Wydawnictwo WAM Księża Jezuici, 2013 Korekta Sylwia Łopatecka Projekt okładki Andrzej Sochacki obraz bł. M. Sopoćki, który znajduje się w kaplicy z relikwiami jego w sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Białymstoku Fotografie: Archiwum Archidiecezji Białostockiej ISBN 978-83-7767-912-8 Wydanie trzecie NIHIL OBSTAT. Przełożony Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego, ks. Adam Żak SJ, Kraków, 10 czerwca 2002 r., l.dz. 102/02. WYDAWNICTWO WAM ul. Kopernika 26 31-501 Kraków tel. 12 62 93 200 faks 12 42 95 003 e-mail: wam@wydawnictwowam.pl www.wydawnictwowam.pl DZIAŁ HANDLOWY tel. 12 62 93 254-255 faks 12 62 93 496 e-mail: handel@wydawnictwowam.pl KSIĘGARNIA WYSYŁKOWA tel. 12 62 93 260, 12 62 93 446-447 faks 12 62 93 261 e.wydawnictwowam.pl Drukarnia Wydawnictwa WAM ul. Kopernika 26 31-501 Kraków
Wprowadzenie do nowego wydania Pierwsze wydanie i kolejne wznowienia Drogi świętości ks. Michała Sopoćki ukazały się w trakcie trwania jego procesu beatyfikacyjnego. Przyświecał im cel przybliżenia czytelnikom postaci spowiednika św. Faustyny i wielkiego apostoła Miłosierdzia Bożego. Ukazanie jego osoby, dzieł, a głównie próba wejrzenia w sferę wewnętrznych zmagań na drodze duchowego rozwoju po osobistą świętość, miało też posłużyć zainteresowaniu kandydatem na ołtarze, zaproszeniu do modlitwy przez jego wstawiennictwo i o jego beatyfikację. Dziś można powiedzieć, że zamierzony cel został osiągnięty. W dniu 28 września 2008 r. ks. Michał Sopoćko został ogłoszony błogosławionym podczas uroczystości beatyfikacyjnych, które miały miejsce w Białymstoku, w sanktuarium Miłosierdzia Bożego, gdzie też złożone zostały jego relikwie. Od tego momentu wierni Kościoła katolickiego, a zwłaszcza czciciele Miłosierdzia Bożego otrzymali, obok św. Faustyny, nowego orędownika u Boga i wzór do naśladowania. Wyniesienie na ołtarze gorliwego piewcy i apostoła Miłosierdzia Bożego stało się też znaczącym krokiem w rozwoju i upowszechnianiu kultu Miłosierdzia Bożego w naszych czasach. Jednakże tajemnica Miłosierdzia Bożego, jak często powtarzał bł. Michał, wciąż od nowa 5
winna być zgłębiana, a proces ten nigdy nie może być zakończony. On, który jak nikt inny, był jej oddany i całym sobą, i przez całe swe życie ją poznawał, głosił, wielbił oraz czynił miłosierdzie, jeszcze u kresu życia wyznawał z pokorą, że więcej mógł w dla jej poznania i szerzenia uczynić. Te jego wiele mówiące zwierzenia, przykład apostolskiej gorliwości, zatroskania o dzieło Miłosierdzia Bożego w naszych czasach, pozostają żywym wciąż wezwaniem do odkrywania i wielbienia Miłosierdzia Bożego oraz naśladowania Boga w Jego miłosierdziu. Aktualne wznowienie biograficznego rysu w aspekcie drogi świętości i apostolstwa Miłosierdzia Bożego bł. Michała, niech zachęci do dalszego zainteresowania się jego osobą, a poprzez niego głównie, prawdą Miłosierdzia Bożego oraz kultem tegoż Miłosierdzia. To było życiową misją błogosławionego, on pragnął każdego zapalić ideą Miłosierdzia Bożego, bowiem w Miłosierdziu Bożym, jak było to objawione św. Faustynie, upatrywał ratunek dla ludzkości i świata. 6
... i wstąpiła we mnie ufność Dzieciństwo i lata młodzieńcze Michał przyszedł na świat w rodzinie szlacheckiej, 1 listopada 1888 roku w Juszewszczyźnie, w powiecie oszmiańskim. Od najmłodszych lat był wychowywany w atmosferze głębokiej religijności i tradycjach patriotycznych. Mimo trudnych warunków bytowych rodzice zadbali o jego podstawowe wykształcenie. Uczył się najpierw w szkole ludowej w Zabrzeziu, a potem w Oszmianie w szkole miejskiej. Wezwanie do służby Bogu w kapłaństwie odkrył w sobie już w dzieciństwie. To pragnienie nadało jednocześnie jego młodzieńczym dążeniom konkretny kierunek, motywowało do kształcenia się i własnego rozwoju duchowego. Trudne warunki życiowe Sopoćków, ciężka praca na roli, konieczność ciągłej walki o byt rodzinny stanowiły dla jej członków szkołę życia i charakterów. Zdrowa moralność rodziców, ich głęboka pobożność i miłość rodzicielska wpłynęły na właściwy rozwój duchowy Michała i jego rodzeństwa. Wincenty Sopoćko, ojciec Michała, jako głowa rodziny każdego dnia przewodniczył pacierzom przez wszystkich odmawianym. W domu często śpiewano godzinki o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny i pieśni związane z przeżywanymi właśnie w Kościele okresami liturgicznymi. Do regularnej praktyki rodziny 11
należało uczęszczanie na nabożeństwa do kościoła parafialnego w Zabrzeziu, odległego aż o 18 kilometrów, do którego dojeżdżano wozem zaprzężonym w konie. Religijna atmosfera panująca w domu Sopoćków i ogólnie religijne środowisko, w którym Michał wzrastał, rozbudziły w nim już od dzieciństwa gorącą pobożność oraz wspomniane pragnienie poświęcenia się służbie Bożej w kapłaństwie. Jako mały chłopiec budował w domu ołtarze i przed nimi się modlił. Przewodniczył też nieraz rodzinnym modlitwom i był uważany za bardzo religijne dziecko. Wielkim przeżyciem było dla niego przyjmowanie kolejnych sakramentów świętych. Zgodnie z ówczesną praktyką, bardzo wcześnie, bo w wieku około czterech lat, udzielono mu sakramentu bierzmowania. Ceremonia ta, przeżyta w katedrze wileńskiej, na trwałe wyryła się w jego pamięci. Po latach, już jako kapłan, zapisał w swym dzienniku: Jak teraz widzę długie dwa szeregi ludzi, między którymi biskup w mitrze w asyście kilku księży zatrzymywał się przy każdym namaszczając czoło. Ojciec trzymał mnie na ręku, a przy zbliżaniu się biskupa postawił na posadzce. Jakiś pan położył mi rękę na prawym ramieniu, a jednocześnie biskup namaścił mi czoło i dotknął policzka. Potem ojciec zaprowadził nas do kaplicy św. Kazimierza i pokazał trumnę z jego relikwiami. Tych przeżyć chyba nigdy nie zapomnę. Dziennik, z. 1, cz. II, s. 4 Podobnie niezatarte wrażenie wywołało pierwsze spotkanie z Jezusem w Eucharystii. Miał wtedy z radością oznaj- 12
mić swej matce: Przyjąłem dziś Pana Jezusa! (Dziennik, z. 1, cz. II, s. 4), a po latach zapisał: Błogosławiony dzień, którego wspomnienie napełnia błogością i wielką za nim tęsknotą (Dziennik, z. 1, cz. II, s. 4). Od tego momentu zrodziło się w Michale pragnienie jak najczęstszego łączenia się z Jezusem w Komunii św. oraz służenia do Mszy św. Cennym dla życia religijnego Michała był roczny pobyt w Zabrzeziu, gdzie uczył się w tamtejszej szkole. Przebywając w bliskości kościoła parafialnego, miał możność częstego uczestniczenia w nabożeństwach. Niemal każdego dnia bywał w kościele, służył do Mszy św., w niedzielę śpiewał wraz z organistą godzinki. W tym czasie proboszczem w Zabrzeziu był ks. Jan Kunicki gorliwy kapłan i dobry kaznodzieja. Jego pełna autentyzmu postawa kapłańska, płomienne kazania, gorliwość apostolska i troska o należyty kult Boży, wywarły wielki wpływ na Michała, ożywiły w nim noszone od dzieciństwa pragnienie kapłaństwa. Życie religijne i wierność chrześcijańskim ideałom rozwinęły się jeszcze bardziej podczas nauki Michała w Szkole Miejskiej w Oszmianie. Wtedy to potrafił odważnie występować w obronie praw młodzieży katolickiej do wyznawania swej wiary, wobec dyskryminujących zarządzeń rosyjskiego i prawosławnego kierownictwa szkoły. Z jego inicjatywy wywalczono zawieszenie w szkole obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, przywrócenie modlitw w języku polskim oraz nauki religii przez księdza katolickiego. 13
Pragnienie zostania kapłanem okazało się niełatwym do urzeczywistnienia. W 1906 roku, po ukończeniu szkoły w Oszmianie, Michał był zmuszony przerwać dalszą naukę z powodu pogorszenia sytuacji materialnej rodziców ojciec utracił dzierżawę folwarku w Juszewszczyźnie, a nowa dzierżawa w Starzynkach pozwalała zaledwie na skromne utrzymanie rodziny. W lutym 1907 roku Michał otrzymał propozycję objęcia posady nauczyciela w nowo powstałej szkole polskiej, przy parafii w Zabrzeziu. Praca w szkole bardzo mu odpowiadała. Nauczanie interesowało go i pociągało, a jednocześnie mobilizowało do zdobywania umiejętności jego metodycznego prowadzenia. Ucząc innych, Michał zajął się również swoimi brakami w znajomości poprawnej polszczyzny. Uczył się gramatyki i stylistyki, gdyż o wyniesieniu takich umiejętności ze szkoły zdominowanej przez Rosjan można było tylko marzyć. Swoją polszczyznę wzbogacał i kształtował także poprzez rozczytywanie się w narodowej literaturze. Chłonął klasyków polskiej literatury, zwłaszcza Mickiewicza, odkrywając w ich dziełach piękno i bogactwo narodowej kultury. Lektury te niewątpliwie kształtowały jego osobowość, gruntowały patriotyzm i utwierdzały w pragnieniu życia według zasad religijno-moralnych. Wspominając w dzienniku swą pracę w Zabrzeziu pisał: Miła to była praca, pełna wiary i zapału; tworzyły się rozmaite projekty, plany dotyczące organizacji szkolnictwa polskiego i metody nauczania, której wówczas jeszcze zupełnie nie znałem. Dziennik, z. 2, s. 11 14
Szkoła za prowadzoną w niej działalność na rzecz polskości i katolicyzmu po roku istnienia została zamknięta, a ksiądz proboszcz i Michał ukarani przez sąd carski w Oszmianie. Pozbawiony pracy w szkole, uczył przez kilka miesięcy dzieci swych krewnych w ich majątku w Kotłowie. Tam zasugerowano mu wyjazd do Wilna dla znalezienia możliwości dalszego kształcenia się. We wrześniu roku 1908, bez żadnego zabezpieczenia materialnego, licząc jedynie na pomoc niewielu znajomych, znalazł się w Wilnie. Po licznych nieudanych próbach uzyskania pomocy skłonny był zrezygnować z zamierzonych celów. Podtrzymywała go jednak odnawiana nadzieja, którą wzmacniał, modląc się przed obrazem Matki Bożej Ostrobramskiej. Ostatecznie też, jak później wspominał, wyprosił u Maryi szczęśliwy kres swych poszukiwań: Załamany udałem się jeszcze raz do kaplicy M. B. Ostrobramskiej, gdzie w czasie modlitwy poczułem napływającą energię i wstąpiła we mnie ufność. Wróciłem do miasta i udałem się na Baksztę do p. Zmitrowicza, który zajmował się wychowaniem młodzieży. Tu spotkałem p. J. Waltz, która widząc moje zakłopotanie zaproponowała mi utrzymanie i naukę łaciny za kilka godzin lekcji rosyjskiego dla jej uczniów. Dziennik, z. 2, s. 13 15
spis treści wprowadzenie (5) I wstąpiła we mnie ufność dzieciństwo i lata młodzieńcze (11) Urzeczywistniły się moje marzenia w seminarium duchownym (19) On mi podyktował, co mam czynić wikariusz w taboryszkach (25) A jaki postęp w doskonałości? w służbie bogu i ojczyźnie (31) Widziałem wpływ na alumnów i kochałem ich ojciec duchowny w seminarium wileńskim (38) Uczył nie dla szkoły, ale dla życia profesor w seminarium i na uniwersytecie w wilnie (45) Dlaczego przeżywam wciąż Ogrójec kapłan we wspólnocie kapłańskiej (50) Zrozumiałem doniosłość tego dzieła spowiednik świętej i współrealizator jej misji (57) Chciałby każdemu pomóc wierny posłudze kapłańskiej w czasie wojny (65)
Służył swą wiedzą i doświadczeniem profesor i wychowawca kleryków w seminarium białostockim (72) Podejmował dzieła służące dobru Kościoła duszpasterz i społecznik (80) On ci dopomoże spełnić wolę moją na ziemi apostoł miłosierdzia bożego (90) Nabożeństwo do Miłosierdzia Bożego i zabiegi o jego aprobatę (90) Obraz Jezusa Najmiłosierniejszego Zbawiciela (98) Zgromadzenie Sióstr Jezusa Miłosiernego (105) Powołanie do większej miłości Boga i bliźniego oddany bogu do końca (111) przypisy (119) wybór pism księdza michała sopoćki (121)