Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN 1230-1760 Henryk Depta, Anna Frąckowiak, Monika Gromadzka, Maria, Józef i Marek Półturzyccy, Muzea biograficzne w procesie edukacji kulturalnej. Ekspozycje Fryderyka Chopina, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa- Radom 2013, ss. 253 Interesująca publikacja współautorstwa Henryka Depty, Anny Frąckowiak, Moniki Gromadzkiej, Marii, Józefa i Marka Półturzyckich ukazała się nakładem Wydawnictwa Naukowego Instytutu Eksploatacji Państwowego Instytutu Badawczego w Radomiu. Podstawę opracowania stanowią teksty przyjęte do popularyzacji podczas konferencji w 2012 roku będącej pokłosiem współpracy naukowo-badawczej pomiędzy polskimi pedagogami, głównie z Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Szkoły Wyższej im. Pawła Włodkowica w Płocku a pracownikami naukowymi Uniwersytetu Humboldtów Berlinie. Materiały w książce w sposób klarowny i przejrzysty przedstawione zostały w czterech kolejnych częściach: Część I. Edukacja kulturalna, Część II. Muzea biograficzne, Część III. Ekspozycje i pamiątki Fryderyka Chopina, Część IV. Ilustracje. Teksty opatrzone zostały wstępem autorstwa Profesorów: Józefa Półturzykiego i Anny Frąckowiak, w którym ukazano międzynarodową współpracę w zakresie badań pedagogicznych nad edukacją kulturalną dorosłych, których kontynuacją są badania nad muzeami biograficznymi, czego pokłosiem jest między innymi recenzowana pozycja. Część I otwiera materiał Profesora Henryka Depty poświęcony sztuce, jej roli i znaczeniu w życiu i edukacji. Rozważania Pana Profesora zamieszczone są w niemieckim oryginale (zaprezentowanym na sympozjum) i streszczeniu w języku polskim. Kolejny materiał to sprawozdanie i podsumowanie z obrad wyżej wspomnianego polsko-niemieckiego sympozjum Przez całe życie! Edukacja kulturalna osób dorosłych w kontekście oddziaływań sztuki, edukacji i nauki, które odbyło się w Genshagen w dniach 27-28 luty 2012 roku. Głównym tematem sympozjum były teoretyczne i praktyczne kwestie edukacji kulturalnej dorosłych w Polsce i w Niemczech i per-
RECENZJE spektywy rozwoju w tym obszarze oraz propozycje dalszej współpracy badawczej. Część II poprzedza Wprowadzenie autorstwa prof. dr hab. Józefa Półturzyckiego i prof. dr hab. Anny Frąckowiak, w którym zaprezentowano wcześniejsze publikacje poświęcone muzeom i ośrodkom pamięci oraz życiu, działalności i aktywności wielu wybitnych Polaków. Pierwszy tekst poświęcony jest muzeom jako ośrodkom kultury i edukacji. Autorzy ukazują zwięźle tradycję i historię powstania tych instytucji, ich podział i akty prawne definiujące tą instytucję w jej współczesnym znaczeniu oraz określające jej zadania i cele. Kolejny materiał poświęcony jest muzeom biograficznym. Ukazana została ich odrębność w dziedzinie muzealnictwa, cele i zadania a następnie informacje o muzeach literackich, izbach pamięci, wystawach biograficznych upamiętniających życie, działalność i aktywność wybitnych Polaków rozsiane po całym kraju. Najobszerniejsza Część III poświęcona jest ekspozycjom i pamiątkom popularyzującym osobę wybitnego polskiego kompozytora Fryderyka Chopina, głównie w naszym kraju ale również za granicą. Pierwsze teksty poświęcono przedstawieniu osoby Fryderyka Chopina, jego życia, podróży, twórczości a także działalności nauczycielskiej. W kolejnych materiałach Autorzy prezentują miejsca pamięci i instytucje kulturalne poświęcone Fryderykowi Chopinowi jak: Żelazowa Wola, gdzie znajduje się dom urodzenia wybitnego artysty (dworek Skarbków), w którym zorganizowano Muzeum będące oddziałem Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie. Skład kompleksu muzealnego stanowi również otaczający dworek park, na terenie którego znajdują się pomniki kompozytora. Cenną inicjatywą ośrodka są organizowane od 1954 roku w sezonie od maja do września koncerty chopinowskie. Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie utworzone w 1955 roku znajduje się w Zamku Ostrogskich. Muzeum posiada w swoich zbiorach bogatą i liczną kolekcję chopinariów: rękopisy, listy, fotografie, autografy, obrazy, biżuterię, rysunki i inne. Część kolekcji w 1999 roku została wpisana na listę UNESCO Pamięć Świata. W 2010 roku Roku Chopina, z okazji jubileuszu 200 urodzin kompozytora, w Muzeum otwarto nowoczesną interaktywną, multimedialną ekspozycję. Salonik Chopinów w Warszawie, który stanowi również oddział Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie, znajduje się w Pałacu Kra- 472 Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN 1230-1760
EWA SULKOWSKA sińskich, gdzie przez dziesięć lat mieszkali Chopinowie. Rekonstrukcji saloniku dokonano na podstawie rysunku Kolberga z 1832 roku, który przedstawia rodzinę skupioną wokół fortepianu. Ekspozycję udostępniono zwiedzającym w 1960 roku. Sanniki to miejscowość, w której Fryderyk Chopin spędził wakacje w 1828 roku jako gość rodziny Pruszaków. Obecnie odnaleźć tu możemy różnorodne formy popularyzacji osoby i twórczości kompozytora. Aktywnie działa Koło Towarzystwa im. Fryderyka Chopina, a w 2005 r. utworzono odrębną instytucję Pałac w Sannikach, która w 2010 roku zmieniła nazwę na Europejskie Centrum Artystyczne im. Fryderyka Chopina. Centrum zbiera i konserwuje obiekty i zabytki, organizuje konferencje, szkolenia, kursy, festiwale, koncerty, rozwija bibliotekę muzyczno-etnograficzną, prowadzi działalność wydawniczą i edukacyjną. Działania Centrum mają na celu propagowanie i popularyzację osoby i twórczości Fryderyka Chopina oraz sprzyjać rozwojowi turystyki i edukacji regionalnej. Pałac w Antoninie, w którym gościem księcia Antoniego Radziwiłła bywał Fryderyk Chopin. Jeden z salonów pałacu poświęcony jest pamięci kompozytora Salon Muzyczny im. Fryderyka Chopina. Przed pałacem znajduje się pomnik kompozytora odsłonięty w 1979 roku. W pałacu w Antoninie organizowane są liczne imprezy muzyczne. Duszniki-Zdrój miejscowość uzdrowiskowa, w której na kuracji przebywał Chopin z matką i siostrami w 1826 roku, o czym informuje tablica pamiątkowa. W 1897 roku wzniesiono pomnik kompozytora w Parku Zdrojowym. W odrestaurowanej Sali koncertowej, w której występował Chopin, od 1946 roku organizowane są słynne Festiwale Chopinowskie oraz wiele imprez towarzyszących. W Szafarni przebywał Chopin dwukrotnie podczas wakacyjnego wypoczynku w 1824 i 1825 roku. Pobyty te upamiętnia Ośrodek Chopinowski z bogatą ekspozycją pamiątek i salą koncertową. Ośrodek oprócz działalności wystawienniczej, organizuje liczne imprezy muzyczne, plastyczne, literackie o tematyce chopinowskiej. Na uwagę zasługuje bogata oferta dla dzieci i młodzieży: konkursy, zajęcia edukacyjne, kursy pianistyczne. Towarzystwo im. Fryderyka Chopina w Warszawie kontynuator Sekcji im. Fryderyka Chopina działającej od 1899 roku formalnie powołane zostało w 1934 roku pod nazwą Instytut im. Fryderyka Chopina. Aktywność Towarzystwa skupiona jest przede wszystkim na trzech Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN 1230-1760 473
RECENZJE formach działalności: artystyczno-koncertowej, naukowo-badawczej i wydawniczej. Towarzystwo organizuje wystawy, sympozja naukowe, imprezy muzyczne, konkursy (m. in. Międzynarodowe Konkursy Pianistyczne im. Fryderyka Chopina, które odbywają się co pięć lat od roku 1950 Autorzy poświęcili tym imprezom odrębny rozdział) w kraju i za granicą. Towarzystwo prowadzi również działalność wydawniczą, między innymi od 1956 roku publikuje Roczniki Chopinowskie. Towarzystwo jest fundatorem stypendiów artystycznych dla młodych zdolnych pianistów. Narodowy Instytut Fryderyka Chopina powołany w 2001 roku popularyzuje wiedzę o życiu i muzyce kompozytora poprzez gromadzenie pamiątek i archiwaliów, badania, publikacje, organizację koncertów, konferencji, kongresów, współpracę z ośrodkami chopinowskimi w kraju i za granicą. Instytut prowadzi internetowe Centrum Informacji Chopinowskiej. Miejscom i obiektom pamięci wielkiego kompozytora poza granicami Polski poświęcili Autorzy odrębny materiał. W Paryżu zwiedzić można Salon Chopina w Bibliotece Polskiej, grobowiec na cmentarzu Pere-Lechaise, 2 pomniki i kilka tablic pamiątkowych. W Mariańskich Łaźniach otwarto w 1960 roku Muzeum Fryderyka Chopina, zaś pobyt na Majorce upamiętnia niewielkie muzeum biograficzne w górskim klasztorze w Valdemosie. W Podsumowaniu Autorzy wskazują na realizację celów i zadań przez muzea biograficzne. Podstawowym zadaniem jest gromadzenie, katalogowanie, przechowywanie i konserwacja zabytkowych eksponatów a następnie organizacja stałych i okolicznościowych - czasowych wystaw i ekspozycji. Zbiory prezentowane są i udostępniane w celach edukacyjnych i naukowych. Prezentowane instytucje w swojej działalności nie ograniczają się tylko do aktywności wystawienniczej ale popularyzacją osobę i muzykę polskiego kompozytora poprzez organizację koncertów, festiwali, konkursów oraz prowadząc działalność wydawniczą. Poprzez tak różnorodną w formie i treści działalność kultywują pamięć Fryderyka Chopina i upowszechniają działalność artystyczną. W Część IV zamieszczono prawie 130 zdjęć starannie dobranych i uporządkowanych tematycznie w dziesięciu odrębnych albumach. Są to zdjęcia miejsc związanych z życiem Chopina, muzeów, eksponatów, dokumentów, pomników, tablic, obrazów, rysunków. Niezwykle interesujące fotografie stanowią wraz z tekstami wartościową, spójną całość uzupełnioną o streszczenia i wykazy zdjęć w języku polskim i angielskim oraz bibliografię, netografię i krótkie noty o Autorach. 474 Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN 1230-1760
EWA SULKOWSKA Recenzowane opracowanie jest starannie przygotowane, napisane jasnym, klarownym, przystępnym ale jednocześnie naukowym językiem. Uwagę czytelnika zwraca niezwykle staranne opracowanie edytorskie i graficzne książki. Recenzowana pozycja zaciekawi zarówno nauczycieli, pracowników kultury i sztuki, jak i tych wszystkich, którzy interesują się życiem, osobą i dorobkiem artystycznym wielkiego polskiego kompozytora Fryderyka Chopina. Ewa Sulkowska Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN 1230-1760 475