prof. dr hab. n. med. Paweł Śliwiński 30. Prof. dr hab. n. med. Tomasz Targowski 16
Dyrekcja Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc, która wchodzi w skład Rady Naukowej 1. Prof. dr hab. n. med. Kazimierz Roszkowski Śliż - Dyrektor 2. Prof. dr hab. n. med. Joanna Chorostowska-Wynimko - Zastępca dyrektora ds. Naukowych 3. Dr hab. n. med. Stefan Wesołowski, prof. IGiChP - Zastępca dyrektora ds. Lecznictwa Skład Prezydium Rady Naukowej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc 1. Prof. dr hab. n. med. Witold Tomkowski Przewodniczący RN 2. Dr hab. n. med. Henryk Mazurek, prof. IGiChP Zastępca Przewodniczącego RN 3. Prof. dr hab. n. med. Elżbieta Wiatr Zastępca Przewodniczącego RN 4. Dr hab. n. med. Robert Pływaczewski, prof. IGiChP Sekretarz RN Terminy odbytych posiedzeń Rady Naukowej: 1 posiedzenie: 14 kwietnia 2016 r. 2 posiedzenie: 19 maja 2016 r. 3 posiedzenie: 27 września 2016 r. 4 posiedzenie: 22 grudnia 2016 r. W czasie posiedzeń Rady Naukowej: 14 kwietnia 2016 r. Zaopiniowano Plan Działalności Statutowej na rok 2016; Zatwierdzono wykonanie Planu finansowego za rok 2015 oraz zaopiniowano Plan Finansowy na rok 2016; Wybrano kandydata na członka Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów w osobie prof. Jana Kusia; Przedstawiono wyniki corocznej oceny działalności naukowej pracowników naukowych za lata 2014-2015. Wydano upoważnienie Prezydium Rady Naukowej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc do dokonania imiennej oceny pracowników naukowych za lata 2014-2015; Zatwierdzono Perspektywiczne kierunki działalności naukowej, rozwojowej i wdrożeniowej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc. 19 maja 2016 r. Zaopiniowano zmiany w Regulaminie Organizacyjnym Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc dotyczące połączenia Działu Spraw Pracowniczych z Sekcją Płac i utworzenia komórki organizacyjnej o nazwie: Dział Spraw Pracowniczych i Płac; Zatwierdzono Sprawozdanie finansowe za rok 2015. 27 września 2016 r. Uchwalono Statut Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc. 22 grudnia 2016 r. Wybrano Przewodniczącego, Zastępców oraz Sekretarza Rady Naukowej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc; Wybrano Komisje Rady Naukowej Instytutu Gruźlicy i Chorób 17
Płuc: Komisję ds. kwalifikowania pracowników na stanowiska asystenta, adiunkta, profesora nadzwyczajnego i profesora zwyczajnego; Komisję ds. studiów doktoranckich; Uchwalono Regulamin Rady Naukowej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc; Zaopiniowano zmianę Regulaminu Organizacyjnego Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc; Wyrażono zgodę na sprzedaż nieruchomości oznaczonej jako działka nr 3979/2 o powierzchni 0,1208 ha położonej w Rabce- Zdroju przy ul. Słowackiego; Przyjęto Sprawozdanie Dyrektora z działalności Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc za rok 2015; Zaopiniowano Plan rzeczowo-finansowy Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc na rok 2017; Podjęto uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego dr n. med. Magdaleny Martusewicz-Boros; Wybrano 3 członków Komisji Habilitacyjnej (Sekretarza Komisji, Recenzenta oraz Członka Komisji) w postępowaniu habilitacyjnym dr n. med. Magdaleny Martusewicz-Boros. Terminy odbytych posiedzeń Prezydium Rady Naukowej: 1 posiedzenie: 15 marca 2016 r. 2 posiedzenie: 06 czerwca 2016 r. 3 posiedzenie: 25 sierpnia 2016 r. 4 posiedzenie: 09 września 2016 r. 5 posiedzenie: 07 października 2016 r. 6 posiedzenie: 28 października 2016 r. 7 posiedzenie: 16 listopada 2016 r. W czasie posiedzeń Prezydium Rady Naukowej: 15 marca 2016 r. Zaopiniowano powołanie Pana Marka Ziegmana na stanowisko Zastępcy Dyrektora ds. Ekonomicznych Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc. 06 czerwca 2016 r. Dokonano corocznej oceny działalności naukowej pracowników naukowych za lata 2014 i 2015. 25 sierpnia 2016 r. Zaopiniowano Regulamin Wyborów do Rady Naukowej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc kadencji 2016-2020. 18
09 września 2016 r. Pozytywnie zaopiniowano zatrudnienie mgr Dagmary Borkowskiej na stanowisko asystenta - pracownika naukowego w Zakładzie Mikrobiologii Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc. 07 października 2016 r. Podjęto uchwałę ws. zmiany w Statucie Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc polegającej na skreśleniu w 9 ust. 7 Statutu Instytutu słów: na okres 4 lat. 28 października 2016 r. Zaopiniowano zmianę Regulaminu Wyborów do Rady Naukowej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc kadencji 2016-2020. 16 listopada 2016 r. Pozytywnie zaopiniowano zatrudnienie dr n. med. Adriany Roży na stanowisko adiunkta - pracownika naukowego w Zakładzie Genetyki i Immunologii Klinicznej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc. W dniu 30 listopada 2016 r. w Warszawie oraz Oddziale Terenowym w Rabce-Zdrój przeprowadzono wybory do Rady Naukowej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc, której XIX kadencja przypada na lata 2016 2020. STOPNIE I TYTUŁY NAUKOWE Stopnie naukowe doktora nauk medycznych: a) Wszczęte przewody doktorskie: 0 b) Zakończone przewody doktorskie: 0 c) Przewody doktorskie w toku: 3 Stopnie naukowe doktora habilitowanego nauk medycznych: a) Wszczęte postępowania habilitacyjne: 1 22 grudnia 2016 r. postępowanie habilitacyjne dr n. med. Magdaleny Martusewicz- Boros, na podstawie osiągnięcia naukowego pt: Wybrane aspekty kliniczne i epidemiologiczne sarkoidozy. b) Zakończone postępowania habilitacyjne: 0 c) Postępowania habilitacyjne w toku: 1 Tytuł naukowy profesora nauk medycznych: a) Wszczęte postępowania o nadanie tytułu profesora: 0 b) Zakończone postępowania o nadanie tytułu profesora: 0 c) Postępowania o nadanie tytułu profesora w toku: 0 2.2. STUDIA DOKTORANCKIE W roku 2016 nie było naboru na studia doktoranckie. Z dniem 01.04.2016 r. doktorantka mgr Beata Popławska Wiśniewska została skreślona z listy studentów. 19
2.3. CZŁONKOSTWO PRACOWNIKÓW NAUKOWYCH INSTYTUTU W AKADEMIACH NAUKOWYCH IMIĘ I NAZWISKO UCZESTNIKA prof. dr hab. n. med. Ewa AUGUSTYNOWICZ-KOPEĆ prof. dr hab. n. med. Jan KUŚ prof. dr hab. n. med. Kazimierz ROSZKOWSKI-ŚLIŻ prof. dr hab. n. med. Paweł ŚLIWIŃSKI prof. dr hab. n. med. Witold TOMKOWSKI prof. dr hab. n. boil. Zofia ZWOLSKA AKADEMIE NAUKOWE Komitet Immunologii i Etiologii Zakażeń Człowieka Polskiej Akademii Nauk Komitet Immunologii i Etiologii Zakażeń Człowieka Polskiej Akademii Nauk Komisja Chorób Układu Oddechowego Komitetu Patofizjologii Klinicznej Polskiej Akademii Nauki Komisja Chorób Układu Oddechowego Komitetu Patofizjologii Klinicznej Polskiej Akademii Nauki Komitet Naukoznawstwa Polskiej Akademii Nauk (recenzent) Towarzystwo Naukowe Warszawskie V Wydział Polskiej Akademii Nauk 20
2.4. CZŁONKOSTWO PRACOWNIKÓW NAUKOWYCH W RADACH REDAKCYJNYCH CZASOPISM prof. dr hab. n. med. Ewa AUGUSTYNOWICZ-KOPEĆ dr n. med. Joachim BUCHWALD Pneumonologia i Alergologia Polska Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska The Open Obesity Journal Scientific Board of the Open Biomarker Journal Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna prof. dr hab. n. med. Joanna CHOROSTOWSKA- WYNIMKO prof. nadzw. dr hab. n. med. Zbigniew DONIEC prof. Sabina JANCIAUSKIENE- WALLMARK Pneumonologia i Alergologia Polska Journal of Pediatric Pulmonology and Related Research Ukraińskie naukowe młodzieżowe czasopismo Rada Redakcyjna Rada Naukowa Honorowy członek Rady Redakcyjnej Central European Journal Immunology Rada Redakcyjna Georgian Respiratory Journal Gruźlica, choroby płuc, infekcje HIV Pediatric Pulmonology and Allergology Vaiku Pulmonologija I Alergologija Tuberculosis: Research & Treatment International Journal of Rare Diseases & Orphan Drugs Alergoprofil Lekarz Podstawowej Opieki Zdrowotnej Pneumonologia i Alergologia Polska Astma Alergia Immunologia Przegląd Kliniczny Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Naukowa Rada Naukowa Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna prof. dr hab. n. med. Ryszard KURZAWA Przegląd Lekarski Pneumonologia i Alergologia Polska Klinika Pediatryczna Nowa Klinika Przegląd Pediatryczny Postępy w Dermatologii i Alergologii Standardy Medyczne Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna 21
prof. dr hab. n. med. Jan KUŚ prof. nadzw. dr hab. n. med. Renata LANGFORT prof. nadzw. dr hab. n. med. Grzegorz MAŁEK prof. nadzw. dr hab. n. med. Henryk MAZUREK prof. dr hab. n. med. Tadeusz ORŁOWSKI dr n. med. Elżbieta RADZIKOWSKA prof. dr hab. n. med. Kazimierz ROSZKOWSKI-ŚLIŻ Terapia Pediatria i Medycyna Rodzinna Alergoprofil Alergologia Polska Polish Journal of Allergology Medycyna Praktyczna - Pediatria Polish Archives of Internal Medicine Pneumonologia i Alergologia Polska Medycyna Praktyczna Nowa Klinika Pneumonologia i Alergologia Polska Journal of Ultrasonography Pneumonologia i Alergologia Polska Medycyna Praktyczna-Pediatria Pediatria po Dyplomie Postępy Dermatologii i Alergologii Pediatria Polska Annals of Thoracic and Cardiovascular Surgery Pneumonologia I Alergologia Polska Merkuriusz Lekarski Science Medical Monitor Medycyna Praktyczna Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska Polimery w Medycynie Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Naukowa Rada Redakcyjna Rada Naukowa Rada Naukowa Rada Redakcyjna Rada Programowa Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Naukowa Rada Naukowa Rada Naukowa Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Journal of Lung Cancer Epidemiology Rada Redakcyjna Global Journal of Rare Disease Rada Redakcyjna Austin Journal of Clinical Immunology Rada Redakcyjna Archives of Pulmonology and Respiratory Care Pneumonologia i Alergologia Polska Służba Zdrowia Current Pneumonology Polski Merkuriusz Lekarski Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna 22
prof. dr hab. n. med. Monika SZTURMOWICZ prof. dr hab. n. med. Paweł ŚLIWIŃSKI prof. dr hab. n. med. Witold TOMKOWSKI prof. dr hab. n. med. Elżbieta WIATR prof. dr hab. n. biol. Zofia ZWOLSKA Postępy Polskiej Medycyny i Farmacji Rada Naukowa Pneumonologia i Alergologia Polska Central European Journal of Immunology Pneumonologia i Alergologia Polska Klinika Nowa Polski Merkuriusz Lekarski Acta Angiologica Pneumonologia i Alergologia Polska Pneumonologia i Alergologia Polska Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna Rada Redakcyjna 23
2.5. CZŁONKOSTWO PRACOWNIKÓW W ZAGRANICZNYCH I KRAJOWYCH ORGANIZACJACH NAUKOWYCH IMIĘ I NAZWISKO UCZESTNIKA Prof. dr hab. n. med. Ewa AUGUSTYNOWICZ-KOPEĆ Dr n med. Michał BEDNAREK Dr n. med. Łukasz BŁAŻOWSKI Dr n. med. Katarzyna BŁASIŃKA- PRZERWA Mgr Dagmara BORKOWSKA Mgr Sylwia BRZEZIŃSKA Dr n. med. Joachim BUCHWALD Prof. dr hab. n. med. Joanna CHOROSTOWSKA-WYNIMKO ORGANIZACJE NAUKOWE Polskie Towarzystwo Mikrobiologów - Wiceprezes Polskie Towarzystwo Chorób Płuc - Sekretarz Zarządu, Przewodnicząca Sekcji Mikrobiologicznej, Członek Zarządu Oddziału Warszawsko-Otwockiego European Respiratory Society - Członek Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Członek Zarządu Oddziału Mazowieckiego American Academy of Allergy, Asthma and Immunology Europejska Akademia Alergologii i Immunologii Klinicznej Polskie Lekarskie Towarzystwo Radiologiczne Sekretarz Sekcji Radiologii Narządu Ruchu Polskie Towarzystwo Mikrobiologów - Członek Komisji Rewizyjnej Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych European Respiratory Society Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych European Respiratory Society Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Członek Słowackie Stowarzyszenie Pediatryczne Członek honorowy Polskie Towarzystwo Pneumonologii Dziecięcej Członek Polska Pediatryczna Grupa Guzów Litych- Przewodniczący Sekcji Przerzutów Nowotworowych do Płuc Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Członek Prezydium Zarządu Głównego Fundacja na Rzecz Chorych z Niedoborem Alfa-1 Antytrypsyny - Prezes Warszawsko-Otwocki Oddział Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc - Komitet naukowy Nagrody Młodego Pulmonologa im. Prof. Janiny Misiewicz Jury Międzynarodowego Konkursu Naukowego European Alpha-1 Antitrypsin Laurell s Training Award European Respiratory Society członek College of Experts, członek ERS Evaluation Committee The International Association for the Study of Lung Cancer Polska Grupa Raka Płuca 24
Prof. nadzw. dr hab. n. med. Zbigniew DONIEC Dr n. med. Dariusz DZIEDZIC Dr n. med. Monika FRANCZUK Dr n. med. Magdalena KLATT Prof. nadzw. dr hab. n. med. Maria KORZENIEWSKA-KOSEŁA Dr n. med. Paweł KUCA Dr n. med. Monika KOZIŃSKA Prof. dr hab. n. med. Ryszard KURZAWA Prof. nadzw. dr hab. n. med. Renata LANGFORT Prof. nadzw. dr hab. n. med. Grzegorz MAŁEK Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Członek Polskie Towarzystwo Pneumonologii Dziecięcej- Prezes Zarządu Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej Członek Zarządu Głównego European Respiratory Society Członek Polskie Towarzystwo Kardio-Torakochirurgów- Członek Zarządu Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Przewodnicząca Sekcji Fizjopatologii Oddychania Zarząd Mazowieckiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc- Członek European Respiratory Society Polskie Towarzystwo Mikrobiologów Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych European Respiratory Society Polskie Towarzystwo Chorób Płuc - Członek Komisji Rewizyjnej Zarządu Głównego GOLD - Global Initiative for Chronic Obstructive Pulmonary Disease National leader Polskie Towarzystwo Chorób Płuc; Sekcja Intensywnej Terapii i Rehabilitacji Członek Zarządu AIR- Alpha-1 International Registry członek Council Kurs ERS ESDL w Polsce - Dyrektor Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych European Respiratory Society Polskie Towarzystwo Alergologiczne Członek Zarządu Głównego; V-ce przewodniczący Zarządu Oddziału Małopolskiego Polskie Towarzystwo Pediatryczne Przewodniczący Sekcji Alergologicznej Polska Grupa Raka Płuca Członek Zarządu Polskie Towarzystwo Patologów - Wiceprzewodnicząca Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Członek European Respiratory Society Członek International Association for the Study of Lung Cancer Członek Polskie Lekarskie Towarzystwo Radiologiczne Przewodniczący Sekcji USG 25
Prof. nadz. dr hab. n. med. Henryk MAZUREK Lek. Elżbieta MAZUREK Dr n. med. Agnieszka NAPIÓRKOWSKA Prof. dr hab. n. med. Tadeusz ORŁOWSKI Dr n. med. Andrzej POGORZELSKI Dr n. med. Elżbieta PUŚCIŃSKA Dr n. tech. Jakub RADLIŃSKI Dr n. med. Elżbieta RADZIKOWSKA Dr n. med. Piotr RUDZIŃSKI Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Członek Polskie Towarzystwo Alergologiczne Członek European Respiratory Society Członek Polskie Towarzystwo Mukowiscydozy Członek Zarządu Głównego Polskie Towarzystwo Alergologiczne Członek Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych Polskie Towarzystwo Chorób Płuc European Respiratory Society The American Broncho-Esophagological Association Członek The International Association for the Study of Lung Cancer Członek The European Society of Thoracic Surgeons Członek honorowy The European Board of Cardiothoracic Surgery Delegat narodowy Polskie Towarzystwo Kardio-Torakochirurgów Członek Zarządu Polska Grupa Raka Płuca Wiceprezes Klub Torakochirurgów Polskich Prezes Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Polskie Towarzystwo Mukowiscydozy Członek Polskie Towarzystwo Pneumonologii Dziecięcej- Członek Polskie Towarzystwo Walki z Mukowiscydozą Członek Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Członek Polskie Towarzystwo Żywienia Pozajelitowego i Dojelitowego Członek Polskie Towarzystwo Żywienia Klinicznego Dzieci Członek Polskie Towarzystwo Dyskinezy Rzęsek Prezes Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Przewodnicząca Sekcji Antynikotynowej European Respiratory Society Członek Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Członek Polskie Towarzystwo Badań nad Snem Członek Zarządu Głównego American Academy of Sleep Medicine Członek Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Członek zarządu Oddziału Warszawsko-Otwockiego Polska Grupa Raka Płuca Członek Zarządu 26
Prof. dr hab. n. med. Kazimierz ROSZKOWSKI-ŚLIŻ Dr n. med. Małgorzata SZOŁKOWSKA Dr n. med. Adam SZPECHCIŃSKI Prof. dr hab. n. med. Monika SZTURMOWICZ Prof. dr hab. n. med. Paweł ŚLIWIŃSKI Prof. dr hab. n. med. Waldemar TOMALAK Prof. dr hab. n. med. Witold TOMKOWSKI Dr n. med. Anna ZABOST Prof. dr hab. n. biol. Zofia ZWOLSKA Polskie Towarzystwo Chorób Płuc - Członek European Respiratory Society Członek Polskie Towarzystwo Patologów Członek Głównej Komisji Rewizyjnej Mazowiecki Oddział Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc - Członek Zarządu Polskie Towarzystwo Chorób Płuc- Członek European Respiratory Society- Członek American College of Chest Physicians- Członek, Fellow The International Association for the Study of Lung Cancer Członek European Respiratory Society Członek ATS/ERS Task Force COPD exacerbation guidelines Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Wiceprezes Zarządu Głównego Polskie Towarzystwo Chorób Płuc - Członek Zarządu Głównego European Respiratory Society European Society of Cardiology; Working Group on Myocardial and Pericardial Diseases European Society of Cardiology (ESC); The Task Force for the Diagnosis and Management of Pericardial Diseases Polskie Towarzystwo Mikrobiologiczne Polskie Towarzystwo Chorób Płuc Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych European Respiratory Society Polskie Towarzystwo Chorób Płuc - Członkostwo honorowe Polskie Towarzystwo Higieniczne - Członkostwo honorowe Polskie Towarzystwo Mikrobiologów - Członkostwo honorowe Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych Federacja Polskich Towarzystw Medycznych - Sekretarz Rady Głównej European Respiratory Society Towarzystwo Naukowe Warszawskie V Wydział PAN - Członek 27
2.6. CZŁONKOSTWO PRACOWNIKÓW W RADACH NAUKOWYCH INSTYTUCJI NAUKOWYCH POZA IGICHP ORAZ W ZESPOŁACH EKSPERCKICH IMIĘ I NAZWISKO prof. dr hab. n. med. Ewa AUGUSTYNOWICZ-KOPEĆ dr n. med. Łukasz BŁAŻOWSKI prof. dr hab. n. med. Joanna CHOROSTOWSKA-WYNIMKO prof. nadzw. dr hab. n. med. Zbigniew DONIEC RADY NAUKOWE/ZESPOŁY EKSPERCKIE Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych wizytator Krajowa Rada Diagnostów Laboratoryjnych - wiceprezes Zespół Ekspertów Polskiego Towarzystwa Alergologicznego ds. Anafilaksji - opracowanie standardów postępowania w anafilaksji Narodowy Program Foresight Polska 2020- członek Zespołu Ekspertów zewnętrznych Rada Naukowa Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie Rada Naukowa Instytutu Oświaty Zdrowotnej Fundacji Haliny Osińskiej Zespół ekspertów Sciex-NMS- Program wymiany naukowej między Szwajcarią, a nowymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej Zespół ekspertów- Program Polsko-Norweskiej Współpracy Badawczej. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju Zespół ekspertów do opracowania Zasady postępowania diagnostycznego i opieki nad chorymi z wrodzonym niedoborem alfa-1 antytrypsyny- rekomendacje Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc, Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego Pulmonologii i Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii Dziecięcej. Zespół ekspertów do opracowania rekomendacji diagnostyki laboratoryjnej zakażeń układu oddechowego. Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych Zespół Komisji ds. Standaryzacji Badań Molekularnych w Onkologii przy Konsultancie Krajowym ds. Genetyki klinicznej Konsultant krajowy w dziedzinie chorób płuc dzieci 28
dr n. med. Monika FRANCZUK prof. nadzw. dr hab. n. med. Maria KORZENIEWSKA-KOSEŁA prof. dr hab. n. med. Jan KUŚ prof. dr hab. n. med. Kazimierz ROSZKOWSKI-ŚLIŻ prof. dr hab. n. med. Monika SZTURMOWICZ prof. dr hab. n. med. Witold TOMKOWSKI Funkcja recenzenta prac oryginalnych zgłoszonych na Kongres European Respiratory Society 2016 w Londynie (Assembly 9.1) Dyrektor kursu spirometrycznego European Spirometry Driving Licence (ESDL) w Polsce w ramach projektu HERMES European Respiratory Society Komisja Akredytacyjna Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc ds. zasad wykonywania i interpretacji badania spirometrycznego National respondent who contributed to reporting and verification of data WHO European region and ECDC Report Nominated TB surveillance expert of the EU/EEA member States providing the surveillance data to Tessy Centralna Komisja ds. Stopni i Tytułów- Członek Komisja Habilitacyjna powołana przez CKds SiT w dwóch przewodach - Przewodniczący Central and Eastern European Registry of IPF EMPIRE- European Multipartner IPF Registry- Członek Komitetu Naukowego Przewodniczący Rady Naukowej przy Ministerstwie Zdrowia Zespół do spraw pulmonologii przy Ministerstwie Zdrowia Zespół Ekspercki do prac nad Centralną Bazą Świadczeń Opieki Zdrowotnej przy Ministerstwie Zdrowia Rada Naukowa w Narodowym Instytucie Leków Krajowa Rada do spraw Onkologii Narodowe Centrum Nauki - ekspert Zespół do spraw zasad profilaktyki żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej w ortopedii i traumatologii narządu ruchu - członek Komitet naukowy oraz koordynator badań APEX i EINSTEIN CHOICE 29
2.7. PRACE BADAWCZE REALIZOWANE W RAMACH DZIAŁALNOŚCI STATUTOWEJ Prace badawcze realizowane w ramach działalności statutowej w latach 2008 2016 oraz planowane na 2017 r. 30
TEMAT 1: BADANIA NAD ULEPSZENIEM METOD ROZPOZNAWANIA I LECZENIA GRUŹLICY I INNYCH ZAKAŻEŃ UKŁADU ODDECHOWEGO KIEROWNIK TEMATU: Prof. dr hab. n. med. Ewa Augustynowicz-Kopeć ZASTĘPCA KIEROWNIKA: Dr n. med. Monika Kozińska 1. Zadanie zamknięte w 2015 roku. 2. Ocena przydatności nowych metod genetycznych w mikrobiologicznym diagnozowaniu gruźlicy. Kierownik: mgr Sylwia Brzezińska Zespół badawczy: E. Augustynowicz-Kopeć, Z. Zwolska, A. Zabost, M. Kozińska, A. Napiórkowska, M. Klatt, R. Langfort, M. Szołkowska, D. Borkowska Realizacja zadania zostaje zakończona. 3. Mykobakteriozy w materiale chorych hospitalizowanych w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płucczęstość występowania, czynniki predysponujące, przebieg leczenia i rokowanie. Kierownik: prof. dr hab. n. med. Monika Szturmowicz Zespół badawczy: D. Wyrostkiewicz, A. Lewandowska, A. Kacprzak, K. Oniszh, E. Augustynowicz- Kopeć, A. Zabost, Z. Zwolska, I. Siemion-Szcześniak, J. Kuś 4. Ocena porównawcza wyników testów lekowrażliwości określanych różnymi metodami. Oznaczanie oporności na leki dodatkowe dla szczepów pratków gruźlicy MDR, XDR z wykorzystaniem programu TBeXist. Kierownik: dr n. med. Magdalena Klatt Zespół badawczy: E. Augustynowicz-Kopeć, Z. Zwolska, A. Borek, K. Wasiak 5. Analiza pokrewieństw genetycznych szczepów Mycobacterium tuberculosis complex w oparciu o metody biologii molekularnej. Kierownik: dr n. med. Monika Kozińska Zespół badawczy: E. Augustynowicz-Kopeć, Z. Zwolska, S. Brzezińska, A. Zabost, A. Napiórkowska, D. Borkowska, M. Klatt, J. Kuś 6. Porównanie zgodności rejestrów mikrobiologicznych gruźlicy z krajowym rejestrem zachorowań na gruźlicę. Kierownik: dr n. med. Izabela Siemion-Szcześniak Zespół badawczy: J. Kuś, E. Augustynowicz-Kopeć, M. Korzeniewska-Koseła, K. Lewandowska, D. Wyrostkiewicz, I. Bartoszuk, J. Kuś 7. Badania nad występowaniem głównych gatunków bakterii patogennych i ich lekowrażliwości w schorzeniach układu oddechowego u chorych leczonych w IGiChP. Kierownik: mgr Violetta Petroniec Zespół badawczy: E. Augustynowicz-Kopeć, A.Iwańska, B. Dziedzicka, J. Nowak, J. Adamczyk 8. Występowanie wielolekoopornych szczepów bakterii patogennych u chorych leczonych w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc oraz badanie nosicielstwa u osób z tzw. grupy ryzyka. Kierownik: mgr Beata Dziedzicka Zespół badawczy: E. Augustynowicz-Kopeć, V. Petroniec, J. Nowak, A. Iwańska, J. Adamczyk Realizacja zadania zostaje zakończona. 9. Mukowiscydoza rozpoznana w wieku dorosłym-przebieg kliniczny i ocena skuteczności leczenia. Kierownik: lek. Wojciech Skorupa 31
Zespół badawczy: K. Lewandowska, J. Kuś, E. Augustynowicz-Kopeć, Z. Zwolska, A. Iwańska, I. Bestry 10. Molekularne dochodzenie epidemiologiczne wśród gronkowców izolowanych od chorych na ziarniniakowatość Wegenera. Kierownik: prof. dr hab. n. med. Elżbieta Wiatr Zespół badawczy: V. Petorniec, M. Kozińska, B. Dziedzicka, J. Nowak, A. Iwańska, D. Gawryluk, J. Fijołek, E. Radzikowska, M. Martusewicz-Boros, K. Modrzewska, E. Augustynowicz-Kopeć Realizacja zadania zostaje zakończona. 11. Przydatność testów IGRA wykonywanych z krwi i płynu opłucnowego w różnicowaniu wysiękowych zapaleń opłucnej Kierownik: dr n. med. Katarzyna Lewandowska Wykonawcy: E. Augustynowicz-Kopeć, J. Kuś, D. Borkowska, A. Napiórkowska, P. Radwan- Röhrenschef, A. Kempisty, I. Siemion-Szcześniak, I. Bartoszuk, M. Błachnio, J. Jagodziński 12. Diagnostyka inwazyjnych zakażeń grzybiczych (kandydozy, aspergilozy) u chorych hospitalizowanych w IGiChP z zastosowaniem metod klasycznych, serologicznych i molekularnych. Kierownik: mgr Barbara Garczewska Zespół badawczy: E. Augustynowicz-Kopeć, J. Kuś, E.Wiatr, M. Sobiecka, E. Radzikowska, J. Fijołek, K. Matuszkiewicz, M. Maliszewska 13. Zadanie zamknięte w 2015 roku 14. Mechanizmy oporności na pirazynamid wśród szczepów Mycobacterium tuberculosis izolowanych od chorych na gruźlicę w Polsce. Kierownik: dr n. med. Agnieszka Napiórkowska Zespół badawczy: E. Augustynowicz-Kopeć, Z. Zwolska, A. Zabost, M. Klatt, M. Kozińska, S. Brzezińska, D. Borkowska 15. Analiza wyników posiewów materiałów klinicznych pochodzących ze zmian na skórze i jej wytworach od pacjentów badanych w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc. Kierownik zadania: mgr Katarzyna Kantorska Zespół badawczy: E. Augustynowicz-Kopeć, Garczewska, M. Maliszewska 16. Standaryzacja metod izolacji i identyfikacji głównych patogenów układu oddechowego wyhodowanych od chorych z POChP. Kierownik: mgr Joanna Nowak Zespół badawczy: A. Iwańska, V. Petroniec, B. Dziedzicka, J. Adamczyk, E. Augustynowicz-Kopeć, A. Nowiński, D. Korzybski, P. Śliwiński 17. Mikrobiologiczna analiza fenotypowa i genotypowa oraz ocena lekowrażliwości drobnoustrojów izolowanych z dróg oddechowych dorosłych chorych na mukowiscydozę leczonych w IGiChP. Kierownik: mgr Agnieszka Iwańska Zespół badawczy: E. Augustynowicz-Kopeć, J. Nowak, V. Petroniec, B. Dziedzicka, W. Skorupa, R. Piotrowski, J. Adamczyk 18. Monitorowanie sytuacji mikrobiologicznej w Oddziale Anestezjologii i Intensywnej terapii. Kierownik: mgr Agnieszka Iwańska Zespół badawczy: E. Augustynowicz-Kopeć, J. Prokopowicz, J. Nowak, V. Petroniec, B. Dziedzicka, J. Adamczyk 32
19. Ocena stanu odżywienia, w tym analiza składu ciała chorych na mukowiscydozę w różnym stopniu zaawansowania choroby. Kierownik: mgr Anna Szabla Zespół badawczy: W. Skorupa, E. Augustynowicz-Kopeć, A. Iwańska, M. franczuk, D. Klatka, M. Milewska (Zakład Żywienia Człowieka WUM) 20. Zastosowanie testów IGRA w populacji chorych na mykobakteriozy. Kierownik: prof. dr hab. n. med. Ewa Augustynowicz-Kopeć Zespół badawczy: D. Borkowska, Z. Zwolska, A. Zabost, M. Klatt, J. Kuś, M. Szturmowicz, D. Wyrostkiewicz, I. Siemion-Szcześniak, K. Lewandowska, A. Kempisty, W. Skorupa, P. Śliwiński, D. Korzybski, E. Puścińska, M Korzeniewska-Koseła, I. Bestry, K. Oniszh 21. Znaczenie zakażeń wirusowych w ostrych i zaostrzeniach przewlekłych chorób płuc. Kierownik: dr n. med. Paweł Kuca Zespół badawczy: C. Czajka, G. Grzegorczyk, B. Kazanecka, W. Tomkowski, A. Roży, P. Skrońska, K. Duk, A. Zdral, B. Szumna, J. Chorostowska-Wynimko Realizacja zadania została zakończona. 22. Identyfikacja i określanie lekooporności prątków atypowych z wykorzystaniem metod molekularnych. Kierownik: dr n. med. Anna Zabost Zespół badawczy: E. Augustynowicz-Kopeć, Z. Zwolska, D. Borkowska, M. Klatt, M. Kozińska, A. Napiórkowska, S. Brzezińska 23. Analiza mikrobiologiczna i molekularna szczepów Mycobacterium tuberculosis complex izolowanych od bydła i zwierząt wolno żyjących na terenie Polski. Kierownik: dr n. med. Monika Kozińska Zespół badawczy: E. Augustynowicz-Kopeć, Z. Zwolska, A. Napiórkowska, A. Zabost, M. Klatt, S. Brzezińska, A. Borek, K. Szulowski, Monika Krajewska (PIWet Puławy) W 2016 r. plan naukowy w ramach tematu nr. 1 realizowano w 21 zadaniach badawczych dotyczących diagnostyki gruźlicy i mykobakterioz, zakażeń grzybiczych, problemów diagnostycznych w populacji chorych na mukowiscydozę oraz wykrywania patogenów bakteryjnych i wirusowych w przebiegu chorób układu oddechowego pacjentów hospitalizowanych w IGiChP. Badania dotyczące diagnostyki mikrobiologicznej gruźlicy i mykobakterioz prowadzone były w 8 zadaniach. Problematyka obejmowała: 1. Ocenę zastosowania nowych metod diagnostycznych w wykrywaniu prątków MTBC i badaniu pokrewieństwa ich genomu; 2. Monitorowanie sytuacji epidemiologicznej gruźlicy lekoopornej typu MDR i XDR w oparciu o metody fenotypowe i genetyczne; 3. Nowe rozwiązania mikrobiologiczne, serologiczne i molekularne w diagnostyce chorych na mykobakteriozy; 4. Ocenę przydatności testów IGRA w diagnostyce nie tylko latentnego zakażenia prątkiem gruźlicy. Tematem kolejnych zadań były zakażenia wywołane patogenami innymi niż prątki i dotyczyły: 1. Diagnostyki zakażeń grzybiczych układu oddechowego, skóry i jej wytworów; 2. Występowania głównych gatunków bakterii wielolekoopornych izolowanych od chorych na POChP oraz chorych przebywających na oddziale intensywnej terapii; 33
3. Zagrożenia epidemiologicznego ze strony osób z grup ryzyka będących nosicielami wybranych patogenów; 4. Zjadliwości gronkowców wykrywanych u chorych na ziarniniakowatość Wegenera; 5. Znaczenia zakażeń wirusowych w przewlekłych chorobach płuc. Istotną uwagę w przeprowadzonych badaniach skupiono również na populacji dorosłych chorych na mukowiscydozę, analizując przebieg kliniczny choroby oraz profil mikrobiologiczny drobnoustrojów izolowanych z ich dróg oddechowych. Realizacja większości podjętych problemów badawczych możliwa była dzięki zastosowaniu metod molekularnych. W zadaniu 1.2. na podstawie opracowania odpowiedniego algorytmu postępowania z materiałem tkankowym utrwalonym w parafinie, dowiedziono istotnej roli badań genetycznych w wykorzystaniu tego typu materiałów (do niedawna uważanych za bezużyteczne) w mikrobiologicznej diagnostyce gruźlicy. Mając do dyspozycji 25 tkanek utrwalonych w parafinie, dodatni wynik badania genetycznego świadczący o obecności DNA prątków gruźlicy uzyskano w 9 (36%) przypadkach. Dla 4 chorych potwierdzenie TB uzyskano także w hodowli. Korelację pomiędzy ujemnymi wynikami badań genetycznych preparatów histopatologicznych i badań mikrobiologicznych otrzymano w 94% materiałów. Wniosek: Badania genetyczne preparatów histopatologicznych pozwalają na potwierdzenie lub wykluczenie gruźlicy jako czynnika sprawczego zmian obserwowanych w mikroskopii, umożliwiając uzupełnienie diagnostyki patomorfologicznej i mikrobiologicznej. Realizacja zadania zostaje zakończona. Wyniki badań wygłoszono na konferencjach: 1. E. Augustynowicz-Kopeć: Gruźlica - współczesne problemy epidemiologii i diagnostyki mikrobiologicznej. I Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Stare i nowe patogeny - aktualne problemy Uniwersytet Medyczny w Lublinie. Lublin 1-2 luty 2016 r. 2. E. Augustynowicz-Kopeć: Postępy w diagnostyce mikrobiologicznej zakażeń układu oddechowego. Gorące Tematy Pneumonologii 2016.Wydawnictwo Termedia. Warszawa 26-27 lutego 2016 r. 3. E. Augustynowicz-Kopeć: Możliwości i ograniczenia w diagnostyce mikrobiologicznej zakażeń układu oddechowego kiedy warto robić kiedy nie. II Konferencja Europejski Program Edukacyjny. Warszawa 01-03 kwiecień 2016 r. 4. E. Augustynowicz-Kopeć: Możliwości i ograniczenia w diagnostyce mikrobiologicznej zakażeń układu oddechowego kiedy warto robić kiedy nie. II Konferencja Europejski Program Edukacyjny. Warszawa 01-03 kwiecień 2016 r. 5. A. Napiórkowska, E. Augustynowicz-Kopeć: FluoroType MTB nowy test genetyczny w diagnostyce mikrobiologicznej gruźlicy. XXXIV Zjazd PTCHP, 7-10.05.2016 Wisła. 6. A. Napiórkowska, E. Augustynowicz-Kopeć: Nowość w diagnostyce mikrobiologicznej gruźlicy FluoroType MTB. XXVIII Zjazd PTM, 25-27.09.2016 r., Bydgoszcz. 7. A. Napiórkowska, E. Augustynowicz-Kopeć: Procedury wykonywania badań mikrobiologicznych w laboratorium prątka. Krajowa Konferencja Pulmonologów. Zakopane 15-17.06.2016 r. 8. S.: Brzezińska Badania molekularne preparatów histopatologicznych jako uzupełnienie diagnostyki mikrobiologicznej gruźlicy. XXXIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc. 7-10.V.2016 r. Wisła. 34
9. S. Brzezińska: Zastosowanie preparatów histopatologicznych w mikrobiologicznej diagnostyce gruźlicy. XXVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów. 25-27.IX.2016 r. Bydgoszcz. 10. S. Brzezińska, E. Augustynowicz-Kopeć: Diagnostyka Mycobacterium bovis BCG w identyfikacji niepożądanych odczynów poszczepiennych. XX Sympozjum Naukowe Postępy w Medycynie Zakażeń, 2-3 grudnia 2016 r., Warszawa. Kolejnym zadaniem (1.5.), którego realizacja opierała się o metody molekularne była analiza pokrewieństw genetycznych wybranej grupy szczepów Mycobacterium tuberculosis complex. Celem tegorocznej retrospektywnej analizy była identyfikacja podtypów szczepów Beijing wyizolowanych od chorych na gruźlicę o oporności MDR, pre-xdr i XDR w latach 2012-2015. Materiałem badawczym było 116 szczepów wielolekoopornych wyhodowanych od chorych z całej Polski i skolekcjonowanych w KRLP. Zidentyfikowano 49 przypadków (42%) gruźlicy typu Beijing. W obrębie tej rodziny molekularnej wyodrębniono 4 podtypy Beijing 1, 190, 265 i Beijing-like 250. Najczęściej izolowano podtyp Beijing 1 (41/84%), rzadziej hodowano szczepy Beijing 265 (6 chorych/12%) i od pojedynczych chorych Beijing 190 i Beijing-like 250. Podtyp Beijing 1 izolowano wśród wszystkich grup chorych - z MDR, pre-xdr i XDR-TB, przy czym najczęściej obserwowano profil lekooporności typu MDR. Od chorych z postacią Beijing 265 izolowano szczepy typu pre-xdr i XDR. Prątki Beijing 190 i Beijing-like 250 należały do grupy szczepów MDR. Wniosek: W Polsce wśród chorych na gruźlicę lekooporną typu Beijing dominuje postać Beijing 1, jednak w ostatnich latach obserwowany jest rosnący udział postaci Beijing 265, która charakteryzuje się większą lekoopornością niż inne podtypy prątków Beijing izolowane od chorych w naszym kraju. Prace opublikowane 1. M. Kozińska, E. Augustynowicz-Kopeć: The incidence of tuberculosis transmission among family members and outside households. Pneumonol Alergol Pol. 2016;84(5):271-7. doi: 10.5603/PiAP.2016.0034. 2. M. Kozińska, J. Zientek, E. Augustynowicz-Kopeć, Z. Zwolska, J. Kozielski: Transmission of tuberculosis among people living in the border areas of Poland, the Czech Republic, and Slovakia. Pol Arch Med Wewn. 2016; 126(1-2):32-40. doi: 10.20452/pamw.3263. Wygłoszone referaty 1. E. Augustynowicz-Kopeć: Gruźlica w aspekcie migracji ludności z krajów położonych na wschód od Polski - dane epidemiologiczne i metody badań przesiewowych. Nowe wyzwania związane z migracją. Konferencja Naukowo-Szkoleniowa. Warszawa 12 kwiecień 20-16 r. 2. Monika Kozińska, Agnieszka Napiórkowska, Sylwia Brzezińska, Anna Zabost, Dagmara Borkowska, Ewa Augustynowicz-Kopeć. Charakterystyka mikrobiologiczna i molekularna prątków Beijing izolowanych od chorych w Polsce. XXXIV Zjazd PTChP. Wisła, 07-10 maja 2016 r. 3. Monika Kozińska, Katarzyna Wasiak, Anna Borek, Ewa Augustynowicz-Kopeć. Kontaminacje wewnątrzlaboratoryjne jako przyczyna wyników fałszywie dodatnich w diagnostyce gruźlicy. XXXIV Zjazd PTChP. Wisła, 07-10 maja 2016 r. 4. Monika Kozińska, Katarzyna Wasiak, Anna Borek, Magdalena Klatt, Ewa Augustynowicz-Kopeć. Gruźlica MDR - korelacja pomiędzy profilem lekooporności a spoligotypem. XXXIV Zjazd PTChP. Wisła, 07-10 maja 2016 r. 5. Kozińska M. Imigranci-sytuacja w Polsce. Krajowa Konferencja Pulmonologów i Mikrobiologów. Zakopane, 15-17 czerwiec 2016 r. 35
6. Augustynowicz-Kopeć E. Gruźlica MDR, XDR i rodzina molekularna Beijing współczesne problemy epidemiologii gruźlicy na świecie i w Europie. XXVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów. Bydgoszcz 25-27 wrzesień 2016 r. 7. Monika Kozińska, Ewa Augustynowicz Kopeć. Zakażenia Mycobacterium tuberculosis osób pozostających w bliskim kontakcie. XXVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów. Bydgoszcz 25-27 wrzesień 2016 r. 8. Kozińska M, Augustynowicz-Kopeć E. Charakterystyka molekularna i mikrobiologiczna gruźlicy lekoopornej typu Beijing. XXVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów. Bydgoszcz 25-27 wrzesień 2016 r. 9. Kozińska M., Wasiak K., Borek A., Augustynowicz-Kopeć E. Zastosowanie metod genetycznych w identyfikacji wewnątrzlaboratoryjnych kontaminacji krzyżowych podczas rutynowej diagnostyki gruźlicy. XXVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów. Bydgoszcz 25-27 wrzesień 2016 r. 10. Kozińska M., Augustynowicz-Kopeć E. Czy istnieje korelacja pomiędzy profilem lekooporności szczepów MDR, pre-xdr i XDR a wzorem molekularnym szczepów Mycobacterium tuberculosis complex. XXVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów. Bydgoszcz 25-27 wrzesień 2016 r. 11. Monika Kozińska, Ewa Augustynowicz-Kopeć. Znaczenie genotypowania Mycobacterium tuberculosis w różnicowaniu pomiędzy endogenną a egzogenną infekcją. XX Sympozjum Naukowe Postępy w Medycynie Zakażeń. Warszawa, 2-3 grudnia 2016 r. Analiza pokrewieństwa molekularnego pomiędzy szczepami prątków gruźlicy była również celem zadania nr 1.23., którego realizację rozpoczęto w 2016 roku. W badaniach opisano sytuację epidemiologiczną gruźlicy w populacji żubrów pochodzących z 3 ośrodków hodowli. Materiał do badań stanowiły tkanki (węzły chłonne, narządy miąższowe) padłych bądź odstrzelonych żubrów z Ośrodka Hodowli Żubrów (OHŻ) w Smardzewicach (N=10), z OHŻ w Wolisku (N=1) oraz z Miejskiego Ogrodu Zoologicznego w Warszawie (N=1). U każdego z badanych żubrów zidentyfikowano gruźlicę wywołaną szczepem Mycobacterium caprae wrażliwym na SIRE i PZA. Analiza molekularna szczepów wykazała ich przynależność do wspólnego spoligotypu BOV_4-CAPRAE 1600 i wzoru MIRU-VNTR 344651557423632, co potwierdziło transmisję gruźlicy pomiędzy osobnikami z różnych ośrodków hodowli. Jak ustalono, zwierzęta zmieniały miejsca pobytu i przewożone były pomiędzy badanymi placówkami, co ułatwiło rozprzestrzenianie się źródła zakażenia. W ramach zadania 1.23 opublikowano i wygłoszono: Prace przeglądowe 1. Krajewska M., Augustynowicz-Kopeć E., Orłowska B., Welz M., Anusz K., Szulowski K.: Mycobacterium caprae prątek bydlęcy. Część I. Ogólna charakterystyka gatunku, genetyka populacyjna oraz geograficzny zasięg występowania. Życie Wet. 2016, 91(4), 243-245. 2. Krajewska M., Augustynowicz-Kopeć E., Orłowska B., Welz M., Anusz K., Szulowski K.: Mycobacterium caprae prątek bydlęcy. Część II. Diagnostyka mikrobiologiczna i prawodawstwo weterynaryjne. Życie Wet. 2016, 91(5), 348-350. Wygłoszone referaty 1. E. Augustynowicz-Kopeć: Czy zwierzęta hodowlane i dzikie mogą stanowić ogniwo w transmisji gruźlicy w środowisku. II Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Biologii Medycznej Medycyna XXI Wieku Kościelisko-Zakopane 31.maj - 05 czerwiec 2016 r. 36
2. Krajewska M., Kozińska M., Orłowska B., Augustynowicz-Kopeć E., Anusz K., Welz M., Szulowski K.: Mycobacterium bovis u żubra w Puszczy Boreckiej. Międzynarodowa Konferencja Żubr w Krainie Dinozaurów, 8-9 września 2016 r. Bałtów 3. Orłowska B., Krajewska M., Anusz K., Augustynowicz-Kopeć E., Zabost A., Welz M., Kaczor S.: Gatunki wskaźnikowe ważny element monitoringu gruźlicy u żubrów i dzików w Bieszczadach. Międzynarodowa Konferencja Żubr w Krainie Dinozaurów, 8-9 września 2016 r. Bałtów 4. Orłowska B., Anusz K., Kita J., Krajewska M., Augustynowicz-Kopeć E., Zabost A., Welz M., Kaczor S.: Rozprzestrzenianie Mycobacterium bovis w glebie przez dżdżownicę ziemną Lumbricus Terrestis zagrożenie dla zwierząt wolno żyjących. Międzynarodowa Konferencja Żubr w Krainie Dinozaurów, 8-9 września 2016 r. Bałtów 5. Krajewska M., Kozińska M., Orłowska B., Welz M, Augustynowicz - Kopeć E., Anusz K., Szulowski K.: Gruźlica w populacji polskich żubrów w latach 2013-1015. XV Kongres PTNW, 22-24 września 2016 r. Lublin 6. Anusz K., Orłowska B., Krajewska M., Krzysiak M., Witkowski L., Augustynowicz-Kopeć E., Zabost A., Amarowicz J., Bielecki W., Kaczor S., Puchalska M., Skiba S., Welz M.: Przyżyciowa diagnostyka gruźlicy u trzech żubrów (Bison bonasus caucasicus) z zagrody aklimatyzacyjnej w Bukowcu. XV Kongres PTNW, 22-24 września 2016 r. Lublin 7. Orłowska B., Krajewska M., Augustynowicz-Kopeć E., Zabost A., Welz M., Kaczor S., Puchalska M., Anusz K.: Czy borsuki w Bieszczadach stanowią rezerwuar prątków gruźlicy? XV Kongres PTNW, 22-24 września 2016 r. Lublin 8. Orłowska B., Krajewska M., Augustynowicz-Kopeć E., Zabost A., Welz M., Kaczor S., Anusz K.: Wstępne badania dotyczące wykorzystania lisa jako gatunku wskaźnikowego gruźlicy u wolno żyjących zwierząt kopytnych w Bieszczadach, Polska. XV Kongres PTNW, 22-24 września 2016 r. Lublin 9. Orłowska B., Krajewska M., Augustynowicz-Kopeć E., Zabost A., Welz M., Kaczor S., Anusz K.: Izolacja prątków gruźlicy Mycobacterium caprae od wolno żyjącej sarny z Polskich Bieszczad. XV Kongres PTNW, 22-24 września 2016 r. Lublin 10. Krajewska M., Orłowska B., Kozińska M., Szulowski K., Anusz K., Augustynowicz-Kopeć E.: Transmisja gruźlicy u zwierząt wolno żyjących i w ogrodach zoologicznych. XXVIII, 25-27 września 2016 r. Bydgoszcz 11. Krajewska M., Orłowska B., Kozińska M., Szulowski K., Anusz K., Augustynowicz-Kopeć E.: Charakterystyka szczepów Mycobacterium bovis izolowanych od zwierząt w Polsce. XXVIII, 25-27 września 2016 r. Bydgoszcz Wśród zagadnień związanych z problemem gruźlicy, część badań poświęcono zjawisku gruźlicy lekoopornej. W zadaniu nr 1.4. oceniono przydatność oprogramowania TBeXiST w oznaczaniu oporności na leki dodatkowe (ofloksacyna i kapreomycyna) dla 50 szczepów M.tuberculosis o fenotypie MDR i XDR. Analizowano powtarzalność oraz zgodność wyników lekowrażliwości uzyskanych w aparacie Bactec MGIT z wynikami otrzymanymi metodą opartą na pożywkach stałych. Program TBeXiST pozwolił na obserwację tempa i czasu wzrostu prątków w każdej z probówek hodowlanych, a ustalony czas wymagany do zakończenia badania (7 dni od momentu uzyskania wzrostu w probówce kontrolnej) dał możliwość dokładnej interpretacji wyniku lekowrażliwości na badane leki i określenia badanego szczepu jako wrażliwy, oporny lub średniowrażliwy. Zgodność wyników dla kapreomycyny wyniosła 94%, czułość metody Bactec MGIT z zastosowaniem 37
oprogramowania TBeXiST (zdolność do wykrycia oporności) 100%, a specyficzność (zdolność do wykrycia wrażliwości) 93%. Dla ofloksacyny zgodność wyników wyniosła 97%, czułość 100%, a specyficzność 94%. Wniosek. Wysoka powtarzalność wyników uzyskanych z wykorzystaniem oprogramowania TBeXist w zestawieniu z testem lekowrażliwości na pożywkach stałych, umożliwia otrzymanie szybkiej i wiarygodnej diagnozy. Zastosowanie nowego oprogramowania pozwoliło na stworzenie kategorii średnio wrażliwy sugerującej konieczność zastosowania w leczeniu wysokich dawek leku. Wyniki badań przedstawiono w formie ustnej: 1. Magdalena Klatt, Anna Borek, Katarzyna Wasiak, Ewa Augustynowicz-Kopeć. Ocena przydatności testów molekularnych Xpert MTB/RIF w diagnostyce mikrobiologicznej gruźlicy. XXVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów. Bydgoszcz 25-27 wrzesień 2016. 2. E. Augustynowicz-Kopeć: Gruźlica lekooporna - diagnostyka mikrobiologiczna. X Konferencja Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc z okazji Swiatowego Dnia Gruźlicy. Pod patronatem dyrektora Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc prof. dr hab. Kazimierza Roszkowskiego-Śliża. Warszawa 19 marca 2016 r. 3. E. Augustynowicz-Kopeć: Gruźlica lekooporna - diagnostyka mikrobiologiczna i zasady ochrony chorych i pracowników przed zakażeniami. Abacus - sesja Ecolab. XXI Ogólnopolskie Sympozjum Kierowniczej Kadry Medycznej. Profilaktyka i Zwalczanie Zakażeń Szpitalnych. Warszawa 17-18 listopad 2016 r. 4. Ocena przydatności testów molekularnych Xpert MTB/RIF w diagnostyce mikrobiologicznej gruźlicy. Magdalena Klatt, Ewa Augustynowicz-Kopeć. XX Sympozjum Naukowe Postępy w Medycynie Zakażeń. Warszawa, 2-3 grudnia 2016 r. Problem lekooporności prątków gruźlicy był również tematem zadania nr 1.14., w którym badano mechanizmy oporności na pirazynamid. Celem tegorocznej pracy była odpowiedź na pytanie czy istnieje zależność pomiędzy mutacją w genie pnca a przynależnością prątków gruźlicy do rodzin molekularnych. Materiał do analizy stanowiły szczepy M. tuberculosis oporne na PZA wyizolowane do 150 chorych na gruźlicę. Szczepom wykonano analizę sekwencyjną genu pnca oraz genotypowanie metodą spoligotyping. Analizowane szczepy M. tuberculosis oporne na PZA należały 4 rodzin molekularnych: T (45%), Beijing (26%), LAM (15%) oraz Haarlem (14%). Wśród 67 szczepów należących do rodziny T, mutacje w genie pnca stwierdzono prawie na całej jego długości, z wyjątkiem kodonów 1-4 oraz 132-142. Większość szczepów posiadało mutacje w kodonach 86-131 genu pnca (34% szczepów), w kodonach 143-186 (22% szczepów), 13-68 (13% szczepów) oraz 69-85 (13% szczepów). Analiza sekwencyjna genu pnca wykazała, że w rodzinie tej najczęściej występowała transwersja T G w pozycji 347 (18% szczepów). Wymienione mutacje z mniejszą częstością występowały również wśród szczepów należących do innych rodzin genetycznych. Podobnie jak w rodzinie T, w rodzinie Beijing, mutacje w genie pnca stwierdzono na całej długości oraz w regionie promotorowym. Nie wykryto mutacji w kodonach 1-4. Większość analizowanych szczepów posiadało mutacje w kodonach 143-186 (34% szczepów), 132-142 (28% szczepów) oraz w regionie promotorowym (19% szczepów). Wśród szczepów z rodziny Bejijng najczęściej występowała substytucja A G w pozycji 523 genu pnca (18% szczepów) oraz substytucja A G w regionie 38
promotorowym genu pnca tj, -11 A G (15% szczepów). Ww. mutacje z mniejszą częstością występowały również wśród szczepów należących do innych rodzin genetycznych. W grupie szczepów M. tuberculosis należących do rodziny Haarlem, mutacje w genie pnca stwierdzono na całej jego długości, z wyjątkiem regionu promotorowego oraz kodonów 5-12. Większość analizowanych szczepów posiadało mutacje w kodonach 143-186 genu pnca (28% szczepów) w kodonach 1-4 (27% szczepów) oraz 13-68 (18% szczepów). W rodzinie Najczęściej identyfikowano transwersje T C w pozycji 470 genu pnca (47% szczepów). Mutacja ta została wykryta po raz pierwszy w niniejszej pracy i nie występowała wśród szczepów należących do innych rodzin molekularnych. W analizowanej grupie szczepów należących do rodziny LAM mutacje w genie pnca stwierdzono w kodonach 5-12 (21% szczepów), 132-142 (48% szczepów) oraz 143-187 (29% szczepów). Najczęściej identyfikowano tranzycje C A w pozycji 404 (43% szczepów). Podobnie jak w rodzinie Haarlem substytucja C A w pozycji 404 została wykryta po raz pierwszy w niniejszej pracy i nie występowała wśród szczepów należących do innych rodzin molekularnych. Wniosek. Większość mutacji związanych z opornością na PZA identyfikowano wśród szczepów niezależnie od tego, jaki spoligotyp prezentowały. Korelację zauważono w 2 przypadkach: Transwersja T C w pozycji 470 oraz tranzycja C A w pozycji 404 genu pnca są mutacjami charakterystycznymi dla prątków gruźlicy należących odpowiednio do rodziny Harleem oraz LAM, jednak hipoteza ta wymaga potwierdzenia w dalszych badaniach. W ramach zadania nr 1.14 wygłoszono: 1. Napiórkowska A., Augustynowicz-Kopeć E.: Ocena częstości występowania mutacji w genie pnca w rodzinach molekularnych Mycobacterium tuberculosis. XXXIV Zjazd PTCHP, 7-10.05.2016 Wisła. 2. Napiórkowska A., Augustynowicz-Kopeć E.: Analiza lekooporności na pirazynamid szczepów Beijing-TB. XXXIV Zjazd PTCHP, 7-10.05.2016 Wisła. 3. Napiórkowska A., Kozińska M., Augustynowicz-Kopeć E.: Beijing-TB analiza oporności na pirazynamid. XXVIII Zjazd PTM, 25-27.09.2016, Bydgoszcz. 4. Napiórkowska A., Augustynowicz-Kopeć E.: Charakterystyka fenotypowa i molekularna szczepów Mycobacterium tuberculosis opornych na pirazynamid wyizolowanych od chorych na gruźlicę w Polsce w latach 2000-2011. XXVIII Zjazd PTM, 25-27.09.2016, Bydgoszcz. 5. Napiórkowska A., Augustynowicz-Kopeć E.: Rodziny molekularne Mycobacterium tuberculosis a częstość występowania mutacji w genie pnca. XXVIII Zjazd PTM, 25-27.09.2016, Bydgoszcz. Kontynuując zadanie badawcze nr 1.6., porównywano zgodność rejestrów laboratoriów mikrobiologicznych gruźlicy z Krajowym Rejestrem Zachorowań na Gruźlicę. W 2016 r. oceniano rejestry laboratoryjne z roku 2015 oraz ustalono ostateczną liczbę chorych, u których gruźlicę wykryto w 2014 r. i nie zostali oni zgłoszeni do rejestru. Analizując dokumentację stwierdzono, do chwili obecnej brak rejestracji 107 przypadków gruźlicy z 2014 r. Oceniając rejestry laboratoryjne z 2015 r. stwierdzono 76 niezarejestrowanych przypadków gruźlicy. Listy osób nie zgłoszonych do Krajowego Rejestru Zachorowań na Gruźlicę wysłano do poszczególnych inspektorów sanitarnych z prośbą o ustalenie losów chorych i o przypomnienie lekarzom o ich ustawowym obowiązku zgłaszania przypadku gruźlicy. W wielu przypadkach konieczne było ponowienie prośby o uzupełnienie braków. 39
Badając przyczyny nie zgłoszenia przypadków gruźlicy do Krajowego Rejestru Zachorowań na Gruźlicę po zakończeniu okresu rejestracji za rok 2015 ustalono, że: są przypadki nie zgłoszenia chorych, u których gruźlicę rozpoznano pośmiertnie, a przyczyna zgonu była inna. Najczęściej dotyczy to lekarzy, którzy należycie raportują przypadki gruźlicy i nie wynika to z ich niechęci do rejestru, ale uważają, że taki przypadek nie wymaga raportowania. zdarzają się przypadki, kiedy gruźlica zostaje wykryta u chorych, którzy wyjeżdżają z Polski przed uzyskaniem rozpoznania i lekarz nie widzi potrzeby zgłaszania takiego przypadku. Zaobserwowano znaczny wzrost zachorowań na gruźlicę wśród dzieci w woj. świętokrzyskim (0 zachorowań w 2014 r., 11 przypadków w 2015 r.) Wszystkie przypadki pochodziły z jednego ośrodka. Prątki wykryto metodą genetyczną w popłuczynach żołądkowych, potwierdzenie mikrobiologiczne TB uzyskując zaledwie w 1 przypadku. Nie przeprowadzono dochodzenia epidemiologicznego, które pozwoliłoby zweryfikować przyczynę tego zjawiska (Zakażenie krzyżowe? Transmisja?) Wnioski: 1. Z dotychczasowej analizy wynika, że kompletność danych w Krajowym Rejestrze Gruźlicy jest wysoka. 2. Cudzoziemcy chorzy na gruźlicę powinni być zgłaszani do rejestru w kraju, w którym choroba została wykryta, zdarzają się pojedyncze przypadki nie zgłoszenia tych chorych. 3. Zdarzają się przypadki nie zgłoszenia chorych, u których gruźlicę rozpoznano pośmiertnie, a przyczyna zgonu była inna. W ramach zadania nr 1.3. kontynuowano badania populacji chorych na mykobakteriozy. Oceniono częstość występowania, czynniki predysponujące, przebieg leczenia i rokowanie. Brano pod uwagę wyłącznie chorych hospitalizowanych w I Klinice Chorób Płuc w latach 2010-2015, od których z plwociny i/lub wydzieliny oskrzelowej wyhodowano prątki MOTT. Analizie poddano dokumentację 23 chorych - 17 kobiet, 6 mężczyzn. Mediana wieku wynosiła 59 lat (20-85 lat). Najczęściej z materiałów klinicznych hodowano M. avium (7/30%). Pozostałe gatunki prątków to M. kansasii, M. intracellulare, M. gordonae, M. abscessus i M. xenopi. U każdego chorego stwierdzono 1-3 czynniki predysponujące do wystąpienia mykobakteriozy. Najczęściej było to rozstrzenie oskrzeli (rozpoznane przed wystąpieniem mykobakteriozy), leczenie immunosupresyjne, przebyta gruźlica płuc, niedoczynność tarczycy leczona substytucyjnie, POChP i przebyta choroba nowotworowa. Rzadziej wskazywano na mukowiscydozę, sarkoidozę, histiocytozę z kom. Langerhansa, AZPP i COP. We wszystkich przypadkach mykobakteriozy zastosowano leczenie zgodne z wytycznymi ERS/ATS. U wszystkich chorych uzyskano poprawę samopoczucia, w 87% przypadków uzyskano odprątkowanie chorych, i w podobnej grupie częściową regresję zmian radiologicznych w płucach. Ocena badań radiologicznych była szczególnie trudna u tych chorych, u których rozpoznawano zmiany w miąższu płuc w przebiegu przewlekłej choroby płuc poprzedzającej wystąpienie mykobakteriozy. Wyniki prezentowano w formie publikacji i referatów: Publikacja: 1. Wyrostkiewicz D., Szturmowicz M., Siemion-Szczesniak I., Jakubowska L., Zabost A., Kus J.: Nontuberculous mycobacterial lung disease in the patient with chronic obstructive pulmonary disease and bronchiectasis case report. Postępy Nauk Medycznych 2016; XXIX(1): 11-15 40
Referaty: 1. Siemion-Szcześniak I.: Choroby wywołane przez prątki niegruźlicze. Gorące tematy pneumonologii 2016, Warszawa 26-27.02.2016 r. 2. Siemion-Szcześniak I.: Postępowanie w wybranych mykobakteriozach płuc. XXXIV Zjazd PTChP Wisła 7-10 maja 2016 r. Problem diagnostyki chorych z mykobakteriozą podjęty został również w ramach badań przeprowadzonych w zadaniu nr 1.20. Analiza miała dać odpowiedź na pytanie: Czy zakażenie prątkami atypowymi może powodować dodatni wynik testu IGRA? Jak wiadomo testy IGRA są powszechnie stosowane w diagnostyce latentnego zakażenia prątkiem gruźlicy, a zatem u osób zakażonych prątkami atypowymi (MOTT) spodziewane są ujemne wyniki tych testów. Jak opisano, wyjątek stanowić mogą mykobakteriozy wywołane M. kansasii, M. marinum i M. szulgai. W genomie w/w prątków występuje bowiem region RD1, kodujący antygeny ESAT-6 i CFP10, homologiczny do tego u M. tuberculosis. Hipotetycznie istnieje więc możliwość wystąpienia reakcji krzyżowej, będącej przyczyną pozytywnego wyniku testu IGRA u osoby zakażonej MOTT. W 2016 roku badaną grupę stanowili chorzy diagnozowani z powodu zmian radiologicznych w płucach, od których pobrano materiał do diagnostyki mikrobiologicznej w kierunku gruźlicy i mykobakterioz. Wyselekcjonowano grupę 76 chorych, u których bakteriologicznie potwierdzono mykobaktriozę lub kolonizację prątkami atypowymi. U 12 chorych wykonano test IGRA z krwi obwodowej. Uzyskano 2 pozytywne i 10 negatywnych wyników. U 2 chorych z pozytywnym wynikiem testu uwalniania interferonu gamma wyhodowano Mycobacterium kansasii. U pozostałych chorych z ujemnymi wynikami IGRA zidentyfikowano M. avium (4), M. gordonae (2), M. abscessus (1), M. mucogenicum (1), M. xenopi (1) i M. intracellulare (1). Wniosek: Testy IGRA w przypadku chorych z mykobakteriozą/kolonizacją wywołaną Mycobacterium kansasii dają fałszywie pozytywny wynik wydzielania interferonu gamma. Najprawdopodobniej jest to spowodowane reakcją krzyżową z antygenami M. kansasii homologicznymi do tych z regionu RD1 genomu prątka gruźlicy wykorzystanymi w testach IGRA. Wyniki badań prezentowano w formie referatów: 1. Borkowska D., Klatt M., Zabost A., Lewandowska K., Kempisty A., Skorupa W., Szturmowicz M., Korzybski D., Puścińska E., Wiatr E., Augustynowicz-Kopeć E. Zakażenie prątkami atypowymi, a wyniki testów IGRA. XX Sympozjum Naukowe "Postępy w Medycynie Zakażeń" 2 3.12 2016 r., Warszawa. 2. Borkowska D., Augustynowicz-Kopeć E. Latentne zakażenia prątkami gruźlicy; testy IGRA versus TST, XXVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów: Mikrobiologia nowe wyzwania, nowe możliwości, 25-27.09.2016 r., Bydgoszcz. 3. D. Borkowska, M. Klatt, A. Zabost, A. Kempisty, W. Skorupa, D. Korzybski, E. Puścińska, M. Szturmowicz, E. Augustynowicz-Kopeć. Warunki wpływające na wiarygodność testów IGRA. Testy IGRA u osób chorych na mykobakteriozy, Krajowa Konferencja Pulmonologów i Mikrobiologów, 15-17.06.2016 r., Zakopane. 4. D. Borkowska, M. Klatt, A. Zabost, A. Kempisty, W. Skorupa, D. Korzybski, E. Puścińska, M. Szturmowicz, E. Augustynowicz-Kopeć Zastosowanie testów IGRA w populacji chorych na mykobakteriozy, XXXIV Zjazd PTCHP 07-10.5.2016 r., Wisła. 41
5. D. Borkowska, E. Augustynowicz-Kopeć Latentne zakażenie prątkami gruźlicy. Warunki wpływające na wiarygodność testów IGRA, interpretacja wyniku. XXXIV Zjazd PTCHP 07-10.5.2016 r., Wisła. Kontynuowano zadanie badawcze nr 1.11, którego tematem była ocena przydatności testów IGRA wykonywanych z krwi i płynu opłucnowego w różnicowaniu wysiękowych zapaleń opłucnej. W 2016 roku wykonano badanie T-spot.TB z płynu opłucnowego i krwi u 3 pacjentów z IGiChP oraz u 6 z Mazowieckiego Centrum Leczenia Chorób Płuc i Gruźlicy w Otwocku. U 4 chorych wyniki T-Spot zarówno z płynu, jak i z krwi były negatywne. U jednego chorego oba wyniki były pozytywne, u jednego wynik z płynu był pozytywny, a z krwi negatywny, u dwóch wyniki z krwi były pozytywne, a z płynu negatywne, wreszcie u jednego wynik z krwi był negatywny, a z płynu nieokreślony. Łącznie zbadano 30 osób, u dwóch uzyskano dodatni wyniku badania T-spot.TB z płynu opłucnowego, u 4 wynik był nieokreślony. Tylko jedna osoba miała postawione rozpoznanie gruźlicy opłucnej - u tej osoby również badanie T-spot.TB zarówno z płynu opłucnowego, jak i z krwi było negatywne. O pacjentach z Otwocka nie ma jeszcze pełnych danych dotyczących rozpoznań. Wniosek. Na podstawie wykonanych badań trudno określić przydatność testów IGRA w rozpoznawaniu gruźlicy opłucnej - wydaje się, że mogą one mieć zastosowanie jedynie jako test wykluczający zakażenie, choć również w tym wskazaniu dane są zbyt skąpe dla wyciągnięcia jednoznacznych wniosków. Wyniki badań zaprezentowano w formie wykładu: 1. Katarzyna Lewandowska - Wartość diagnostyczna testów IGRA w wykrywaniu gruźlicy pozapłucnej. XXXIV Zjazd PTChP Wisła. 7-10 maja 2016 r. 2. Borkowska D., Radwan-Röhrenschef P., Kempisty A., Lewandowska K., Augustynowicz-Kopeć E. Znaczenie testów IGRA wykonywanych z popłuczyn oskrzelowo-pęcherzykowych i płynu z opłucnej w diagnostyce aktywnej postaci gruźlicy, XXVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów: Mikrobiologia nowe wyzwania, nowe możliwości, 25-27.09.2016, Bydgoszcz. W związku z aplikacją nowych metod wykorzystywanych w diagnostyce mykobakterioz, w roku 2016 rozpoczęto badania (zadanie 1.22) nad oceną przydatności molekularnych testów identyfikujących gatunek i profil lekooporności prątków należących do kompleksu MAIC. Do niedawna uważano, że Mycobacterium avium complex składa się jedynie z M.avium i M.intracellulare. Dzięki zastosowaniu technik biologii molekularnej w obrąbie kompleksu wyszczególniono 4 podgatunki (M.avium subsp. avium, M.avium subsp. hominissium, M.avium subsp. silvaticum, M.avium subsp. paratuberculosis) i 8 gatunków (M.avium, M.intracellulare, M.marseillaise, M.timonense, M.bouchedurhonense, M.colombiense, M.vulneris i M.chimaera). M.chimaera po raz pierwszy został zidentyfikowany w 2004 roku przez Tortoliego, który opisał 12 izolatów (blisko spokrewnionych z M.intracellulare) wolno rosnących szczepów izolowanych z materiałów pochodzących z dróg oddechowych. Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych i Niemczech sugerują, że M.chimaera jest mniej patogenny niż inne gatunki w obrębie MAIC. Naturalny rezerwuar tego gatunku nie jest znany, jednak wykazano, że może być powszechnie wykrywany w środowisku wodnym i biofilmach. Od 2011 zanotowano kilkanaście przypadków inwazyjnego zakażenia układu krążenia spowodowane przez M. chimera. 42
Celem przeprowadzonych w 2016 roku badań było wykorzystanie testu genetycznego GenoType NTM-DR w różnicowaniu gatunkowym prątków należących do kompleksu M.avium/intracellulare i identyfikacji gatunku M.chimaera. Analizie poddano 50 szczepów należących do Mycobacterium avium complex wyizolowanych z materiałów klinicznych od chorych diagnozowanych w kierunku gruźlicy i mykobakterioz. Wśród 37 analizowanych szczepów wstępnie zaliczonych do M.intracellulare 18 (36%) szczepów zostało zaliczonych do M.chimaera. Dla 11 szczepów zaliczonych wstępnie do M.avium uzyskano potwierdzenie testem GenType NTM-DR. Dla 2 szczepów wstępnie zidentyfikowanych jako MAIC nie uzyskano dokładnego wyniku w obrębie kompleks M.avium-intracellulare. W przypadku jednego szczepu stwierdzono mutację w genie rrl warunkującą oporność na makrolidy. Wyniki przeprowadzonych badań prezentowano w formie ustnej: 1. Anna Zabost, Ewa Augustynowicz-Kopeć. Nowe możliwości genetycznej identyfikacji prątków atypowych XXXIV Zjazd PTChP Wisła 7-10.05.2016 r. 2. Anna Zabost. Nowości w diagnostyce mykobakterioz. Krajowa Konferencja Pulmonologów i Mikrobiologów - Zakopane 15-17 VI 2016 r. 3. Anna Zabost, Ewa Augustynowicz-Kopeć. Test GenoType NTM-DR w molekularnej diagnostyce prątków atypowych XXVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów Bydgoszcz 25-27.IX.2016. 4. E.Augustynowicz-Kopeć: Mykobakteriozy - narastający problem kliniczny i diagnostyczny. XX Sympozjum Naukowe Postępy w Medycynie Zakażeń. Narodowy Instytut Leków. Warszawa, 2-3 grudzień 2016 r. W kolejnych 6 zadaniach zajmowano się badaniami mikrobiologicznymi i molekularnymi związanymi z identyfikacją głównych, bakteryjnych patogenów dróg oddechowych. W zadaniu badawczym 1.7 kontynuowano badania dotyczące monitorowania najczęściej izolowanych patogenów dróg oddechowych i oceny ich lekowrażliwości. Wykonano ponad 1000 posiewów materiałów diagnostycznych od chorych hospitalizowanych i leczonych w Przychodni Przyklinicznej IGiChP, z czego w 53% przypadkach wyhodowano florę patogenną. Podobnie jak w latach ubiegłych, dominowały pałeczki gram ujemne (58%) i Staphylococcus aureus (28%). Lekowrażliwość wyizolowanych szczepów utrzymała się na poziomie z lat ubiegłych. Zidentyfikowano 8 szczepów Enterobacteriaceae opornych na kolistynę. W 2016 roku kontynuowano badania nad występowaniem szczepów wielolekoopornych u chorych leczonych w IGiChP (zadanie nr 1.8). Celem pracy było monitorowanie częstości występowania szczepów Staphylococcus aureus opornych na antybiotyki β-laktamowe (MRSA), szczepów z rodzaju Enterococcus opornych na wankomycynę (VRE) oraz pałeczek Enterobacteriaceae wytwarzające ß- laktamazy typu MBL, KPC, OXA-48 i ESBL. Wykonano 10 561 posiewów materiałów diagnostycznych od chorych hospitalizowanych, w tym 1130 badań w kierunku: Nosicielstwa MRSA: pacjentów transferowanych z innego szpitala, hospitalizowanych w ciągu ostatnich 3 miesięcy w szpitalu, ze stwierdzoną kolonizacją MRSA w wywiadzie, przyjmowanych bezpośrednio do Oddziału Anestezjologii i Intensywnej Terapii i oddziału Intensywnej Terapii Pneumonologiczno-Kardiologicznej Wymazy pobierano z przedsionków nosa, ran, okolic, pachwin i pachy. 43
Nosicielstwa szczepów wielolekoopornych: pacjentów przeniesionych z innego szpitala, zakładu opieki długoterminowej, domu pomocy społecznej hospitalizowanych w okresie poprzedzających 6 miesięcy za granicą wszystkich przyjmowanych spoza IGiCHP do Oddziału Anestezjologii i Intensywnej Terapii i oddziału Intensywnej Terapii Pneumonologiczno-Kardiologicznej Wymazy pobierano z odbytu. Wyizolowano 17 (2%) szczepów Staphylococcus aureus opornych na metycylinę MRSA, 74 (7%) szczepy Enterococcus faecium opornych na glikopeptydy VRE, 84 (8%) szczepy pałeczek z rodziny Enterobacteriaceae wytwarzające mechanizm oporności typu ESBL i 33 (3%) szczepy Klebsiella pneumoniae wytwarzające metalo-ß-laktamazy MBL typu NDM. Wniosek: Badania przesiewowe wykonywane u chorych przy przyjęciu do szpitala są podstawą skutecznego monitorowania sytuacji epidemiologicznej na oddziałach i umożliwiają podejmowanie natychmiastowych działań zapobiegających rozprzestrzenianiu się patogenów alarmowych. Realizacja zadania została zakończona. W ramach przeprowadzonych badań wygłoszono: 1. J. Nowak, A. Iwańska, V. Petroniec, B. Dziedzicka, E. Augustynowicz-Kopeć. Wyniki badań przesiewowych w kierunku nosicielstwa pałeczek Klebsiella pneumoniae NDM-1 u chorych przyjmowanych do IGiChP. Zjazd PTM Bydgoszcz 25.09.-27.09. 2016 r. 2. Beata Dziedzicka, Violetta Petroniec Patogeny wielolekooporne sytuacja w IGiChP Posiedzenie naukowe IGiChP, Warszawa 20.04.2016 r. 3. J. Nowak, A. Iwańska, V. Petroniec, B. Dziedzicka, E. Augustynowicz-Kopeć. Badania przesiewowe w kierunku nosicielstwa pałeczek Klebsiella pneumoniae NDM-1 wykonywane u chorych przyjmowanych do IGiChP. XXXIV Zjazd PTChP, Wisła, 07-10 maja 2016. W 2016 roku w ramach zadania nr 1.16 kontynuowano badania nt. izolacji i identyfikacji patogenów układu oddechowego wyhodowanych od chorych z POChP. Celem pracy była analiza gatunkowa oraz profil lekooporności drobnoustrojów wyhodowanych z plwociny (wstępnie ocenionej pod kątem przydatności do diagnostyki) pobranej od 148 chorych na POChP hospitalizowanych w II Klinice Chorób Płuc z powodu zaostrzenia. Z plwociny 49 chorych (33%) wyizolowano 53 szczepy bakterii patogennych, u 7 osób stwierdzono zakażenie mieszane. Wśród chorych, od których wyhodowano drobnoustroje patogenne, 29 osób (59%) miało ciężki i bardzo ciężki stopień zaawansowania POChP. Występowanie ropnej plwociny jako jednego z objawów zaostrzenia POChP zaobserwowano u 27 chorych (55,1%). Wykazano dominację bakterii Gram-ujemnych: pałeczki niefermentujące (33%), pałeczki z rodz. Enterobacteriaceae (27%), Haemophilus influenzae (22%). Wśród bakterii Gramdodatnich najczęściej izolowano Streptococcus pneumoniae (10%). Pałeczki niefermentujące należały do trzech gatunków: Pseudomonas aeruginosa (22%), Acinetobacter baumannii complex (8%) i Stenotrophomonas maltophilia (2%). Wszystkie szczepy P. aeruginosa i A. baumannii complex były wrażliwe na kolistynę. Odsetek szczepów wrażliwych na amikacynę i gentamycynę wynosił, odpowiednio, 44% i 75%. Wrażliwość na antybiotyki beta-laktamowe kształtowała się od 75% na karbapenemy do 80% na ceftazydym. Tylko 38% badanych szczepów pałeczek niefermentujących wrażliwa była na ciprofloksacynę. Wśród gram-ujemnych pałeczek z rodziny Enterobacteriaceae zidentyfikowano: Klebsiella pneumoniae, Escherichia coli, Serratia marcescens, Enterobacter cloaceae complex. Wszystkie szczepy charakteryzowały się wysoką opornością na aminopenicyliny i 44
ureidopenicyliny. Wrażliwość na aminoglikozydy i chinolony wynosiła, odpowiednio, 77% i 70%. Wytwarzanie enzymów o rozszerzonym spektrum substratowym typu ESBL wykryto u 3 pałeczek z rodz. Enterobacteriaceae. Wszystkie pałeczki Haemophilus influenzae były wrażliwe na amoksycylinę/kw. klawulanowy, kotrimoksazol i tetracyklinę. Wrażliwość na ampicylinę wynosiła 80%. Wśród 4 szczepów S. aureus 2 wykazywały oporność na metycylinę (MRSA). Wszystkie szczepy S. aureus były wrażliwe na glikopeptydy, aminoglikozydy i linezolid. Odsetek szczepów wrażliwych na ciprofloksacynę wynosił 75%. Szczepy Streptococcus pneumoniae charakteryzowała niska oporność na antybiotyki. Wniosek. W analizowanej grupie chorych z POChP w materiałach pochodzących z dróg oddechowych wykazano dominację bakterii Gram-ujemnych: pałeczki niefermentujące (33%), pałeczki z rodz. Enterobacteriaceae (27%), Haemophilus influenzae (22%). Wśród bakterii Gram-dodatnich najczęściej izolowano Streptococcus pneumoniae. Wyniki badań prezentowano w formie ustnej: 1. Nowak Joanna. Analiza badań mikrobiologicznych chorych z zaostrzeniem przewlekłej obturacyjnej choroby płuc hospitalizowanych w IGiChP. XXVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów. Bydgoszcz 25-27.IX.2016 roku. Celem kolejnego zadania badawczego nr 1.18 było monitorowanie sytuacji mikrobiologicznej w Oddziale Anestezjologii i Intensywnej Terapii. W okresie 15.10.2015-14.10.2016 badaniem bakteriologicznym objęto 85 mężczyzn i 47 kobiet. Do diagnostyki najczęściej pobierano materiał z dróg oddechowych (39%), krew (34%), mocz (15%) oraz ze skóry/tkanki podskórnej (5%). Spośród wszystkich dostarczonych materiałów w przypadku 396 (32%) wyizolowano drobnoustroje. Potwierdzenie mikrobiologiczne czynnika etiologicznego zakażenia najczęściej uzyskano z materiałów ze skóry i tkanki podskórnej (98%), dróg oddechowych (55%) i dróg moczowych (19%). Najczęściej izolowano szczepy: A. baumannii 81 (20%), S. aureus 73 (18%), P. aeruginosa 67 (17%), K. pneumoniae 47 (12%). Wśród badanych pałeczek A. baumannii odsetek szczepów wrażliwych na aminoglikozydy wynosił od 17% (na amikacynę) do 29% (na gentamycynę). Wrażliwość na antybiotyki beta-laktamowe kształtowała się od 6% (na ceftazydym) do 16% (na imipenem). Wrażliwość na ciprofloksacynę wynosiła 7%. Spośród badanych szczepów A. baumannii 6 (7%) szczepów wykazywało oporność na kolistynę. Wśród badanych pałeczek P. aeruginosa odsetek szczepów wrażliwych na aminoglikozydy wynosił od 83% (na amikacynę) do 85% (na gentamycynę). Wrażliwość na antybiotyki beta-laktamowe kształtowała się od 38% (na imipenem) do 70% (na ceftazydym). Wrażliwość na ciprofloksacynę wynosiła 59%. Spośród badanych szczepów P. aeruginosa 1 (1,5%) wykazywał wrażliwość na kolistynę. Spośród wszystkich badanych szczepów K. pneumoniae odsetek szczepów wrażliwych na aminoglikozydy wynosił od 44% (na gentamycynę) do 49% (na amikacynę). Wrażliwość na antybiotyki beta-laktamowe kształtowała się od 20% (na cefotaksym) do 85% (na karbapenemy). Wrażliwość na ciprofloksacynę wynosiła 14%, a na trimetoprim/sulfametoksazol 23%. Spośród wszystkich badanych szczepów K. pneumoniae 10 szczepów (21%) wykazywało oporność na kolistynę. Wszystkie badane szczepy S. aureus wykazywały wrażliwość na glikopeptydy (wankomycyna, teikoplanina), linezolid i gentamycynę. Odsetek szczepów wrażliwych na erytromycynę i klindamycynę wynosił 36%. Na ciprofloksacynę wrażliwych było 34% szczepów. Wśród analizowanych szczepów S. aureus 22 (30%) wykazywało oporność na metycylinę (MRSA). Wniosek. Wyniki monitorowania wrażliwości najważniejszych gatunków drobnoustrojów izolowanych od chorych leczonych w OAiT wykazują niepokojąco wysoki udział szczepów opornych, 45
co wskazuje na konieczność ciągłego monitorowania mikroflory szpitalnej, wrażliwości na antybiotyki oraz zużycia leków przeciwdrobnoustrojowych. Wyniki prezentowano w formie doniesienia konferencyjnego: 1. Iwańska A, Nowak J, Prokopowicz J, Augustynowicz-Kopeć E. Czynniki etiologiczne i lekowrażliwość drobnoustrojów w populacji chorych hospitalizowanych w Oddziale Anestezjologii i Intensywnej Terapii IGiChP w okresie 01.01.2013 31.12.2015. Zjazd Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów, Bydgoszcz 25-27 wrzesień 2016 W kolejnych 3 zadaniach badania skupiono na populacji chorych na mukowiscydozę, analizując przebieg kliniczny choroby oraz profil mikrobiologiczny drobnoustrojów izolowanych z ich dróg oddechowych. Zadanie nr 1.17 dotyczyło analizy fenotypowej i genotypowej oraz oceny lekowrażliwości patogenów bakteryjnych hodowanych z materiałów klinicznych od 118 dorosłych chorych na mukowiscydozę przebywających w I Klinice Chorób Płuc i leczonych ambulatoryjnie w Przychodni Przyklinicznej IGiChP. W analizowanym okresie od chorych pobrano 461 materiałów klinicznych z dolnych dróg oddechowych (plwocina - 458, materiał bronchoskopowy - 3), z których wyizolowano 739 szczepów bakterii patogennych. Od 42 (36%) chorych z materiałów izolowano tylko jeden drobnoustrój, od 61 (52%) dwa, od 14 (12%) co najmniej trzy gatunki drobnoustrojów. Najczęściej od chorych izolowano pałeczki P. aeruginosa - 85 (72%) chorych, w tym u 13 (15%) chorych zidentyfikowano fenotyp śluzowy, u 29 (34%) nieśluzowy, a u 43 (51%) stwierdzono obie formy fenotypowe. Analiza lekooporności wykazała wyższe odsetki szczepów opornych na antybiotyki dla fenotypu nieśluzowego. Odsetek szczepów P. aeruginosa opornych na aminoglikozydy wynosił od 16% (na tobramycynę) do 23% (na amikacynę) dla fenotypu śluzowego i od 40% (na tobramycynę) do 56% (na amikacynę) dla fenotypu nieśluzowego. Lekooporność na antybiotyki betalaktamowe kształtowała się od 31% (na meropenem) do 37% (na ceftazydym) dla fenotypu śluzowego i od 36% (na piperacylinę z tazobaktamem) do 52% (na meropenem) dla fenotypu nieśluzowego. Niespełna 50% wszystkich badanych szczepów śluzowych i ponad 20% szczepów nieśluzowych opornych było na ciprofloksacynę. Wśród szczepów P. aeruginosa o fenotypie nieśluzowym 9% wykazywało oporność na kolastynę. W badanej grupie 118 chorych od 72 (61%) izolowano szczepy S. aureus, w tym od 65 (90%) S. aureus wrażliwy na metycylinę, a od 7 (10%) S. aureus MRSA. Nie odnotowano szczepów opornych na glikopeptydy (wankomycyna, teikoplanina) i linezolid. Tylko 4% wykazywało oporność na trimetoprim/sulfametoksazol, na aminoglikozydy 17% - amikacyna, 7% - gentamycyna. Odsetek szczepów opornych na erytromycynę wynosił 58%, na klindamycynę 54%. Na ciprofloksacynę opornych było 28% szczepów. W pracy zbadano także pokrewieństwo molekularne pomiędzy 26 szczepami P. aeruginosa wyizolowanymi od 4 chorych, wykazując że u chorych na mukowiscydozę istnieje możliwość jednoczesnej kolonizacji dróg oddechowych szczepami o odmiennym fenotypie i genotypie. Ponadto u dwóch chorych zidentyfikowano szczepy o identycznym wzorze molekularnym, co sugeruje prawdopodobną transmisję patogenu. Nie stwierdzono korelacji pomiędzy typami genetycznymi pałeczek P. aeruginosa, a ich cechami fenotypowymi. W ramach zadania badawczego nr 1.9 analizowano zachorowania na mukowiscydozę w wieku dorosłym przebieg kliniczny i ocenę skuteczności leczenia. 46
W 2016 roku pod opieką IGiChP leczyło się 120 chorych. Średnia wieku wynosiła około 25 lat (18 55 lat). Z powodu zaostrzeń infekcyjnych hospitalizowanych było 48 chorych (109 hospitalizacji). U jednej chorej przeszczepiono płuca w ośrodku w Szczecinie, 1 chory zmarł. Wyniki badań opublikowano i wygłoszono: 1. Szczepan Cofta, Dorota Sands, Wojciech Skorupa, Joanna Goździk-Spychalska, Agata Nowicka, Radosława Staszak-Kowalska, Katarzyna Walicka-Serzysko, Katarzyna Zybert, Halina Woś, Jarosław Walkowiak. Standardy opieki Europejskiego Towarzystwa Mukowiscydozy: wytyczne i najlepsze praktyki Pediatria Polska, Vol 91,Suppl 1, S54-S58. Doniesienia konferencyjne: 1. Wojciech Skorupa. Mykobakteriozy u chorych na mukowiscydozę. Krajowa Konferencja Pulmonologów i Mikrobiologów Zakopane, 15-17 czerwiec 2016 r. 2. Wojciech Skorupa. Antybiotykoterapia w CF. XV Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Polskiego Towarzystwa Mukowiscydozy Dziekanów Leśny, 23 września 2016 r. 3. Wojciech Skorupa Mukowiscydoza uwagi po 2016 roku. Warsztaty szkoleniowo edukacyjne: MUKOWISCYDOZA 2016, Matio Fundacji Pomocy Rodzinom i Chorym na Mukowiscydozę. Kraków, 25-26.11.2015. 4. Wojciech Skorupa - Warsztaty dla dorosłych chorych na mukowiscydozę. Warsztaty szkoleniowo edukacyjne: MUKOWISCYDOZA 2016, Matio Fundacji Pomocy Rodzinom i Chorym na Mukowiscydozę. Kraków, 25-26.11.2015. Kontynuowano badania nad oceną stanu odżywienia chorych na mukowiscydozę w różnym stopniu zaawansowania choroby (zadanie 1.19). Do badania zakwalifikowano 50 chorych na mukowiscydozę, zgodnie z kryteriami: Kryterium włączenia do badania: Rozpoznana mukowiscydoza Wiek powyżej 18 roku życia Kryterium wyłączenia z badania: przebyta operacja przeszczepienia płuc padaczka wszczepiony rozrusznik serca/ defibrylator serca endoprotezy wykonane z przewodnika ciąża brak świadomej zgody Pierwszy etap badania dotyczył oceny stanu odżywienia oznaczonego za pomocą subiektywnej globalnej oceny stanu odżywienia SGA (Subjective Global Assessment) oraz oceny ryzyka związanego z niedożywieniem za pomocą kwestionariusza NRS 2002 (Nutritional Risk Screening). Ponadto wykonano pogłębioną ocenę stanu odżywienia: badania antropometryczne (pomiar masy ciała, wysokości ciała, pomiar grubości fałdu skórno tłuszczowego nad mięśniem trójgłowym, obwód ramienia i łydki), dynamometrię ręczną i badania biochemiczne. W badaniach biochemicznych oznaczono następujące parametry: albuminy, transferryna, kreatynina, sód, potas, wapń, magnez, chlor, hemoglobina, hematokryt, glukoza, immunoglobuliny G oraz 47
witamina D 3. Dodatkowo u pacjentów wykonano doustny test obciążenia, wyłączając pacjentów z rozpoznaną cukrzycą. W celu analizy składu ciała badanych pacjentów przeprowadzono analizę impedancji bioelektrycznej BIA (bioelectrical impedance analysis) oraz badanie absorpcjometrii rentgenowskiej podwójnej energii DEXA (Dual-energy X-ray absorptiometry). Drugi etap badania dotyczył stanu klinicznego pacjentów ocenianego na podstawie wskaźników czynnościowych układu oddechowego oznaczonych w wyniku badania spirometrycznego. W celu określenia poziomu wydolności i tolerancji wysiłku u badanych pacjentów przeprowadzono 6- minutowy test marszu 6MWT. W wyniku przeprowadzonego badania stwierdzono związek między stanem odżywienia, w tym składem ciała, a stopniem zaawansowania choroby. Wraz ze stopniem zaawansowania choroby zwiększał się odsetek pacjentów niedożywionych. W grupie chorych z łagodnym stopniem zaawansowania choroby nie zaobserwowano problemu niedożywienia. W grupie chorych z umiarkowanym stopniem zaawansowania choroby u 29 % stwierdzono niedożywienie. W grupie najciężej chorych było 60% pacjentów niedożywionych. W badanej grupie u 44% pacjentów stwierdzono zawartość tkanki tłuszczowej poniżej normy. Średnia procentowa zawartość FM (Fat Mass) wynosiła 21,08 ± 5,82%. W przypadku pacjentów z umiarkowanym i łagodnym stopniem zaawansowania choroby FM poniżej normy zaobserwowano, odpowiednio, u 64% i 11% badanych. Stwierdzono, że wraz ze stopniem zaawansowania choroby zwiększał się odsetek pacjentów z zawartością komórkowej masy ciała poniżej wartości referencyjnych, obniżoną masą mięśni oraz wartościami całkowitej wody w organizmie powyżej normy. U chorych z bardziej zaawansowaną chorobą stwierdzono niższą gęstość mineralną kości BMD (Bone mineral density). Osteopenia została rozpoznana u 33% badanych, a osteoporoza u 5% pacjentów. Wniosek. Pogłębiona ocena stanu odżywienia, w tym analiza składu ciała powinna być wykonywana u wszystkich dorosłych chorych na mukowiscydozę, w celu ewentualnej modyfikacji postępowania żywieniowego oraz prawidłowej suplementacji witaminowej i mineralnej. Wyniki badań prezentowano w formie ustnej: 1. Stan odżywienia, w tym skład ciała u dorosłych chorych na mukowiscydozę w różnym stopniu zaawansowania choroby doniesienie wstępne. IV Wspólnego Kongresu Polskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego i Polskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego Dzieci (12 14.05.2016) 2. Skład ciała dorosłych chorych na mukowiscydozę w różnym stopniu zaawansowania choroby - doniesienie wstępne. VIII Warszawskie Dnia Nauki o Żywieniu Człowieka (20 21.04.2016). Kontynuowano badania związane z monitorowaniem częstości zakażeń grzybiczych skóry i jej wytworów u chorych diagnozowanych w Pracowni Mikologii Zakładu Mikrobiologii IGiCHP. (zad. 1.15). Badaniem objęto 256 pacjentów z podejrzeniem grzybicy, od których pobrano 298 materiałów. Byli oni kierowani przez lekarzy dermatologów z Międzyleskiego Szpitala Klinicznego i innych placówek medycznych województwa mazowieckiego. W badanej grupie znajdowali się również pacjenci IGiCHP oraz przypadkowe osoby kierowane w celu wykluczenia lub potwierdzenia zakażenia grzybiczego. Materiał do badań pobierano przy użyciu jałowych narzędzi, z miejsc zmienionych 48
chorobowo: paznokci, stóp, przestrzeni m/palcowych stóp, dłoni, skóry gładkiej. Pobranie materiału poprzedzał wywiad, obejmujący nie tylko objawy chorobowe lecz również okoliczności w jakich mogło dojść do zakażenia. Z 298 materiałów w 123 (41%) przypadkach uzyskano hodowle grzybów. 87 (71%), zidentyfikowano jako dermatofity, 29 (24%) jako grzyby drożdżopodobne i 7 (6%) jako grzyby pleśniowe. Wśród dermatofitów rodzaj Trichophyton izolowano 83 razy (95%), Microsporum 3-krotnie (3%) i w 1 przypadku (1%) Epidermophyton. W grupie 87 zakażeń wywołanych dermatofitami najczęściej wykrywanym patogenem był Trichophyton mentagrophytes - 25 przypadków (26%). Najczęstszą lokalizacją zakażenia były paznokcie stóp 57 materiałów (46%). Zakażenia paznokci rąk wystąpiły w 25% przypadków, naskórka stóp w 9% przypadków, a owłosionej skóry głowy w 6% przypadków. Wśród 29 szczepów z rodzaju Candida najczęściej izolowano C. parapsilosis - 27 przypadków (12%). C. albicans wyhodowano w 9 przypadkach (7%). Szczepy C. parapsilosis izolowano z paznokci rąk - 15 przypadków (12%), C. albicans wykrywano najczęściej w zeskrobinach z paznokci rąk - 9 przypadków (7%). W pojedynczych przypadkach hodowano szczepy należące do rodzaju Geotrichum i Rhodotorula. Grzyby pleśniowe stanowiły 6% wszystkich izolatów. W 7 przypadkach, w których wystąpiły zakażenia grzybami pleśniowymi hodowano szczepy: Scopulariopsis, Fusarium, Aspergilllus, Alternaria. Zakażenia grzybami pleśniowymi dotyczyły tylko paznokci stóp i najczęściej wiązały się z mikrourazami płytki paznokciowej. Wniosek. W badanej populacji chorych najczęstszym czynnikiem etiologicznym zmian na skórze i jej wytworach był grzyb Trichophyton mentagrophytes. Wyniki badań prezentowano w formie ustnej: 1. Kantorska K., Garczewska B., Maliszewska M., Augustynowicz-Kopeć E., Częstość występowania grzybów ze zmian na skórze i paznokciach od pacjentów diagnozowanych w Pracowni Mikologii IGiCHP w latach 2014-2015 Zjazd Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów Bydgoszcz 2016 r. 2. Kantorska K., Garczewska B., Maliszewska M., Augustynowicz-Kopeć E., Etiologia i częstość występowania grzybów ze zmian na skórze i paznokciach od pacjentów diagnozowanych w latach. 2014-2015. XX Sympozjum Naukowe Postępy w Medycynie Zakażeń 2-3 XII 2016 Warszawa Kontynuowano zadanie badawcze nr 1.12, w którym, w oparciu o metody klasyczne i serologiczne, diagnozowano inwazyjne zakażenia grzybicze i monitorowano ich leczenie. W minionym roku wykonano 1361 posiewów mikologicznych plwociny, materiałów bronchoskopowych, krwi, moczu i wycinków tkanek pobranych od chorych hospitalizowanych w IGiChP. Identyfikacja gatunkowa hodowli uzyskanych z 387 materiałów wykazała dominujący udział grzybów drożdżopodobnych (200 izolatów). Za 71% (142 izolaty) infekcji grzybiczych odpowiedzialny był Candida albicans, rzadziej Candida glabrata i Candida tropicalis. Wśród grzybów pleśniowych dominował Aspergillus fumigatus (13%). Wszystkie szczepy C.glabrata i C.tropicalis wykazały 100% aktywność in vitro na antybiotyki polienowe (amfoterycyna B), a wśród azoli na worykonazol. Jedynie C.tropicalis był w 75% wrażliwy na itrakonazol. Analizując wyniki wrażliwości dla grzybów pleśniowych, 100% aktywność in vitro na antybiotyki azole (worykonazol) i polieny (amfoteryczna B) wykazywały szczepy A.fumigatus. 49
Jedynie dla 22 chorych wykonano pełen zakres badań obejmujący diagnostykę klasyczną (posiew) i serologiczną (oznaczanie antygenów i przeciwciał). U 6 (27%) chorych w każdej z metod uzyskano wynik pozytywny. Tabela. Korelacja i ocena wyników badań mikologicznych i serologicznych dla 22 chorych Liczba chorych Badania serologiczneantygen Badania serologiczneprzeciwciała Posiew 6 Aspergillus BALF (+) Aspergillus IgG(+) Aspergillus (+) (praw. zakażenie czynne) 2 Aspergillus BALF (+) - Aspergillus (+) (praw. zakażenie czynne) 4 - Aspergillus IgG(+) Aspergillus (+) (praw. zakażenie) 3 Aspergillus surowica (-) Aspergillus IgG(+) - (praw. przebyte zakażenie) 6 - - 1 Candida (+) - Aspergillus (+) (praw. kolonizacja dróg oddechowych u pacjentów z mukowiscydozą) Candida (+) (praw. zakażenie uogólnione) Wniosek: Na podstawie przeprowadzonych badań wykazano, iż badania serologiczne (antygeny, przeciwciała) i mikologiczne często korelują z oceną kliniczną postaci zakażenia grzybiczego u chorych. Wyniki uzyskane w pracy przedstawiono w formie publikacji i doniesień konferencyjnych: Prace opublikowane: 1. Garczewska B, Jarzynka S, Kuś J, Skorupa W, Augustynowicz-Kopeć E. Fungal infection of cystic fibrosis patients single center experience. Zakażenia grzybicze u chorych na mukowiscydozę wyniki badania jednoośrodkowego. Pneumonol Alergol Pol 2016; 84: 151 159. Wygłoszono: 1. B. Garczewska, S. Jarzynka, K. Kantorska, M. Maliszewska, E. Augustynowicz-Kopeć. Czynniki etiologiczne zakażeń grzybiczych u chorych na mukowiscydozę leczonych w IGiChP w latach 2006-2014.. XXXIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc, 7 10 maja 2016 r. Wisła 2. B. Garczewska, S. Jarzynka, K. Kantorska, M. Maliszewska, E. Augustynowicz-Kopeć. Epidemiologia zakażeń grzybiczych chorych hospitalizowanych w IGiChP w latach 2012-2014. XXVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów 25-27.09.2016 r. Bydgoszcz 3. B. Garczewska, S. Jarzynka, K. Kantorska, M. Maliszewska, E. Augustynowicz-Kopeć. Etiologia i lekowrażliwość grzybów izolowanych z dróg oddechowych od chorych na mukowiscydozę leczonych w IGiChP w latach 2006-2014. XXVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów 25-27.09.2016 r. Bydgoszcz 4. B. Garczewska, K. Kantorska, M. Maliszewska, E. Augustynowicz-Kopeć. POCHP analiza epidemiologiczna zakażeń pacjentów leczonych w IGiChP w latach 2007 2016. XX Sympozjum Naukowe Postępy w medycynie zakażeń 2 3 12.2016 r Warszawa Kontynuowano zadanie badawcze nr 1.21, którego celem było określenie roli zakażeń wirusowych w patogenezie ostrych i zaostrzeniach przewlekłych chorób płuc. 50
Ze względu na niewielką liczbę chorych, kwalifikowanych w ostatnich dwóch latach do inwazyjnego wspomagania wentylacji, zdecydowano o modyfikacji przebiegu badania, w którym analizowano efektywność wykrywania wirusa cytomegalii we krwi i płynie z płukania oskrzelowo pęcherzykowego u chorych na ostre lub zaostrzenia przewlekłych chorób płuc. Badanie przeprowadzono u 25 chorych, przyjętych do Instytutu z powodu ostrej lub zaostrzenia przewlekłej choroby płuc, u których wysunięto podejrzenie zakażenia CMV. Badanie krwi wykonano u 16 chorych za pomocą immunofluorescencji i metodą real-time PCR. U dwóch chorych uzyskano zgodne pozytywne wyniki, w dwóch kolejnych przypadkach wyniki były rozbieżne. Badanie płynu z płukania oskrzelowo pęcherzykowego wykonano u 11 chorych, stwierdzając materiał genetyczny wirusa w 6 przypadkach. Metoda real-time PCR pozwalała na wykrycie DNA wirusa CMV w 55% przypadków, zaś metoda immunofluorescencji w 13% przypadków. Wnioski: 1. Diagnostyka wirusologiczna metodą multiplex PCR wymazów z gardła/nosogardła i popłuczyn oskrzelowych/oskrzelowo pęcherzykowych u chorych, wymagających leczenia respiratorem z powodu ostrych lub zaostrzenia przewlekłych chorób układu oddechowego, jest wiarygodnym narzędziem w celu ustalenia etiologii choroby lub jej zaostrzenia. 2. Diagnostyka zakażenia wirusem cytomegalii we krwi za pomocą immunofluorescencji i PCR ma podobną efektywność. Metoda real-time PCR jest znacznie efektywniejsza w wykrywaniu zakażenia wirusem cytomegalii w płynie z płukania oskrzelowo pęcherzykowego. Realizacja zadania zostaje zakończona. Opublikowana praca: 1. Roży A., Duk K., Szumna B., Skrońska P., Gawryluk D., Chorostowska Wynimko J.: Effectiveness of PCR and Immunofluorescence Techniques for Detecting Human Cytomegalovirus in Blood and Bronchoalveolar Lavage Fluid. Adv Exp Med Biol 2016, 921: 21 6. W ramach zadania badawczego 1.10 kontynuowano badania nad rolą superantygenów gronkowca Staphylococus aureus w przebiegu klinicznym choroby Wegenera. Posiew z nosa wykonywano u 149 (143) chorych na GPA hospitalizowanych co najmniej raz w latach 09.2009 r. - 09.2016 r w Oddziale XII. IG, w miarę możności przy każdej hospitalizacji. Podczas większości epizodów medycznych u chorych nie wykrywano gronkowca produkującego koagulazę. Szczepy koagulazo-dodatnie wyhodowano z posiewu z nosa lub materiału bronchoskopowego u ponad 100 chorych w czasie 340 epizodów (wizyty ambulatoryjnesporadycznie lub pobyty szpitalne). U 61 chorych badanie wykonano w aktywnym stadium choroby (przed rozpoczęciem leczenia immunosupresyjnego lub podczas wznowy procesu) podczas 91 epizodów (u 13 chorych 2- krotnie, u 2 chorych 3-krotnie, u 1 chorej 4-krotnie, u 1-chorego 5-krotnie i u 1-10-krotnie). U 30 spośród nich wykazano obecność superantygenów gronkowcowych w czasie 33 epizodów. U 25 pacjentów mimo aktywnego procesu zapalenia naczyń nie stwierdzono obecności superantygenu gronkowcowego. 51
Wniosek. Wykazano, że początek procesu zapalenia naczyń nie zawsze jest związany ze stymulację wywołaną superantygenem gronkowca. Tym niemniej należy podkreślić, że u 49 chorych spośród 99 S.aureus produkujący koagulazę wytwarzał też toksynę. Realizacja zadania zostaje zakończona Szczególne osiągnięcia w temacie nr 1 w roku sprawozdawczym 2016 Wyniki badań przeprowadzonych w ramach 21 zadań badawczych opublikowano w 10 pracach, w tym 4 z łącznym IF = 6.882 oraz zaprezentowano w formie 71 doniesień konferencyjnych. Najważniejsze wnioski oparte o prowadzone badania: 1. Zaobserwowano rosnący udział gruźlicy typu Beijing 265, która charakteryzuje się większą lekoopornością niż inne podtypy prątków Beijing izolowane od chorych w naszym kraju. 2. Większość mutacji związanych z opornością na PZA nie korelowało ze spoligotypem badanych szczepów. 3. Testy IGRA wykonywane u chorych z mykobakteriozą/kolonizacją wywołaną Mycobacterium kansasii mogą dać fałszywie pozytywny wynik wydzielania interferonu gamma. 4. Na podstawie wykonanych badań trudno określić przydatność testów IGRA w rozpoznawaniu gruźlicy opłucnej - wydaje się, że mogą one mieć zastosowanie jedynie jako test wykluczający zakażenie, choć również w tym wskazaniu dane są zbyt skąpe dla wyciągnięcia jednoznacznych wniosków. 5. Wykazano przydatność nowego testu genetycznego różnicującego gatunki wchodzące w skład kompleksu MAIC. Dzięki temu po raz pierwszy w Polsce zidentyfikowano chorych zakażonych prątkami M. chimaera. 6. Badania przesiewowe wykonywane u chorych przy przyjęciu do szpitala potwierdziły ich rolę w skutecznym monitorowaniu sytuacji epidemiologicznej na oddziałach. 7. U pacjentów IGiChP po raz pierwszy wykryto szczepy Enterobacteriaceae oporne na kolistynę. 8. Wyniki monitorowania wrażliwości najważniejszych gatunków drobnoustrojów izolowanych od chorych leczonych w OAiT wykazały niepokojąco wysoki udział szczepów opornych, co wskazuje na konieczność ciągłego monitorowania mikroflory szpitalnej, wrażliwości na antybiotyki oraz zużycia leków przeciwdrobnoustrojowych. 9. Wykazano, że u chorych na mukowiscydozę istnieje możliwość jednoczesnej kolonizacji dróg oddechowych szczepami o odmiennym fenotypie i genotypie. 10. Ocena stanu odżywienia, w tym analiza składu ciała powinna być wykonywana u wszystkich dorosłych chorych na mukowiscydozę, w celu ewentualnej modyfikacji postępowania żywieniowego oraz prawidłowej suplementacji witaminowej i mineralnej. 11. Wykazano, że początek procesu zapalenia naczyń w przebiegu Wegenera nie zawsze jest związany ze stymulację wywołaną superantygenem gronkowca. Zmiany wprowadzone od 2017 roku Zadanie 18 - zmiana Kierownika zadania - mgr Beata Dziedzicka Zamknięcie zadania badawczego w 2016 roku - 1, 2, 8, 10, 21 Zmiana tematu zadania badawczego - 5, 14 52
TEMAT 2. SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA I DOSKONALENIE PROGRAMU ZWALCZANIA GRUŹLICY W POLSCE KIEROWNIK TEMATU: Dr hab. n. med. prof. nadzw. Maria Korzeniewska-Koseła Zadanie badawcze 1: Ocena sytuacji epidemiologicznej gruźlicy w Polsce w 2015 roku oraz ocena tendencji epidemiologicznych w zakresie gruźlicy w okresach 2011-2015 i 2006-2015. Zadanie badawcze 2: Ocena realizacji programu zwalczania gruźlicy w Polsce w 2015 roku. Zadanie badawcze 3: Weryfikacja chorych i szczepów o oporności MDR i XDR w Polsce. Kierownik zadania badawczego Nr 1, Nr 2: dr hab. n. med. prof. nadzw. Maria Korzeniewska- Koseła WYKONAWCY: (zadanie badawcze Nr 1 i Nr 2) Krystyna Woźniak, Renata Szostak, Bożena Mieczkowska, Anna Nieścieruk Kierownik zadania badawczego Nr 3: Prof. dr hab. n. med. Ewa Augustynowicz-Kopeć WYKONAWCY: dr hab. n. med. prof. nadzw. Maria Korzeniewska- Koseła, zespół Zakładu Mikrobiologii IGiChP Wyniki analiz zawartych w realizowanych zadaniach pozwalają na dokładną ocenę sytuacji epidemiologicznej gruźlicy w kraju i w poszczególnych województwach w roku 2015 i w ciągu ostatnich 10 lat. Dane analizowane w realizowanych zadaniach są danymi kompletnymi, co jest konsekwencją faktu, że Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc z siedzibą w Warszawie został wskazany jako krajowa specjalistyczna jednostka właściwa w zakresie gruźlicy decyzją głównego inspektora Sanitarnego, z dnia 03.09.2009 r., działającego w oparciu o przepis art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz.1570, z późn. zm.) w związku z art. 5 pkt. 4 i art. 10 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851, z późn. zm.), co z kolei skutkuje przesyłaniem wszystkich formularzy zgłoszeń zachorowania/podejrzenia zachorowania na gruźlicę wypełnionych przez lekarzy w Polsce do Krajowego Rejestru Zachorowań na Gruźlicę za pośrednictwem Wojewódzkich Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych lub (woj. lubelski i lubuskiego) Wojewódzkich Przychodni Gruźlicy i Chorób Płuc. Kompletność danych jest dodatkowo weryfikowana poprzez rejestry Mikrobiologiczne, przesyłane przez wszystkie laboratoria prątka w kraju. Główny Inspektor Sanitarny wskazując Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc jako krajową specjalistyczną jednostkę właściwą w zakresie gruźlicy uwzględnił fakt, że Zakład Epidemiologii Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie współpracuje z WHO oraz z ECDC w nadzorze nad gruźlicą w Polsce i przekazuje tym międzynarodowym organizacjom dane epidemiologiczne o zachorowaniach w Polsce. W Polsce wszystkie elementy składające się na walkę z gruźlicą tj. wykrywanie, leczenie, i zapobieganie realizowane są w ramach ogólnych środków przeznaczonych na ochronę zdrowia. Nie ma wyodrębnionego programu zwalczania gruźlicy, który dysponuje odrębnym budżetem i strukturą. Wyniki uzyskane w zadaniach badawczych realizowanego tematu pozwalają na sformułowanie następujących wniosków: Sytuacja epidemiologiczna gruźlicy ulega powolnej poprawie, nie obserwuje się niekorzystnych zjawisk jak wzrost zapadalności w grupie dzieci i wyraźne narastanie lekooporności. Spadek zapadalności na gruźlicę potwierdzoną bakteriologicznie w grupie wiekowej od 45 do 64 lat jest w ostatnim dziesięcioleciu mniejszy niż w pozostałych grupach wieku od 20 roku życia. W realizacji 53
programu zwalczania gruźlicy w pełni zachowują swoją aktualność wnioski i zalecenia z lat poprzednich. Należy podkreślić potrzebę wprowadzenia leczenia bezpośrednio nadzorowanego (DOT) w ambulatoryjnej fazie leczenia w związku z obserwowaną w Polsce, jak w innych krajach uprzemysłowionych, koncentracją zachorowań na gruźlicę w społecznych grupach ryzyka. Leczenie bezpośrednio nadzorowane zapewniane w czasie hospitalizacji zapobiega narastaniu zjawiska lekooporności i utrzymywaniu tego zjawiska w zakresie niższym niż w wielu krajach europejskich. Brak DOT podczas leczenia w fazie kontynuacji jest przyczyną trudnego do zaakceptowania odsetka przerywania terapii. Wydania odpowiednich przepisów prawnych wymaga także obowiązek klasyfikowania przez lekarzy zgodnie z wymogami WHO i wysyłanie do Rejestru. W zakresie oceny sytuacji epidemiologicznej W 2015 roku w sytuacji epidemiologicznej gruźlicy nie nastąpiły zmiany, które wskazywałyby na wystąpienie nieznanych dotąd niekorzystnych zjawisk. Nie doszło do zwiększenia udziału wśród ogółu przypadków MDR-TB; niewielki wzrost zachorowań w grupie dzieci i młodzieży, nie świadczy o zwiększeniu transmisji choroby w społeczeństwie. Zwiększyła się nieco (o kilka przypadków) liczba chorych na AIDS z rozpoznaniem gruźlicy. Odsetek gruźlicy wielolekoopornej wśród chorych na gruźlicę z potwierdzeniem bakteriologicznym (w 2015 roku uzyskano z laboratoriów prątka dane o lekowrażliwości u większości chorych na gruźlicę z dodatnimi wynikami posiewów) jest stale niższy <1% chorych z definitywnym rozpoznaniem gruźlicy. Niska jest zapadalność na gruźlicę u dzieci i nastolatków (gruźlica dziecięca jest wskaźnikiem aktywnej transmisji zakażenia M. tuberculosis w społeczności). Liczba i udział cudzoziemców wśród chorych na gruźlicę w Polsce utrzymuję się na podobnym poziomie, co w ubiegłym roku aczkolwiek wycofanie w 2013 roku przez MZ z formularza zgłoszenia zachorowania na gruźlicę informacji o obywatelstwie utrudnia pełna ocenę zjawiska gruźlicy u cudzoziemców. Większy odsetek cudzoziemców jest w grupie chorych na MDR-TB. W 2015 roku na gruźlicę zachorowało 6.430 osób, o 268 mniej niż w roku 2014. Zapadalność na gruźlicę wszystkich postaci w 2015 roku wyniosła 16,7 i była niższa o 4,0% w porównaniu z rokiem poprzednim i o 25,8% niższa niż przed dziesięcioma laty. Średni roczny spadek zapadalności w ocenianym pięcioleciu wynosił -5,5% i był wyższy niż w poprzednim pięcioleciu 2006-2010 (-2,5%). Nowe zachorowania na gruźlicę było ich 5.757 (6.066) współczynnik 15,0 (15,8) stanowiły 89,5% (90,6%) ogółu zachorowań w 2015 roku. Ponowne zachorowania było ich 673 (632) - współczynnik 1,8 (1,6) - stanowiły 10,5% (9,4%) zarejestrowanych przypadków. Od wielu lat ponowne zachorowania stanowią w Polsce znaczący odsetek w ogólnej liczbie zarejestrowanych chorych. Dominująca postać gruźlicy, jaką jest gruźlica płuc, stanowiła w 2015 roku 94,5% (94,2%) wszystkich zachorowań. Odnotowano 6.078 (6.311) przypadków gruźlicy płuc współczynnik 15,8 (16,4). W 2015 roku, podobnie jak w latach poprzednich, zapadalność na gruźlicę wzrastała wraz z wiekiem: od 1,4 (1,2) wśród dzieci do 14 roku życia do 28,1 (30,4) wśród osób w grupie wieku 45-64 lat i starszych. Największy odsetek zachorowań (44,8% ogółu) mieścił się w przedziale wieku 45-64 lata. W latach poprzednich najwyższą zapadalność zarejestrowano wśród osób w wieku 65 lat i starszych. W 2015r. współczynnik zapadalności w tej grupie wynosił 26,9 i był niższy niż u chorych w przedziale wieku 45-64 lat 28,1. Zgłoszono 81 (70) przypadków gruźlicy u dzieci do 14 roku życia. Wśród zachorowań w tej grupie wieku zarejestrowano 51 (44) przypadków gruźlicy płuc i 30 (26) przypadków gruźlicy pozapłucnej. Definitywne rozpoznanie gruźlicy uzyskano w 12 przypadkach gruźlicy płuc (23,5%) i w 6 przypadkach gruźlicy pozapłucnej (20,0%). Zachorowania wśród dzieci stanowiły 1,3% (1,0%) ogółu zachorowań na 54
gruźlicę w 2015 roku. W ocenianym roku zarejestrowano 83 (86) przypadków zachorowań na gruźlicę wśród młodzieży w wieku 15-19 lat współczynnik 4,1 (4,1). Było to o 3 przypadki mniej niż w roku poprzednim. Potwierdzenie bakteriologiczne gruźlicy uzyskano u 45 młodocianych chorych (54,2%). W 2015 roku gruźlica została potwierdzona bakteriologicznie u 4.630 (4.781) chorych, w tym w 4.472 (4.603) przypadkach gruźlicy płuc. Zapadalność na wszystkie postaci gruźlicy potwierdzonej bakteriologicznie wynosiła 12,0 (12,4), zapadalność na gruźlicę płuc 11,6 (12,0). W ostatnich latach zmniejsza się udział gruźlicy płuc włóknisto-jamistej przewlekłej. Jej rozpoznawanie jako nowego zachorowania wskazuje na opóźnione wykrycie. W analizowanym roku zarejestrowano 18 (18) chorych z tą postacią gruźlicy i stanowili oni 0,3% (0,3%) nowo zarejestrowanych chorych na gruźlicę płuc. W roku 2006 ten udział wynosił 1,4%. Liczba i udział zachorowań na gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu od kilku lat pozostaje na zbliżonym poziomie. W 2015 roku, podobnie jak w latach poprzednich, mężczyźni chorowali na gruźlicę ponad dwukrotnie częściej niż kobiety. Stosunek zachorowań mężczyźni/ kobiety wyniósł 2,3 (2,2). Zarejestrowano 4.457 (4.582) zachorowań w grupie mężczyzn współczynnik 24,0 (24,6) i 1.973 (2.116) zachorowania w grupie kobiet współczynnik 9,9 (10,7). Zachorowania wśród mężczyzn stanowiły 69,3% (68,4%) ogółu zachorowań. W 2015 roku, podobnie jak w roku ubiegłym, co było wówczas nowym zjawiskiem, mieszkańcy miast chorowali na gruźlicę częściej niż mieszkańcy wsi. Zarejestrowano 3.911 (4.103) zachorowań w miastach i 2.519 (2.595) zachorowań wśród mieszkańców wsi. Zapadalność mieszkańców miast wynosiła 16,9 (17,7), mieszkańców wsi 16,5 (17,0). W ostatnim dziesięcioleciu (2006-2015) zapadalność na gruźlicę pozapłucną zmniejszyła się znacząco od 1,9 do 0,9 na 100 000. Chorzy wyłącznie na gruźlicę pozapłucną 352 (387) współczynnik 0,9 (1,0) stanowili 5,5% (5,8%) wszystkich zarejestrowanych w 2015 roku. Zmiany pozapłucne współwystępowały w 35 (35) przypadkach ze zmianami w płucach. W 2015 roku, podobnie jak w latach poprzednich, najczęstszą postacią gruźlicy pozapłucnej było gruźlicze zapalenie opłucnej 118 (148) zachorowań. Gruźlicze zapalenie opłucnej stanowiło 33,5% (38,2%) wszystkich przypadków o lokalizacji pozapłucnej. Inne postacie gruźlicy pozapłucnej zarejestrowane w 2015 roku to kolejno: gruźlica obwodowych węzłów chłonnych 94 (76) chorych; gruźlica kości i stawów 39 (58), w tym 16 (22) przypadków gruźlicy kręgosłupa; gruźlica narządów moczowo-płciowych 43 (33) zachorowań, w tym 38 (29) przypadków gruźlicy narządów moczowych i 5 (4) narządów płciowych. Gruźlicze zapalenie opon mózgowordzeniowych i mózgu zarejestrowano w 11 (8) przypadkach. W roku 2015 odnotowano 1 przypadek gruźlicy współistniejącej z gruźliczym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych u dziecka 14 letniego. Wśród chorych zarejestrowanych z powodu gruźlicy w 2015 roku było 52 (49) cudzoziemców. Przypadki gruźlicy u cudzoziemców stanowiły 0,8% (0,7%) wszystkich zachorowań. Nieliczne były także zachorowania na gruźlicę u osób zakażonych HIV. Do Krajowego Rejestru Zachorowań na Gruźlicę (dane z 2014 roku) zgłoszono 15 (22) przypadków współwystępowania gruźlicy i HIV (w ostatnich latach każdego roku zgłaszano po kilkanaście takich zachorowań). Wg. danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego- Państwowego Zakładu Higieny w 2015 roku gruźlica była chorobą wskaźnikową u 20 (13) chorych na HIV/AIDS. Wśród chorych w 2015 roku na gruźlicę odnotowano 172 (152) osób przebywających w aresztach śledczych i zakładach karnych (zapadalność 229,9). W 2015 roku zwiększyła się liczba rejestrowanych chorych na gruźlicę wywołaną przez prątki oporne na najmniej 1 lek p/prątkowy. Takich przypadków, zgodnie ze sprawozdaniami MZ-13, na koniec 55
2015 roku było 140 (110), w tym 38 (21) przypadków gruźlicy wielolekoopornej (MDR-TB), z opornością na INH i RMP równocześnie. Wg. danych Krajowego Rejestru Zachorowań na Gruźlicę wśród chorych zarejestrowanych w 2015 roku wykryto 35 (35) przypadki gruźlicy wielolekoopornej. Chorzy ci stanowili 0,8% (0,8%) ogółu chorych na gruźlicę płuc potwierdzoną bakteriologicznie. Zakład Mikrobiologii Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc dokonał weryfikacji szczepów nadesłanych przez terenowe laboratoria i zdiagnozowanych tam jako szczepy MDR-TB, pochodzących od chorych, od których materiały do badania pobrano w 2015 i 2016 roku. Wśród szczepów diagnozowanych w 2015 roku zidentyfikowano 27 szczepów MDR, 4, prexdr i 7 XDR (oznaczano lekowrażliwość na amikacynę i ofloksacynę). Wśród chorych było 7 cudzoziemców, w tym 6 Ukraińców. W porównaniu z ubiegłym rokiem zmniejszyła się liczba chorych na gruźlicę płuc przewlekłą tzw. chroników. W końcu 2015 roku w poradniach gruźlicy i chorób płuc w całej Polsce odnotowano 66 takich chorych. Stanowili oni 1,5% chorych na gruźlicę płuc potwierdzoną bakteriologicznie. W 2015r. podobnie jak w latach poprzednich utrzymywały się znaczne różnice w zapadalności między województwami. Przy średniej dla kraju zapadalności na gruźlicę czynną wszystkich postaci 16,7 (17,4) - zapadalność w poszczególnych województwach w 2015r. wahała się od 8,3 (9,3) w woj. wielkopolskim i 9,2 (11,5) w woj. warmińsko-mazurskim do 26,5 (25,1) w woj. śląskim i 22,7 (26,5) w woj. lubelskim. Również w zakresie innych wskaźników epidemiologicznych występują różnice niekiedy znaczne między województwami. I tak zapadalność na gruźlicę potwierdzoną bakteriologicznie - przy średniej dla kraju 12,0 (12,4), wahała się od: 6,9 (7,1) w woj. wielkopolskim i 7,0 (7,7) w woj. warmińskomazurskim do 17,4 (15,4) w woj. śląskim, 15,7 (18,0) w woj. lubelskim i 14,5 (14,8) w woj. łódzkim. Znaczące różnice między województwami występują także w zakresie odsetków chorych na gruźlicę płuc potwierdzoną w badaniu bakteriologicznym wśród ogółu chorych na tą zakaźną postać gruźlicy. Przy średnim dla kraju odsetku 73,6 (72,9) w przekroju wojewódzkim mieści się w dość szerokim przedziale wartości od 85,5 (87,4) w woj. podlaskim, 84,9 (90,0) w woj. kujawsko-pomorskim i 83,5 (79,7) w woj. wielkopolskim do 65,7 (65,6) w woj. łódzkim, 66,8 (75,3) w woj. świętokrzyskim i 67,2 (63,1) w woj. śląskim. Nie wykazano wyższej zapadalności na gruźlicę w Warszawie. Podobnie jak w przypadku zapadalności na gruźlicę wszystkich postaci, także w zapadalności na gruźlicę pozapłucną występują znaczne różnice między województwami. Przy średniej wartości zapadalności dla kraju 0,9 (1,0) stwierdzana zapadalność na gruźlicę pozapłucną w poszczególnych województwach wahała się od 0,3 (0,7) w woj. lubuskim do 1,4 (1,6) w woj. lubelskim. Udział gruźlicy pozapłucnej w ogólnej liczbie zachorowań na gruźlicę wahał się od 2,6% w woj. lubuskim do 8,8% w woj. mazowieckim. Znaczne różnice między województwami występują także w zakresie zapadalności na gruźlicę wśród dzieci. W województwach: lubuskim, opolskim nie zarejestrowano żadnego przypadku gruźlicy w grupie do 14 roku życia. W 2 województwach zarejestrowano więcej niż 10 zachorowań, najwięcej ich było w woj. mazowieckim 34 (28); w woj. świętokrzyskim 11(-). Zapadalność na gruźlicę u dzieci była najwyższa w woj. świętokrzyskim 6,3 (-) i mazowieckim 4,1 (3,4). Różnice między województwami rejestrowane są także w zakresie zapadalności na gruźlicę wśród młodocianych 15 19 lat. Zapadalność wahała się od 1,2 (3,5) w woj. warmińsko-mazurskim, 1,5 (2,9) w woj. podlaskim i 2,1 (1,0) w woj. małopolskim do 7,6 (7,0) w woj. mazowieckim, 7,4 (-) w woj. lubuskim i 6,1 (1,7) w woj. kujawsko-pomorskim. W woj. opolskim i woj. zachodnio-pomorskim nie odnotowano żadnego zachorowania w tej grupie wieku. W 8 województwach zapadalność w ocenianym roku była wyższa niż w 2014r. W pozostałych województwach była niższa. 56
Duże różnice są między poszczególnymi województwami w udziale ponownych zachorowań na gruźlicę (wznów), wśród nowo zarejestrowanych chorych. Przy średnim dla kraju odsetku 10,5 (9,4) udział ten wahał się od 15,2 (11,6) w woj. lubelskim i 14,9 (11,7) w woj. dolnośląskim do 3,0 (6,6) w woj. warmińsko-mazurskim i 3,2 (3,0) w woj. podlaskim. Różnice między województwami występują także przy ocenie udziału gruźlicy włóknisto-jamistej późnej postaci gruźlicy wśród ogółu nowo zarejestrowanych przypadków gruźlicy płuc. Różnice miedzy województwami dotyczą także odsetka chorych wydalających prątki oporne na co najmniej 1 lek p/prątkowy. W poszczególnych województwach występuje znaczne wahania tego udziału od 2,7% w woj. zachodnio-pomorskim do 10,8% w woj. małopolskim i 9,3% w woj. świętokrzyskim. Umieralność W 2014 roku gruźlica była przyczyną zgonu 526 (532) osób. Współczynnik umieralności był taki sam jak w roku poprzednim 1,4 (1,4). Podobnie jak w latach poprzednich główną przyczyną zgonów z powodu gruźlicy była gruźlica płuc zmarło na nią 564 (518) chorych współczynnik 1,3 (1,3). Z powodu gruźlicy o innej lokalizacji zmarło 22 (14) chorych. Wśród zmarłych z powodu gruźlicy znaczący jest odsetek chorych w wieku 65 lat i więcej. Stanowili oni 41,8% (38,5%) ogółu zmarłych z tej przyczyny. Współczynnik umieralności w tej grupie był najwyższy i wynosił 3,8 (3,7). Nie zarejestrowano zgonów na gruźlicę wśród dzieci. Odnotowano 1 przypadek zgonu z powodu gruźlicy pozapłucnej w grupie wiekowej 15-19 lat. Mężczyźni umierali z powodu gruźlicy ponad trzykrotnie częściej niż kobiety odpowiednio współczynniki 2,2 (2,2) i 0,6 (0,6). Podobne różnice występowały także w latach poprzednich. Umieralność z powodu gruźlicy mieszkańców miast (1,4) i mieszkańców wsi (1,3) i była nieco niższa niż w roku poprzednim (1,5) wśród chorych mieszkających w mieście i taka sama wśród mieszkających na wsi. Najwyższą umieralność z powodu gruźlicy zarejestrowano w woj. warmińsko-mazurskim 2,2 (1,7) i woj. śląskim 2,2(2,1), woj. lubelskim 1,9 (1,6). W woj.: kujawsko-pomorskim 0,5 (0,8), lubuskim 0,6 (1,2) i wielkopolskim 0,7 (0,6) odnotowano najniższą umieralność z powodu gruźlicy. W przeprowadzonej analizie zgonów z powodu gruźlicy wykazano metodą logistycznej regresji wieloczynnikowej, że niezależnym czynnikiem ryzyka zgonu z powodu gruźlicy była płeć męska, starszy wiek, bezdomność, bezrobocie, gruźlica płuc i inna niż naciekowa postać gruźlicy płuc. Zgony z powodu gruźlicy stanowiły 0,1% ogółu zgonów w Polsce i 27,4% (27,1%) zgonów z powodu wszystkich chorób zakaźnych i pasożytniczych. Do Krajowego Rejestru zgłoszono mniej zgonów niż wskazują dane GUS oparte na kartach zgonu. Wśród 6.698 chorych na gruźlicę zarejestrowanych w 2014 roku, u których oceniano wyniki leczenia, z powodu gruźlicy zmarło 180 chorych tzn. 2,7% kohorty. W zakresie realizacji podstawowych składowych programu zwalczania gruźlicy. 1. Dominującą metodą wykrywania przypadków gruźlicy pozostaje wykrywanie z objawów. Poszukiwanie choroby u osób, które same zgłosiły się do placówki medycznej z powodu objawów, czyli wykrywanie bierne, powinno być, zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia, główną metodą wykrywania gruźlicy w społeczności. Mniejszy odsetek przypadków wykrywany jest w sposób aktywny, czyli poprzez badania przesiewowe w grupach szczególnego ryzyka gruźlicy. Badania przesiewowe ukierunkowane na wykrywanie aktywnej gruźlicy 57
wykonywane są w Polsce u osób z kontaktu z chorym na gruźlicę płuc oraz u osób z medycznymi czynnikami ryzyka gruźlicy (leczeni biologicznie, biorcy narządów i szpiku, zakażeni HIV). Osoby z kontaktu objęte są nadzorem epidemiologicznym na mocy ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. 2. Ocena skuteczności leczenia przeciwprątkowego, przeprowadzona w skali kraju jak i poszczególnych województw niepoprawiający się poziom skuteczności leczenia przeciwprątkowego. Niedostateczne kohortowe wyniki leczenia są w znaczącym stopniu pochodną braku danych. Znaczący odsetek chorych przerywa leczenie, co może być konsekwencją braku leczenia nadzorowanego w ambulatoryjnej fazie leczenia. Ocena wyników leczenia w kohorcie chorych jest ważnym elementem nadzoru nad gruźlicą. Nie ma dotychczas regulacji prawnych, które nakładałyby na lekarzy obowiązek przesyłania wyników leczenia. Lekarze przesyłają wyniki leczenia mimo, że nie jest to ich prawnym zobowiązaniem, nie jest to jednak powszechnym obyczajem i dane o wynikach nie są kompletne. Zmiany legislacyjne w tym zakresie są niezbędne. Wnioski W 2015 roku zapadalność na gruźlicę w Polsce była niższa niż w roku poprzednim. Współczynnik umieralności z przyczyny gruźlicy nie zmienił się w ciągu roku. Utrzymują się różnice współczynników zapadalności w poszczególnych województwach. W pięciu województwach o najniższych współczynnikach zapadalności (8,3-13,7) są one niższe niż przeciętny w krajach UE/EOG. W odróżnieniu od wielu krajów UE i EOG udział imigrantów w zbiorowości chorych na gruźlicę jest w Polsce niewielki. Nie obserwuje się także częstej w krajach zachodniej Europy koncentracji zachorowań w dużych miastach. W Polsce wśród chorych na gruźlicę dominują mężczyźni w stopniu większym niż w przeważającej liczbie krajów UE i EOG. Odsetek przypadków potwierdzonych bakteriologicznie wśród ogółu chorych jest w Polsce wysoki (73,6%), co wskazuje na staranność postępowania diagnostycznego, niemniej także w tym aspekcie występują znaczące różnice między województwami. Zapadalność w grupie mężczyzn jest ponad dwukrotnie wyższa niż w grupie kobiet, co jest w Polsce zjawiskiem utrwalonym. Największa > czterokrotna różnica zapadalności w grupach płci występowała u osób w wieku od 55 do 99 lat (53,3 vs. 12,8). Trzykrotnie wyższa w grupie mężczyzn jest też umieralność z powodu gruźlicy. W przeprowadzonej analizie czynnikiem ryzyka zgonu z powodu gruźlicy była płeć męska, starszy wiek, bezdomność, bezrobocie, gruźlica płuc i inna niż naciekowa postać gruźlicy płuc. W Polsce, odmiennie niż w wielu krajach europejskich, gdzie na epidemiologię gruźlicy wpływają imigranci z krajów o wysokiej zapadalności i wśród chorych na gruźlicę dominują osoby młode, współczynniki zapadalności w grupie wieku 45 lat i więcej są wyższe niż u osób w wieku od 20 do 44 lat. W 2015 roku, po raz pierwszy od ponad 40 lat najwyższy współczynnik zapadalności był nie w grupie wieku 65 lat i więcej, lecz u młodszych- w wieku od 45 do 64 lat. Zjawisko to może być zapowiedzią przyszłej trwałej tendencji, związanej ze zmianami w kohorcie. W Polsce odsetek dzieci w całej zbiorowości chorych na gruźlicę, odsetek osób zakażonych HIV i przypadków MDR-TB jest niższy niż przeciętne w krajach UE i EOG. W grupie chorych na MDR-TB odsetek cudzoziemców był większy niż w całej populacji chorych na gruźlicę w Polsce. Zapadalność na gruźlicę płuc z dodatnim wynikiem bakterioskopii plwociny jest najwyższa w grupie wieku od 45 do 64 lat. Grupę ryzyka gruźlicy w Polsce stanowią mężczyźni w wieku 55-59 lat, z najwyższą zapadalnością- współczynnik 53,3. 58
W 2014 roku gruźlica była przyczyną zgonu 526 osób (na podstawie certyfikatów zgonu). Współczynnik umieralności był taki sam jak w roku poprzednim 1,4. Podobnie jak w latach poprzednich główną przyczyną zgonów z powodu gruźlicy była gruźlica płuc. Przedstawiona analiza wyników leczenia w kohorcie chorych zarejestrowanych w Polsce w 2014 roku wykazała, że podobnie jak w latach wcześniejszych, zbyt niski odsetek chorych osiągnął sukces leczenia. Zgodnie z zaleceniami WHO sukces leczenia powinien być osiągany u co najmniej 85%. Bardzo złe wyniki leczenia uzyskiwane są w grupie chorych na MDR-TB. Jedna z przyczyn takiej sytuacji jest fakt, że u znaczącego odsetka chorych wyniki leczenia nie są znane a ta grupa brana jest pod uwagę w ocenie kohortowej. Zjawiskiem niekorzystnym jest także wysoki odsetek chorych przeniesionych do, których dalsze losy nie są wiadome i nie ma pewności, czy w ogóle kontynuują leczenie. Utrzymują się zjawiska pozytywne, jak bardzo niski odsetek chorych, których leczenie zakończyło się niepowodzeniem. Ma to związek z rzadkim występowaniem w Polsce MDR-TB. Ponadto powszechne jest w Polsce stosowanie zalecanego przez światowych ekspertów czterolekowego schematu leczenia z izoniazydem, ryfampicyną, pirazynamidem i etambutolem w fazie intensywnej. Ocena wyników leczenia w kohorcie chorych jest ważnym elementem nadzoru nad gruźlicą. Nie ma dotychczas regulacji prawnych, które nakładałyby na lekarzy obowiązek przesyłania wyników leczenia. Lekarze przesyłają wyniki leczenia mimo, że nie jest to ich prawnym zobowiązaniem, nie jest to jednak powszechnym obyczajem i dane o wynikach nie są kompletne. W Polsce leczenie bezpośrednio nadzorowane (DOT) realizowane jest jedynie u chorych w intensywnej fazie leczenia, podczas hospitalizacji. Nadzór w tej fazie leczenia jest bardzo ważny, bo chroni chorych przed rozwojem oporności prątków na leki. Prawny przymus hospitalizacji w okresie zakaźności stanowi wytłumaczenie korzystnego zjawiska w epidemiologii gruźlicy w Polsce, jakim jest niski odsetek chorych na MDR-TB. Brakuje w Polsce leczenia nadzorowanego w ambulatoryjnej fazie leczenia, po opuszczeniu szpitala. DOT, prowadzony przynajmniej u osób nie przestrzegających zaleceń lekarskich zmniejszyłby zapewne liczbę chorych przerywających leczenie. ZADANIA AUTORSKIE ZWIĄZANE Z REALIZACJĄ TEMATU Nr.2 Artykuły poglądowe: 1. Korzeniewska- Koseła M.: Gruźlica wielolekooporna- narastający problem; aktualne zalecenia WHO. Terapia 2016; 5 (337): 52-56. 2. Korzeniewska- Koseła M.: Gruźlica: aktualne problemy rozpoznawania i leczenia. Wiadomości Lekarskie 2016, tom LXIX, nr. 2, 145-150. 3. Korzeniewska-Koseła M.: Komentarz. W: Mejza F.: Rozpoznanie i leczenie utajonego zakażenia prątkiem gruźlicy. Podsumowanie wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia 2015. Med. Prakt., 2016; 6: 14-16. 4. Korzeniewska-Koseła M.: Zalecenia NICE 2016 dotyczące gruźlicy. Medycyna po Dyplomie 2016,11 5. Rowińska-Zakrzewska E., Korzeniewska-Koseła M., Augustynowicz Kopeć E., Szturmowicz M.: What factors may influence epidemiological situation of tuberculosis In Poland and in the world? Pneumonol Alergol Pol 2016; 84: 126-133. doi: 10.5603?PiAP.2016.0013 PRACA ORYGINALNA: 1. Korzeniewska - Koseła M.: Tuberculosis In Poland 2014. Przegl Epidemiol 2016;70 (2): 261-272. 59
ROZDZIAŁ PODRĘCZNIKA 1. Grzelewska - Rzymowska I., Korzeniewska - Koseła M., Kruczak K., Zwolska Z., Augustynowicz - Kopeć E.: Gruźlica i mykobakteriozy. Interna Szczeklika 2016. Medycyna Praktyczna, Kraków 2016. 764-779. 2. Korzeniewska - Koseła M. Gruźlica w Warszawie w latach 2012-2015 (w druku, ukaże się w 2016 roku). PRACA KAZUISTYCZNA 1. Korzeniewska-Koseła M., Paprota M., Bestry I.: Praktyka kliniczna pneumonologia: 64-letnia kobieta z gruźlicą płuc wykrytą przed leczeniem anty-tnf. Med. Prakt., 2016; 6: 88 93. BIULETYN: 1. Gruźlica I choroby układu oddechowego w Polsce w 2015 r. red. Maria Korzeniewska - Koseła. Instytut Gruźlicy I Chorób Płuc, Warszawa 2016. Prace w druku (ukażą się w 2016 roku) 1. Korzeniewska- Koseła M., Augustynowicz-Kopeć E.: Gruźlica u imigrantów, metody badań przesiewowych. Streszczenie w piśmie o międzynarodowym znaczeniu. 1. Korzeniewska- Koseła M.: Characteristics of tuberculosis (TB) in patients that died from TB in Poland. European Respiratory Journal Sept. 2016; 48, suppl. 60 INNE: WYWIAD DLA PORTALU MEDYCZNEGO Korzeniewska- Koseła M. mp.pl pediatria: Szczepienie BCG w 1. Dniu życia jest nadal uzasadnione. Wykłady CMKP i inne na kursach: 1. Korzeniewska- Koseła M. Gruźlica- Kurs CMKP Postępy w chorobach wewnętrznych (nr 1-705/1-05-008-2016). 16.02.2016 r. 2. Korzeniewska- Koseła M. Epidemiologia gruźlicy. Kurs: Etiologia, obraz kliniczny oraz mikrobiologiczna diagnostyka gruźlicy i mykobakterioz. 29.03.2016 r. 3. Korzeniewska- Koseła: Epidemiologia gruźlicy i nieswoistych chorób układu oddechowego. Kurs specjalizacyjny z epidemiologii dla lekarzy i lekarzy dentystów Epidemiologia chorób niezakaźnych z elementami epidemiologii środowiskowej. 01.06.2016 rok. kurs organizuje Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego- Państwowy Zakład Higieny. 4. Korzeniewska- Koseła M. Gruźlica- Kurs CMKP Postępy w chorobach wewnętrznych (nr 1-705/1-05-019-2016). 13.09.2016 r. 5. Korzeniewska- Koseła M.: Epidemiologia gruźlicy (24.10.2016 rok). Kurs: Etiologia, obraz kliniczny oraz mikrobiologiczna diagnostyka gruźlicy i mykobakterioz. 24-26.10.2016 r. 6. Korzeniewska- Koseła M. : Epidemiologia gruźlicy (14.11.2016 rok). Kurs dla diagnostów laboratoryjnych z Mikrobiologii Medycznej Etiologia, obraz kliniczny oraz mikrobiologiczna diagnostyka gruźlicy i mikobakteriozy 14-16.11.2016 r. 7. Wykład i seminarium dla studentów anglojęzycznych. Tuberculosis- diagnosis and treatment (wykład). Extrapulmonary tuberculosis- a diagnostics problem (seminarium). 60
8. Korzeniewska- Koseła M. : Epidemiologia gruźlicy (07.12.2016 rok). Kurs dla diagnostów laboratoryjnych z Mikrobiologii Medycznej Etiologia, obraz kliniczny oraz mikrobiologiczna diagnostyka gruźlicy i mikobakteriozy 07-09.12.2016 r. Wykłady i referaty na konferencjach: 1. Korzeniewska-Koseła M.: Gruźlica- grupy ryzyka, objawy, postępy w leczeniu. Konferencja Gorące tematy w pneumonologii. 26-27.02.2016 r. 2. Korzeniewska-Koseła M.: Epidemiologia gruźlicy na świecie i w Polsce. Konferencja Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc z okazji Światowego Dnia Gruźlicy. 16.03.2016 r. 3. Korzeniewska-Koseła M.: Gruźlica wielolekooporna-postępowanie według zaleceń WHO. X Konferencja PTChP z okazji Światowego Dnia Gruźlicy. Gruźlica wielolekooporna i kontrola zakażeń u imigrantów. 19.03.2016 r. 4. Korzeniewska-Koseła M., Augustynowicz- Kopeć E.: Gruźlica w aspekcie migracji ludności z krajów położonych na wschód od Polski- dane epidemiologiczne i metody badań przesiewowych. Konferencja: Nowe wyzwania związane z migracją ludności. 12.04.2016 rok. Organizator: Ministerstwo Spraw Zagranicznych. 5. Korzeniewska-Koseła M.: Rola IGRA u chorych na przewlekłe choroby zapalne o podłożu immunologicznym, kwalifikowanych do leczenia biologicznego. XXXIV Zjazd PTChP (Wisła 7-10 maja 2016 roku). 6. Korzeniewska-Koseła M.: Utajone zakażenie prątkiem gruźlicy- u kogo wykrywamy, jak leczymy? XXXIV Zjazd PTChP (Wisła 7-10 maja 2016 roku). 7. Korzeniewska-Koseła M.: Obraz gruźlicy w Polsce. Wykład na warsztatach szkoleniowych dla lekarzy z Tadżykistanu. 09.06.2016 r. 8. Korzeniewska-Koseła M. Gruźlica w Polsce w 2015 roku. Krajowa Konferencja Pulmonologów i Mikrobiologów, Zakopane, 15-17.06.2016 r. 9. Korzeniewska-Koseła M. Mykobakteriozy- wskazówki terapeutyczne. Krajowa Konferencja Pulmonologów i Mikrobiologów, Zakopane, 15-17.06.2016 r. 10. Korzeniewska-Koseła M.: Nowości w pneumonologii prezentowane na kongresie ERS. Gruźlica i mykobakteriozy. Posiedzenie naukowe IGiChP 26.10.2016 r. 11. Korzeniewska-Koseła M.: Najnowsze zalecenia światowych ekspertów dotyczące leczenia gruźlicy. VIII Kongres Top Pulmonological Trends 2016 (01.12-03.12.2016). Udział w Komitetach Naukowych Konferencji: Korzeniewska-Koseła M.: Gruźlica wielolekooporna-postępowanie według zaleceń WHO. X Konferencja PTChP z okazji Światowego Dnia Gruźlicy. Gruźlica wielolekooporna i kontrola zakażeń u imigrantów. 19.03.2016 rok. Udział w Komitecie Naukowym XXXIV Zjazdu PTChP (Wisła 7-10 maja 2016 roku). Korzeniewska- Koseła M. Krajowa Konferencja Pulmonologów i Mikrobiologów, Zakopane, 15-17.06.2016 rok. Udział w Komitetach Organizacyjnych Konferencji: 1. Korzeniewska-Koseła M. Krajowa Konferencja Pulmonologów i Mikrobiologów, Zakopane, 15-17.06.2016 rok. 61
2. Korzeniewska-Koseła M.: Konferencja Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc z okazji Światowego Dnia Gruźlicy. 16.03.2016 rok Przewodniczenie sesjom: 1. Aktualności w rozpoznawaniu i leczeniu gruźlicy i mykobakteriozy. XXXIV Zjazd PTChP (Wisła 7-10 maja 2016 roku). Korzeniewska- Koseła M., Augustynowicz- Kopeć E. 2. Przydatność diagnostyczna testów IGRA w chorobach układu oddechowego i chorobach reumatoidalnych. XXXIV Zjazd PTChP (Wisła 7-10 maja 2016 roku). Korzeniewska- Koseła M., Augustynowicz- Kopeć E. 3. Krajowa Konferencja Pulmonologów i Mikrobiologów, Zakopane, 15-17.06.2016 rok. Korzeniewska- Koseła M. Sesja I. Studenci anglojęzyczni - Pulmonary tuberculosis, Extrapulmonary tuberculosis (seminarium i wykład) Wywiad z M. Korzeniewską-Kosełą: Gruźlica wycofuje się powoli. Nasz Dziennik, 12-13.03.2016 rok Współpraca międzynarodowa: Warsztaty szkoleniowe z zakresu organizacji zwalczania gruźlicy w Polsce dla lekarzy z Tadżykistanu. Opieka merytoryczna i wykład. 07.06-10.06.2016 rok Udział w międzynarodowych zespołach eksperckich: 1. National respondent WHO contributing to reporting and verification of data WHO European region & ECDC Report 2. Nominated TB surveillance expert of the EU/EEA member States providing the surveillance data to TESSY 3. Joint Meeting of EU/EEA TB Surveillance Network and WHO/Europe National TB Programme Managers; 21 22 June 2016, Bratislava, Slovakia Dostarczenie danych do np. prac: 1. Hollo V, Kotila SM, Koedmoen C, Zucs P, van der Werf MJ: The effect of migration within European Union/European Economic Area on The distribution of tuberculosis, 2007-2013. Euro Surveill. 2016: 21(12):pii=30171 2. Koedmoen C, Zucs P, van der Werf MJ: Migration-related tuberculosis: epidemiology and characteristics of tuberculosis cases originating outside the European Union and European Economic Area, 2007 to 2013. Euro Surveill. 2016: 21(12):pii=30164 3. Marieke J. van der Werf, Vahur Hollo, Csaba Ködmön, Masoud Dara, Mike Catchpole: Eligibility for shorter treatment of multidrug-resistant tuberculosis in the European Union 62
TEMAT 3: BADANIA NAD PATOGENEZĄ, ROZPOZNAWANIEM I LECZENIEM CHORÓB NOWOTWOROWYCH KLATKI PIERSIOWEJ KIEROWNIK TEMATU: prof. dr hab. n. med. Kazimierz Roszkowski-Śliż ZASTĘPCA KIEROWNIKA: prof. dr hab. n. med. Elżbieta Wiatr W mijającym 2016 roku w zakresie tematu zespoły badawcze zajmowały się zagadnieniami biologicznych właściwości raka płuca i innych nowotworów układu oddechowego, optymalizacji diagnostyki wstępnej i monitorowania wyników leczenia oraz optymalizacji samego leczenia. Zadanie 1 Ocena przydatności badania TK klatki piersiowej w zestawieniu z badaniem PET-CT w klasyfikacji zajęcia węzłów chłonnych u pacjentów z niedrobnokomórkowym rakiem płuca przed planowanym zabiegiem operacyjnym. Kierownik: dr n. med. Lucyna Opoka Zespół badawczy: M. Szołkowska, B. Burakowska, P. Rudziński, J. Kunikowska (WUM), I. Bestry, K. Błasińska-Przerwa, Z. Podgajny (Euromedic), K. Oniszh, I. Barańska, L. Jakubowska Opracowaniu poddano dane 100 pacjentów z rakiem płuca poddanych przedoperacyjnemu badaniu TK i PET-CT; 1. pacjenci hospitalizowani lub konsultowani w IG i Ch Płuc z rakiem niedrobnokomórkowym płuca poddani badaniu TK i PET-CT; 2. pacjenci poddani analizie i zestawieniu porównawczemu badań TK i PET-CT pod kątem oceny cechy N z uwzględnieniem podziału węzłów chłonnych na 4 grupy w/g kryterium ich wielkości (5-10mm, 11-15mm,16-20mm,>20mm); 3. analiza statystyczna Prace opublikowane związane z opracowywanym zagadnieniem-w Pneumonologii i Alergologii Polskiej w 2013: 1. Ocena zaawansowania niedrobnokomórkowego raka płuca (NDRP) metodą tomografii komputerowej (TK) i pozytonowej tomografii emisyjnej skojarzonej z tomografią komputerową (PET-CT); 2. Ocena wznowy po leczeniu niedrobnokomórkowego raka płuca (NDRP) przy użyciu tomografii komputerowej (TK) i pozytronowej tomografii emisyjnej skojarzonej z tomografią komputerową (PET/CT). Prace opublikowane związane z opracowywanym zagadnieniem-w Pneumonologii i Alergologii Polskiej w 2014: 1. Użyteczność metody FDG PET-CT w ocenie pojedynczych zmian ogniskowych w płucachdoświadczenia własne. Praca ta (ang. Accuracy of FDG PET/CT in the evaluation of solitary pulmonary lesions own experience" Pneumonol Alergol Pol 2014;82(3): 198-205) została wyróżniona w Konkursie Redaktora Naczelnego Pneumonologii i Alergologii Polskiej I Nagrodą za najlepsze prace oryginalne opublikowane w okresie 2014-2016. 2. Diagnostyka obrazowa raka płuca Terapia nr 6,z.2 (339),czerwiec 2016 - wnioski w trakcie opracowywania 63
Praca polegała na zestawieniu kryteriów metabolicznych i morfologicznych węzłów chłonnych w raku płuca- ocena odsetka węzłów powiększonych w TK niezajętych procesem nowotworowym oraz aktywnych metabolicznie węzłów niezajętych. Sprawozdanie finansowe z przyznanych środków na realizację zadania badawczego - badanie restrospektywne, brak kosztów. Przewidywane koszty mogą mieć związek z analizą statystyczną. Współpraca: Zakład Patomorfologii, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Ośrodek Affidea PETCT w Warszawie ul. Szaserów 128 Zakład Medycyny Nuklearnej WUM Zadanie 2 Ocena zmian mikroskopowych w rakach niedrobnokomórkowych płuca (NSCLC) po leczeniu terapią neoadjuwantową. Kierownik: dr hab. n. med. Renata Langfort, prof. IGiChP Zespół badawczy: E. Szczepulska-Wójcik, M. Szkołkowska, B. Maksymiuk, D. Giedronowicz, P. Ronduda, współpraca: K. Roszkowski-Śliż, E. Wiatr, J. Zych, B. Roszkowska-Śliż, T. Orłowski, P. Rudziński, W. Kupis W mijającym roku zoperowano 4 chorych z rozpoznanym rakiem niedrobnokomórkowym płuca, wcześniej leczonych chemioterapią neoadjuwantową (2) lub chemio- radioterapią (2). Wszystkie guzy oceniane były jak dotychczas pod kątem regresji nowotworu, zmian mikroskopowych, w oparciu o klasyfikację zaproponowaną przez Junkera i wsp. (Chest 120, 1584-1591, 2001), w modyfikacji wg Pataer i wsp. (J Thorac Oncol. 2012; 7). Badaną grupę stanowili wyłącznie mężczyźni, w wieku od 44 do 77 lat ( średnia wieku 61,8). W 3 przypadkach wykonano lobektomię (górną lewą -1, dolną lewą 2) w jednym - pneumonektomię lewą. Wśród usuniętych nowotworów rozpoznano 1 raka płaskonabłonkowego rogowaciejącego, 2 raki gruczołowe (jeden śluzowy z komponentem sygnetowatokomórkowym, jeden koloidowy) oraz 1 przypadek rakowiaka atypowego. W ostatnim przypadku chory otrzymał 4 kursy chemioterapii i radioterapię w związaku z wcześniejszym rozpoznaniem raka drobnokomórkowego. Po weryfikacji materiału chory został zoperowany. W 1 przypadku w marginesie chirurgicznym oskrzela stwierdzono naciek raka (R1). W 1 przypadku znaleziono zatory z komórek raka w naczyniach limfatycznych i krwionośnych (L1V1) podścieliska nowotworu, w 1 tylko w naczyniach limfatycznych (L1V0), w pozostałych 2 nie stwierdzono zatorów w naczyniach limfatycznych i krwionośnych (L0V0). W 2 przypadkach stwierdzono naciekanie pasm włókien nerwowych, w 1 nowotwór naciekał opłucna płucną, bez jej przekraczania. Średnica widocznego makroskopowo guza wynosiła od 4,0 do 9,0 cm, średnio 6,0 cm. W 1 przypadku (rak płaskonabłonkowy) stwierdzono wyraźna reakcję po zastosowanym leczeniu, głównie pod postacią odczynu ze strony podścieliska, z rozległym włóknieniem guza. W pozostałych 3 przypadkach reakcja była niewielka lub brak było wyraźnych cech uszkodzenia komórek raka po leczeniu i reakcji ze strony podścieliska (rak gruczołowy koloidowy). 64
U 3 chorych stwierdzono przerzuty w węzłach chłonnych, u 2 w węzłach grupy N1 u jednego w węzłach grupy N2. Martwica występowała tylko w 2 guzach (płaskonabłonkowym i gruczołowym), zajmując odpowiednio 30% i 5% przebadanej powierzchni nowotworu. We wszystkich przypadkach wykonywano barwienia histochemiczne (wykazujące istnienie śluzu śródcytoplazmatycznego) i immunohistochemiczne (TTF1, CK5/6, p63, napsin A) w celu określenia podtypu histologicznego raka. W przypadku rakowiaka również markery neuroendokrynne i oceniano indeks proliferacyjny (Ki-67). Stopień regresji zmian wg klasyfikacji Junkera i wsp. brak reakcji na leczenie lub niewielka 3 ADC G1 pt3n0l0v0r0 IIB ADC G3 pt2an2l1v0r1 IIIA AC G2 pt2an1l0v0r0 IIA II a (częściowa regresja, ponad 10%) 1 SQCLC G2 pt3n1l1v0r0 IIIA ADC rak gruczołowy, SQCLC rak płaskonabłonkowy, AC rakowiak atypowy Raki niedrobnokomórkowe płuca po leczeniu neoadjuwantowym (2016) 4 przypadki M; rozpiętość wieku: 44-77, śr. 62 Pneumonektomia lewostronna: 1 Lobektomia górna lewa: 1 Lobektomia dolna lewa: 2 Lokalizacja guza: centralna 2 obwodowa 2 Średnica guza 4,0 9,0 cm, śr. 6,0 cm Typ histologiczny: rak płaskonabłonkowy 1 rak gruczołowy 2 rakowiak atypowy 1 Stopień zaawansowania ypt2an1 II A 1 ypt3n0 II B 1 ypt2an2 III A 1 ypt3n1 III A 1 Całkowita przebadana dotychczas grupa chorych wynosi 137 pacjentów, co stanowi dużą grupę badawczą. Konieczna jest korelacja ze stopniem zaawansowania klinicznym, przed leczeniem oraz korelacja z rodzajem zastosowanej terapii neoadjuwantowej. W bieżącym roku zamierzamy dokonać podsumowania przebadanej grupy chorych. Zebrana grupa jest bardzo duża. W dotychczasowych publikacjach badane grupy obejmowały zwykle mniejsze populacje chorych, największa 53 pacjentów. 65
Zadanie 3 Ocena skuteczności skojarzonego leczenia niedrobnokomórkowego raka płuca w III (N 2 ) stopniu zaawansowania choroby. Kierownik: prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski Zespół badawczy: W. Kupis, P. Rudziński, D. Dziedzic, B. Roszkowska, K. Roszkowski-Śliż, E. Wiatr, J. Zych, J. Załęska, J. Zaremba Rak płuca jest najczęściej występującym nowotworem w Polsce i na świecie oraz główną przyczyną zgonów z powodu chorób nowotworowych zarówno u kobiet jak i mężczyzn. Główną przyczyną rozwoju raka płuca jest palenie tytoniu (także palenie bierne), ekspozycja na czynniki rakotwórcze (m.in. azbest, radon, uran, arszenik, beryl itp.) czy predyspozycje genetyczne. Rocznie notuje się w naszym kraju ponad 22000 nowych zachorowań na raka płuca. Choroba ta wiąże się z wyjątkowo poważnym rokowaniem i 5-letnimi przeżyciami na poziomie 15% w USA i ok. 11% w Europie. Niestety współczynniki umieralności z powodu tego nowotworu są w Polsce jednymi z najwyższych w regionie, szczególnie w grupie ludzi młodych i w średnim wieku, a 5-letnie przeżycia to ok. 7%. Zaledwie ok. 4000 chorych na raka płuca poddawanych jest rokrocznie leczeniu operacyjnemu. Stanowi to zaledwie 17% spośród nowych zachorowań i związane jest ze zbyt późnym wykryciem choroby. Wyniki chirurgicznego leczenia raka płuca zależą głównie od stopnia zaawansowania. W pierwszym stadium 5-letnie przeżycia sięgają 70%, w stadium IV nie przekraczają 1-3% (3, 4). Nowotwory płuc wykryte wcześnie i szybko poddane leczeniu operacyjnemu rokują lepiej, a 5-letnie przeżycia mogą sięgnąć nawet 80%. Najczęstszą przyczyną niepowodzeń leczenia jest wznowa miejscowa lub przerzuty odległe, których odsetek sięga nawet 33,9%. Chorzy z zaawansowaniem NDRP w stopniach ci i cii oraz część chorych w stopniu ciiia (bez cechy N2) powinni być poddawani pierwotnemu leczeniu chirurgicznemu, przy czym obowiązuje doszczętność wycięcia. Standardowym zabiegiem jest lobektomia lub pneumonektomia oraz usunięcie węzłów chłonnych wnęki i śródpiersia. Preparat pooperacyjny powinien zawierać co najmniej 6 węzłów chłonnych z wnęki i śródpiersia przynajmniej trzech grup węzłowych. Pozwala to na właściwe określenie pooperacyjnego zaawansowania choroby i ma znaczenie przy kwalifikacji do leczenia uzupełniającego. Resekcja mniejsza, aniżeli lobektomia ma uzasadnienie tylko w przypadku ograniczonych rezerw oddechowych. Wyniki randomizowanych badań oraz metaanalizy tych badań uzasadniają stosowanie uzupełniającej chemioterapii pooperacyjnej u chorych na NDRP o zaawansowaniu w stopniach pii-piiia. Najczęściej stosowana jest cisplatyna w skojarzeniu z winorelbiną, ponieważ w badaniach częściej obserwowano pozytywne wyniki z użyciem tej kombinacji leków, aniżeli w innych schematach. Uzupełniająca chemioterapia powinna być podejmowana jedynie u chorych w dobrym lub bardzo dobrym stanie sprawności oraz bez współistnienia poważnych chorób i istotnych przeciwwskazań medycznych do chemioterapii. Leczenie należy rozpoczynać nie później niż po 6 tygodniach od daty operacji. W przypadku jednoczesnych wskazań do radioterapii (np. pozytywny margines chirurgiczny) zalecana jest jednoczasowa chemioterapia i napromienianie. W roku 2016 w IGICHP operowano 416 chorych z rakiem płuca. Większość pacjentów (44%) operowana była z powodu raka gruczołowego. Podobnie jak w latach poprzednich rak płaskonabłonkowy był drugim, co do częstoci operowanych nowotworów i stanowił 36% operowanych pacjentów. Szczegóły rozpoznań histopatologicznych przedstawia tab. 1. 66
Tab. 1 Rozpoznanie histopstologiczne adenocarcinoma-mia 1 Combined small cell carcinoma 1 rak gruczołowotorbielowaty (ca adenoides cysticum) 1 rak gruczołowy 188 rak mieszany (płaskonabłonkowy/gruczołowy) 12 rak neuroendokrynny 2 rak płaskonabłonkowy 155 rak pleomorficzny 6 rak wielkokomórkowy 4 rak wielkokomórkowy neuroendokrynny 23 rakowiak atypowy 14 rakowiak typowy 8 Grand Total 415 Zdecydowaną większość chorych stanowią pacjenci, u których wykonano anatomiczne wycięcie płata płuca. Zabieg ten wykonano u 97% pacjentów. Usunięcie płuca wykonywano tylko w tych przypadkach, w których udokumentowane było lokalne zaawansowanie nowotworu, a rezerwy oddechowe oraz sprawność pacjenta pozwalała na wykonanie pneumonektomii. Szczegółowe dane nt. sposobu chirurgicznego leczenia raka płuca przedstawia tab nr 2 Tab. 2 Rodzaj operacji lobektomia 367 pneumonektomia 20 RB - resekcja klinowa 9 segmentektomia 18 Wycięcie mankietu oskrzela 2 Grand Total 416 W 2016 roku rozwijano chirurgię małoinwazyjną. Zabiegów resekcyjnych w sposób małoinwazyjny wykonano 143.co stanowi ok. 30%. Tab. 3 Tab.3 Dostę operacyjny Torakotomia przednio-boczna 273 VATS 143 Grand Total 416 Obserwuje się przez kolejny rok wzrost pacjentów operowanych we wczesnych stadiach rozwoju nowotworu. W I stadium zaawansowania operowano ponad 55% chorych. W I i II stadium zaawansowania choroby operowano ponad 83% pacjentów. Tab nr 4 Tab. 4 Stadium zaawansowania brak 1 IA 93 IB 137 IIA 77 IIB 40 IIIA 63 67
IIIB 1 IV 4 Grand Total 416 Tab. 5 Cecha N 0 288 1 94 2 34 Grand Total 416 W materiale pooperacyjnym u 128 stwierdzono przerzuty do węzłów chłonnych grupy N1 i N2 (tab.5). Wszyscy chorzy kierowani byli na konsultację onkologiczną jednak odsetek pacjentów, u których przeprowadzono chemioterapię adjuwantową nie jest możliwy do ustalenia, gdyż pacjenci Ci leczeni byli w różnych ośrodkach poza Instytutem. Rejestr raka płuca prowadzony przez zespół torakochirurgiczny zawiera formularze dedykowane chemioterapii i radioterapii pooperacyjnej. Dane te nie są jednak wprowadzane do rejestru przez lekarzy prowadzących leczenie uzupełniające. W związku z istniejącą sytuacją torakochirurdzy z zespołu badawczego podjęli analizę grupy chorych spełniających kryteria stosowania terapii uzupełniającej. Analizowana jest grupa 1088 chorych spełniających onkologiczne kryteria włączenia chemioterapii pooperacyjnej. Przeanalizowane zostaną wyniki chemioterapii w trzech grupach wiekowych: 65 70 lat 330 chorych 71-75 lat 576 chorych powyżej 75 lat 188 chorych. Analiza obejmuje lata 2001-2015. Zadanie 4 Analiza amplifikacji i ekspresji kinazy FGFR1 w płaskonabłonkowym raku płuca. Kierownik: prof. dr hab. n. med. Joanna Chorostowska-Wynimko Zespół badawczy: R. Langfort, P. Rudziński, W. Kupis, T. Orłowski, E. Szczepulska-Wójcik, P. Skrońska, A. Roży, K. Duk, A. Zdral W związku z uzyskaniem grantu Opracowanie nowoczesnych biomarkerów oraz rozwój innowacyjnego inhibitora kinaz FGFR stosowanego w terapii nowotworów, nr projektu 266776, finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, wstrzymano realizację zadania badawczego nr 3/4 w ramach działalności statutowej. Zadanie 5 Ocena zmian morfologicznych oraz immunofenotypu komórek w badaniu mikroskopowym grasicy u chorych z miastenią w zależności od rodzaju autoprzeciwciał i przebiegu klinicznego choroby. Kierownik: dr n. med. Małgorzata Szołkowska Zespół badawczy: R. Langfort, E. Szczepulska-Wójcik, P. Ronduda, D. Giedronowicz, współpraca: T. Orłowski, J. Gątarek, S. Winiarski, P. Rudziński, Katedra i Klinika Neurologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego- A. Kamińska A. Kostera-Pruszczy, P. Szczudlik, M. Lipowska 68
Wstępne wyniki uzyskane po analizie materiału zebranego w poprzednim roku nie były obiecujące, w związku z tym zakończono temat. Przypadki miastenii towarzyszące grasiczakom będą analizowane w ramach tematu statutowego nr 3.9 dotyczącego tych nowotworów. Przeprowadzone etapy badania ograniczyły się do analizy danych oraz materiału archiwalnego i nie wymagały ponoszenia kosztów. Zadanie 6 Ocena skuteczności różnych skojarzeń leków cytostatycznych w chemioterapii niedrobnokomórkowego raka płuca. Kierownik: dr n.med. Jacek Zych Zespół badawczy: R. Langfort, D. Giedronowicz, B. Roszkowska-Śliż, E. Radzikowska, J. Załęska, I. Bestry, M. Załęska, J. Winek, K. Maszkowska-Kopij, J. Szopiński, M. Polaczek W roku 2016 prowadzono obserwacje pacjentów zakwalifikowanych w latach poprzednich. W związku z niezadowalającymi wynikami i brakiem różnic statystycznych pomiędzy analizowanymi grupami uznano za niecelowe kontynuowanie zadania. W roku 2017 zadanie nie będzie kontynuowane. Zadanie 7 Ocena skuteczności chirurgicznego leczenia niedrobnokomórkowego raka płuc. Kierownik: dr n. med. Włodzimierz Kupis Zespół badawczy: T. Orłowski, P. Rudziński, J. Bogdan, R. Langfort, E. Szczepulska, K. Maszkowska-Kopij, I. Bestry, L. Opoka W okresie od stycznia do połowy grudnia 2016 wykonano 415 resekcji miąższu płucnego z powodu pierwotnego raka płuca. Gromadzono informacje dotyczące stopnia zaawansowania raka, rozległości wykonanej resekcji i częstości występowania powikłań pooperacyjnych. RODZAJ HIST-PAT L % rak gruczołowy 188 45,7 rak mieszany (płaskonabłonkowy/gruczołowy) 12 2,9 rak neuroendokrynny 2 0,5 rak płaskonabłonkowy 152 36,9 rak pleomorficzny 6 1,4 rak wielkokomórkowy 4 0,9 rak wielkokomórkowy neuroendokrynny 23 5,6 rak gruczołowatotorbielowaty (ca adenoides cysticum) 1 0,2 Combined small cell carcinoma 1 0,2 rakowiak atypowy 13 3.1 rakowiak typowy 8 1,9 Adenocarcinoma-MIA 1 0,2 RAZEM 411 69
RODZAJ OPERACJI L % Lobektomia/Bilobektomia 366 88,2 Pneumonektomia 21 5,0 RB - resekcja klinowa 8 1.9 Segmentektomia 18 4,3 Wycięcie mankietu oskrzela 2 0,5 RAZEM 415 STADIUM ZAAWANSOWANIA L % BRAK 1 0,2 IA 92 22,3 IB 135 32,8 IIA 77 18,7 IIB 40 9,7 IIIA 62 15,0 IIIB 1 0,2 IV 4 0,9 RAZEM 412 W powyższych tabelach przedstawiono charakterystykę operowanych pacjentów obejmującą rodzaj wykonanych operacji, rozpoznanie histopatologiczne oraz stadium zaawansowania. Godnym podkreślenia jest fakt, że spośród 366 resekcji płata 142 (38,8%) wykonano techniką VATS (małoinwazyjną). W grupie operowanych z powodu raka płuca (415 pacjentów) zarejestrowano 3 (0,7%)zgony szpitalne. W 2016 r kontynuowano biopsję igłową węzłów chłonnych śródpiersia drogą fiberobronchosonografi (EBUS). W przypadku uzyskania wyniku dodatniego (meta w węzłach chłonnych śródpiersia) odstępowano od wykonania mediastinoskopii. Na tej podstawie ustalano stopień zaawansowania raka płuca jako N2 i kierowano chorego do leczenia zachowawczego (chemio/radioterapia). W równie szerokim zakresie stosowano badanie PET-CT w celu oceny rozległości zmian nowotworowych (zajęcie węzłów chłonnych, zmiany satelitarne). Wartość obu w/w metod diagnostycznych a co za tym idzie możliwość rezygnacji z metod inwazyjnych nadal wymagają analizy. Zadanie 8 Ocena właściwości biologicznych różnych podtypów histologicznych nowotworów nabłonkowych grasicy. Kierownik: dr n. med. Małgorzata Szołkowska Zespół badawczy: R. Langfort, E. Szczepulsk-Wójcik, B. Maksymiuk, W. Grajkowska (Centrum Zdrowia Dziecka, Zakład Patomorfologii), N. Qandil (Mazowieckie Centrum Leczenia Chorób Płuc i Gruźlicy, Zakład Patomorfologii), współpraca T. Orłowski, J. Gątarek, S. Winiarski, P. Rudziński, W. Kupis, J.Chorostowska-Wynimko, A.Szpechciński Nowotwory nabłonkowe grasicy, czyli grasiczaki i raki grasicy, to rzadkie nowotwory występujące głównie u ludzi dorosłych. W archiwum Zakładu Patomorfologii IGiChP od 1999 roku zgromadzono już ponad 220 takich przypadków, co stanowi unikatowy zbiór w skali kraju. Raki grasicy mają jednoznacznie złe rokowanie, natomiast w grupie grasiczaków występują zarówno nowotwory o agresywnym przebiegu, jak i postacie dobrze rokujące charakteryzujące się wieloletnim przeżyciem i 70
całkowicie wyleczalne po doszczętnej resekcji. Wszystkie grasiczaki są nowotworami złośliwymi, ponieważ mogą dawać przerzuty I wznowy, jednak typ histologiczny, wraz ze stopniem zaawansowania choroby i doszczętnością resekcji, należy do czynników istotnych rokowniczo. Ze względu na heterogenność budowy mikroskopowej i rzadkość występowania choroby, ustalenie prawidłowego typu histologicznego grasiczaka może stanowić duży problem. W tych przypadkach pomocne może się okazać stosowanie dodatkowych reakcji immunohistochemicznych. W ubiegłych latach stwierdziliśmy zależność między ekspresją podoplaniny (antygenu wykrywanego immunohistochemicznie przy użyciu przeciwciała D2-40), a jednym z podtypów histologicznych grasiczaków, tzw. B2. Stwierdzenie tej zależności ułatwi różnicowanie przypadków z pogranicza: B1B2 i B2B3. Innym popularnym barwieniem wykorzystywanym w diagnostyce wielu nowotworów jest immunohistochemiczna ocena indeksu proliferacyjnego wyrażonego ekspresją Ki-67. Wysoki indeks proliferacyjny może świadczyć o złośliwym charakterze rozrostu. Jednak jego ocena w grasiczakach jest trudna ze względu na towarzyszący nowotworowi komponent limfocytarny, nienowotworowy, który również może mieć wysoki indeks proliferacji. W ubiegłym roku podjęliśmy próbę wykorzystania podwójnego barwienia immunohistochemicznego AE1AE3/Ki-67, które powinno umożliwić identyfikację proliferujących komórek nowotworowych, ale wyniki nie były zachęcające więc odstąpiono od tej reakcji. Kolejnym sposobem ułatwiającym ocenę aktywności mitotycznej komórek jest wykorzystanie przeciwciała przeciwko fosforylowanej formie białka histonowego H3 (phosphohistone H3, PPH3). Białko histonowe H3 stanowi składnik chromatyny jądrowej, ale tylko w czasie mitozy ulega fosforylacji. Wykrycie tego białka w jądrze komórkowym wskazuje na przystąpienie komórki do procesu podziału mitotycznego. Zastosowanie przeciwciała PPH3 ułatwia wykrycie w skrawku parafinowym komórek w fazie mitozy oraz ich odróżnienie od komórek ulegających apoptozie, co w preparacie rutynowo barwionym hematoksyliną i eozyną bywa trudne. Coraz większe znaczenie zarówno w diagnostyce wielu różnych nowotworów jak i w ustaleniu czynników predykcyjnych odgrywają badania genetyczne. W odniesieniu do nowotworów nabłonkowych grasicy wyniki badań genetycznych nie są jednoznaczne, jedną z niewielu powtarzalnych mutacji jest mutacja genu GTF2I obserwowana najczęściej w grasiczakach typu A i AB, natomiast nie poznano jak dotąd żadnych genetycznych czynników predykcyjnych, które mogłyby być wykorzystane w kwalifikacji pacjentów do leczenia celowanego. CEL BADANIA Celem badania jest ocena właściwości biologicznych, określanych m.in. ekspresją antygenów wykrywanych w reakcjach immunohistochemicznych a także zmian genotypowych wykrywanych w badaniach molekularnych lub genetycznych w różnych typach grasiczaków i raków grasicy oraz w różnych stopniach zaawansowania choroby. Badanie ma na celu wyodrębnienie cech morfologicznych, immunofenotypowych lub zmian genetycznych, które mogą mieć praktyczne zastosowanie w rutynowej diagnostyce nowotworów nabłonkowych grasicy. MATERIAŁ I METODA Planowane jest wykonywanie badania stopniowo wg poniższych etapów: 1. wybranie z archiwum Zakładu Patomorfologii preparatów i bloczków parafinowych z przypadków nowotworów nabłonkowych grasicy; 71
2. ocena typu histologicznego nowotworu zgodnie z klasyfikacją WHO z 2015 roku oraz stopnia zaawansowania choroby wg klasyfikacji Masaoka-Koga dla grasiczaków lub TNM dla raków grasicy. UWAGA: Pod koniec 2016 roku weszła nowa klasyfikacja TNM do oceny stopnia zaawansowania zarówno grasiczaków jak i raków grasicy i od tego momentu będzie stosowana; 3. korelacja obrazu mikroskopowego z obrazem klinicznym (wiek i płeć pacjentów, współistnienie miastenii i innych chorób autoimmunizacyjnych, współistnienie innych chorób nowotworowych); 4. wykonanie i ocena reakcji z przeciwciałem przeciwko antygenowi Ki-67, markerowi komórek proliferujących; 5. wykonanie i ocena reakcji z przeciwciałem PPH3 przeciwko fosforylowanej formie białka histonowego H3; 6. wykonanie i ocena innych reakcji immunohistochemicznych, które mogą mieć zastosowanie w diagnostyce nowotworów nabłonkowych grasicy; 7. analiza zaburzeń na poziomie molekularnym i genetycznym; 8. poszukiwanie czynników predykcyjnych, np. ekspresji antygenu PD-L1 lub mutacji EGFR; 9. analiza uzyskanych wyników; 10. publikacja prac. W roku 2016 podsumowano część badania dotyczącą porównania grasiczaków typu A i AB o przebiegu agresywnym i indolentnym. Wstępne wyniki analizy zebrano w pracy pt.: Carcinoid- /hemangiopericytoma-like morphology of A thymoma suggests more aggressive tumor s behavior Malgorzata Szolkowska 1, Renata Langfort 1, Sebastian Winiarski 2, Beata Maksymiuk 1, Tadeusz Orlowski 2 1 Pathology Department, National Tuberculosis and Lung Diseases Research Institute, Warsaw, Poland 2 Clinics of Surgery, National Tuberculosis and Lung Diseases Research Institute, Warsaw, Poland Praca była przedstawiana w formie prezentacji ustnej na konferencji 7th International Thymic Malignancy Interest Group Annual Meeting (ITMIG 2016), która odbyła się w dniach 15-17 września 2016 w San Francisco. Ponadto opracowano dwie publikacje: 1. Two neoplasms rich in small lymphocytes, B1B2 thymoma and small lymphocytic lymphoma, intermingled in one tumor mass. A case report. Malgorzata Szolkowska 1 MD, PhD, Renata Langfort 1 MD, PhD, Sebastian Winiarski 2 MD, Jacek Zaremba 2 MD, Monika Prochorec-Sobieszek 3 MD, PhD, Grzegorz Rymkiewicz 4 MD, PhD, Piotr Jaskiewicz 5 MD, Dariusz M. Kowalski 5 MD, PhD 1 Pathology Department, National Tuberculosis and Lung Diseases Research Institute, Warsaw, Poland 2 Clinics of Surgery, National Tuberculosis and Lung Diseases Research Institute, Warsaw, Poland 3 Department of Diagnostic Hematology, Institute of Hematology and Transfusion Medicine, Warsaw, Poland 4 Department of Pathology and Laboratory Medicine, The Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Centre and Institute, Warsaw, Poland 5 Department of Lung Cancer and Chest Tumors, The Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Centre and Institute, Warsaw, Poland Praca została przyjęta do publikacji w Polish Journal of Pathology. 72
2. AB thymoma with atypical type A component with delayed multiple lung and brain metastases Grajkowska Wieslawa 1,2, Matyja Ewa 2, Kunicki Jacek 3, Szymanska Sylwia 1, Marx Alexander 4, Weis Cleo-Aron 4, Langfort Renata 5, Szolkowska Malgorzata 5 1 Department of Pathology, The Children s Memorial Health Institute, Warsaw, Poland 2 Department of Experimental and Clinical Neuropathology, Mossakowski Medical Research Centre, Polish Academy of Sciences, Warsaw, Poland 3 Department of Neurosurgery, M. Sklodowska-Curie Memorial Cancer Centre and Institute of Oncology 4 Institute of Pathology, University Medical Centre Mannheim, University of Heidelberg; D-68167 Mannheim, Germany 5 Department of Pathology, National Tuberculosis and Lung Diseases Research Institute, Warsaw, Poland Praca na końcowym etapie przygotowania do publikacji. Zadanie 9 Ocena czynności płuc u chorych kwalifikowanych do zabiegu operacyjnego z powodu raka płuc. Kierownik: dr n. med. Monika Franczuk Zespół badawczy: S. Wesołowski, P. Rudziński, J. Usiekniewicz, T. Orłowski, R. Langfort, J. Prokopowicz, P. Śliwiński, E. Wojda, M. Kram Według analiz epidemiologicznych około 50% populacji chorych na raka płuca stanowią pacjenci powyżej 65 roku życia, a największa częstość występowania przesuwa się w światowych statystykach w stronę osób w wieku 70-80 lat. Zgodnie z raportem Instytutu Onkologii w Warszawie częstość występowania raka płuca u pacjentów w podeszłym wieku jest 4-5,5 razy większa niż w populacji ogólnej. Wiek, głównie w związku z chorobami współistniejącymi układu sercowo-naczyniowego i oddechowego jest jednym z czynników obciążających rokowanie, w szczególności zwiększających ryzyko powikłań okołooperacyjnych. Postęp technik operacyjnych dokonujący się w torakochirurgii, w szczególności w zakresie resekcji małoinwazyjnych sprawia, że do leczenia operacyjnego kwalifikowani są pacjenci także powyżej 8o roku życia. W roku 2016 przeanalizowano materiał chorych w wieku podeszłym 80 lat, diagnozowanych z powodu guza płuca i kierowanych na badanie czynnościowe z Kliniki Chirurgii z intencją kwalifikacji do leczenia operacyjnego w roku 2016. Z analizy wyłączono chorych z wywiadem przebytego leczenia operacyjnego w obrębie klatki piersiowej, resekcji, radioterapii, chemioterapii przed leczeniem operacyjnym oraz pacjentów, u których nie uzyskano pomiarów spełniających kryteria poprawności technicznej i powtarzalności. Materiał i Metodyka Do analizy włączono 42 chorych w wieku 80 lat i powyżej (średnia wieku 82,2±2,27; 24 kobiety i 18 mężczyzn), u których wykonano badanie czynnościowe uzyskując poprawne technicznie i powtarzalne pomiary w badaniu spirometrycznym i DLCO. Analizę statystyczną przeprowadzono z wykorzystaniem programu statystycznego: MedCalc 12.3.0 73
Wyniki Ocena parametrów czynności płuc wykazała obturację dróg oddechowych u 16 badanych (37,2%, FEV1%FVC < dolnej granicy normy). Zdecydowanie częstszym zaburzeniem rezerw wentylacyjnych było upośledzenie zdolności dyfuzji dla CO, które stwierdzono u 27 spośród 41 badanych (65,85%), u których uzyskano poprawny technicznie pomiar DLCO. Średnie wartości parametrów czynnościowych przedstawiono w tabelach. Parametry czynnościowe w trakcie diagnostyki guza płuca z intencją leczenia chirurgicznego średnie wartości dla całej grupy. liczba średnia min max SD wiek 42 82,2093 80,0000 89,0000 2,27364 wzrost 42 163,7674 144,0000 185,0000 8,08537 waga 42 71,7209 47,0000 98,0000 13,31545 FEV1 42 1,7040 0,5800 3,0600 0,54758 FEV1 % 42 89,1279 40,8000 135,3000 24,83708 FVC 42 2,5802 1,1400 4,4500 0,72117 FVC % 42 102,0023 60,0000 164,9000 22,53386 FEV1%FVC 42 65,9919 44,6200 83,1400 8,69898 DLCO 41 4,3905 2,1800 7,2700 1,20261 DLCO % 41 64,4175 31,8000 110,6000 16,87280 Porównanie parametrów czynności płuc wg płci (24 kobiety, 18 mężczyzn) F M p F M SD F SD M wiek 82,3333 81,88889 0,62642 40 0,534601 24 18 2,40772 2,08324 FEV1 1,4950 1,96500-2,98225 40 0,004855 24 18 0,37408 0,64170 FEV1% 93,3500 83,47778 1,26884 40 0,211832 24 18 22,92786 27,45648 FVC 2,1821 3,08722-5,04804 40 0,000010 24 18 0,45603 0,70479 FVC% 107,1083 95,52222 1,66551 40 0,103625 24 18 22,43710 22,13782 FEV1%FV C 68,5621 62,51056 2,31947 40 0,025559 24 18 8,05267 8,77542 DLCO 3,9090 4,94389-2,88934 37 0,006420 21 18 1,12429 1,10405 DLCO% 62,0905 67,23333-0,93528 37 0,355710 21 18 17,47981 16,68451 U 20 chorych z analizowanej grupy rozpoznano raka płuca (rozpoznanie potwierdzone histopatologicznie) i zakwalifikowano do leczenia operacyjnego. U 8 operowanych pacjentów stwierdzono powikłania kardiopulmonologiczne, wymagające dodatkowej interwencji farmakologicznej. Porównanie średnich wartości wieku, ekspozycji na palenie, zakresu resekcji wyrażonej średnią liczbą resekowanych segmentów oaz parametrów czynności płuc we wspomnianych grupach operowanych chorych z rozpoznaniem NDRP nie wykazało istotnych różnic w tym zakresie. Jedyną istotną różnicę stanowiła wartość wsk. Tiffeneau, związana ze stwierdzeniem obturacji u połowy chorych. 74
Wnioski Niewielka liczność analizowanej grupy nie pozwala na wyciąganie istotnych statycznie wniosków, z klinicznego punktu widzenia warto zwrócić uwagę na następujące aspekty: w grupie chorych w wieku 80 lat i powyżej przeważają kobiety; pacjenci mają relatywnie dobre parametry czynnościowe rzadziej stwierdzano obturację niż w populacji ogólnej, częstsze są zaburzenia zdolności dyfuzyjnej płuc dla CO. Wydaje się, że zwłaszcza u takich chorych weryfikacji wymaga postulowana w międzynarodowych zaleceniach wartość DLCO na poziomie 80% jako dyskryminująca wartość prawidłową. Referaty 1. M. Franczuk Znaczenie kwalifikacji czynnościowej do leczenia operacyjnego raka płuc u chorych w wieku podeszłym. Krajowa Konferencja Pulmonologów i Mikrobiologów, 15-17.06. 2016 Zakopane. 75