RAPORT O SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ W LESZNIE W ROKU 2013

RAPORT O SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ W LESZNIE W ROKU 2013

WSTĘP W poniższym raporcie zawarte zostały informacje o funkcjonowaniu miasta Leszna. Dane dotyczą 2013 r., jednak większość informacji, w celu nakreślenia trendów pokazano w ujęciu wieloletnim. Leszno jako centrum subregionu leszczyńskiego oddziałuje na okoliczne gminy, dlatego niektóre z danych statystycznych opisują zjawiska w ujęciu ponadlokalnym. Raport szeroko pokazuje zmiany w sferze gospodarczej, jako dominującej i mającej wpływ na inne dziedziny życia miasta. Gospodarka, a szczególnie rynek pracy jest w stałej relacji ze zmianami demograficznymi w mieście. Odnotowujemy w tym zakresie lepszą sytuację, niż przeciętnie w kraju. Liczba ludności Leszna stale wzrasta, tworząc silny potencjał społeczny miasta. Raport przygotowano na podstawie danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego oraz badań i danych własnych Urzędu Miasta Leszna oraz podległych jednostek. Niestety cykl produkcji danych przez Urząd Statystyczny jest bardzo długi i ostatnie dane potrzebne do skonstruowania raportu za rok 2013 udało się pozyskać dopiero na koniec 2014 roku. Raport w całości został zamieszczony na stronie internetowej miasta www.leszno.pl w dziale Urząd Miasta - Dane o mieście. Wszelkie uwagi i sugestie dotyczące raportu prosimy składać w Wydziale Promocji i Rozwoju, Beata Nawrocka, tel. 65 529 46 35, e-mail: bnawrocka@leszno.pl Wydział Promocji i Rozwoju Wydział Promocji i Rozwoju 2

SPIS TREŚCI WSTĘP... 2 LESZNO W RANKINGACH W 2013 R.... 5 LESZNO W SKRÓCIE... 7 I. GOSPODARKA...10 I.1. Podmioty gospodarcze... 10 I.2. Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach... 13 I.3. Wartość brutto środków trwałych w przedsiębiorstwach... 14 I.4. Przychody... 15 I.5. Koszty... 16 I.6. Wyniki finansowe... 17 I.7. Samorządowy Fundusz Poręczeń Kredytowych... 18 I.8. Turystyka... 19 I.8.1. Miejsca noclegowe... 20 II. KAPITAŁ LUDZKI...23 II.1. Demografia... 23 II.1.1. Przyrost naturalny... 26 II.1.2. Migracje... 27 II.1.3. Ludność według wieku... 32 II.1.4. Struktura społeczno-zawodowa... 33 II.1.5. Trwanie życia... 35 II.1.6. Ludność według wykształcenia... 36 II.2. Edukacja... 40 II.2.1. Wychowanie przedszkolne... 40 II.2.2. Szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne (bez specjalnych)... 42 II.2.3. Komputeryzacja... 44 II.2.4. Szkolnictwo ponadgimnazjalne... 45 II.2.5. Szkolnictwo wyższe... 46 II.3. Rynek pracy... 50 II.3.1. Pracujący według PKD... 50 II.4. Bezrobocie... 51 II.4.1. Liczba bezrobotnych... 52 II.4.2. Wskaźnik bezrobocia... 53 II.4.3. Struktura bezrobotnych według wieku... 55 II.4.4. Struktura bezrobotnych według wykształcenia... 59 II.5. Płace... 61 II.5.1. Źródła utrzymania ludności... 62 II.5.2. Zeznania podatkowe... 64 III. KAPITAŁ SPOŁECZNY...66 III.1. Samorząd Terytorialny Rada Miejska... 67 III.1.1. Lokalna aktywność obywatelska... 68 III.2. Organizacje pozarządowe... 69 Wydział Promocji i Rozwoju 3

III.3. Media lokalne... 70 III.4. Bezpieczeństwo publiczne... 71 III.4.1. Policja... 71 III.4.2. Straż Miejska... 73 III.5. Kultura... 73 III.5.1. Biblioteki... 73 III.5.2. Imprezy kulturalne i turystyczne... 75 III.7. Zieleń w mieście... 77 III.8. Służba zdrowia... 78 III.8.1. Personel służby zdrowia... 78 III.8.2. Stan zdrowia mieszkańców Leszna... 80 III.9. Pomoc społeczna... 81 III.9.1. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie... 81 III.9.2. Dodatki mieszkaniowe... 83 III.10. Stan środowiska naturalnego... 86 III.10.1. Powietrze... 86 III.10.2. Woda... 89 IV. KAPITAŁ FIZYCZNY...90 IV.1. Powierzchnia miasta... 90 IV.1.1. Struktura powierzchni... 90 IV.2. Infrastruktura... 92 IV.2.1. Drogi... 92 IV.2.2. Sieć wodociągowa... 92 IV.2.2. Kanalizacja... 93 IV.2.3. Sieć gazowa... 94 IV.3. Mieszkania... 95 IV.3.1. Zasoby mieszkaniowe... 95 IV.3.2. Mieszkania oddane do użytku... 96 IV.4. Transport wewnętrzny... 97 IV.4.1. Samochody... 97 IV.4.2. Parkingi... 98 IV.4.3. Komunikacja miejska... 99 IV.5. Handel... 99 IV.5.1. Sklepy według branży... 99 IV.5.2. Sklepy według formy organizacyjnej... 101 IV.6. Budżet miasta Leszna... 102 IV.6.1. Dochody... 102 IV.6.2. Wydatki... 103 IV.6.3. Fundusze europejskie... 106 V. KAPITAŁ WIEDZY... 107 V.1. Szkoły wyższe... 107 V.2. Działalność innowacyjna... 110 SPIS WYKRESÓW... 120 SPIS TABEL... 123 Wydział Promocji i Rozwoju 4

LESZNO W RANKINGACH W 2013 R. KRAJOWY RAPORT O ROZWOJU SPOŁECZNYM. POLSKA 2012. ROZWÓJ REGIONALNY I LOKALNY Leszno zajęło 30. miejsce wśród 379 przebadanych powiatów w Polsce. Badanie zostało oparte na Lokalnym Wskaźniku Rozwoju Społecznego, który obejmował trzy komponenty: zdrowie, edukację i zamożność. Strona internetowa Ministerstwa Rozwoju Regionalnego - marzec VIII EDYCJA PLEBISCYTU FILARY POLSKIEJ GOSPODARKI Leszno otrzymało tytuł Laureata Samorządowego Menadżera Regionu 2012. Puls Biznesu MIASTA ATRAKCYJNE DLA BIZNESU Leszno zajęło 13. pozycję w kategorii miast od 50 do 150 tys. mieszkańców. W rankingu uwzględniono liczbę nowo założonych firm oraz liczbę firm będących w likwidacji lub upadłości. Centralny Ośrodek Informacji Gospodarczej SPORTOWA GMINA 2013 Leszno już po raz czwarty z rzędu otrzymało certyfikat Sportowa Gmina. Po raz pierwszy przyznano tytuły i medale Pasjonat Sportowej Polski. Polski Klub Infrastruktury Sportowej NAJLEPSZY PRODUKT TURYSTYCZNY W WIELKOPOLSCE Piknik Szybowcowy Rozwiń skrzydła Wielkopolska Organizacja Turystyczna NAJBOGATSI 2012 Leszno zajęło 15. miejsce na 36 miast na prawach powiatu. Kryteria: zamożność per capita 3 631,65 (dochody) Wspólnota Wydział Promocji i Rozwoju 5

WYDATKI BIEŻĄCE NA ADMINISTRACJĘ Leszno 15. miejsce (na 15 ujętych w tabeli) - najwyższe wydatki bieżące na administrację w przeliczeniu na 1 mieszkańca, 33 miejsce ( na 47 ujętych w tabeli) - najniższe wydatki bieżące na administracje w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Wspólnota RANKING SAMORZĄDÓW RZECZPOSPOLITEJ Leszno 22. miejsce wśród 50 miast na prawach powiatu. Na 100 możliwych punktów Leszno uzyskało 62,16. Kryteria: sytuacja finansowa zarządzanie Rzeczpospolita WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW UE Leszno zajęło 24. miejsce wśród 36 powiatów grodzkich; w latach 2009-2013 wydatki finansowane ze środków unijnych w zł per capita 1 102,56 wydatki majątkowe finansowane ze środków unijnych jako % wydatków majątkowych ogółem w latach 2009-2012 25,13 ; Leszno 20. miejsce, (2007-2011-26 miejsce, 2004-2009-36 miejsce) Wspólnota Wydział Promocji i Rozwoju 6

LESZNO W SKRÓCIE GOSPODARKA W Lesznie działa 8 988 firm (o 106 więcej niż w roku 2012). 97,7% to firmy prywatne. Najwięcej jest mikro podmiotów zatrudniających do 9 osób 94% ogółu podmiotów. FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW Nakłady inwestycyjne spadły do 102,5 mln zł. Wynik finansowy netto wyniósł w leszczyńskich podmiotach gospodarczych (zatrudniających powyżej 9 osób) 114,7 mln zł (wzrost o 22% w porównaniu z 2012 r.). TURYSTYKA Z noclegów w Lesznie skorzystało w 2013r. 16 634 turystów (spadek o 2,8 tys. osób w porównaniu z 2012r.). 20% stanowili turyści zagraniczni. Pokoje w 6 obiektach noclegowych były wykorzystane w 37 %. DEMOGRAFIA W 2013r. w Lesznie mieszkało 64 589 osób. Przyrost naturalny nadal był dodatni i stosunkowo wysoki, wynosił 2,1 promila. Zanotowano ujemne saldo migracji (minus 209 osób). W 2013r. wymeldowało się z Leszna 828 osób (wzrost o 63 osoby w porównaniu z 2012r.), natomiast o 23 osoby zmniejszył się napływ mieszkańców. EDUKACJA Do 22 przedszkoli istniejących w mieście uczęszczało 2 617 dzieci. (93,5 % populacji). W 11 szkołach podstawowych uczyło się 3 831 uczniów, a w 10 gimnazjach 2 190 gimnazjalistów. Do szkół ponadgimnazjalnych uczęszczało 4 825 uczniów. Na 3 uczelniach wyższych studiowało 3 753 studentów. RYNEK PRACY Ogółem w Lesznie było 20 947 osób pracujących (w jednostkach zatrudniających więcej niż 9 osób, wg faktycznego miejsca pracy). Najwięcej osób, w tej grupie firm, pracowało w przemyśle - 31 % ogółu pracujących. Wydział Promocji i Rozwoju 7

W 2013r. wzrosła w Lesznie liczba bezrobotnych i wyniosła na koniec roku 2 781 osób. Wskaźnik bezrobocia kształtował się na poziomie 8,8 % i był niższy od wskaźnika dla kraju o 4,6 pkt. W ostatnich 10 latach (2003-2013r.) zmieniła się struktura bezrobotnych wg wieku zmniejszył się udział najmłodszych bezrobotnych z 30 do 16%. Zwiększyła się natomiast grupa najstarszych bezrobotnych powyżej 54 lat z 2 do 14%. PŁACE Przeciętne wynagrodzenie brutto w Lesznie w 2013 r. wynosiło 3 225,98 zł, w porównaniu z 2012 rokiem wzrosło o 8,3%. Najwyższe było w działalności finansowej i ubezpieczeniowej oraz administracji publicznej i obronie narodowej. Średnia płaca w Polsce była o 13,4% wyższa niż w Lesznie. AKTYWNOŚĆ OBYWATELSKA W Lesznie zarejestrowanych było 235 fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE W 2013 r. zanotowano w rejonie Leszna (Leszno i powiat leszczyński) 3 471 przestępstw. Wykrywalność przestępstw ogółem w regionie leszczyńskim jest stosunkowo wysoka i wynosi 84%. KULTURA Liczba wypożyczeń na 1 czytelnika wynosiła 27,6 wolumina. Wskaźnik ten jest znacznie wyższy od wskaźnika dla miast Wielkopolski, dla których wynosił 20,3 woluminów. POMOC SPOŁECZNA Liczba rodzin objętych pomocą społeczną w 2013 r. w porównaniu z 2012 rokiem wzrosła o 150 rodzin. Wzrosła natomiast kwota wypłaconych zasiłków o 14%. Wydział Promocji i Rozwoju 8

INFRASTRUKTURA Ogólna długość dróg w Lesznie wynosiła przeszło 216 km. Długość ciągów pieszo -rowerowych to 33,15 km. Długość czynnej sieci rozdzielczej (wodociągowej) wynosiła 149,1 km, a sieci kanalizacyjnej 194,1 km. BUDŻET MIASTA LESZNA Dochody w budżecie miasta Leszna wyniosły 309 712 452 zł - dochody własne stanowią 44% ogółu dochodów. Spośród ogółu wydatków (307 174 301 zł.) 22% to wydatki majątkowe. Wydział Promocji i Rozwoju 9

I. GOSPODARKA Według Ministerstwa Gospodarki ( ANALIZA SYTUACJI GOSPODARCZEJ POLSKI W 2013 R. ) w latach 2010-2011 aktywność polskiej gospodarki wzrosła. Tempo wzrostu PKB w 2011 roku wzrosło do 4,5%. W kolejnych dwóch latach tempo wzrostu gospodarczego ponownie spowolniło, jednak w II półroczu 2013 r. zaobserwowano symptomy ożywienia, w IV kwartale tempo wzrostu przyspieszyło do 2,7%. I.1. Podmioty gospodarcze Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w Lesznie w systemie REGON na koniec 2013 r. wynosiła 8 988. Wzrosła w porównaniu z 2012 r. o 106 podmiotów. Biorąc pod uwagę formę własności firm widoczna jest bardzo duża przewaga ilości firm prywatnych 8 775 (98,8%) nad podmiotami sektora publicznego 213 podmiotów. Wykres 1 Liczba podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w Lesznie w latach 2000-2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Spółek handlowych było w 2013r. 801 (o 77 więcej niż w 2012 r.). Wśród nich 139 to spółki z udziałem kapitału zagranicznego. Wydział Promocji i Rozwoju 10

Tabela 1 Liczba podmiotów gospodarczych według klas wielkości w Lesznie w latach 2006-2013 Podmioty według klas wielkości Leszno 2006-2013 Zatrudnienie 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 ogółem 8 509 8 583 8 733 8 752 8 806 8 697 8 882 8988 0-9 7 934 8 003 8162 8 209 8 283 8 174 8 355 8475 10-49 447 455 451 431 414 415 417 407 50-249 114 110 107 98 95 95 97 94 250 i więcej 14 14 13 14 12 13 13 12 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wykres 2 Podmioty gospodarcze według klas wielkości w Lesznie w 2013 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Struktura firm według liczby zatrudnionych osób kształtowała się, podobnie jak w latach poprzednich. Dominują firmy mikro zatrudniające do 9 osób stanowią 94% wszystkich firm. Wydział Promocji i Rozwoju 11

Tabela 2 Podmioty gospodarcze według sektora własności i sekcji PKD 2007 w Lesznie w 2013 r. Podmioty gospodarcze wg sektora własności i sekcji PKD 2007 (Leszno 2013r.) Ogółem podmioty Sektor publiczny Sektor prywatny Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 196 0 196 Górnictwo i wydobywanie 10 0 10 Przetwórstwo przemysłowe 707 6 701 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 15 1 14 Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 17 3 14 Budownictwo 1 071 1 1 070 Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 2 446 2 2 444 Transport i gospodarka magazynowa 407 1 406 Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 224 2 222 Informacja i komunikacja 230 0 230 Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 329 0 329 Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 386 75 311 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 926 2 924 Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 238 1 237 Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 25 18 7 Edukacja 366 86 280 Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 641 5 636 Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 210 10 200 Pozostała działalność usługowa 543 0 543 Organizacje i zespoły eksterytorialne 1 0 1 Ogółem 8 988 213 8 775 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wydział Promocji i Rozwoju 12

Wykres 3 Podmioty gospodarcze według PKD w Lesznie w 2013 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Najwięcej firm, 27% ogółu, należy do sekcji Handel, 12 % stanowią firmy zajmujące się budownictwem. W przetwórstwie przemysłowym działa 8% wszystkich podmiotów. W ostatnich latach struktura firm według sekcji była podobna. I.2. Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach (dane dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 9 osób) Wielkość nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw jest wskaźnikiem ich kondycji finansowej oraz tendencji rozwojowych. Wydział Promocji i Rozwoju 13

Wykres 4 Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach w Lesznie (w mln zł) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Analizując wielkość środków finansowych inwestowanych w leszczyńskich firmach należy stwierdzić, że po okresie wzrostu nakładów w latach 2010-2012 w roku 2013 nastąpił widoczny spadek o 69,5 mln zł. 76% wszystkich nakładów poniesiona została w sektorze publicznym. I.3. Wartość brutto środków trwałych w przedsiębiorstwach (dane dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 9 osób) Poniesione w przedsiębiorstwach nakłady inwestycyjne powodują wzrost wartości środków trwałych. Wydział Promocji i Rozwoju 14

Wykres 5 Wartość brutto środków trwałych w przedsiębiorstwach w przedsiębiorstwach Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wartość brutto środków trwałych w przedsiębiorstwach (bez potrącenia wartości zużycia) wzrastała. Wyjątkiem był 2007 r., gdy w wyniku szczególnie dużego spadku nakładów inwestycyjnych, również wartość środków trwałych spadła. W 2013 r. wartość brutto środków trwałych w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób wyniosła przeszło 2 154 mln zł. I.4. Przychody Po gwałtownym spadku przychodów firm w 2009 r. kolejne lata pokazują, że sytuacja ulega poprawie. Przychody z całokształtu działalności w 2013 r. wyniosły 2 596 239 tys. zł. Były wyższe od przychodów w 2012 r. o 27 697 tys. zł. Wydział Promocji i Rozwoju 15

Wykres 6 Przychodu i koszty leszczyńskim firm w latach 2003-2013 (w tys. zł) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Tabela 3 Przychody firm z Leszna w 2013 r. (w tys. zł) Przychody netto ze sprzedaży produktów Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów Pozostałe przychody operacyjne Dotacje Przychody finansowe 1 840 177 694 838 53 295 16 987 7 929 Źródło: Główny Urząd Statystyczny I.5. Koszty Tabela 4 Koszty w podmiotach gospodarczych w Lesznie w 2013 r. (w tys. zł) Koszty uzyskania przychodów z całokształtu działalności Koszt własny sprzedanych produktów Wartość sprzedanych towarów i materiałów Pozostałe koszty operacyjne Koszty finansowe Ogółem 2 459 356 1 806 846 622 696 17 191 12 623 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wydział Promocji i Rozwoju 16

Wysokość ponoszonych zgodnie z tendencją zmian przychodów. w podmiotach gospodarczych kosztów zmieniała się Tabela 5 Koszty w podmiotach gospodarczych w Lesznie według sekcji PKD 2007 w Lesznie w 2013 r. (w tys. zł) Koszt własny Wskaźnik poziomu kosztów sprzedanych produktów z całokształtu działalności* Przetwórstwo przemysłowe Budownictwo Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych Źródło: Główny Urząd Statystyczny 1 371 913 92,6 239 786 99,3 619 378 97,6 * Relacja kosztów uzyskania przychodów do przychodów z całokształtu działalności, wyrażona w procentach. I.6. Wyniki finansowe Tabela 6 Wynik finansowy w podmiotach zatrudniających powyżej 9 osób w Lesznie w 2013 r. (w tys. zł) Wynik finansowy na sprzedaży produktów, towarów i materiałów Wynik finansowy brutto Wynik finansowy netto Ogółem 105 473 136 890 114 721 Przetwórstwo przemysłowe 98 883 110 989 92 646 Budownictwo 540 1 642 1 474 Handel hurtowy i detaliczny 11 876 15 219 13 460 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wydział Promocji i Rozwoju 17

Wykres 7 Wynik finansowy netto w podmiotach zatrudniających powyżej 9 osób w Lesznie w 2013 r. (w mln zł) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Po wysokim poziomie wyniku finansowego w latach 2007-2008r. kolejne lata wskazywały gorszą kondycję finansową leszczyńskich firm. Natomiast w 2013 r. wynik finansowy osiągnął poziom najwyższy w analizowanym okresie i wyniósł prawie 115 mln zł. I.7. Samorządowy Fundusz Poręczeń Kredytowych Leszczyńscy przedsiębiorcy korzystają z poręczeń kredytowych udzielanych przez Samorządowy Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. w Gostyniu. Wydział Promocji i Rozwoju 18

Tabela 7 Poręczenia udzielone leszczyńskim przedsiębiorcom przez Samorządowy Fundusz Poręczeń Kredytowych w Gostyniu w latach 2008-2013 Samorządowy Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. w Gostyniu Kwota poręczenia w zł Ilość poręczeń udzielonych w SFPK 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2 694 000 3 563 307 3 515 300 3 381 620 4 280 420 3 778 010 19 31 28 30 34 25 Średnia kwota poręczenia 141 789 114 945 125 546 112 721 125 895 151 120 Źródło: Samorządowy Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. w Gostyniu W latach 2010-2012 zainteresowanie firm korzystaniem z tej formy wsparcia znacznie wzrosło. W 2013 r. nastąpił jednak duży spadek liczby firm, które z poręczenia korzystały, spadła również kwota poręczenia. I.8. Turystyka O atrakcyjności turystycznej miasta świadczy liczba odwiedzających go turystów. Leszno przyciąga turystów głównie walorami kulturowymi oraz bogatym zapleczem sportowo-rekreacyjnym umożliwiającym korzystanie z różnorodnych form wypoczynku. Leszno jako centrum regionu ciekawego pod względem krajobrazowym i przyrodniczym stanowi doskonałą bazę wypadową oferującą 306 miejsc noclegowych w 6 obiektach całorocznego zakwaterowania. Wydział Promocji i Rozwoju 19

I.8.1. Miejsca noclegowe Tabela 8 Korzystający z noclegów oraz udzielone noclegi w Lesznie w roku 2014 Rodzaje obiektów Obiekty ogółem (hotele, motele, pensjonaty, domy wycieczkowe, pozostałe) Źródło: Główny Urząd Statystyczny Korzystający z noclegów w os.* Ogółem *Korzystający z noclegów liczba osób wynajmujących pokoje Turyści zagraniczni Udzielone noclegi w szt.** Ogółem Turystom zagranicznym 16 634 3 436 28 474 9 647 Wynajęte pokoje liczba pokoi wynajętych przez osoby korzystające z noclegów (w tym pokoje wieloosobowe) **Udzielone noclegi noclegi udzielone osobom korzystającym z noclegów (w tym pobyty kilkudniowe) Po dużym wzroście w 2011 r. liczby osób korzystających z noclegów, w kolejnych dwóch latach ich liczba spadała, aby w 2013 roku osiągnąć poziom niespełna 17 tys. Turyści zagraniczni stanowili 20 % wszystkich korzystających z noclegów. Tabela 9 Udział turystów zagranicznych w korzystających z noclegów ogółem w Lesznie w latach 2003-2013 (w procentach) 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 13 15 17 16 22 22 19 17 14 19 21 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wydział Promocji i Rozwoju 20

Wykres 8 Korzystający z noclegów w obiektach noclegowych w Lesznie w latach 2003-2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Wykres 9 Udzielone noclegi w obiektach noclegowych w Lesznie w latach 2003-2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Wydział Promocji i Rozwoju 21

W 2013 r. w Lesznie udzielono 28 474 noclegów. W porównaniu z rokiem 2012 nastąpił spadek o 3 341 noclegów. Natomiast biorąc pod uwagę turystów zagranicznych liczba udzielonych im noclegów wzrosła o 1 192 noclegi. Wykres 10 Stopień wykorzystania pokoi w obiektach noclegowych w Lesznie w latach 2000-2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego W 2013 roku wykorzystanie pokoi w obiektach noclegowych spadło (o 2,3 punktu procentowego) podobna tendencja wystąpiła też w wykorzystaniu miejsc noclegowych. Zarówno jeden jak i drugi wskaźnik były w 2013r. wyjątkowo niskie. Wydział Promocji i Rozwoju 22

Wykres 11 Stopień wykorzystania miejsc noclegowych w Lesznie w latach 2000-2013 (w procentach) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego II. KAPITAŁ LUDZKI Termin kapitał ludzki jest pojęciem oznaczającym zasób wiedzy, umiejętności oraz potencjału zawartego w każdym człowieku i w społeczeństwie jako całości, określającym zdolności do pracy, adaptacji do zmian w otoczeniu oraz możliwości tworzenia nowych rozwiązań 1. W ramach analizy kapitału ludzkiego w Lesznie prezentujemy następujące zagadnienia: demografia edukacja rynek pracy płace II.1. Demografia W 2013 r. w Lesznie mieszkało 64 589 osób. W porównaniu z 2012 rokiem liczba ludności spadła o 133 osoby. Jest to pierwszy rok w analizowanym okresie, w którym wystąpiła tendencja spadkowa. 1 Definicja za Ministerstwem Rozwoju Regionalnego Program Operacyjny Kapitał Ludzki Wydział Promocji i Rozwoju 23

W strukturze mieszkańców Leszna wg płci dominują kobiety. W 2013 r. współczynnik feminizacji wynosił 109 osób. Na 1 km 2 powierzchni miasta przypadało 2 027 osób. Tabela 10 Ludność Leszna według faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2006-2013 Ludność według faktycznego miejsca zamieszkania 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Ogółem 63 955 64 057 64 142 64 338 64 432 64 713 64 722 64 589 Mężczyźni 30 453 30 443 30 481 30 559 30 616 30 885 30 875 30 877 Kobiety 33 502 33 614 33 661 33 779 33 816 33 828 33 847 33 712 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wykres 12 Ludność Leszna według faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2005-2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Biorąc pod uwagę wyniki spisu powszechnego uzyskane w 2002 r. Główny Urząd Statystyczny przygotował prognozę liczby ludności do 2035 r. Wydział Promocji i Rozwoju 24

Tabela 11 Prognoza liczby ludności Leszna według płci do roku 2035 Prognoza liczby ludności Leszna w latach 2015-2035 według płci 2015 2020 2025 2030 2035 Ogółem 64 574 64 772 64 559 63 860 62 894 Mężczyźni 30 493 30 521 30 390 30 044 29 601 Kobiety 34 081 34 251 34 169 33 816 33 293 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wykres 13 Prognoza liczby mieszkańców Leszna według płci do roku 2035 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Według prognoz spadkowa tendencja liczby ludności Leszna rozpocznie się od ok. 2020 r. Jednak spadek nie będzie drastyczny. Wyniki prognozy dla Polski wskazują, że w perspektywie najbliższych lat, tzw. horyzontu prognozy (do 2035r.), liczba ludności Polski będzie systematycznie zmniejszać się, przy czym tempo tego spadku będzie coraz wyższe wraz z upływem czasu. Przewiduje się, że w 2020 liczba ludności Polski wyniesie ok. 37 830 tys., zaś w 2035 roku ok. 35 993 tys. Wydział Promocji i Rozwoju 25

II.1.1. Przyrost naturalny Przyrost naturalny określany jest jako różnica pomiędzy urodzeniami, a zgonami. Tabela 12 Demografia w Lesznie w latach 2001-2013 Demografia w Lesznie Lata Małżeństwa Rozwody Urodzenia Zgony Przyrost naturalny Przyrost naturalny na tys. mieszkańców 2001 356 118 583 523 60 1 2002 344 132 574 467 107 1,7 2003 371 138 635 522 113 1,8 2004 342 159 601 496 105 1,7 2005 370 183 652 570 82 1,3 2006 380 185 634 568 66 1 2007 459 153 633 538 95 1,5 2008 421 188 733 566 167 2,6 2009 445 174 798 569 229 3,6 2010 387 152 747 594 153 2,4 2011 337 129 694 509 185 2,8 2012 338 180 672 554 118 1,8 2013 301 134 649 516 133 2,1 Źródło: Główny Urząd Statystyczny W 2013 roku liczba zawieranych w Lesznie małżeństw spadła do poziomu 301 małżeństw rocznie, była najniższa w analizowanym okresie ostatnich trzynastu lat. Po wyjątkowo dużej liczbie urodzeń, która wystąpiła w 2009 r.w kolejnych latach liczba urodzeń spadała, do 649 w 2013 r. Spadała też liczba zgonów, natomiast przyrost naturalny nadal jest dodatni i wynosi 133 osoby. Wydział Promocji i Rozwoju 26

Wykres 14 Przyrost naturalny na 1 000 mieszkańców w Lesznie w latach 2000-2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego W Polsce w 2013 r. w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców przyrost naturalny był ujemny i wynosił -0,5. II.1.2. Migracje Migracje to przemieszczanie się ludności między różnymi miejscami zamieszkania. Migracje wewnętrzne oznaczają zmianę miejsca zamieszkania w granicach Polski, natomiast migracje zewnętrzne to ruch ludności między Polską, a innymi krajami. Saldo migracji stanowi różnicę między liczbą ludności napływającej, a liczbą ludności odpływającej z danego miejsca. Wydział Promocji i Rozwoju 27

Tabela 13 Migracje w Lesznie w latach 2000-2013 Migracje w Lesznie Lata Saldo migracji Odpływ Napływ 2000 84 590 674 2001 274 547 819 2002 6 595 601 2003-47 741 694 2004 6 700 706 2005 51 675 726 2006-2 795 793 2007-110 864 754 2008-93 787 694 2009-122 786 664 2010-59 756 697 2011-104 758 654 2012-126 722 596 2013-209 828 619 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wykres 15 Saldo migracji w Lesznie w latach 2005-2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Wydział Promocji i Rozwoju 28

Od siedmiu lat utrzymuje się w Lesznie ujemne saldo migracji. W 2013r. utrzymała się niekorzystna tendencja polegająca na tym, że wzrosła liczba osób, które wymeldowały się z Leszna. Wzrost był bardzo duży i pomimo, że wzrosła liczba osób, które się w Lesznie zameldowały, w efekcie ujemne saldo migracji jeszcze się pogłębiło do poziomu minus 209 osób. Tabela 14 Kierunki migracji wewnętrznych (Leszno 2001-2013) Kierunki migracji wewnętrznych (Leszno 2001-2013) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Napływ ludności z miast Napływ ludności ze wsi Odpływ ludności do miast Odpływ ludności na wieś 330 390 374 396 364 331 332 283 296 328 254 283 271 292 329 326 419 401 402 338 368 326 342 336 270 307 277 268 282 318 319 284 264 322 265 337 291 415 411 373 402 487 488 474 453 436 457 491 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wydział Promocji i Rozwoju 29

Wykres 16 Kierunki migracji z/do Leszna w latach 2000-2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Od roku 2003 dominuje odpływ mieszkańców na wieś. Wynika to z ogólnopolskiej tendencji osiedlanie się na przedmieściach miast. Po spadku tej liczby w 2011 roku, w kolejnych latach liczba ta wzrosła i w 2013r. wyniosła 491 osób. Należy też zauważyć, że w ostatnim roku zwiększyła się grupa osób, które napłynęły do Leszna z innych miast. Migracje zewnętrzne Tabela 15 Migracja zagraniczne w latach 2001-2013 Migracje zagraniczne Kierunek migracji 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zameldowania z zagranicy 2 0 12 3 4 10 22 14 43 33 33 29 24 Wymeldowania za granicę 0 34 19 12 34 111 59 42 28 39 55 43 63 Saldo migracji zagranicznych 2-34 -7-9 -30-101 -37-28 15-6 -22-14 -39 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wydział Promocji i Rozwoju 30

Rok 2006 był wyjątkowy pod względem rekordowo wysokiej liczby wymeldowań za granicę. W kolejnych latach liczba stałych wymeldowań za granicę była zdecydowanie niższa, jednak w 2013 r. liczba wymeldowujących się za granice osób znacznie wzrosła i wyniosła 63 osoby. W latach 2007-2012 wystąpiła stosunkowo duża liczba zameldowań w Lesznie osób z zagranicy (być może są to osoby, które wróciły z emigracji). Wykres 17 Migracje zagraniczne Leszno 2002-2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Wydział Promocji i Rozwoju 31

II.1.3. Ludność według wieku Tabela 16 Struktura wiekowa mieszkańców Leszna w latach 2010-2013 Struktura wiekowa mieszkańców Leszna w latach 2010-2013r. Wiek 2011 2012 2013 2013 Mężczyźni Kobiety 0-4 lat 3 557 3 619 3 517 1 790 1 727 5-9 3 107 3 184 3 274 1 686 1 588 10-14 3 200 3 089 3 039 1 553 1 486 15-19 3 584 3 495 3 362 1 717 1 645 20-24 4 418 4 236 4 101 2 082 2 019 25-29 5 587 5 374 5 048 2 564 2 484 30-34 5 584 5 624 5 645 2 825 2 820 35-39 4 897 5 027 5 210 2 598 2 612 40-44 3 942 4 098 4 204 2 079 2 125 45-49 3 880 3 757 3 750 1 839 1 911 50-54 4 689 4 413 4 199 1 964 2 235 55-59 5 153 5 194 5 051 2 328 2 723 60-64 4 703 4 729 4 778 2 114 2 664 65-69 2 667 3 059 3 538 1 575 1 963 70 i więcej 5 745 5 824 5 873 2 163 3 710 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wykres 18 Struktura ludności Leszna według wieku w latach 2006-2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Wydział Promocji i Rozwoju 32

W wyniku wyżu demograficznego z przełomu lat 70 i 80-tych obecnie najliczniej reprezentowana jest grupa z przedziału wieku 25-39 lat. Wyż demograficzny występuje również w grupie osób 55-59 lat. W ostatnich trzech latach widoczne jest przesuwanie się wyżów do kolejnych przedziałów wiekowych. II.1.4. Struktura społeczno-zawodowa Struktura społeczno-zawodowa mieszkańców określa udział poszczególnych grup mieszkańców wg wieku zdolności do pracy. Wiek produkcyjny dotyczy kobiet od 18 do 59 roku życia, natomiast dla mężczyzn jest to przedział od 18 do 64 lat. Tabela 17 Struktura społeczno-zawodowa mieszkańców Leszna w 2012 r. Wiek przedprodukcyjny (0-17 lat) Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wiek produkcyjny (18-59/64 lata) Wiek poprodukcyjny (powyżej 64 lat) 11 822 40 692 12 075 Wykres 19 Struktura ludności według wieku w Lesznie w 2013 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Wydział Promocji i Rozwoju 33

W Lesznie osoby w wieku produkcyjnym stanowią 63,9% ogółu mieszkańców. Ludność w wieku poprodukcyjnym to 17,7% ogółu Leszczynian, a przedprodukcyjnym 18,3% ludności. Analizując grupę osób w wieku produkcyjnym rozróżnić można osoby w wieku mobilnym i niemobilnym. Wiek mobilny obejmuje osoby w przedziale wieku 18-44, które są zdolne do zmiany stanowiska, miejsca pracy lub ewentualnego przekwalifikowania się. Osoby te stanowią 63% osób w wieku produkcyjnym. Wykres 20 Struktura społeczno-zawodowa mieszkańców Leszna w latach 2005-2013 (w procentach) Źródło: Główny Urząd Statystyczny W ostatnich latach struktura społeczno-zawodowa mieszkańców Leszna wykazuje nieznaczne przesunięcia między poszczególnymi grupami. Występują niekorzystne tendencje zmian polegające na zwiększaniu się grupy osób w wieku nieprodukcyjnym, a zmniejszaniu udziału osób w wieku produkcyjnym. Wydział Promocji i Rozwoju 34

Współczynnik obciążenia demograficznego, czyli liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym wynosił w Lesznie 58,7 (w roku 2012 był niższy wynosił 56,4). Dla kraju współczynnik ten był niższy i wynosił 57,6 osoby. Przez wiele lat porównując strukturę ludności wg wieku zdolności do pracy w Lesznie i Polsce, w Lesznie więcej było osób w wieku poprodukcyjnym i produkcyjnym. W 2012 r. struktura dla miasta i kraju była identyczna. Wykres 21 Struktura społeczno-zawodowa mieszkańców Leszna na tle Polski w 2013 r. (w procentach) Źródło: Główny Urząd Statystyczny II.1.5. Trwanie życia Tabela 18 Trwanie życia ludności według wieku i płci Jednostka terytorialna Trwanie życia ludności według wieku i płci Mężczyźni Kobiety w wieku lat 0 15 30 45 60 65 0 15 30 45 60 65 Polska 73,1 58,6 44,3 30,5 18,7 15,5 81,1 66,6 51,8 37,3 23,9 19,8 Wielkopolska 73,5 58,9 44,6 30,6 18,7 15,4 80,6 66,1 51,3 36,8 23,3 19,2 Podregion leszczyński 73,9 59,4 45,0 30,9 18,7 15,5 80,2 65,9 51,1 36,5 23,1 19,0 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wydział Promocji i Rozwoju 35

Od 1992 roku obserwuje się w kraju nieprzerwany wzrost średniej długości trwania życia. Dla osób urodzonych w 2013 r. przeciętne trwanie życia w Polsce szacuje się na 73,1 lat dla mężczyzn oraz 81,1 dla kobiet. W Wielkopolsce mężczyźni będą trochę krócej 80,6 lat. Dla miast podregionu leszczyńskiego trwanie życia dla mężczyzn szacuje się na 73,9 lat, a kobiet 80,2 lat. II.1.6. Ludność według wykształcenia Na jakość kapitału ludzkiego miasta wpływa wykształcenie jego mieszkańców. Informacje dotyczące wykształcenia pochodzą z Narodowego Spisu Powszechnego przeprowadzonego w 2011r. Porównując strukturę z ostatnich dwóch spisów widoczny jest duży wzrost udziału osób z wykształceniem wyższym z 13 do 21% oraz spadek udziału osób z wykształceniem podstawowym i bez wykształcenia. Wykres 22 Ludność Leszna według wykształcenia w 2011 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Narodowy Spis Powszechny Wydział Promocji i Rozwoju 36

Wykres 23 Struktura ludności według poziomu wykształcenia w Lesznie na tle Wielkopolski i Polski w 2011 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Narodowy Spis Powszechny Na tle Polski i Wielkopolski struktura mieszkańców Leszna według wykształcenia przedstawia się korzystnie. Szczególnie biorąc pod uwagę udział osób z wykształceniem wyższym w Lesznie jest najwyższy i wynosi 21%. Biorąc pod uwagę osoby z wykształceniem policealnym i średnim w Lesznie jest ich więcej niż przeciętna w kraju i województwie. Udział mieszkańców Leszna z wykształceniem zasadniczym zawodowym jest taki sam jak w Polsce, a niższy niż w Wielkopolsce. Wydział Promocji i Rozwoju 37

Wykres 24 Struktura ludności Leszna według wykształcenia w roku 2002 i 2011 - według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Narodowy Spis Powszechny Znajomość języków obcych W badaniu opinii mieszkańców przeprowadzonym w 2013 r. zapytaliśmy o znajomość języków obcych (w różnym stopniu zaawansowania). Odsetek Leszczynian znających język angielski jest niższy niż wskaźnik dla kraju (według przeprowadzonego przez CBOS w 2012r. badania Wyjazdy zagraniczne Polaków i znajomość języków obcych ). Odwrotna sytuacja występuje w zakresie deklarowanej znajomości języka niemieckiego w Lesznie jest to 35% mieszkańców, a w Polsce 11%. W Lesznie dominuje znajomość języka rosyjskiego, ale głównie znajomość w stopniu podstawowym deklarowana jest przez starszych mieszkańców (system edukacyjny PRL). Wydział Promocji i Rozwoju 38

Wykres 25 Znajomość języków obcych w Lesznie i w Polsce Źródło: Polska-badanie CBOS, Leszno-badanie Życie w Lesznie Wykorzystanie komputerów i dostęp do Internetu Urząd Statystyczny nie prowadzi badań dotyczących wykorzystania komputerów i dostępu do Internetu na poziomie miast. Ostatnie dostępne dane dla Leszna na ten temat pochodzą z badania Życie w Lesznie 2013r.. Według wyników badania opinii mieszkańców w Lesznie komputer w domu posiadało 85% gospodarstw domowych (w Polsce 74,7%). W kraju 71,9% gospodarstw domowych posiadało techniczną możliwość dostępu do Internetu (źródło: Społeczeństwo informacyjne w Polsce w 2013 r. - GUS.) Wydział Promocji i Rozwoju 39

Wykres 26 Posiadanie komputera i dostępu Źródło: Polska-GUS, Leszno-badanie Życie w Lesznie II.2. Edukacja II.2.1. Wychowanie przedszkolne W 2013 roku na terenie miasta funkcjonowały ogółem 22 przedszkola, w tym 15 przedszkoli miejskich. Liczba dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym na terenie miasta wynosiła średnio 2 617 dzieci. Wydział Promocji i Rozwoju 40

Wykres 27 Dzieci z roczników przedszkolnych korzystające z przedszkola w Lesznie w latach 2000-2013 (w procentach) Źródło: Od 2000 roku następował wzrost udziału dzieci korzystających z przedszkola wśród ogółu dzieci z roczników przedszkolnych. W 2013 roku wskaźnik ten osiągnął wyjątkowo wysoki poziom 93,5% dzieci z roczników przedszkolnych. Wykres 28 Dzieci w przedszkolach w Lesznie w latach 2002-2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystyczny Wydział Promocji i Rozwoju 41

W ostatnich latach wystąpił duży wzrost liczby dzieci w przedszkolach. Jest to wynik uzupełnienia oferty przedszkoli miejskich przez przedszkola prywatne (7 placówek). II.2.2. Szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne (bez specjalnych) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego W roku szkolnym 2013/14 do 11 szkół podstawowych (sześć lat nauki) uczęszczało 3 831 uczniów. Od 2001 r. do 2009r. liczba dzieci w szkołach podstawowych spadała, zmniejszała się też liczba absolwentów. Do 2012r. następował powolny wzrost liczby uczniów, jednak w 2013r. liczba uczniów spadła do poziomu 3 831 osób. Wydział Promocji i Rozwoju 42

Wykres 29 Uczniowie i absolwenci gimnazjów w Lesznie w latach 2003-2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Do 10 gimnazjów funkcjonujących w mieście (3 lata nauki po szkole podstawowej) uczęszczało 2 050 uczniów. Po trwającym od 2005 r. spadku liczby gimnazjalistów od 2011 roku liczba uczniów w gimnazjach wzrasta. Egzamin gimnazjalny Wykres 30 Wyniki egzaminu gimnazjalnego w 2013 r. w Lesznie na tle wybranych miast Wielkopolski 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 Wyniki egzaminu gimnazjalnego 2013r. (średnie wyniki procentowe) 58,68 57,7 58,48 58,61 58,91 58,47 63,07 L eszno Konin Kalisz Poznań 61,81 Średnia z egzaminu matematyczno-przyrodniczego Średnia z egzam inu hum anistycznego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Poznaniu Wydział Promocji i Rozwoju 43

Porównując wyniki egzaminu gimnazjalnego w Lesznie z innymi miastami grodzkimi Wielkopolski uczniowie z Leszna otrzymali najmniejszą liczbę punktów. Podobnie było w poprzednich latach. II.2.3. Komputeryzacja (ostatnie dostępne w GUS dane dotyczą 2012 r.) Tabela 19 Uczniowie przypadający na 1 komputer w Lesznie Uczniowie przypadający na 1 komputer Rodzaj szkoły 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Szkoły podstawowe dla dzieci i młodzieży bez specjalnych Gimnazja dla dzieci i młodzieży bez specjalnych Źródło: Główny Urząd Statystyczny 24,0 20,0 19,5 14,7 15,7 15,2 16,4 14,68 24,0 21,0 17,4 15,4 15,4 14,6 13,7 13,58 Sytuacja w leszczyńskich szkołach pod względem komputeryzacji jest zbliżona do innych miast Wielkopolski. W Lesznie na 1 komputer w szkołach podstawowych przypadało 14,68 ucznia, dla gimnazjów wskaźnik jest niższy 13,58 ucznia na 1 komputer. Duży wpływ na kształtowanie się wskaźnika mają zmiany liczby uczniów poszczególnego rodzaju szkół. Wzrost liczby uczniów spowodował spadek wskaźnika komputeryzacji, co wskazuje, że faktyczna liczba komputerów nie zmieniła się. Wydział Promocji i Rozwoju 44

Wykres 31 Uczniowie przypadający na 1 komputer w 2012 r. w Lesznie na tle wybranych miast Wielkopolski Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego II.2.4. Szkolnictwo ponadgimnazjalne Tabela 20 Liczba szkół według rodzaju Liczba szkół wg rodzaju Szkoły 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 Zasadnicze zawodowe 5 5 5 5 5 5 5 (bez specjalnych) Technika 15 15 5 5 5 5 5 Licea ogólnokształcące 7 6 6 6 6 6 6 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Tabela 21 Liczba absolwentów w roku szkolnym 2013/14 Liczba absolwentów w roku szkolnym 2013/14 Szkoły Absolwenci Zasadnicze zawodowe (bez specjalnych) 242 Technika 699 Licea ogólnokształcące 760 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wydział Promocji i Rozwoju 45

Tabela 22 Liczba uczniów według rodzaju szkołu Liczba uczniów wg rodzaju szkoły Szkoły 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 Zasadnicze zawodowe (bez specjalnych) 938 885 874 796 699 748 Technika 2 673 2 681 2 540 2 393 2 229 2 099 Licea ogólnokształcące 2 551 2 468 2 416 2 234 2 123 1 978 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wykres 32 Struktura uczniów według typu szkoły w Lesznie w roku szkolnym 2013/2014 Struktura uczniów wg typu szkoły Leszno 2013/2014 Licea ogólnokształcące 41% Zasadnicze zawodowe (bez specjalnych) 16% Technika 43% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Najwięcej (43%) uczniów kształcących się po skończeniu gimnazjum wybrało edukację w technikum, nieco mniej w liceum ogólnokształcącym 41%. II.2.5. Szkolnictwo wyższe W Lesznie w roku akademickim 2013/2014 działały 3 szkoły wyższe. Wydział Promocji i Rozwoju 46

Tabela 23 Liczba studentów według uczelni i trybu studiowania w roku akademickim 2013/14 Uczelnie Liczba studentów wg uczelni i trybu studiowania w roku akademickim 2013/2014 ogółem stacjonarnych niestacjonarnych Wyższa Szkoła Humanistyczna 1 087 0 1 087 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa 2 512 1 840 672 Wyższa Szkoła Marketingu i Zarządzania 154 0 154 Ogółem 3 753 1 840 1 913 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Łącznie w 2013 r. zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego studiowało w Lesznie 3 753 osób. Tabela 24 Liczba studentów w Lesznie (PWSZ, WSMiZ, WSH) Liczba studentów w Lesznie (PWSZ, WSMiZ, WSH) Tryb studiowania 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Ogółem 6 187 7 256 7 807 7 641 7 383 6 939 6 012 5 267 4 627 3 999 3 081 Stacjonarne 2 500 3 038 2 864 2 941 2 782 2 487 2 067 1 786 1 833 1 547 1 699 Niestacjonarne 3 687 4 218 4 943 4 700 4 601 4 452 3 945 3 481 2 794 2 452 1 382 Źródło: PWSZ, WSMiZ, WSH Liczba studentów szkół wyższych według kierunków i trybu studiowania przedstawia poniższa tabela. Wydział Promocji i Rozwoju 47

Tabela 25 Studenci i absolwenci leszczyńskich uczelni (dane bezpośrednio z uczelni) Liczba studentów i absolwentów w Lesznie Uczelnia Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa Kierunek Tryb studiowania 2013/2014 Absolwenci 2013 Stacjonarne Niestacjonarne Razem Ekonomia 295 138 433 188 Rolnictwo 91 76 167 56 Mechanika i budowa maszyn 120 83 203 57 Elektrotechnika 112 64 176 18 Pedagogika 290 28 318 58 Wychowanie fizyczne 128 18 146 37 Turystyka i rekreacja 125 0 125 33 Edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej 26 0 26 7 Pielęgniarstwo 160 121 281 29 Informatyka 76 24 100 0 Fizjoterapia 141 59 200 0 Filologia Ogółem 135 1 699 0 611 135 2 310 40 523 Wyższa Szkoła Marketingu i Zarządzania Wyższa Szkoła Humanistyczna Zarządzanie w logistyce 0 50 50 10 Zarządzanie zasobami ludzkimi 0 25 25 12 Zarządzanie w administracji 0 40 40 30 Marketing i zarządzanie 0 22 22 9 Zarządzanie finansami przedsiębiorstw 0 48 48 18 Zarządzanie w hotelarstwie i rekreacji konnej 0 0 0 4 Ogółem 0 185 185 83 Pedagogika I stopień 0 617 617 256 Pedagogika II stopień 0 714 714 461 Kosmetologia 0 74 74 62 Socjologia 0 27 27 32 Praca socjalna 0 85 85 0 Dietetyka 0 100 100 0 Ogółem 0 1 617 1 617 811 Ogółem 1 699 1 382 3 081 1 006 Źródło: dane z PWSZ, WSMiZ, WSH Wydział Promocji i Rozwoju 48

Wykres 33 Liczba studentów w Lesznie w latach 2001-2013 Liczba studentów w Lesznie Ogółem Dzienne Zaoczne 7 256 7 807 7 641 7 383 6 939 6 187 6 012 4 059 5 304 5 267 4 627 4 074 3 753 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego W ostatnich ośmiu latach występuje w Lesznie spadek liczby studentów (ogółem o 4 054 mniej studentów w 2013 r. w porównaniu z 2005 r.). W Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej istnieje możliwość studiowania na kierunkach elektrotechnika, elektromechatronika w systemie studiów dualnych. Studia dualne wyróżniają się tym, że w czasie studiów (stacjonarnych) są one ściśle zintegrowane z działalnością praktyczną w zakładzie pracy. Wiadomości teoretyczne są natychmiast wprowadzane do praktyki zawodowej. Założenia dot. studiów dualnych: praktyka zawodowa w zakładzie pracy(co drugi tydzień) umowa o pracę na określonej części etatu wynikającej z ilości godzin pracy (stypendium fundowane) szkolenie zawodowe, ściśle dostosowane do zakładu pracy i skorelowane z teoretycznym tokiem studiów Wydział Promocji i Rozwoju 49

student w firmie pisze prace przejściowe, a na zakończenie nauki rozwiązuje konkretny problem związany z zakładem pracy w formie pracy dyplomowej. II.3. Rynek pracy II.3.1. Pracujący według PKD (dotyczy gospodarki narodowej, bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, rolnictwa indywidualnego, zatrudnionych w organizacjach społecznych, politycznych, związkach zawodowych oraz zatrudnionych w zakresie obronności, działalności dotyczącej porządku i bezpieczeństwa publicznego). W Lesznie w 2013r. było 20 947 osób pracujących (osoby wykonujące pracę przynoszącą im zarobek lub dochód). W porównaniu z 2012r. liczba pracujących nieznacznie spadła (o 58 osób). Poniżej przedstawiona jest liczba pracujących w poszczególnych sekcjach wg Polskiej Klasyfikacji Działalności. Najwięcej osób pracuje w przemyśle 31,1% ogółu zatrudnionych, kolejnym działem pod względem liczby pracujących osób jest Handel i naprawy 16,7% oraz Edukacja 11,2%. Wydział Promocji i Rozwoju 50

Tabela 26 Liczba pracujących według faktycznego miejsca pracy według sekcji w Lesznie w latach 2012-2013 Liczba pracujących według faktycznego miejsca pracy według sekcji Leszno 2012, 2013 2012 2013 Sekcje PKD2007 Liczba pracujących w osobach Liczba pracujących w osobach Zmiany 2013:2012 Udział % Ogółem 21 005 20 947 58 Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 49 48 1 0,2 Przemysł 6 541 6 517 24 31,1 Budownictwo 1 673 1 361 312 6,5 Handel i naprawy 3 566 3 493 73 16,7 Zakwaterowanie i gastronomia 331 344-13 1,6 Transport i gospodarka magazynowa 1 340 1 365-25 6,5 Informacja i komunikacja 254 270-16 1,3 Administrowanie i działalność wspierająca 796 986-190 4,7 Administracja publiczna, obrona narodowa i obowiązkowe ubezpieczenia społeczne 1 454 1 590-136 7,6 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 181 148 33 0,7 Działalnośc związana z kulturą, rozrywką i rekreacja 248 251-3 1,2 Obsługa rynku nieruchomości 536 555-19 2,6 Informacja i komunikacja 254 270-16 1,3 Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 422 379 43 1,8 Edukacja 2 356 2 348 8 11,2 Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 1 231 1 259-28 6,0 Pozostała działalność usługowa 27 33-6 0,2 Źródło: Główny Urząd Statystyczny II.4. Bezrobocie Oprócz informacji o bezrobociu w Lesznie podane zostały również dane dla rejonu leszczyńskiego obejmującego Leszno oraz powiat leszczyński. Szersze ujęcie zjawiska bezrobocia wynika z faktu, że Leszno w dużej mierze stanowi rynek pracy dla osób zamieszkujących okolice miasta. Wydział Promocji i Rozwoju 51

II.4.1. Liczba bezrobotnych Tabela 27 Liczba bezrobotnych w Lesznie i Rejonie w latach 2000-2013 Liczba bezrobotnych w Lesznie i Rejonie w latach 2000-2013 Lata Leszno Rejon (Leszno i powiat leszczyński) 2000 3 164 5 502 2001 4 008 7 001 2002 4 428 7 514 2003 4 263 7 416 2004 3 968 6 950 2005 3 214 5 734 2006 2 515 4 423 2007 1 830 3 154 2008 1 596 2 721 2009 2 556 4 284 2010 2 744 4 634 2011 2 515 4 319 2012 2 757 4 678 2013 2 781 4 576 Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu Wykres 34 Liczba bezrobotnych w Lesznie i Rejonie w latach 2000-2013 Liczba bezrobotnych w Lesznie i Rejonie w latach 2000-2013 8 000 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Leszno Rejon Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Wydział Promocji i Rozwoju 52

Po okresie spadku bezrobocia w latach 2003-2008 w latach 2009-2010 wystąpił znaczny wzrost liczby bezrobotnych osób. Tendencja dla miasta i rejonu była podobna. Pokrywała się również z tendencją dla całego kraju. Rok 2011 przyniósł spadek liczby bezrobotnych zarówno w samym mieście jak i rejonie, natomiast w 2013 r. nastąpił nieznaczny wzrost liczby bezrobotnych w Lesznie oraz spadek liczby osób bez pracy w Rejonie Leszna. Wg danych PUP najwięcej bezrobotnych należało do grupy bez zawodu były to 493 osoby oraz sprzedawców - 274. Spośród osób zamieszkałych w Lesznie i posiadających wykształcenie wyższe, najwięcej zarejestrowało się pedagogów - 38 osób. II.4.2. Wskaźnik bezrobocia Tabela 28 Wskaźnik bezrobocia w Lesznie i Rejonie w latach 2000-2013 Wskaźnik bezrobocia w Lesznie i Rejonie w latach 2000-2013 Lata Leszno Rejon Leszna (Leszno i powiat 2000 10,0 leszczy 10,3 ski) 2001 12,6 13,5 2002 14,8 14,5 2003 14,5 14,4 2004 13,5 14,3 2005 11,0 11,9 2006 8,5 9,2 2007 6,0 6,3 2008 5,0 5,3 2009 7,7 8,0 2010 8,3 8,8 2011 7,8 8,2 2012 8,6 8,9 2013 8,8 8,6 Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu Wydział Promocji i Rozwoju 53

Wykres 35 Stopa bezrobocia w Lesznie i Rejonie w latach 2000-2013 (w proc.) Stopa bezrobocia w Lesznie i Rejonie (Leszno i powiat leszczyński) (%) 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Leszno Rejon Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu Porównując rok 2013 z rokiem poprzednim nastąpiły niewielkie zmiany w wysokości wskaźnika bezrobocia. W Lesznie nastąpił wzrost o 0,2 p.p., a w Rejonie Leszna spadek o 0,3 p.p. Zmiany te spowodowały, że wskaźnik w Rejonie Leszna spadł poniżej poziomu wysokości wskaźnika dla miasta. Wskaźnik bezrobocia dla Leszna i Rejonu Leszna jest niższy od wskaźnika dla Polski. Wydział Promocji i Rozwoju 54

Wykres 36 Wskaźnik bezrobocia w Rejonie (Leszno i powiat leszczyński) na tle Wielkopolski i Polski w 2013 r. (w proc.) Wskaźnik bezrobocia w Rejonie (Leszno i powiat leszczyński) na tle Wielkopolski i Polski w 2013r. w % 13,4 8,6 9,6 Rejon Leszna Wielkopolska Polska Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu II.4.3. Struktura bezrobotnych według wieku Tabela 29 Bezrobotni według wieku w Lesznie i Rejonie w 2013 r. Bezrobotni wg wieku w Lesznie i Rejonie w 2013 r. 24 i mniej 25-34 35-44 45-54 55 i więcej Leszno 439 813 570 563 396 Rejon Leszna (Leszno oraz powiat leszczyński) Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu 898 1 342 875 852 609 Wydział Promocji i Rozwoju 55

Wykres 37 Struktura bezrobotnych według wieku w Lesznie w 2013 r. Struktura bezrobotnych wg wieku w Lesznie w 2013r. 55 i więcej; 396; 14% 24 i mniej; 439; 16% 45-54; 563; 20% 25-34; 813; 29% 35-44; 570; 21% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu Wykres 38 Struktura bezrobotnych według wieku w Rejonie Leszna (Leszno i powiat leszczyński) w 2013 r. Struktura bezrobotnych wg wieku w Rejonie Leszna (Leszno i powiat leszczyński) w 2013r. 45-54 19% 55-59 13% 24 i mniej 20% 35-44 19% 25-34 29% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu Wydział Promocji i Rozwoju 56

Wśród ogółu bezrobotnych w Rejonie Leszna prawie połowa (49%) to ludzie młodzi do 34 lat. W Lesznie ich udział był nieco niższy i wynosił 45%. Tabela 30 Liczba bezrobotnych w Lesznie według wieku Liczba bezrobotnych w Lesznie według wieku Przedziały 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 wiekowe 1 1 24 i mniej 921 598 455 251 286 585 624 459 448 439 315 098 1 1 1 25-34 828 622 478 448 769 849 768 861 813 120 115 043 35-44 987 940 833 667 505 343 276 440 469 472 551 570 1 1 45-54 937 935 756 573 439 550 547 537 560 563 010 024 55 i więcej 69 100 147 186 177 185 147 212 255 279 337 396 Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu Wykres 39 Struktura bezrobotnych według wieku w Lesznie (w proc.) Struktura bezrobotnych wg wieku w Lesznie (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2 2 4 6 7 10 9 8 9 11 12 14 21 24 26 29 22 20 30 31 28 21 20 20 22 22 21 17 17 19 21 20 20 17 21 19 25 26 26 30 31 26 25 28 31 31 29 26 30 26 23 19 18 14 18 23 23 18 16 16 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 24 i mniej 25-34 35-44 45-54 55 i więcej Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu W ostatnich dwunastu latach zmieniła się struktura bezrobotnych według wieku porównując rok 2013 z 2002 zmniejszył się udział najmłodszych bezrobotnych z 30%(1 315 osób) do 16% (439 osób), natomiast wzrósł z 25% do 29% udział nieco Wydział Promocji i Rozwoju 57

starszych bezrobotnych (25-34 lat). Zwiększyła się też grupa najstarszych bezrobotnych powyżej 54 lat z 2% (69 osób) do 14% (396 osób). Podobna tendencja występowała w Rejonie (Leszno i powiat leszczyński), a także w kraju. Wykres 40 Struktura bezrobotnych według wieku w Polsce (w proc.) Struktura bezrobotnych wg wieku w Polsce (%) 24 i mniej 25-34 35-44 45-54 55 i więcej 2 3 4 5 7 8 9 9 10 11 12 14 20 21 23 24 25 25 24 21 20 19 19 19 22 22 21 20 20 19 19 18 18 19 20 20 27 28 28 28 28 28 28 29 29 29 29 28 28 26 24 23 21 19 21 23 22 21 20 19 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu Wydział Promocji i Rozwoju 58

II.4.4. Struktura bezrobotnych według wykształcenia Wykres 41 Struktura bezrobotnych według wykształcenia w Lesznie w 2013 r. Struktura bezrobotnych wg wykształcenia w Lesznie w 2013r. gimnazjalne i poniżej; 696; 25% wyższe; 417; 15% policealne, średnie zawodowe; 665; 24% zasadnicze zawodowe; 726; 26% średnie ogólnokształcące; 277; 10% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu Wykres 42 Struktura bezrobotnych według wykształcenia w Rejonie (Leszno i powiat leszczyński) w 2013 r. Struktura bezrobotnych wg wykształcenia w Rejonie (Leszno i powiat leszczyński) 2013r. Gimnazjalne i niższe; 1 132; 25% Zasadnicze zawodowe; 1 338; 29% Wyższe; 629; 14% Policealne i średnie zawodowe; 1 060; 23% Średnie ogólnokształcące; 417; 9% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu Wydział Promocji i Rozwoju 59

Zarówno w Lesznie, jak i Rejonie Leszna około połowa wszystkich bezrobotnych to osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym i niższym. Tabela 31 Liczba bezrobotnych według wykształcenia w Lesznie w latach 2001-2012 Liczba bezrobotnych wg wykształcenia w Lesznie w latach 2001-2012 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Wyższe 198 225 275 259 252 212 227 361 399 381 410 417 policealne, średnie zawodowe 1 102 1 029 1 022 869 656 467 409 625 646 564 644 665 Średnie ogólnokształcące 338 321 338 289 236 176 166 276 301 278 280 277 Zasadnicze zawodowe 1 621 1 561 1 311 954 725 493 410 682 711 682 731 726 Gimnazjalne i poniżej 1 169 1 127 1 022 843 646 482 384 612 687 610 692 696 Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu Wykres 43 Struktura bezrobotnych według wykształcenia w Lesznie (w proc.) Struktura bezrobotnych wg wykształcenia w Lesznie w % 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 27 26 26 26 26 27 26 24 24 25 24 25 37 37 37 32 30 27 26 27 26 27 27 30 10 10 11 11 11 10 9 9 10 7 8 8 26 26 25 24 22 23 26 27 23 25 25 24 4 4 5 7 8 10 12 14 14 15 15 15 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 wyższe średnie ogólnokształcące gimnazjalne i poniżej policealne, średnie zawodowe zasadnicze zawodowe Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu W ostatnich dwunastu latach nastąpił wzrost udziału osób z wykształceniem wyższym ( z 4 do 15%) oraz średnim ogólnokształcącym ( z 7 do 10%) w ogólnej liczbie bezrobotnych. W stosunku do 2002r. spadł udział bezrobotnych z wykształceniem zasadniczym zawodowym wynika to z małej liczby osób kształconych obecnie w szkołach zawodowych. Udział bezrobotnych Wydział Promocji i Rozwoju 60

z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym w ostatnich 12 latach spadł nieznacznie z 25 do 23%. Podobna tendencja występowała w Rejonie Leszna. Wykres 44 Struktura bezrobotnych według wykształcenia w Rejonie (Leszno i powiat leszczyński) w latach 2002-2013 (w proc.) Struktura bezrobotnych wg wykształcenia w Rejonie (Leszno i powiat leszczyński) w % 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 26 26 26 28 28 29 26 24 25 24 24 25 37 37 32 28 27 28 30 30 29 34 32 29 10 11 10 10 9 9 9 8 8 7 8 9 25 24 26 24 24 24 24 25 24 23 23 23 4 5 7 7 8 9 12 14 13 13 14 14 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Wyższe Średnie ogólnokształcące Policealne i średnie zawodowe Zasadnicze zawodowe Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu II.5. Płace Przeciętne wynagrodzenie brutto w Lesznie w 2013 r. wynosiło 3 225,98 zł, w porównaniu z 2012 rokiem wzrosło o 8,33% (przy wskaźniku inflacji 3,7%). Wynagrodzenie w kraju w gospodarce narodowej w 2013 r. wynosiło 3 659,40 zł i było o 13,4% wyższe od wynagrodzenia w Lesznie. Analizując przeciętne wynagrodzenie brutto wg głównych działów gospodarki w Lesznie należy zauważyć, że osoby zatrudnione w dziale działalność finansowa i ubezpieczeniowa otrzymały najwyższe wynagrodzenie, kolejna była administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, a następnie edukacja. Najniższe wynagrodzenie było w sekcji administrowanie i działalność wspierająca (zaledwie 61% przeciętnego wynagrodzenia ogółem). Wydział Promocji i Rozwoju 61

Tabela 32 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w Lesznie (w zł) Przeciętne wynagrodzenie miesięczne brutto w zł Leszno (dane dla gospodarki narodowej) Sekcje PKD2007 2012 2013 Ogółem 2 977,96 3 225,98 Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo X X Przetwórstwo przemysłowe 2 763,10 2 867,95 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energie elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę X X Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami, rekultywacja 2 967,86 2 952,67 Budownictwo 2 665,41 2 743,68 Handel, naprawa pojazdów samochodowych 2 867,77 2 866,43 Transport i gospodarka magazynowa 2 602,78 2 711,92 Zakwaterowanie i gastronomia 2 070,66 2 166,51 Informacja i komunikacja 2 292,38 2 366,77 Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 3 657,32 5 296,22 Obsługa rynku nieruchomości 3 424,96 3 400,17 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 2 498,84 2 472,14 Administrowanie i działalność wspierająca 1 919.32 1 975,05 Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 4 083,69 4 443,43 Edukacja 3 862,71 3 999,78 Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 3 144,00 3 310,85 Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 2 722,38 2 739,48 Pozostała działalność usługowa X X Źródło: Główny Urząd Statystyczny X dane objęte tajemnicą statystyczną (mniej niż 3 podmioty) II.5.1. Źródła utrzymania ludności Opublikowane w 2013 r. informacje otrzymane w wyniku Narodowego Spisu Powszechnego przeprowadzonego w 2011 r. dotyczą również źródeł utrzymania ludności. Wydział Promocji i Rozwoju 62

Wykres 45 Ludność Leszna według źródeł utrzymania Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Narodowy Spis Powszechny 2011 Najwięcej mieszkańców Leszna utrzymuje się z pracy najemnej, duża część mieszkańców, 28%, wskazało że pozostaje na utrzymaniu osoby posiadającej inne źródło utrzymania. Liczną grupę stanowię mieszkańcy, dla których emerytura jest źródłem utrzymania. Wskaźnik ten w Lesznie jest taki sam jak dla całego kraju 18%. W Lesznie o 2 punkty procentowe więcej osób niż w kraju pracuje na własny rachunek lub uzyskuje dochody z wynajmu. Wydział Promocji i Rozwoju 63

Wykres 46 Ludność Polski według źródeł utrzymania Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Narodowy Spis Powszechny 2011 II.5.2. Zeznania podatkowe Od 2009 obowiązują dwa progi podatkowe - 18 i 32 procent. Według danych Urzędu Skarbowego w Lesznie 39 230 mieszkańców osiągnęło dochód (przychód pomniejszony o koszty związane z jego osiągnięciem). Wśród osób prawnych 358 osób osiągnęło dochody. Na podstawie zwiększonych kosztów uzyskania przychodu ustalono liczbę osób zatrudnionych poza Lesznem. W 2013r. było to 1 407 osób. Tabela 33 Zeznania podatkowe mieszkańców Leszna Zeznania podatkowe mieszkańców Leszna 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Liczba mieszkańców osiągających dochód 43 984 43 549 42 674 43 797 43 730 39 230 Liczba osób prawnych osiągających dochody 119 286 329 341 361 358 Liczba mieszkańców Leszna zatrudnionych poza Lesznem 2 844 2 916 2 972 2 990 1 247 1 407 Źródło: Urząd Skarbowy w Lesznie Wydział Promocji i Rozwoju 64

Najwięcej, bo aż najniższego progu podatkowego. 96% mieszkańców złożyło zeznanie podatkowe według Wykres 47 Zeznania podatkowe mieszkańców Leszna według stawek podatkowych oraz podatek liniowy w 2013 r. Zeznania podatkowe mieszkańców Leszna wg stawek podatkowych oraz podatek liniowy w 2013r. II próg podatkowy 2% Podatek liniowy 2% I próg podatkowy 96% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Skarbowego w Lesznie Wydział Promocji i Rozwoju 65

Tabela 34 Zeznania podatkowe mieszkańców Leszna według stawek podatkowych oraz podatek liniowy w latach 2004-2012 Zeznanie podatkowe mieszkańców Leszna wg stawek podatkowych oraz podatek liniowy w latach 2004-2012 I próg podatkowy II próg podatkowy III próg podatkowy Podatek liniowy 2004 30 322 1 786 574 620 % udział 91 5 2 2 2005 30 744 1 969 575 772 % udział 90 6 2 2 2006 31 803 2 210 654 946 % udział 89 6 2 3 2007 32 105 1 875 562 1 082 % udział 90 5 2 3 2008 31 948 2 291 726 1 241 % udział 88 6 2 4 2009 34 383 465 X 934 % udział 96 1 X 3 2010 41 334 1 340 X 952 % udział 95 3 X 2 2011 34 897 590 X 1 070 % udział 95 2 X 3 2012 42 922 1 391 X 1 534 % udział 94 3 X 3 2013 41 530 641 X 988 % udział 96 2 X 2 Źródło: Urząd Skarbowy w Lesznie X W 2009 PIT zaczęto rozliczać według dwóch stawek: 18 i 32% zamiast dotychczasowych 19, 30 i 40 procent. W 2013 roku 39 230 mieszkańców złożyło zeznania podatkowe. 41 530 osób zapłaciło podatek według I progu podatkowego Podatek wg II progu podatkowego płaciło 641 osób. Z podatku liniowego skorzystało 988 osób. III. KAPITAŁ SPOŁECZNY W bezpośredniej korelacji z kapitałem ludzkim pozostaje kapitał społeczny, oznaczający zasoby umiejętności, informacji, kultury, wiedzy i kreatywności jednostek oraz związki pomiędzy ludźmi i organizacjami. Przy czym podkreślić należy, iż kapitał społeczny nie jest tylko prostą sumą kapitałów jednostek, ale jest także kreowany przez instytucje oraz pomnażany poprzez ich zdolność do współdziałania. W ramach kapitału społecznego przedstawiamy w niniejszym raporcie następujące obszary tematyczne: Wydział Promocji i Rozwoju 66

Samorząd terytorialny Organizacje pozarządowe Media lokalne Kultura Sport Turystyka Zieleń w mieście Służba zdrowia Pomoc społeczna Stan i ochrona środowiska Bezpieczeństwo Gospodarka powiązania z otoczeniem W przeprowadzonym w 2013 r. badaniu opinii publicznej mieszkańców Leszna Życie w Lesznie 2013 zbadano poziom zaufania do osób publicznych. Tabela 35 Poziom zaufania do osób publicznych w Lesznie (w proc.) Poziom zaufania do osób publicznych (%) Osoby publiczne Zdecydowanie tak Raczej tak Trudno powiedzieć Raczej nie Zdecydowanie nie Prezydent Miasta 20 50 23 5 2 Urzędnicy w Urzędzie Miasta 5 34 50 8 3 Źródło: Życie w Lesznie 2013 W rankingu deklarowanego zaufania do osób i instytucji publicznych, podobnie jak przed czterema laty, zdecydowanie najwyższym zaufaniem cieszy się Prezydent Miasta Leszna. III.1. Samorząd Terytorialny Rada Miejska Przedstawiając kapitał społeczny miasta należy zaprezentować strukturę radnych Rady Miejskiej. Spośród 23 radnych Rady Miejskiej Leszna sprawujących swój mandat na dzień 31 grudnia 2013-17 osób posiada wykształcenie wyższe, a 6 wykształcenie średnie. Biorąc pod uwagę reprezentowane przez radnych grupy zawodowe najwięcej wśród radnych jest specjalistów 14 osób, 5 osób to technicy i inny średni personel. Większość radnych to mężczyźni 17 osób. Wydział Promocji i Rozwoju 67

Wykres 48 Struktura radnych według grup zawodowych w Lesznie w 2013 r. Struktura radnych wg grup zawodowych Leszno 2013r. pracownicy biurowi 4% technicy i inny średni personel 22% pozostali niesklasyfikowani 4% przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy 9% specjaliści 61% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego III.1.1. Lokalna aktywność obywatelska Wykres 49 Frekwencja wyborcza w wyborach samorządowych w 2010 r. w Lesznie na tle Wielkopolski Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Wydział Promocji i Rozwoju 68

W ostatnich wyborach samorządowych w 2010r. frekwencja w Lesznie wyniosła prawie 42,15%, była wyższa niż w porównywanych miastach Wielkopolski, ale niższa od frekwencji w Wielkopolsce i kraju. III.2. Organizacje pozarządowe Tworzenie kapitału społecznego na poziomie lokalnym często jest inicjowane przez organizacje pozarządowe. Duża liczba organizacji non-profit świadczy o szerokiej sieci powiązań między mieszkańcami miasta. W Lesznie istnieje obecnie 286 organizacji działających w różnych dziedzinach. Głównie jest to działalność socjalna, ale również kulturalna, sportowa. Tabela 36 Liczba fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych w rejestrze REGON Miasta 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Leszno 188 192 261 275 286 235 Ostrów Wielkopolski 187 193 221 232 244 238 Piła 180 181 242 249 254 206 Kalisz 265 269 329 360 358 319 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Tabela 37 Liczba fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych w rejestrze REGON na tys. mieszkańców Miasta 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Leszno 2,93 2,98 4,08 4,25 4,42 3,64 Ostrów Wielkopolski 2,58 2,67 3,07 3,18 3,35 3,27 Piła 2,41 2,43 3,23 3,33 3,39 2,76 Kalisz 2,47 2,52 3,07 3,43 3,42 3,07 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wydział Promocji i Rozwoju 69

Wykres 50 Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne w rejestrze REGON (na tys. mieszkańców) Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne w rejestrze REGON (na tys. mieszkańców) 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 4,42 4,25 4,08 3,64 3,35 3,39 3,07 3,18 3,23 3,33 3,433,42 3,27 3,07 3,07 2,98 2,76 2,93 2,67 2,43 2,52 2,58 2,41 2,47 Leszno Ostrów Wielkopolski Piła Kalisz 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Po okresie wzrostu liczby organizacji pozarządowych zarejestrowanych w Lesznie, w 2013 r. liczba ta spadła o 51podmiotów do poziomu 235 organizacji. W porównaniu z innymi miastami Wielkopolski (w przeliczeniu na tysiąc mieszkańców) widoczna jest dużo większa aktywność Leszczynian w zakresie działalności społecznej. Pomimo spadku bezwzględnej liczby podmiotów przewaga Leszna utrzymała się w zakresie wskaźnika liczby fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych na tys. mieszkańców. III.3. Media lokalne Dużą rolę w integrowaniu społeczności lokalnej, kształtowaniu opinii publicznej odgrywają media lokalne. W Lesznie funkcjonują następujące media: Lokalne gazety: - ABC - w piątkowej gazecie ABC zamieszczana jest wkładka Wiadomości miasta Leszna redagowana przez samorząd leszczyński. - Panorama Leszczyńska Wydział Promocji i Rozwoju 70

- Głos Wielkopolski - Kalejdoskop leszczyński - Dzień dobry Stacje radiowe: - Radio Elka - Radio Eska - Radio Merkury Stacje telewizyjne: - Telewizja Leszno Portale internetowe: - www.elka.pl - www.leszno24.pl - www.telewizjaleszno.pl - www.leszno.naszemiasto.pl - www.panorama.media.pl III.4. Bezpieczeństwo publiczne Jednym z czynników wpływających na kapitał społeczny jest poczucie bezpieczeństwa wśród mieszkańców miasta. III.4.1. Policja O bezpieczeństwo publiczne dbają w mieście m.in. funkcjonariusze Policji. Stwierdzili oni w Lesznie i powiecie leszczyńskim w 2013r. 3 471 przestępstw. Wydział Promocji i Rozwoju 71

Tabela 38 Przestępstwa stwierdzone przez Policję w zakończonych postępowaniach przygotowawczych w Lesznie i powiecie leszczyńskim w latach 2000-2013 Lata Ogółem Wskaźnik wykrywalności O charakterze kryminalnym Wskaźnik wykrywalności Gospodarcze Wskaźnik wykrywalności Drogowe Wskaźnik wykrywalności 2000 2 923 66,0 2 005 51,3 846 98,9 23 100,0 49 2001 4 084 68,7 2 330 45,6 959 99,5 359 99,4 436 2002 4 297 73,3 2 459 54,0 1 297 99,4 451 99,8 90 2003 4 266 74,4 2 382 55,1 1 198 98,8 609 99,8 77 2004 3 948 73,1 2 082 50,4 980 98,1 633 100,0 253 2005 3 820 73,0 2 028 51,0 1 004 97,2 578 99,3 210 2006 3 827 76,7 2 013 57,5 1 024 98,0 552 99,1 238 2007 3 322 76,1 1 949 60,3 748 98,4 479 99,2 146 2008 3 342 80,7 1 801 65,7 1 087 98,1 354 99,4 100 2009 3 581 83,1 1 878 69,3 1 127 98,0 446 99,8 130 2010 3 097 80,6 1 735 67,4 929 97,2 359 99,4 74 2011 2 711 81,3 1 563 69,1 588 97,6 430 99,8 130 2012 2 744 80,1 1 585 67,5 581 96,2 476 99,2 102 2013 Leszno 2 404 84,8 1 343 74,4 767 97,7 186 100 108 2013 Powiat leszczyński 1 067 83,3 617 72,6 184 96,2 224 100 42 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Inne Wykres 51 Przestępstwa w Lesznie i powiecie leszczyńskim w latach 2000-2013 Przestępstwa w Lesznie i powiecie leszczyńskim w latach 2000-2013 4 500 4 000 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Wydział Promocji i Rozwoju 72

W ostatnim 2013 roku zanotowano znaczny wzrost liczby przestępstw o 727. W 2013 r. GUS podał dane o bezpieczeństwie publicznym w rozbiciu na miasto oraz powiat ziemski (wcześniej dane publikowane były łącznie). III.4.2. Straż Miejska Funkcjonariusze Straży Miejskiej ujawnili 3 172 wykroczenia (spadek w porównaniu z 2012 r. o 651 wykroczeń). III.5. Kultura W Lesznie funkcjonują następujące instytucje kultury: Miejska Biblioteka Publiczna oraz jej filie Miejski Ośrodek Kultury Miejskie Biuro Wystaw Artystycznych Centrum Kultury i Sztuki Muzeum Okręgowe III.5.1. Biblioteki Tabela 39 Biblioteki publiczne w Lesznie w latach 2004-2013 Lata Placówki biblioteczne Biblioteki i filie ogółem Punkty biblioteczne Biblioteki publiczne - Leszno Księgozbiór w woluminach Czytelnicy Wypożyczenia księgozbioru w woluminach Ogółem Na 1 czytelnika 2004 8 12 225 509 17 913 26,4 2005 8 13 224 393 17 785 475 495 26,7 2006 8 11 221 303 16 579 459 167 27,7 2007 8 14 222 918 17 155 473 184 27,6 2008 8 13 225 324 18 526 493 886 26,7 2009 8 12 218 779 18 423 493 945 26,8 2010 8 14 220 775 17 840 504 747 28,3 2011 8 14 217 800 17 679 498 805 28,2 2012 8 15 216 521 16 504 481 901 29,2 2013 8 15 217 115 15 835 436 438 27,6 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wydział Promocji i Rozwoju 73

W Lesznie funkcjonuje 1 biblioteka publiczna i 7 filii. Ponadto książki można wypożyczyć w 15 punktach bibliotecznych. Spadła liczba czytelników o 669 osób. Ważnym miernikiem branym pod uwagę przy ocenie kapitału społecznego jest liczba wypożyczeń na 1 czytelnika. W Lesznie liczba ta w ostatnim roku spadła do 27,6 woluminów, nadal wskaźnik ten jest znacznie wyższy od wskaźnika dla Wielkopolski gdzie wynosił 20,3 wolumina. Wykres 52 Placówki biblioteczne w Lesznie wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika Placówki biblioteczne w Lesznie -wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Wydział Promocji i Rozwoju 74

Wykres 53 Placówki biblioteczne w Lesznie czytelnicy w ciągu roku Placówki biblioteczne w Lesznie - czytelnicy w ciagu roku 19000 18500 18000 17500 17000 16500 16000 15500 15000 14500 14 000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Ponadto w Lesznie funkcjonuje 6 bibliotek naukowych i fachowych, w których zgromadzonych jest 172 169 woluminów oraz 10 276 zbiorów specjalnych. Na koniec 2013 r. zarejestrowanych w nich było 2 523 czytelników. III.5.2. Imprezy kulturalne i turystyczne Życie kulturalne Leszna opiera się na wielu imprezach, które już na stałe wpisały się w krajobraz miasta. Należą do nich: Dni Leszna (pokazy artystyczne, koncerty kameralne, programy rozrywkowe itp.), Koncerty Noworoczne, XXII Koncert Piosenki Religijnej, XI Jarmark Leszczyński Szlifowanie bruku, XXV Leszczyńskie Dni Literatury, XXIII Dni Kultury Chrześcijańskiej, Międzynarodowy Listopad Poetycki w Lesznie, Koncerty z cyklu Jazz w Ratuszu, Wydział Promocji i Rozwoju 75

Festiwal Leszno czuje bluesa, II Festiwal Muzyki Kameralnej i Historii Musica Charitativa współorganizowany przez społeczność. Wiele z organizowanych imprez miało znaczenie ponadlokalne: XIV Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego, IX Międzynarodowe Leszczyńskie Warsztaty Jazzowe, XII Międzynarodowe Dni Muzyki i Folkloru, XXXII Ogólnopolski Konkurs Literacko-Plastyczno Fotograficzny "Konfrontacje 2011", XII Konkurs Literacko-Plastyczno Fotograficzny Małe Konfrontacje 2011, XV Leszczyński Festiwal Muzyczny im. R. Maciejewskiego, Międzynarodowe Lato z Folklorem Integracje 2011, Międzynarodowa Jesień Poetycka, Festiwal Kultury Ukraińska wiosna, VIII Ogólnopolski Przegląd Piosenki Żołnierskiej, VII Międzynarodowy Festiwal Kultury Dworskiej, Leszno/ Osieczna Gospel Workshop 2012.III Międzynarodowe Warsztaty Gospel Oprócz jednostek samorządowych zajmujących się kulturą istnieją w Lesznie również inne instytucje : Centrum Kultury i Sztuki, Muzeum Okręgowe, 3 kluby osiedlowe przy spółdzielniach mieszkaniowych. W Lesznie funkcjonują 2 kina dysponujące ogółem 1 030 miejscami. Odbyło się w nich w 2013 r. 9 790 seansów, które obejrzało 300 085 widzów. Imprezy turystyczne organizowane przez Miasto Leszno: Piknik szybowcowy Leszno. Rozwiń skrzydła!, Spływ Konwaliowym Szlakiem Kajakowym, Piknik żużlowy, Piknik konny w Jeziorkach, Powrót Króla, Rajd rowerowy im. Zdzisława Adamczaka, Rajd pieszy Pieszo przez Leszno-Region oraz piknik Leszczyńskie smaki. Wydział Promocji i Rozwoju 76

III.7. Zieleń w mieście Tereny zieleni pełnią w mieście wiele funkcji m.in.: rekreacyjną, ekologiczną, zdrowotną. Wpływają na złagodzenie uciążliwości życia w obszarach silnie zurbanizowanych. Wprowadzają ład przestrzenny oraz nadają specyficzny i indywidualny charakter miastu. Wykres 54 Zieleń według rodzaju w Lesznie (w ha) Zieleń wg rodzaju w Lesznie w ha 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Parki spacerowo - wypoczynkowe Tereny zieleni osiedlowej Zieleńce Zieleń uliczna Lasy gminne (mienie komunalne) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Największą powierzchnię zajmuje w Lesznie zieleń osiedlowa. Obecnie jest to obszar 55,8 ha. Jednak w porównaniu z 2012 r. nastąpił znaczny spadek powierzchni przez tę zieleń zajmowaną. Drugą grupę stanowią lasy komunalne, które od lat zajmują obszar 55,2 ha. Obszar zieleni ulicznej po wzroście powierzchni w latach 2010-2012 w 2013 r. utrzymał się na poziomie sprzed roku i wynosił 46,3 ha. Dwa istniejące w Lesznie parki spacerowo-wypoczynkowe położone są na obszarze 10 ha. Leszno nie posiada obszarów prawnie chronionych, natomiast są u nas 3 pomniki przyrody (wszystkie drzewa w parku na Placu Kościuszki, 3 lipy przy kościele św. Jana, dąb na Placu Metziga). Wydział Promocji i Rozwoju 77

III.8. Służba zdrowia III.8.1. Personel służby zdrowia Leszno jako centrum regionu pełni również funkcję centrum usług medycznych. Znaczącą rolę w sferze ochrony zdrowia w Lesznie odgrywa Wojewódzki Szpital Zespolony ze specjalistycznymi poradniami. Tabela 40 Personel służby zdrowia w Lesznie według podstawowego miejsca pracy 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Lekarze 199 175 175 181 161 187 188 179 176 Dentyści 29 30 21 16 25 14 17 12 8 Pielęgniarki i położne 379 432 432 421 405 437 445 477 443 Apteki 23 23 23 21 25 24 24 31 27 Farmaceuci 48 51 44 45 48 45 51 61 49 Źródło: Główny Urząd Statystyczny W 2013 roku we wszystkich kategoriach personelu medycznego wystąpił spadek liczby kadry. Wykres 55 Ludność na 1 aptekę ogólnodostępną w Lesznie na tle miast Wielkopolski Ludność na 1 aptekę ogólnodostępną Leszno na tle miast Wielkopolski 3500 3000 2500 2000 3110 3 032 3 037 3012 3054 2892 2957 2781 2 811 2781 2 785 2685 2688 2 574 2502 2392 2 305 2355 2272 2243 2 212 2088 2043 2023 1 500 1 000 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Leszno Miasta Wielkopolski Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Wydział Promocji i Rozwoju 78

Porównując Leszno z innymi miastami Wielkopolski pod względem liczby ludności przypadającej na 1 aptekę ogólnodostępną należy zauważyć że od 2006 roku wskaźnik ten w Lesznie był na gorszym poziomie niż w miastach Wielkopolski. Wykres 56 Porady ogólnodostępne w placówkach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej w Lesznie Porady ogólnodostępne w placówkach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej w Lesznie 350 000 300 000 268805 304581 316867 324665 335956 250 000 248 237141 230745234 225251 213128 214156 200 000 150 000 100 000 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Liczba porad ogólnodostępnych udzielonych w placówkach ambulatoryjnych stale wzrasta, w 2013 r. wyniosła 335 956 porad. Wydział Promocji i Rozwoju 79

III.8.2. Stan zdrowia mieszkańców Leszna (na podstawie Informatora liczbowego ochrony zdrowia województwa wielkopolskiego za 2012 r. Wielkopolskiego Centrum Zdrowia Publicznego w Poznaniu) Tabela 41 Chorobowość osób dorosłych w Lesznie w latach 2004-2013 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Gruźlica 17 16 19 11 11 3 8 13 12 26 Nowotwory 358 360 481 541 598 196 392 582 698 1 089 Choroby tarczycy 635 612 603 748 850 210 238 948 1 195 1 907 Cukrzyca 867 991 1 187 1 381 1 312 397 747 1 256 1 721 2 583 Niedokrwistość 144 194 219 173 395 79 196 361 431 649 Choroby układu krążenia 5 394 6 982 8 622 10 659 10 324 2 263 3 561 8 105 10 270 14 089 Choroby układu nerwowego 1 459 1 602 1 664 1615 1 815 644 1 514 2 684 2 820 4 141 Źródło: Wielkopolskie Centrum Zdrowia Publicznego w Poznaniu Nadal najczęstszą chorobą występującą u mieszkańców Leszna jest choroba układu krążenia, na koniec 2013 r. stwierdzono ją u ponad 14 tys. osób. Porównanie stanu zdrowia mieszkańców Leszna z mieszkańcami Wielkopolski i wybranych miast Tabela 42 Liczba osób dorosłych, u których lekarz rodzinny stwierdził chorobę na 1 000 mieszkańców 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Leszno 331 355 380 99 128 245 323 Wielkopolska 225 250 231 130 169 204 221 Kalisz 175 176 162 84 185 209 155 Poznań 220 280 239 142 211 238 291 Źródło: Wielkopolskie Centrum Zdrowia Publicznego w Poznaniu Powyższe informacje przygotowane zostały w oparciu o nadsyłane sprawozdania. W 2009 r. wprowadzono sprawozdawczość elektroniczną, stąd dane z tego oraz z następnych dwóch lat odbiegają od danych z lat poprzednich. Wydział Promocji i Rozwoju 80

Wykres 57 Liczba osób dorosłych, u których lekarz rodzinny stwierdził chorobę na 1 000 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wielkopolskiego Centrum Zdrowia Publicznego w Poznaniu III.9. Pomoc społeczna III.9.1. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie objął w 2012 r. pomocą 5 883 rodziny, o 150 rodzin więcej niż w roku 2011. Spadła natomiast kwota wypłaconych zasiłków o przeszło 3 mln zł. (o 16%). Wydział Promocji i Rozwoju 81

Tabela 43 Pomoc społeczna w Lesznie w latach 1998-2013 Liczba rodzin korzystających Lata z pomocy społecznej Kwota wypłaconych zasiłków (w zł) 1998 2 175 2 914 202 1999 2 241 3 558 509 2000 2 117 4 319 323 2001 3 372 5 139 796 2002 4 717 6 469 549 2003 4 826 6 038 538 2004 5 743 9 013 937 2005 5 926 13 052 790 2006 5 948 17 078 188 2007 5 948 19 767 117 2008 5 546 24 454 454 2009 5 546 20 267 958 2010 5 919 20 296 545 2011 5 733 22 388 364 2012 5 883 19 288 156 2013 5 835 21 997 874 Źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Lesznie (wzrost od 2004 roku wynikał z przejęcia przez MOPR nowych zadań dotyczących świadczeń w postaci zasiłków) Wykres 58 Pomoc społeczna w Lesznie w latach 2002-2013 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 Pomoc społeczna w Lesznie 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej Kwota wypłaconych zasiłków 30 000 000 25 000 000 20 000 000 15 000 000 10 000 000 5 000 000 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Lesznie Wydział Promocji i Rozwoju 82

Tabela 44 Pomoc społeczna w Lesznie w latach 2006-2013 Pomoc społeczna w Lesznie Zasiłki rodzinne Zasiłki pielęgnacyjne 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Liczba osób / rodzin Zadania zlecone 4212 6850 4455 4308 4534 4222 3 361 2 984 924 952 963 1769 1 909 2061 2 070 2 157 Zadania własne Sprawienie pogrzebu 2 2 4 3 5 3 4 3 Opał 1410 1029 839 868 878 838 789 815 Żywność 4961 3244 4026 4146 3 953 3800 3 940 3 680 Kolonie, turnusy rehabilitacyjne, 200 214 160 150 200 200 41 44 półkolonie Dopłaty (przedszkola, 393 395 286 291 282 178 189 198 żłobek) Zasiłek celowy specjalny 2556 1788 1944 1814 1 931 1872 1831 2 010 Obiady dożywianie 1985 2985 2359 3788 4 485 4122 4361 4 479 Zasiłki stałe wyrównawcze 312 342 345 309 324 340 362 399 Zasiłki okresowe 999 788 599 701 836 839 1016 1 371 Składki zdrowotne 275 304 342 311 308 325 346 377 Źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Lesznie W ostatnich pięciu latach mniej rodzin skorzystało z finansowania opału (chociaż w 2009 i 2010 roku nastąpił niewielki wzrost). Największy wzrost wystąpił w zakresie obiadów-dożywiania (wzrost w stosunku do 2006 r. o 108%). III.9.2. Dodatki mieszkaniowe Formą pomocy społecznej jest również przyznawanie dodatków mieszkaniowych. Dodatek mieszkaniowy może otrzymać osoba, której średni miesięczny dochód brutto (na każdego domownika) nie przekracza : w gospodarstwie jednoosobowym jest to 175 % najniższej emerytury, w gospodarstwie wieloosobowym jest to 125 % najniższej emerytury. Pod uwagę brana jest też powierzchnia użytkowa lokalu, jaki zajmuje osoba, która stara się o dodatek mieszkaniowy. Wydział Promocji i Rozwoju 83

Powierzchnia użytkowa lokalu nie może przekroczyć normatywnej powierzchni o więcej niż 30%. Normatywne powierzchnie są następujące: 35 mkw. dla osoby, 40 mkw. dla 2 osób, 45 mkw. dla 3 osób, 55 mkw. dla 4 osób, 65 mkw. dla 5 osób, 70 mkw. dla 6 osób. W 2013 r. wystąpił wzrost zarówno ilości, jak i kwoty dodatków wypłacanych mieszkańcom komunalnych zasobów mieszkaniowych. Wykres 59 Dodatki mieszkaniowe w komunalnym zasobie miasta Leszna Dodatki mieszkaniowe w komunalnym zasobie miasta Leszna y ch w io a n szk ie m w ó a tk d o d a L iczb 1315012 1222830 9000 1400000 8307 8000 7972 1030030 7221 920355 1200000 7000 6365 781110 1000000 6000 821071 5148 706878 773200 4503 4706 770017 913867 5000 4390 4531 4963 800000 4000 600000 3000 400000 2000 200000 1000 zł. w w ó a tk d o d y ch n co ła y p w ta o w K 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Wydział Promocji i Rozwoju 84

Dodatki mieszkaniowe w pozostałych zasobach mieszkaniowych Tabela 45 Kwota dodatków mieszkaniowych w zasobach według rodzaju 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Ogółem 2 558 673 1 990 649 1 871 814 2 075 958 2 005 526 2 086 726 2 267 020 Gminny 920 355 781 110 706 878 773 200 770 017 821 071 913 867 Spółdzielczy 976 389 763 449 713 259 775 830 727 647 717 243 696149 wspólnot mieszkaniowych 87 862 42 279 53 444 70 719 65 347 63 919 86 900 Prywatny 475 859 329 606 334 151 399 487 385 022 420 133 497 439 Towarzystwa budownictwa 48 217 46 594 41 181 34 648 25 568 28 218 42 325 społecznego Inny 49 991 27 611 22 901 22 074 31 925 36 142 30 340 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wykres 60 Kwota wypłaconych dodatków mieszkaniowych według własności zasobów w Lesznie w latach 2004-2013 (w zł) Kwota wypłaconych dodatków mieszkaniowych w zł wg własności zasobów w latach 2004-2013 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 gminny wspólnot mieszkaniowych towarzystwa budownictwa społecznego spółdzielczy prywatny inny Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Porównując rok 2013 z 2012 wzrost wypłaconych kwot dodatków mieszkaniowych wystąpił we wszystkich rodzajach zasobów z wyjątkiem mieszkań spółdzielczych i innych. Wydział Promocji i Rozwoju 85

III.10. Stan środowiska naturalnego III.10.1. Powietrze W wyniku oceny jakości powietrza w województwie wielkopolskim miasto Leszno zostało zakwalifikowane jako strefa C. Występowały tu bowiem ponadnormatywne stężenia 24-godzinne pyłu zawieszonego PM10. W związku z tym miasto było zobligowane do opracowania Programu ochrony powietrza (POP), i taki dokument został sporządzony w 2009 r. Tabela 46 Wyniki pomiarów pyłu PM10 za lata 2008-2013 według Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu Lokalizacja stanowiska uśrednianie 24-godzinne częstość przekraczania poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzowym Stężenie pyłu PM10 średnie dla roku [µg/m 3 ] 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Leszno ul. Paderewskiego/Kiepury 34 67 96 82 58 42 29 35,8 39,5 31,9 32,8 30,3 przekroczenie wartości dopuszczalnej Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu Zauważyć należy, że pomimo przekroczeń dopuszczalnego uśrednionego 24-godzinnego poziomu stężenia pyłu PM10 w ostatnich czterech latach tendencja jest malejąca. Opracowane przez Główny Urząd Statystyczny dane obrazujące stan środowiska dotyczą emisji zanieczyszczeń gazowych oraz pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych oraz zanieczyszczeń zatrzymanych lub zneutralizowanych w urządzeniach do redukcji Zanieczyszczenia gazowe Największa emisja dotyczy dwutlenku węgla. Dwutlenek węgla stanowi 99% wszystkich emitowanych zanieczyszczeń gazowych. Wydział Promocji i Rozwoju 86

Wykres 61 Emisja dwutlenku węgla z zakładów szczególnie uciążliwych w Lesznie (w t/r) Emisja dwutlenku węgla z zakładów szczególnie uciążliwych w Lesznie w t/r 89 557 97 963 97 777 93 948 86 127 87 714 87 900 85 887 85 120 88 085 82 869 68 613 78050 70 494 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego W ostatnim roku ilość emitowanego dwutlenku węgla znacznie wzrosła ogółem prawie o 10 tys. ton. Zanieczyszczenia pyłowe Wykres 62 Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych w Lesznie (w t/r) Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych w Lesznie w t/r 2013 96 2012 60 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 65 69 165 184 187 174 175 170 177 205 213 279 279 291 416 793 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Wydział Promocji i Rozwoju 87

W 2013 r. wyemitowano z zakładów szczególnie uciążliwych o 36 ton więcej zanieczyszczeń pyłowych. Wykres 63 Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji w Lesznie (w t/r) Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji w Lesznie w t/r 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 2000 2001200220032004 200520062007 20082009 20102011 20122013 pyłowe gazowe Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego W 2013 r. roku zwiększyła się ilość zanieczyszczeń zarówno pyłowych, jak i gazowych zatrzymanych lub zneutralizowanych w urządzeniach oczyszczających. Tabela 47 Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach oczyszczających (w t/r) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Pyłowe 2 139 1 733 1 659 1 701 1 946 2 310 3 884 5 121 4 600 4 369 5 235 4 415 Gazowe 232 209 188 226 240 235 201 212 563 245 274 44 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wydział Promocji i Rozwoju 88

III.10.2. Woda Zużycie wody Tabela 48 Zużycie wody w gospodarstwach domowych ogółem na 1 mieszkańca (w m 3 ) 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Ogółem 34,7 36,4 31,5 34,9 34,1 32,9 32,5 30,5 Źródło: Obliczenia własne Urzędu Miasta Leszna na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Wykres 64 Zużycie wody w Lesznie według rodzaju odbiorcy (w dam³) Zużycie wody w Lesznie wg rodzaju odbiorcy w dam3 przemysł eksploatacja sieci wodociągowej gospodarstwa domowe 2164,4 2223,4 2330,1 2016,4 2242,8 2200,2 2128,4 2104,9 2117,7 2901,4 3048,4 3049,3 2538,5 2692,1 2681,8 2761,6 2662,5 2657,1 307 222 226 211 240 237 160 183 154 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Zużycie wody przez gospodarstwa domowe w 2013 r. utrzymało się na poziomie zbliżonym do roku 2013, natomiast w przemyśle spadło. Oczyszczanie ścieków Na potrzeby mieszkańców Leszna funkcjonuje oczyszczalnia ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów. Obsługuje ona 99,6% ludności miasta. Wielkość oczyszczalni wyrażona w RLM (równoważna liczba mieszkańców) jest określona na 122 753 osoby. Roczna przepustowość oczyszczalni wynosi 25 526 dam 3 /rok (1 dam 3 =1 000 m 3 ). Wydział Promocji i Rozwoju 89

IV. KAPITAŁ FIZYCZNY Kapitał fizyczny miasta to zasoby jakie w nim istnieją m.in. infrastruktura techniczna, mieszkania, grunty, zasoby leszczyńskich firm (w tym finanse). W rozdziale tym zaprezentowano również środki finansowe jakimi dysponuje Leszno w budżecie miasta. IV.1. Powierzchnia miasta IV.1.1. Struktura powierzchni Ogółem powierzchnia miasta wynosi 31,9 km 2. Grunty orne stanowią największą część powierzchni miasta 34%, tereny mieszkalne oraz inne tereny zabudowane to 25% ogólnej powierzchni. Wykres 65 Struktura powierzchni Leszna według kierunków wykorzystania w 2013 r. Struktura powierzchni Leszna wg kierunków wykorzystania w 2013r. zurbanizowane tereny niezabudowane 3% tereny rekreacyjnowypoczynkowe 2% inne tereny zabudowane 7% tereny kolejowe 3% inne 1% drogi 11% grunty orne 34% tereny przemysłowe 4% tereny mieszkalne 18% lasy 9% grunty rolne zabudowane 1% sady 1% łąki trwałe 6% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego W ostatnich latach występował proces zmniejszania powierzchni użytków rolnych na rzecz gruntów zabudowanych i zurbanizowanych. Przy czym struktura powierzchni Leszna w roku 2013 była taka sama jak w 2012 r. Wydział Promocji i Rozwoju 90

Tabela 49 Powierzchnia geodezyjna Leszna według kierunków wykorzystania (w ha) Powierzchnia geodezyjna według kierunków wykorzystania (w ha) 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Powierzchnia ogółem 3 186 3 186 3 186 3 186 3 186 3 186 3 186 3 186 Użytki rolne ogółem 1 452 1 443 1 432 1 418 1 372 1 359 1 349 1 349 w tym: grunty orne 1 137 1 127 1 120 1 126 1 099 1 091 1 077 1 077 sady 35 35 36 35 35 30 30 30 łąki trwałe 225 226 223 204 183 181 187 187 pastwiska trwałe 15 15 14 15 15 16 14 14 grunty rolne zabudowane 24 23 22 22 22 24 24 24 grunty pod stawami 9 9 9 9 9 9 9 9 Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione ogółem grunty zadrzewione i zakrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane ogółem rowy 7 8 8 7 9 8 8 8 234 234 236 236 270 270 271 271 w tym: lasy 228 229 230 230 264 264 265 265 6 5 6 6 6 6 6 6 1 482 1 490 1 500 1 514 1 528 1 540 1 551 1 551 w tym: tereny mieszkalne 491 498 507 524 536 545 548 548 tereny przemysłowe 121 122 123 128 126 122 124 124 inne tereny zabudowane 195 200 204 205 218 226 228 228 zurbanizowane tereny niezabudowane tereny rekreacyjnowypoczynkowe 129 124 120 111 103 103 106 106 80 80 81 81 76 75 76 76 Tereny komunikacyjne ogółem 466 466 465 465 469 469 469 469 w tym: drogi 344 344 342 343 346 349 348 348 tereny kolejowe 98 98 98 98 98 96 97 97 inne 24 24 25 24 25 24 24 24 Grunty pod wodami 0 0 0 0 0 0 1 1 Nieużytki 13 14 14 13 11 11 10 10 Tereny różne 5 5 4 4 4 4 4 4 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wydział Promocji i Rozwoju 91

IV.2. Infrastruktura IV.2.1. Drogi W 2013 r. ogólna długość dróg w Lesznie wynosiła 216,11 km, z tego: na drogi krajowe przypada 13,5 km, na drogi wojewódzkie 6,41 km, na drogi powiatowe 46 km, na drogi gminne 150,2 km. Długość ścieżek rowerowych oraz ciągów pieszo - rowerowych w 2013 r. to 33,15 km. W ramach modernizacji przebudowano 1,6 km dróg. Wykres 66 Długość ścieżek rowerowych w Lesznie (w km) Długość ścieżek rowerowych w Lesznie w km 32,7 33,15 30 23,1 23,1 24,6 25,5 14,5 15,6 15,6 17,4 19,6 8 10,6 10,6 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego IV.2.2. Sieć wodociągowa Długość czynnej sieci rozdzielczej (wodociągowej) wynosiła 149,1 km, do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania prowadziło 7 529 połączeń (o 59 połączeń więcej niż w 2012 r.). Wydział Promocji i Rozwoju 92

Wykres 67 Długość rozdzielczej sieci wodociągowej w Lesznie (w km) Długość rozdzielczej sieci wodociągowej w Lesznie w km 170,0 160,0 150,0 140,0 130,0 130,8 130,9 130,9 137,5 143,5 149,5 149,9 154,4 158,3 158,3 158,3 140,6 146,6 149,1 120,0 110,0 100,0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego IV.2.2. Kanalizacja Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w 2013 r. wynosiła 194,1 km (tak jak w roku 2012). Wzrosła liczba połączeń do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania z 6 501 połączeń w 2012 r. do 6 583 w 2013 r. Wydział Promocji i Rozwoju 93

IV.2.3. Sieć gazowa Tabela 50 Sieć gazowa w Lesznie w latach 2007-2013 Długość czynnej sieci ogółem (km) Czynne połączenia do budynków mieszkalnych (szt.) Odbiorcy gazu (gosp. dom.) Odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem (gosp. dom.) Sieć gazowa w Lesznie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 187,31 190,8 194,8 195,3 201,8 204,3 205,5 6400 6 599 6 858 6 977 7 130 7 223 7 356 20 435 20 552 20 704 20 751 20 749 20 922 21 024 3 494 3 228 3 379 3 482 3 841 3 571 3 871 Zużycie gazu w tys. m 3 13 832,2 13 806,70 14 744,4 17 301,3 16 728,0 16 841,7 19 940,5 Zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w tys. m 3 10 097,5 9 318,00 9 963,3 11 436,1 12 432,2 11 564,9 11 762,5 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wykres 68 Długość sieci gazowej w Lesznie (w km) 210,0 Długość sieci gazowej w Lesznie w km 205,5 204,3 200,0 190,0 180,0 170,0 172,8 178,2 182,6 187,31 190,77 194,8 195,3 201,8 160,0 160,0 150,0 140,0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Wydział Promocji i Rozwoju 94

Długość sieci gazowej w Lesznie wzrasta. Na koniec 2013 r. było 205,5 km sieci (o 1,2 km więcej w porównaniu z rokiem 2012). Znacznie wzrosła liczba odbiorców gazu ogrzewających nim mieszkanie - o 300 więcej niż w 2012 r. IV.3. Mieszkania IV.3.1. Zasoby mieszkaniowe Tabela 51 Mieszkania w Lesznie w latach 2001-2013 Lata Zasoby mieszkaniowe Powierzchnia użytkowa mieszkania na osobę w m 2 Liczba osób na mieszkanie 2001 19 715 19,8 3,21 2002 20 400 22,1 3,11 2003 21 411 23,3 2,97 2004 21 711 23 2,94 2005 21 809 23,8 2,93 2006 21 894 24 2,92 2007 21 978 24,2 2,92 2008 22 287 24,6 2,89 2009 22 426 24,9 2,87 2010 22 489 25,1 2,87 2011 23 376 26,2 X 2012 23 486 26,4 X 2013 23 617 26,7 X Źródło: Główny Urząd Statystyczny X brak danych Zasoby mieszkaniowe w Lesznie stale wzrastają. Porównując rok 2013 i 2012 liczba mieszkań zwiększyła się o 131 (na podstawie bilansu uwzględniającego mieszkania oddane do użytkowania oraz ubytki w zasobie mieszkaniowym). Wydział Promocji i Rozwoju 95

IV.3.2. Mieszkania oddane do użytku Tabela 52 Mieszkania oddane do użytku w Lesznie w 2013 r. Liczba mieszkań Powierzchnia użytkowa w m² Przeciętna powierzchnia 1 mieszkania Ogółem 152 18 709 123,09 Przeznaczone na sprzedaż lub wynajem 15 914 60,93 Indywidualne 137 17 795 129,89 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Po 2008 r., w którym oddano do użytku wyjątkowo dużą liczbę mieszkań tj. 338, liczba ta spadała. W 2013 r. odnotowano nieznaczny wzrost liczby oddanych do użytku mieszkań. Większość (137) dotyczyła budownictwa indywidualnego. Wykres 69 Mieszkania oddane do użytkowania w Lesznie w latach 2005-2013 Mieszkania oddane do użytkowania w Lesznie 338 199 167 159 148 169 135 152 101 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Wydział Promocji i Rozwoju 96

IV.4. Transport wewnętrzny IV.4.1. Samochody Tabela 53 Samochody osobowe w Lesznie w latach 2000-2013 Lata Liczba samochodów osobowych Liczba samochodów na 1 000 mieszkańców Liczba mieszkańców na 1 samochód 2000 17 503 279 3,6 2001 18 328 290 3,5 2002 18 561 293 3,4 2003 18 511 291 3,4 2004 19 379 304 3,3 2005 20 975 305 3 2006 22 241 348 2,9 2007 23 871 373 2,7 2008 25 751 402 2,5 2009 26 304 409 2,5 2010 27 243 423 2,4 2011 28 539 441 2,3 2012 29 263 452 2,2 2013 30 038 465 2,2 Źródło: Główny Urząd Statystyczny W 2013 r. liczba samochodów osobowych wzrosła w porównaniu z rokiem 2012 o 775 pojazdów. Wzrosła również liczba samochodów na 1 000 mieszkańców, natomiast na 1 samochód przypada porównywalna liczba osób, jak w 2012 - średnio 2,2 osoby. Liczba samochodów osobowych na 1 000 mieszkańców w Polsce jest wyższa i wynosi 503,7. Wydział Promocji i Rozwoju 97

Wykres 70 Samochody osobowe w Lesznie w latach 2002-2013 Samochody osobowe w Lesznie w latach 2002-2013 35 000 h c y 30 000 w o b o s o w25 000 ó d o h c o m a 20 000 s a b z ic L 15 000 500 450 400 350 300 250 w ó c ń a k z s ie m. s ty a n. s o w ó d o h c o m a s a b z ic L 10 000 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 200 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego IV.4.2. Parkingi Na koniec 2013 r. w Lesznie w Strefie Płatnego Parkowania wyznaczonych było 857 niestrzeżonych płatnych miejsc parkingowych oraz 53 miejsca bezpłatne dla osób niepełnosprawnych. Od 2009 r. funkcjonują 2 podstrefy A i B. W Strefie Płatnego Parkowania zlokalizowanych jest 45 parkomatów. Tabela 54 Parkingi płatne w Lesznie w 2013 r. Liczba miejsc Liczba miejsc dla niepełnosprawnych Liczba parkomatów Strefa A 554 34 30 Strefa B 303 19 15 Żródło: Miejski Zarząd Dróg i Inwestycji Wydział Promocji i Rozwoju 98

IV.4.3. Komunikacja miejska Miejski Zakład Komunikacji przewiózł w 2013 r. 2 mln 295 tys. pasażerów (o 92 tys. osób więcej niż w roku 2012). Liczba ta uwzględnia oprócz osób korzystających z biletów jednorazowych, również te które korzystają z biletów miesięcznych oraz z bezpłatnych przejazdów. Ogólna długość tras autobusów wynosi 79,1 km, autobusy zatrzymują się na 220 przystankach. W dni robocze autobusy wykonują 267 kursów. Miejski Zakład Komunikacji posiada 22 autobusy, z czego w ruchu jest 18 pojazdów. IV.5. Handel Od kilku lat dane gromadzone przez GUS dotyczą tylko sklepów zatrudniających ponad 9 osób. IV.5.1. Sklepy według branży Tabela 55 Sklepy w Lesznie Branże Liczba sklepów Liczba pracujących Powierzchnia sprzedażowa w m² 2011 2012 2013 2011 2012 2013 2011 2012 2013 Ogólnospożywcza i owocowowarzywna 40 37 42 707 611 651 22 542 23 013 23 575 Mięsna i rybna 31 33 28 98 105 84 1 514 1 687 1 546 Piekarniczo-ciastkarska 36 31 31 75 69 66 1 242 1 191 1 191 Z napojami alkoholowymi 6 5 8 14 14 17 478 163 243 Kosmetyczno-toaletowa 9 8 7 70 60 58 1 712 1 388 1 428 Z wyrobami włókienniczymi 3 3 3 12 12 12 415 415 415 Z odzieżą 44 42 49 182 180 197 11 001 11 601 12 314 Obuwie, wyroby skórzane 19 18 22 70 74 73 2 371 3 073 3 392 Meble, sprzęt oświetleniowy 5 4 3 13 15 9 3 036 2 886 1 384 RTV i AGD, księgarnie, art. papiernicze 8 6 7 12 35 48 1 666 1 540 1 691 Pojazdy mechaniczne 12 11 11 86 65 68 4 109 3 874 4 357 Stacje benzynowe 16 16 15 80 79 57 0 0 0 Pozostałe sklepy 73 82 79 557 712 607 29 021 28 628 32 866 Razem sklepy 302 296 303 1 988 2 031 1 943 79 242 79 459 84 267 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wydział Promocji i Rozwoju 99

W 2013 r. były w Lesznie 303 sklepów zatrudniających ponad 9 osób (o 7 sklepów więcej niż w roku 2012 r.). Pracowały w nich ogółem 1 943 osoby (o 88 osób mniej niż w roku 2012). Powierzchnia sprzedażowa wynosiła 84 267 m². (o 4 808 m² więcej niż w 2012 r.). Wykres 71 Struktura sklepów według branży w Lesznie w 2013 r. Struktura sklepów wg branży Leszno 2013 (zatrudniające więcej niz 9 osób) Ogólnospożywcza i owocowo-warzywna 14% Pozostałe sklepy 26% Mięsna i rybna 9% Stacje benzynowe 5% Piekarniczo-ciastkarska 10% Pojazdy mechaniczne 4% RTV i AGD, księgarnie, art. papiernicze 2% Meble, sprzęt oświetleniowy 1% Obuwie, wyroby skórzane 7% Z odzieżą 16% Z wyrobami włókienniczymi 1% Z napojami alkoholowymi 3% Kosmetycznotoaletowa 2% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego W 2012 r. najwięcej sklepów było z branży odzieżowej oraz ogólnospożywczej i owocowo-warzywnej. Wydział Promocji i Rozwoju 100

IV.5.2. Sklepy według formy organizacyjnej Tabela 56 Sklepy według formy organizacyjnej w Lesznie w latach 2011-2013 (jednostki duże i średnie) Powierzchnia Liczba sklepów Liczba pracujących Forma organizacyjna sprzedażowa w m² 2011 2012 2013 2011 2012 2013 2011 2012 2013 Dom handlowy, supermarket 20 20 23 400 332 379 15 865 14 919 16 237 Hipermarket 4 4 5 417 355 423 22 210 22 066 24 766 Sklep powszechny* 15 16 15 130 135 138 2 863 3 457 3 474 Sklep wyspecjalizowany 136 134 144 635 804 656 33 044 33 585 34 681 Apteka 11 13 11 71 79 72 632 739 632 Stacja benzynowa 16 16 15 80 79 57 0 0 0 Inny** 100 93 90 255 247 218 4 628 4 693 4 477 Ogółem 302 296 303 1 988 2 031 1 943 79 242 79 459 84 267 Źródło: Główny Urząd Statystyczny * powierzchnia od 120 m 2 do 399 m 2, sprzedaż towarów żywnościowych codziennego użytku oraz często nabywanych towarów nieżywnościowych ** powierzchnia do 119 m 2, sprzedaż towarów żywnościowych codziennego użytku oraz często nabywanych towarów nieżywnościowych Rok 2011 r. był dla leszczyńskiego handlu wyjątkowy, ponieważ powstały wtedy 4 hipermarkety, co spowodowało wzrost liczby osób pracujących w handlu oraz wzrost powierzchni handlowej. W roku 2013 powstał jeszcze jeden hipermarket, odnotowano też nieznaczny wzrost liczby sklepów ogółem, liczby pracujących oraz powierzchni sprzedażowej. Wydział Promocji i Rozwoju 101

IV.6. Budżet miasta Leszna IV.6.1. Dochody Wykres 72 Dochody w budżecie miasta Leszna ogółem (w zł) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Tabela 57 Struktura dochodów w budżecie miasta Leszna (w zł) 2010 2011 2012 2013 Dochody ogółem 263 688 343 274 893 825 299 947 077 309 712 452 Dochody własne ogółem 128 623 600 143 276 762 144 257 211 137 583 039 w tym: podatki i opłaty lokalne 36 894 845 37 447 527 40 966 413 41 801 810 udziały w podatkach 61 016 227 69 119 705 71 556 407 69 141 986 dochody z mienia 17 463 973 15 235 696 17 628 253 14 626 769 inne dochody 13 248 555 21 473 834 14 106 138 12 012 474 Dochody obce ogółem 135 064 744 131 617 663 155 689 866 172 129 413 w tym: dotacje z budżetu państwa 31 548 624 31 827 936 32 274 668 34 334 104 subwencje 81 183 072 84 700 793 90 273 448 91 584 523 pozostałe dotacje 22 333 048 15 088 334 33 141 750 46 210 786 ze środków unijnych 18 552 877 274 893 825 26 862 989 42 628 781 Źródło: Wydział Promocji i Rozwoju 102

W strukturze dochodów miasta Leszna dochody własne stanowią 44% ogółu dochodów największe znaczenie mają udziały w podatkach - 22% (ogółu dochodów). Dochody obce to głównie subwencje (30%), dotacje z budżetu państwa stanowią 11% ogółu dochodów. W ostatnim roku największy wzrost nastąpił w udziałach w podatkach. Wykres 73 Dochody w budżecie miasta Leszna w latach 2005-2013 (w zł) Dochody w budżecie miasta Leszna Podatki i opłaty lokalne Udziały w podatkach Dochody z mienia Inne dochody Dotacje z budżetu państwa Subwencje 90 273 448 91 584 523 79 339 591 81 183 072 84 700 793 63 399 331 65 584 363 68 902 795 73 495 637 64339965 69 119 705 71 556 407 69 141 986 61 454 769 61 016 227 57 884 801 41238623 47185170 30758550 35705086 30876389 21798 057 11065 318 12122812 8756418 7246 819 37941 868 33003986 35778599 26021304 16994 525 15221096 9936056 7518 878 31415646 28539901 14101717 13786166 40966413 41801810 36894845 37447527 31548624 31827936 32274668 34334104 21473834 17463973 17628253 15235696 13248555 14106138 14626769 12012474 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego IV.6.2. Wydatki Tabela 58 Wydatki z budżetu miasta Leszna (w zł) w 2013 r. Wydatki ogółem 307 174 301 Wydatki bieżące 248 975 491 Wydatki majątkowe 58 198 810 w tym inwestycyjne 58 098 810 Źródło: Wydział Promocji i Rozwoju 103

Wykres 74 Wydatki z budżetu miasta Leszna w 2013 r. Wydatki z budżetu miasta Leszna w 2013r. wydatki majątkowe; 65 111 901; 22% wydatki bieżące ; 248 975 491; 81% Źródło: Wydatki bieżące stanowią 81% ogółu wydatków z budżetu miasta Leszna (w 2012 roku 82%). Tabela 59 Wydatki z budżetu miasta Leszna w latach 2007-2013 (w zł) Wydatki z budżetu w zł. 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Wydatki ogółem 218 408 373 246 068 967 265 664 442 286 459 794 300 173 846 299 614 890 307 174 301 Wydatki majątkowe 42 409 408 55 842 333 55 857 851 62 822 981 65 111 901 54 838683 58 198 810 Źródło: Wydatki z budżetu miasta Leszna w latach 2007-2013 wzrastały. Szczególnie duży wzrost nastąpił w 2010 r. Wynikał on głównie ze wzrostu wydatków majątkowych (o prawie 7 mln. zł) - dotyczyły one inwestycji drogowych współfinansowanych ze środków europejskich. W 2012 r. nastąpił spadek kwoty wydatków, znacznie (o 16% w porównaniu do 2011 r.) zmniejszyły się wydatki majątkowe. Natomiast w 2013 r. zarówno wydatki ogółem, jak i wydatki majątkowe wzrosły. Wydział Promocji i Rozwoju 104

Tabela 60 Struktura wydatków na zadania inwestycyjne z budżetu miasta Leszna w latach 2008-2013 (w zł) 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Drogi i ulice 16 105 704 5 540 186 27 633 127 28 598 512 34 389 534 46 139 726 Gospodarka komunalna i mieszkaniowa 17 832 763 25 392 972 8 536 133 14 466 092 6 444 194 2 888 838 Administracja i porządek 1 519 235 1 128 419 3 239 996 1 294 264 1 663 456 571 285 publiczny Pomoc społeczna 246 000 266 398 532 126* 727 848* 883 246* 464 521 Oświata 6 178 660 6 630 880 8 970 441** 15 455 813*** 7 275 471*** 7 650 196*** Źródło: Wydział Budżetu Urzędu Miasta Leszna *Pomoc społeczna i ochrona zdrowia **Oświata i kultura ***Oświata, kultura i sport Wykres 75 Struktura wydatków inwestycyjnych z budżetu miasta Leszna w 2013 r. Struktura wydatków inwestycyjnych z budżetu miasta Leszna w 2013r. Administracja i porządek publiczny 1% Gospodarka komunalna i mieszkaniowa 6% Pomoc społeczna i ochrona zdrowia 1% Drogi i ulice 92% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego 92% wydatków na zadania inwestycyjne w budżecie miasta Leszna przeznaczono na drogi i ulice. Kolejną grupą wydatków (6%) były wydatki na gospodarkę komunalną i mieszkaniową. Wydział Promocji i Rozwoju 105

Tabela 61 Wydatki z budżetu miasta Leszna w 2013 r. (w zł) Wydatki z budżetu miasta Leszna w 2013 r. (w zł) Ogółem 307 174 301 % Rolnictwo i łowiectwo 43 790 0,01 Leśnictwo 4 437 0,00 Transport i łączność 53 788 809 17,51 Turystyka 1 059 210 0,34 Gospodarka mieszkaniowa 5143840 1,67 Działalność usługowa 1240547 0,40 Administracja publiczna 19 870 696 6,47 Urzędy naczelnych organów władzy, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa 15 950 0,01 Obrona narodowa 892 0,00 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa 7 113 602 2,32 Obsługa długu publicznego 7 656 385 2,49 Różne rozliczenia finansowe 2350743 0,77 Oświata i wychowanie 130 117 975 42,36 Ochrona zdrowia 4661519 1,52 Pomoc społeczna 37 181 535 12,10 Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej 4 411 940 1,44 Edukacyjna opieka wychowawcza 9 258 591 3,01 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 11 388 310 3,71 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 4 596 426 1,50 Kultura fizyczna i sport 7 269 104 2,37 Źródło: Najwięcej wydatków z budżetu miasta poniesiono na oświatę i wychowanie (prawie 42%). Na transport i łączność wydano 14,1% wszystkich wydatków. Nieco mniejszy udział mają wydatki wynikające z realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej 12,1%. IV.6.3. Fundusze europejskie W Rankingu Wspólnoty dot. wykorzystania środków unijnych Leszno zajęło 24 miejsce pod względem wydatków finansowanych ze środków unijnych (w zł) w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Wydatki te wyniosły (w okresie 2009-2013) 1 102,56 zł. Drugim kryterium branym pod uwagę w rankingu są wydatki majątkowe finansowane ze środków unijnych jako % wydatków majątkowych ogółem Wydział Promocji i Rozwoju 106

w latach 2009-2012. W Lesznie procent ten wyniósł 25,13 i uplasował miasto na 20 miejscu wśród 35 powiatów grodzkich W 2013 r. dochody z programów europejskich w budżecie miasta Leszna wyniosły 42 628 781 zł. W dochodach ogółem w budżecie w 2013 r. stanowiły one 13,8%. V. KAPITAŁ WIEDZY V.1. Szkoły wyższe Ważnym elementem kapitału wiedzy jest istniejące w danym środowisku zaplecze naukowo-badawcze. W Lesznie nie ma jednostek naukowo badawczych, nie ma też tradycji ośrodka uniwersyteckiego, jednak na terenie miasta Leszna działają 3 uczelnie wyższe: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Wyższa Szkoła Humanistyczna, Wyższa Szkoła Marketingu i Zarządzania. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa Kierunki, specjalności i specjalizacje studiów w roku akademickim 2012/2013: KIERUNEK: ROLNICTWO Specjalność: agronomia, przetwórstwo rolno-spożywcze, agrobiznes, produkcja żywności ekologicznej, menager rozwoju obszarów wiejskich. KIERUNEK: MECHANIKA I BUDOWA MASZYN Specjalność: eksploatacja i diagnostyka maszyn, komputerowe wspomaganie produkcji, diagnostyka samochodowa, bezpieczeństwo pracy w przedsiębiorstwach produkcyjnych i usługach. KIERUNEK: ELEKTROTECHNIKA Specjalność: elektroenergetyka, elektromechatronika. KIERUNEK: PEDAGOGIKA Specjalność: praca opiekuńcza z terapią zajęciową, wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna, wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna z językiem angielskim, wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna Wydział Promocji i Rozwoju 107

z terapią pedagogiczną, edukacja wczesnoszkolna z językiem angielskim, edukacja wczesnoszkolna i terapia pedagogiczna. KIERUNEK: WYCHOWANIE FIZYCZNE Specjalność: wychowanie fizyczne z gimnastyką korekcyjno-kompensacyjną, wychowanie fizyczne z edukacją zdrowotną, wychowanie fizyczne i zarządzanie sportem, wychowanie fizyczne z fitnessem i tanecznymi formami ruchu, wychowanie fizyczne osób niepełnosprawnych KIERUNEK: TURYSTYKA I REKREACJA Specjalność: Turystyka Specjalizacje: agroturystyka, turystyka zrównoważona, agroturystyka, hotelarstwo i gastronomia w turystyce KIERUNEK: EKONOMIA Specjalność: gospodarka finansowa małych i średnich przedsiębiorstw, ekonomika sektora publicznego, e-biznes KIERUNEK: EDUKACJA ARTYSTYCZNA W ZAKRESIE SZTUKI MUZYCZNEJ Specjalność: edukacja muzyczna z pedagogiką opiekuńczo-wychowawczą KIERUNEK: PIELĘGNIARSTWO KIERUNEK: FIZJOTERAPIA KIERUNEK: INFORMATYKA Wyższa Szkoła Marketingu i Zarządzania Uczelnia umożliwia edukację w następujących specjalnościach: Marketing i zarządzanie, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, Zarządzanie w hotelarstwie i rekreacji konnej, Zarządzanie w administracji, Zarządzanie w logistyce, Zarządzanie zasobami ludzkimi. Wydział Promocji i Rozwoju 108

Wyższa Szkoła Humanistyczna W Wyższej Szkole Humanistycznej w Lesznie funkcjonują następujące kierunki i specjalności: 1. Studia I stopnia: Pedagogika - Logopedia i terapia pedagogiczna, - Pedagogika opiekuńczo-wychowawcza i terapia pedagogiczna, - Pedagogika resocjalizacyjna i terapia pedagogiczna, - Socjoterapia i terapia pedagogiczna, - Edukacja bezpieczeństwa i higieny pracy oraz terapia pedagogiczna, - Opieka nad osobami starszymi z elementami języka obcego oraz terapia pedagogiczna, - Wychowanie przedszkolne i kształcenie zintegrowane. Socjologia: - Badania rynkowe i społeczne, - Socjologia społeczności lokalnych i samorządu terytorialnego, - Socjologia kultury i komunikacji społecznej, - Socjologia spraw europejskich, - Socjologia mediów i dziennikarstwo. Dietetyka: - Dietoterapia i dieto profilaktyka, - Poradnictwo dietetyczne i żywienie zbiorowe. Praca socjalna: - Organizacja i zarządzanie w pracy socjalnej, - Psychopedagogiczne problemy w pracy socjalnej. Kosmetologia: - Kosmetologia stosowana, - Stylizacja, charakteryzacja i wizaż. 2. Studia II stopnia: Pedagogika: - Pedagogika opiekuńczo-wychowawcza, - Pedagogika resocjalizacyjna, Wydział Promocji i Rozwoju 109

- Doradztwo zawodowe i personalne, - Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna, - Gerontologia, - Socjoterapia, - Promocja zdrowia. Stypendia doktoranckie Z budżetu miasta Leszna przyznawane są stypendia doktoranckie osobom, które spełniają następujące warunki: mają otwarty przewód doktorski, mieszkają w Lesznie lub w najbliższej okolicy, pracują w Lesznie. W ostatnich latach pozytywnie rozpatrzono wnioski: 2005 r. 8 osób, 2006 r. 7 osób, 2007 r. 7 osób, 2008 r. 8 osób, 2009 r. 4 osoby, 2010 r. 4 osoby, 2011 r. 6 osób, 2012 r. 4 osoby, 2013 r. 8 osób. V.2. Działalność innowacyjna Zwiększanie inwestycji w środki trwałe nie jest obecnie wystarczającym sposobem na zapewnienie trwałego wzrostu gospodarczego. Ważnym czynnikiem decydującym o rozwoju staje się działalność innowacyjna. Działalność innowacyjna (według GUS) - szereg działań o charakterze naukowym (badawczym), technicznym, organizacyjnym, finansowym i handlowym (komercyjnym), których celem jest opracowanie i wdrożenie nowych lub istotnie ulepszonych produktów i procesów, przy czym produkty te i procesy są nowe przynajmniej z punktu widzenia wprowadzającego je przedsiębiorstwa. Według rankingu Komisji Europejskiej wskaźnik innowacyjności Polski wynosił w 2011 r. 0,296 i dawał nam niezbyt wysoką 20 pozycję wśród 34 klasyfikowanych państw. Sumaryczny Wskaźnik Innowacyjności powstaje w wyniku szczegółowego Wydział Promocji i Rozwoju 110

zbadania 25 elementów każdej gospodarki krajowej, w oparciu o które wyznacza się poziom i potencjał innowacyjności kraju. Ten wskaźnik powstał w wyniku przeprowadzonych badań, jest syntetyczną oceną warunków dla kreowania i wdrażania innowacji, jakie istnieją w kraju. W szczególności daje on odpowiedź na temat jakości tak kapitału intelektualnego kraju, jego całego zaplecza intelektualnego, a także stosowanych w kraju rozwiązań strukturalnych oraz systemowych. W Lesznie od 2010 r. działa spółka (z kapitałem Miasta Leszna) Leszczyńskie Centrum Biznesu, której jednym z głównych celów jest wzrost konkurencyjności i innowacyjności istniejących przedsiębiorstw. Od 2012 r. siedzibą spółki jest nowopowstały Inkubator Przedsiębiorczości. W ofercie Inkubatora jest: 28 biur pod wynajem o różnej wielkości (12-24 m²), o całkowitej powierzchni ok. 560 m², w budynku z klimatyzacją, monitorowanym, z nowoczesnym zapleczem sanitarnym i socjalnym oraz dostosowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych, 16 hal produkcyjno - magazynowych o powierzchni od 34-90 m², każda z bramą wjazdową i możliwością za- i wyładunku z zewnątrz, z nowoczesnym zapleczem socjalnym. Łączna powierzchnia magazynowo - produkcyjna wynosi ok. 990 m². Poniżej przedstawione zostały dane charakteryzujące poziom innowacyjności gospodarki w Lesznie, dotyczą one jednostek zatrudniających powyżej 49 osób. Wydział Promocji i Rozwoju 111

Tabela 62 Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach przemysłowych w Lesznie Lata Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach przemysłowych (w tys. zł. w cenach bieżących) Liczba przedsiębiorstw, które złożyły sprawozdania Nakłady ogółem w tym środki własne Średnia kwota nakładów w jednym przedsiębiorstwie 1996 15 9 411,20 9 411,20 627,4 1997 8 10 348,80 10 348,80 1 293,60 1998 8 9 077,40 9 077,40 1 134,70 2000 44 41 287,20 40 157,20 938,3 2001 18 17 477,10 17 297,10 971 2002 18 18 332,10 9 282,0 1 018,50 2003 23 23843 5 257,90 1 036,70 2004 72 32 155,80 22 632,70 446,6 2005 20 30 811,90 29 520,80 1 540,60 2006 21 90 326,9 73 110,8 4 301,3 2007 23 20 118,4 18 778,8 874,7 2008 26 30 051,00 23 098,00 1 155,80 2009 59 9 459,0 8 142,0 160,3 2010 67 16 049,0 10 312,0 239,5 2011 26 # # # Źródło: Główny Urząd Statystyczny # dane objęte tajemnicą statystyczną Wydział Promocji i Rozwoju 112

Wykres 76 Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach przemysłowych w Lesznie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Na przestrzeni ostatnich lat w zakresie nakładów na działalność innowacyjną szczególnie wyróżnia się 2006 r. nakłady wyniosły prawie 100 mln zł. W kolejnych latach nakłady znacznie się zmniejszyły. Pozytywnym zjawiskiem występującym w 2010 roku jest to, że nakłady były wyższe niż w 2009 r. o 6,5 mln zł. Znaczna ich część, bo aż 36% stanowiły środki pozyskane z zewnątrz. Niestety informacje dotyczące 2011 r. objęte są tajemnicą statystyczną. Leszczyńskie środowisko gospodarcze, na które w większości składają się małe i średnie firmy nie posiada odpowiednio rozwiniętego zaplecza naukowego (własne jednostki badawcze, lokalne środowisko naukowe). W związku z tym, konieczny jest zakup nowych technologii w formie: licencji, prac badawczorozwojowych, środków automatyzacji procesów produkcyjnych oraz usług konsultingowych. Jak pokazuje poniższa tabela tylko nieliczna grupa leszczyńskich firm podnosi swoją innowacyjność poprzez transfer nowych technologii. Wydział Promocji i Rozwoju 113

Tabela 63 Innowacyjność firm w Lesznie Innowacyjność firm w Lesznie 1996 1997 1998 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2009 2010 2011 Transfer nowych technologii w przemyśle wg kraju zakupu (złożone sprawozdania) 15 8 8 44 18 18 23 72 20 21 23 59 67 26 Licencje Prace badawczorozwojowe: Środki automatyzacji procesów produkcyjnych: Polska 0 0 0 1 0 1 0 0 1 1 0 0 2 0 kraje UE 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 USA 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Japonia 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 Polska 2 1 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 kraje UE 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 1 0 0 USA 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Polska 2 1 1 0 1 2 1 7 1 3 3 2 5 6 kraje UE 1 2 2 0 2 2 1 0 1 2 3 1 0 1 inne kraje europejskie 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 Usługi konsultingowe Japonia 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 USA 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Polska 0 1 1 0 1 0 0 6 1 2 2 2 4 4 USA 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 kraje UE 0 0 0 1 0 1 1 1 2 1 2 0 0 0 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Najczęściej występuje w leszczyńskim przemyśle zakup nowych technologii w postaci środków automatyzacji procesów produkcyjnych. Jest to głównie zakup z terenu Polski, jak też z krajów Unii Europejskiej. W 2010 r. jedna firma z Leszna sprzedała na terenie Polski środki automatyzacji procesów produkcyjnych. Wydział Promocji i Rozwoju 114

Środki automatyzacji procesów produkcyjnych Tabela 64 Liczba przedsiębiorstw posiadających środki automatyzacji procesów produkcyjnych Liczba przedsiębiorstw posiadających środki automatyzacji procesów produkcyjnych 1996 1997 1998 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2008 2011 linie produkcyjne automatyczne 5 5 6 5 5 7 7 13 8 11 9 linie produkcyjne sterowane 3 3 3 3 3 4 7 8 7 8 9 komputerem centra obróbkowe 0 2 2 2 0 3 3 4 3 7 8 roboty i manipulatory przemysłowe 0 1 0 0 0 0 2 2 3 3 3 w tym roboty przemysłowe 0 0 0 0 0 0 1 1 2 1 1 komputery do sterowania i regulacji procesami technologicznymi 5 5 5 7 7 8 8 9 7 7 6 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Najbardziej popularnym środkiem automatyzacji procesów produkcyjnych jest w leszczyńskich firmach komputer do sterowania i regulacji procesami technologicznymi -160 szt. W ostatnim roku funkcjonowały 92 centra obróbkowe oraz 44 linie produkcyjne sterowane komputerem. Najmniej wykorzystywane są roboty przemysłowe. Tabela 65 Liczba środków automatyzacji procesów produkcyjnych linie produkcyjne automatyczne Liczba środków automatyzacji procesów produkcyjnych 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2010 2011 61 61 71 76 122 127 125 153 293 318 44 linie produkcyjne sterowane komputerem 6 8 13 20 46 48 54 53 58 43 43 centra obróbkowe 14 26 28 40 51 58 64 90 70 101 92 roboty i manipulatory przemysłowe 0 0 0 9 10 19 19 4 29 31 43 w tym roboty przemysłowe 0 0 0 3 4 16 17 1 3 4 4 komputery do sterowania i regulacji procesami technologicznymi 117 115 63 224 120 147 157 170 117 161 160 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wydział Promocji i Rozwoju 115

Klasyfikacja dziedzin przemysłu w oparciu o zawartość technologii OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) stosuje obecnie klasyfikację dziedzin przemysłu w oparciu o zawartość B+R. Stosownie do tej definicji do wysokiej techniki zaliczono przemysł lotniczy, produkcję komputerów i maszyn biurowych, przemysł farmaceutyczny, przemysł elektroniczny, produkcję aparatury naukowo-badawczej oraz maszyn elektrycznych. Nowa lista przeznaczona dla lat 1980 1995, w odróżnieniu od poprzedniej opracowana została w oparciu o obliczenia uwzględniające nie tylko bezpośrednią, ale i pośrednią zawartość B+R. Obejmuje ona 4 następujące kategorie: wysoką technikę, średnio-wysoką technikę, średnio-niską technikę, niską technikę. Liczba podmiotów przemysłowych zarejestrowanych w systemie REGON według sekcji PKD sklasyfikowanych według zawartości B+R w Lesznie W latach 2005-2009 przedstawiono strukturę na podstawie obowiązującego PKD2004, natomiast od 2010 obowiązuje klasyfikacja PKD2007, dlatego strukturę ujęto w odrębnym zestawieniu. Wydział Promocji i Rozwoju 116

Tabela 66 Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON według sekcji PKD sklasyfikowanych według zawartości B+R w Lesznie - WYSOKA/ŚREDNIA/NISKA TECHNOLOGIA (działy według PKD2004) WYSOKA / ŚREDNIA / NISKA TECHNOLOGIA (działy według PKD2004) Wysoka technika (High technology) 2005 2006 2008 2009 Produkcja statków powietrznych i kosmicznych 2 2 2 2 Produkcja wyrobów farmaceutycznych 1 0 0 0 Produkcja maszyn biurowych i komputerów 5 4 4 4 Produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i komunikacyjnych 17 15 17 17 Produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków 43 34 35 37 SUMA: 68 55 58 60 Średnio-wysoka technika (Medium-high technology) Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej, gdzie indziej nie sklasyfikowana 19 17 21 24 Produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep 1 1 1 1 Produkcja wyrobów chemicznych, bez produkcji wyrobów farmaceutycznych (bez 24.4) 1 1 1 3 Produkcja lokomotyw kolejowych i tramwajowych oraz taboru kolejowego i tramwajowego; Produkcja motocykli i rowerów; Produkcja pozostałego sprzętu transportowego, gdzie indziej nie sklasyfikowana Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej nie sklasyfikowana 4 44 4 40 4 42 4 48 SUMA: 69 63 69 80 Średnio-niska technika (Medium-low technology) Produkcja i naprawa statków i łodzi 0 0 0 0 Wytwarzanie koksu, produktów rafinacji ropy naftowej i paliw jądrowych 0 0 0 0 Produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych 38 37 43 47 Produkcja wyrobów z surowców niemetalicznych pozostałych 24 21 22 26 Produkcja metali 0 0 0 1 Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyjątkiem maszyn i urządzeń 87 84 95 104 Produkcja artykułów spożywczych i napojów; Produkcja wyrobów tytoniowych Włókiennictwo; Produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich; Niska technika (Low technology) Produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór wyprawionych SUMA: 149 142 160 178 76 63 69 82 124 102 109 99 Produkcja drewna i wyrobów z drewna 39 34 35 36 Produkcja masy celulozowej, papieru oraz wyrobów z papieru 4 4 4 9 Działalność wydawnicza; poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji 47 49 50 51 Produkcja mebli, działalność produkcyjna gdzie indziej nie sklasyfikowana; Zagospodarowanie odpadów 104 95 102 107 SUMA: 394 347 369 384 OGÓŁEM: 680 607 656 702 Źródło: Obliczenia własne Wydział Promocji i Rozwoju Urzędu Miasta Leszna na podstawie rejestru firm REGON Wydział Promocji i Rozwoju 117

Tabela 67 Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON według sekcji PKD sklasyfikowanych według zawartości B+R w Lesznie (według PKD2007) Działy Rok i grupy PKD 2007 Stopień zaawansowania techniki 2010 2011 2013 Wysoka technika (High technology) 21 Produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych 0 0 0 26 Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych 15 13 16 30.3 Produkcja statków powietrznych, statków kosmicznych i podobnych maszyn 1 0 0 SUMA: 16 13 16 Średnio-wysoka technika (Medium-high technology) 20 Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 6 7 7 25.4 Produkcja broni i amunicji 0 0 0 27 Produkcja urządzeń elektrycznych 8 4 7 28 Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana 23 19 24 29 Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep, z wyłączeniem motocykli 4 6 6 30.2 Produkcja lokomotyw kolejowych oraz taboru szynowego 0 0 0 30.4 Produkcja wojskowych pojazdów bojowych 0 0 0 30.9 Produkcja sprzętu transportowego, gdzie indziej niesklasyfikowana 3 2 2 32.5 Produkcja urządzeń, instrumentów oraz wyrobów medycznych, włączając dentystyczne 21 18 21 SUMA: 65 56 67 Średnio-niska technika (Medium-low technology) 18.2 Reprodukcja zapisanych nośników informacji 2 2 1 19 Wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej 1 0 0 22 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 47 41 49 23 Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych 34 28 33 24 Produkcja metali 3 2 6 25 (bez Produkcja metalowych wyrobów gotowych z wyłączeniem maszyn i urządzeń oraz z wyłączeniem produkcji broni i 25.4) amunicji 106 85 97 30.1 Produkcja statków i łodzi 1 2 2 33 Naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń 69 66 76 SUMA: 263 226 264 Niska technika (Low technology) 10 Produkcja artykułów spożywczych 75 67 87 11 Produkcja napojów 2 1 2 12 Produkcja wyrobów tytoniowych 0 0 1 13 Produkcja wyrobów tekstylnych 20 17 25 14 Produkcja odzieży 78 57 86 15 Produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych 2 2 1 16 Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz korka z wyłączeniem mebli, produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania 30 21 32 17 Produkcja papieru i wyrobów z papieru 10 8 12 18 (bez 18.2) Poligrafia 29 28 32 31 Produkcja mebli 60 54 67 32 (bez 32.5) Pozostała produkcja wyrobów z wyłączeniem produkcji urządzeń, instrumentów oraz wyrobów medycznych, włącznie z dentystycznymi 41 37 47 SUMA: 347 292 392 Źródło: Obliczenia własne Wydział Promocji i Rozwoju Urzędu Miasta Leszna na podstawie rejestru firm REGON Wydział Promocji i Rozwoju 118

Wykres 77 Struktura podmiotów gospodarczych w systemie REGON według zawartości B+R w 2013 r. Struktura podmiotów gospodarczych w systemie REGON wg zawartości B+R w 2013r. Wysoka technika Średnio-niska technika Średnio-wysoka technika Niska technika 2% 9% 53% 36% Źródło: Opracowanie własne na podstawie rejestru firm REGON Wydział Promocji i Rozwoju 119