Załącznik do Uchwały nr 53/2012 Rady Wydziału Informatyki PB z dnia 20.06.2012 r. WYTYCZNE I ZALECENIA w sprawie przygotowania prac dyplomowych (magisterskich i licencjackich) na kierunku matematyka Wydziału Informatyki Politechniki Białostockiej
Spis treści I. Wymogi formalne... 3 II. Merytoryczna zawartość pracy dyplomowej... 3 III. Struktura pracy dyplomowej... 4 IV. Redakcja pracy dyplomowej... 5 IV.1 Uwagi językowe... 5 IV.2 Format pracy... 5 V. Obowiązki promotorów prac dyplomowych oraz nauczycieli prowadzących seminaria dyplomowe... 8 2
I. Wymogi formalne 1. Temat pracy dyplomowej powinien być zgodny z kierunkiem i specjalnością studiów. 2. Pracę dyplomową (magisterską lub licencjacką) wykonuje student pod kierunkiem promotora nauczyciela akademickiego z tytułem profesora lub stopniem naukowym doktora habilitowanego. Rada wydziału może upoważnić nauczyciela akademickiego posiadającego stopień naukowy doktora do kierowania pracą dyplomową, tj. do roli promotora. Te same zasady dotyczą recenzentów prac dyplomowych. 3. Temat pracy dyplomowej powinien być wydany studentowi w formie karty dyplomowej najpóźniej na semestr przed zakończeniem studiów. Wzór karty dyplomowej jest załącznikiem nr 1 do niniejszych wytycznych. 4. Wykaz tematów prac dyplomowych (licencjackich, magisterskich) realizowanych na wydziale (zgłoszonych przez kierowników katedr /zakładów) zatwierdza dziekan. 5. Student obowiązany jest złożyć pracę dyplomową do 30 września roku, w którym kończy ostatni rok studiów. Niezłożenie pracy dyplomowej w ustalonym terminie powoduje skreślenie z listy studentów. Praca dyplomowa składana w dziekanacie powinna zawierać we wszystkich wymaganych egzemplarzach: na stronie tytułowej podpis promotora oraz podpis studenta, na karcie dyplomowej imiona i nazwiska wraz z podpisami promotora i kierownika katedry promotora oraz datę wydania tematu wraz z podpisem promotora. Wraz z pracą student składa w dziekanacie oświadczenie o samodzielności pracy. Złożenie pracy potwierdza dziekanat w karcie dyplomowej. 6. Oceny pracy dyplomowej dokonuje promotor oraz jeden recenzent w formularzu recenzji według obowiązującego wzoru. Oceny te są wpisywane do karty dyplomowej w trakcie egzaminu dyplomowego. Ostateczna ocena pracy, wpisana do protokołu egzaminu dyplomowego, jest średnią arytmetyczną z ocen wystawionych przez promotora i recenzenta. II. Merytoryczna zawartość pracy dyplomowej Praca dyplomowa na kierunku matematyka powinna zawierać spójny i, w miarę możliwości, wyczerpujący opis zagadnienia mieszczącego się w ramach jednego z poniższych obszarów: matematyka teoretyczna; zastosowania matematyki (nauki doświadczalne, technika, informatyka, itd.); metody numeryczne; dydaktyka matematyki (np. przygotowanie materiałów z wybranego przedmiotu (zestawu zagadnień) do kształcenia na odległość). Praca licencjacka może mieć charakter odtwórczy (kompilacyjny, przeglądowy), ale powinna zawierać elementy indywidualnego wkładu autora świadczące o dogłębnym rozumieniu prezentowanych treści oraz o tym, że posiadł umiejętności: poprawnego przedstawiania treści matematycznych; formułowania problemów w sposób matematyczny w postaci symbolicznej, ułatwiającej ich analizę i rozwiązanie; 3
przeprowadzania rozumowań matematycznych (dowodów), w szczególności klarownej identyfikacji założeń i konkluzji. Jeśli pozwala na to temat pracy, autor powinien wykazać się umiejętnościami dokonywania złożonych obliczeń, wydobywania informacji jakościowych z danych ilościowych, korzystania z modeli matematycznych niezbędnych w zastosowaniach matematyki i ich rozwijania; posługiwania się narzędziami informatycznymi przy rozwiązywaniu teoretycznych i aplikacyjnych problemów matematycznych. Przygotowanie pracy dyplomowej powinno być ukierunkowanym i wspieranym przez promotora wdrożeniem do samodzielnego pogłębiania wiedzy matematycznej. Problematyka pracy licencjackiej powinna wymuszać poszerzenie wiedzy uzyskanej w ramach przedmiotów obowiązkowych i w istotnym stopniu powinna wykraczać poza ich zakres. Wskazane jest, aby treść zawierała elementy potwierdzające nabycie przez jej autora umiejętności wynikających ze specjalności studiów. Praca nie powinna być przeglądem przedmiotu/przedmiotów studiów matematycznych drugiego stopnia. Praca magisterska może mieć również charakter odtwórczy, ale indywidualny wkład autora winien świadczyć o pogłębionym opanowaniu w/w umiejętności. Dodatkowo, treść pracy powinna zawierać odniesienia do wiedzy i/lub umiejętności uzyskanych w ramach studiów drugiego stopnia. Wskazane jest również, aby praca magisterska zawierała treści odnoszące się do ważnych w przeszłości lub aktualnych problemów badawczych w obszarze, którego dotyczy. Szczególnie pożądane (choć nieobligatoryjne) są oryginalne wyniki autora, mające szanse na publikację w periodykach naukowych lub popularnonaukowych. III. Struktura pracy dyplomowej W przypadku pracy o charakterze zespołowym każdy z członków zespołu przygotowuje oddzielną pracę dyplomową. Temat pracy zespołowej może być wspólny, ale zakres pracy musi dokładnie precyzować cele i zadania realizowane przez każdego dyplomanta należącego do zespołu. W tytule pracy zespołowej powinien się pojawić dopisek ujęty w nawias praca zespołowa. Układ pracy dyplomowej powinien być następujący: 1. Karta tytułowa 2. Karta dyplomowa 3. Spis treści 4. Wstęp 5. Rozdziały pracy 6. Podsumowanie 7. Literatura 8. Dodatki do pracy (opcjonalnie): np. spis używanych symboli, spis rysunków, spis tabel, instrukcja obsługi aplikacji przygotowanej w ramach pracy. Praca dyplomowa powinna rozpoczynać się kartą tytułową (pierwsza strona) i kartą dyplomową (druga strona). Wstęp (1-3 strony) ma za zadanie objaśnienie tematu pracy i jej zakresu. Powinien zawierać: sformułowanie celu pracy, 4
określenie głównych tez pracy, krótkie omówienie zawartości poszczególnych rozdziałów, w przypadku pracy o charakterze zespołowym precyzyjny opis wkładu dyplomanta w pracę zespołu. Wstęp może zawierać także krótki rys historyczny zagadnienia, stanowiącego główny przedmiot pracy. Przy podziale pracy na rozdziały należy zadbać o to, aby tytuł każdego rozdziału był adekwatny do jego treści oraz aby nie występowały nadmierne dysproporcje pomiędzy rozmiarami poszczególnych rozdziałów. Praca powinna zawierać przegląd literatury dotyczącej tematu pracy, wnioski szczegółowe i podsumowanie. Podsumowanie powinno identyfikować kierunki ewentualnej kontynuacji pracy i/lub określać sposób jej przyszłego wykorzystania. W spisie literatury należy umieścić te i tylko te pozycje, które są cytowane w tekście pracy. Objętość pracy licencjackiej, zasadniczo, nie powinna przekraczać 40 stron, a magisterskiej 60. Jeżeli dyplomant, w ramach realizacji pracy, wytworzył system informatyczny, jest zobowiązany do umieszczenia informacji w widocznym dla użytkownika miejscu, że system powstał w wyniku realizacji pracy dyplomowej na Wydziale Informatyki Politechniki Białostockiej. IV. Redakcja pracy dyplomowej IV.1 Uwagi językowe Strona językowa pracy dyplomowej powinna być podporządkowana standardom, jakie spełniają podręczniki matematyczne, bądź artykuły matematyczne w języku polskim (np. artykuły w Wiadomościach Matematycznych). W szczególności, należy pisać poprawną polszczyzną, nie używać zwrotów potocznych i w miarę możliwości unikać sformułowań obcojęzycznych. IV.2 Format pracy Zaleca się, by praca została napisana w programie LaTeX (dowolna wersja). W mniejszym stopniu akceptowalny jest program Microsoft Word lub inny program, w którym możliwa jest edycja równań. a) Czcionka, marginesy i wcięcia Pracę dyplomową należy pisać jednostronnie na arkuszach formatu A4. szerokość marginesu lewego 35 mm, szerokość marginesu prawego 20 mm, marginesy górny i dolny po 25 mm, czcionka Times New Roman 12 pkt., wcięcie (akapit) 1 cm. b) Numeracja stron Przy numeracji stron pracy dyplomowej należy przyjąć, że pierwszą stroną pracy jest karta tytułowa, drugą karta dyplomowa. Karty tytułowej nie opatrujemy numerem - 5
pierwszą stroną opatrzoną numerem (numerem 2) jest zatem karta dyplomowa, a ostatnią ostatnia strona pracy (bez załączników). Załączniki do pracy: jednostronicowe pozostają bez nadanego numeru strony, natomiast wielostronicowe mają własną numerację, odpowiednio Z1.1, Z1.2 itd. W numeracji stron należy stosować cyfry arabskie, umieszczając numer w jednym z dwóch miejsc: na środku na dole strony albo w dolnym prawym rogu strony. d) Spis treści Spis treści jest umieszczany na początku pracy, jako trzecia strona (kartka) pracy, po karcie tytułowej i karcie dyplomowej. Spis treści musi być kompletny, tzn. powinien zawierać informacje o wszystkich składowych elementach pracy, zarówno rozdziałach opatrzonych numerami jak i o elementach pomocniczych (np. wykazy rysunków, tabel, załączników, ewentualnie wykaz skrótów i oznaczeń - jeśli w pracy występuje ich duża ilość). Wstęp (wprowadzenie) oraz podsumowanie (zakończenie) są numerowane na równi z rozdziałami zasadniczymi. W spisie treści powinien być podany numer strony, na której zaczyna się każdy wyróżniony element pracy, w tym wszystkie podtytuły (śródtytuły) wyodrębnione w tekście podstawowym. Wielkość i kształt liter w spisie treści powinna być zgodna ze stosowanymi w tekście podstawowym. e) Podział pracy na rozdziały Rozdział jest podstawową jednostką składową pracy dyplomowej. Rozdziały mają obrazować podział treści pracy, czyli ostatecznie i szczegółowo tę treść porządkować. Ponadto: nazwy (tytuły) rozdziałów powinny możliwie szczegółowo informować o ich treści; nowe rozdziały należy rozpoczynać od nowej strony; po tytułach rozdziałów (podrozdziałów), jak również po tytule pracy, nie stawia się kropki; należy unikać nadmiernych dysproporcji pomiędzy objętością rozdziałów. W pracy dyplomowej mogą znajdować się rozdziały, które w ogóle nie dzielą się wewnętrznie, a także rozdziały, które zależnie od potrzeb mają szczegółowy podział treści. Należy jednak zachować równowagę podziału poszczególnych rozdziałów. Nadmierne, wielostopniowe rozdrabnianie pracy jest niewskazane. Podrozdziały nie powinny być krótsze niż jedna strona. f) Rysunki, tabele i wzory Numer i nagłówek tabeli umieszcza się nad tabelą; numer i podpis rysunku pod rysunkiem. W obu przypadkach należy podać źródło (pod spodem) lub zamieścić dopisek,,opracowanie własne. Po nagłówku tabeli oraz po podpisie rysunku nie stawia się kropki. W wykazie rysunków oraz w wykazie tabel podaje się numery stron, na których zostały one zamieszczone. Numery rysunków i tabel powinny mieć postać x.y, gdzie x jest numerem rozdziału, w którym umieszczono rysunek lub tabelę, a y numerem kolejnym wewnątrz rozdziału. g) Stosowanie cudzysłowów Pisanie w cudzysłowie w zasadzie obowiązuje w czterech sytuacjach: przy cytowaniu obcego tekstu; 6
w okolicznościach szczególnych, w których chodzi o wyeksponowanie oryginalności sformułowania; przy pisaniu nazw czasopism; przy wyróżnianiu wyrazów, od których piszący chce się zdystansować, np. użytych ironicznie. Używanie cudzysłowu przed nazwą i po nazwie czasopisma (ale przed oznaczeniem roku i numeru) jest celowe dla potrzeb wyróżnienia czasopisma jako osobnej grupy źródeł literaturowych. Jeśli nazwa czasopisma jest pisana skrótem, na który składają się pierwsze duże litery kolejnych wyrazów pełnej nazwy (bez kropek), np. ŻW zamiast Życie Warszawy, cudzysłowu nie używamy. W żadnym wypadku nie należy pisać w cudzysłowie tytułów cytowanych publikacji. h) Odwołania do literatury Do oznaczania odnośników (odsyłaczy) ustala się przyjmowanie numeracji cyfrowej, ciągłej dla całej pracy. Cyfra odnośnika (lub liczba wielocyfrowa) umieszczona w nawiasach kwadratowych (np. [12]) może być umieszczona w każdym miejscu zdania, byleby nie bezpośrednio po znaku interpunkcyjnym (przecinku, średniku, dwukropku, myślniku) i bezpośrednio po spójniku (i, oraz, więc) lub przyimku (z, w, na, itd.). Powołując się po raz pierwszy na akt prawny należy ów akt przedstawić w pełnym brzmieniu, podając miesiąc całym słowem, np. Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2005 r. nr 164, poz. 1365). Numer Dziennika Ustaw może być podany w tekście podstawowym z użyciem nawiasów lub w postaci przypisu na dole strony. Przy kolejnych powołaniach się na ten sam akt prawny można już stosować formę skróconą, np. Prawo o szkolnictwie wyższym stanowi... i) Spis literatury Zamieszczając w spisie literatury pozycję książkową należy kolejno podać: nazwisko i pierwszą literę imienia autora (autorów); tytuł książki kursywą; nazwę wydawnictwa; miejsce i rok wydania. Na przykład: Heller M., Szczęście w przestrzeniach Banacha, Wydawnictwo ZNAK, Kraków, 1997. Zamieszczając w spisie literatury artykuł opublikowany w czasopiśmie, należy przestrzegać reguł odnoszących się do pozycji książkowych, z następującymi uzupełnieniami: nazwę czasopisma należy pisać kursywą, a wszystkie wyrazy z nazwy czasopisma (poza spójnikami) należy rozpoczynać dużą literą; po nazwie czasopisma (bez uprzedniego przecinka) należy podać rok wydania, a następnie (po przecinku) numer, zeszyt lub tom; na końcu (po przecinku) podaje się numery stron. Na przykład: Majdaniec J., Sam odzyskaj wszystkie dane, Chip 2008, nr 4, s. 108-113. Powołując się w spisie literatury na stronę internetową należy po adresie strony podać datę jej odczytu, czyli odwiedzenia. Oprócz adresu internetowego strony należy również podać jej nazwę (nazwę właściciela strony); pozwala to ocenić wiarygodność materiałów zamieszczonych na danej stronie. 7
Na przykład: Redakcja Słowników Języka Polskiego PWN. Witryna internetowa. http://slowniki.pwn.pl, stan z 10.04.2006. Obowiązek ten odnosi się zarówno do stron internetowych podawanych w przypisach (na dole strony pracy). W spisie literatury (publikacji) zaleca się zachowanie kolejności poszczególnych pozycji wyznaczonej przez porządek alfabetyczny, a decyduje o niej pierwsza litera nazwiska autora. W sytuacjach niejednoznacznych należy przestrzegać następujących zasad: jeśli znane są wyłącznie inicjały autora, inicjał sygnujący nazwisko wyznacza alfabetycznie miejsce w spisie literatury; w przypadku dwóch lub więcej autorów (współautorów) pracy regułę alfabetyczną stosuje się wobec pierwszego autora; jeśli autorem pracy jest organizacja uwzględnia się pierwszą literę pierwszego wyrazu nazwy tej organizacji; jeśli praca nie ma wyróżnionego autora, należy ją umieścić w spisie według liter pierwszego wyrazu tytułu; pracę zbiorową lokuje się w miejscu wyznaczonym alfabetycznie przez jej redaktora (redaktora naukowego, redaktora koordynatora); jeśli nie ma potrzeby wykazania całej pracy zbiorowej, zapis w zbiorowej, zapis w spisie literatury powinien być wzorowany na następującym przykładzie: Klonecki W., O statystyce matematycznej, [w:] Leksykon matematyczny (pr. zbior. pod red. nauk. M. Skwarczyńskiego), Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa, 1993. V. Obowiązki promotorów prac dyplomowych oraz nauczycieli prowadzących seminaria dyplomowe 1. Promotor pracy dyplomowej ma obowiązek: przeanalizowania zaproponowanego przez dyplomanta harmonogramu pracy dyplomowej i po dokonaniu ewentualnej korekty zaakceptowania go; systematycznego sprawdzania i zatwierdzania kolejnych etapów pracy; wystawienia oceny pracy dyplomowej biorąc pod uwagę: systematyczność wykonywania pracy, umiejętność korzystania z literatury, poprawność i poziom rozwiązania problemów, poprawność językową oraz stronę graficzną pracy. 2. Nauczyciele akademiccy prowadzący seminaria dyplomowe zobowiązani są do: poinformowania studentów, że podpisanie przez nich pracy dyplomowej jest zarazem oświadczeniem stwierdzającym, że praca została wykonana samodzielnie; omówienia zasad korzystania z literatury oraz prac osób trzecich; poinformowania o konsekwencjach w przypadku stwierdzenia naruszenia praw autorskich; zapoznania studentów z treścią niniejszych wytycznych i zaleceń. W treści przedstawionych wytycznych i zaleceń uwzględniono zapisy dotyczące przygotowania prac dyplomowych, które zostały zawarte w następujących aktach prawnych: 1. Regulaminie studiów Politechniki Białostockiej, 2. Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 2 listopada 2006 roku w sprawie dokumentacji przebiegu studiów, 8
3. Zarządzeniu nr 72 Rektora Politechniki Białostockiej z dnia 18 listopada 2010 roku w sprawie wprowadzenia Zasad postępowania przy przygotowaniu i obronie pracy dyplomowej w Politechnice Białostockiej. Niniejsze opracowanie zostało przygotowane przez zespół w składzie: dr hab. Czesław Bagiński, prof. PB prof. dr hab. inż. Zbigniew Bartosiewicz dr Ryszard Mazurek dr Dorota Mozyrska dr inż. Tomasz Grześ 9