SUBDELEGOWANIE PRZEZ PRZEŁOŻONEGO GENERALNEGO UPRAWNIEŃ PENITENCJARII APOSTOLSKIEJ 1. Wstęp. 2. Przypomnienie/wyjaśnienie pojęć. 3. Zakres upoważnienia subdelegowanego przez Przełożonego Generalnego. 4. Delicta graviora. Wstęp. Penitencjaria Apostolska, w reskrypcie z dnia 2 kwietnia 2009 r. (N. 155/09) udzieliła - na pięć lat - Przełożonemu Generalnemu pewnych uprawnień odnoszących się do forum internum (czyli do forum sakramentu pokuty). Od razu należy wyjaśnić, że upoważnienia te dotyczą: 1. uwalniania/absolucji od kar poprawczych latae sententiae: ekskomuniki i interdyktu jeszcze nie deklarowanych i nie zastrzeżonych Stolicy Apostolskiej. 2. dyspensowania lub zamiany zmniejszającej materię ślubu prywatnego. Dyspensowanie czyli całkowite zwolnienie ze ślubu prywatnego; zamiana zmniejszająca materię ślubu - na inne, jednakże mniejsze, dzieło pobożności lub miłosierdzia (z następującą restrykcją: jeżeli dyspensa albo zamiana nie narusza praw przez innych nabytych). W tymże reskrypcie Penitencjaria upoważniła (dała możliwość) Przełożonego Generalnego do subdelegowania tychże uprawnień niektórym członkom SAC. I tak Przełożony Generalny w piśmie skierowanym do wszystkich Wyższych Przełożonych Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego (pismo z dnia 15 kwietnia 2009 r.) otrzymane uprawnienia subdelegował niektórym z członków SAC, a mianowicie: członkom Zarządu Generalnego; przełożonym Stowarzyszenia i ich radcom; proboszczom i rektorom kościołów powierzonych SAC; kapłanom prowadzącym misje ludowe i rekolekcje; spowiednikom w kościołach, które za zgodą Biskupa są w sposób szczególny określone jako miejsca spowiedzi; innym kapłanom, którzy - z rekomendacją swojego Przełożonego Wyższego otrzymają takie uprawnienie od Przełożonego Generalnego. 2. Przypomnienie/wyjaśnienie pojęć. Nieodzownym wydaje się, niezależnie od tego, iż wszyscy jesteśmy skończonymi teologami z trzyletnim studium prawa kanonicznego, wyjaśnienie najpierw podstawowych pojęć, przed chwilą już zasygnalizowanych: ekskomunika, interdykt i ślub prywatny. Ekskomunika (łac. excomunnicatio wyłączenie ze wspólnoty) Ekskomunika nadal jest wyłączeniem chrześcijanina z pełnego uczestnictwa we wspólnocie kościelnej (ale nie ze wspólnoty kościelnej jako takiej) i pozostaje ono (to wykluczenie) ściśle w takich granicach, jakie zostały określone przez prawodawcę. A te ograniczenia dotyczą możliwości korzystania z dóbr powierzonych Kościołowi przez Chrystusa lub ustanowionych przez Kościół. Stopień tego ograniczenia/uczestniczenia w dobrach powierzonych Kościołowi zależy od tego, do jakiego rodzaju ekskomunikowanych konkretny przestępca należy: - ekskomunikowanych przed wyrokiem sądowym lub dekretem deklarującym karę już zaciągniętą, - czy ekskomunikowanych po wydaniu wyroku lub dekretu. 1
Skutki ekskomuniki, które dotykają wszystkich ekskomunikowanych przed wyrokiem lub dekretem, są następujące: 1) Zakaz jakiegokolwiek uczestnictwa ministerialnego w sprawowaniu ofiary eucharystycznej lub w jakichkolwiek innych obrzędach kultu. Zakaz uczestnictwa ministerialnego obejmuje: a/ zakaz przewodniczenia w ofierze eucharystycznej przez kapłana lub biskupa; b/ zakaz spełniania funkcji diakona; c/ zakaz spełniania funkcji akolity i lektora; d/ ewentualnie zakaz spełniania innych posług liturgicznych, np. funkcji kantora, czyli przewodzącego w śpiewie liturgicznym. Nie jest więc zabroniony takiemu ekskomunikowanemu udział w charakterze wiernego, o ile nie spełnia żadnej posługi (ministerium). Nie ma już obowiązku przerwania sprawowania ofiary mszy świętej w razie obecności ekskomunikowanego, jak tego wymagał kan. 2259 KPK z 1917 r. 2) Zakaz sprawowania sakramentów lub sakramentaliów oraz przyjmowania sakramentów św. Nie obowiązuje już zakaz przyjmowania sakramentaliów, zamieszczony w kan. 2260 KPK z 1917 r (sakramentalia-to znaki święte, które, jakby na podobieństwo sakramentów, wyrażają i wywołują skutki, zwłaszcza duchowe, dzięki modlitwie Kościoła. Są to: błogosławieństwa, poświęcenia i konsekracja). Zakaz sprawowania sakramentów i sakramentaliów i przyjmowania sakramentów ulega zawieszeniu, ilekroć sprawowanie sakramentów lub sakramentaliów jest konieczne do udzielenia posługi wiernym znajdującym się w niebezpieczeństwie śmierci, a poza niebezpieczeństwem śmierci - ilekroć wierny prosi kapłana o sakrament lub sakramentalia, jeśli ekskomunika nie jest deklarowana. 3) Zakaz sprawowania urzędu kościelnego albo posługi lub jakiegokolwiek innego zadania kościelnego, a także wykonywania jakiegokolwiek aktu władzy rządzenia (m.in. katecheta). Skutki ekskomuniki, którymi dotknięci zostają wszyscy ekskomunikowani po wyroku lub dekrecie stwierdzającym lub wymierzającym karę, są następujące: 1/ Ekskomunikowanego, który bierze ministerialny udział w sprawowaniu ofiary eucharystycznej lub w innych aktach ceremonii i kultu, należy usunąć lub czynność liturgiczną przerwać, chyba że na przeszkodzie spełnieniu tego nakazu stoi jakaś poważna przyczyna (kan. 1331 2 n. 1). 2) Ekskomunikowany nieważnie wykonuje akty władzy rządzenia, które przed wyrokiem orzekającym lub wymierzającym karę były tylko niegodziwe (kan. 1331 2 n. 2). 3) Ekskomunikowanemu zabronione jest korzystanie z przywilejów uprzednio uzyskanych (kan. 1331 2 n. 3). 4) Ekskomunikowany nie może ważnie otrzymać godności, urzędu lub jakiegokolwiek zadania w Kościele (kan. l331 2 n, 4). 5) Ekskomunikowany traci prawo pobierania wynagrodzenia z tytułu posiadanej w Kościele godności, urzędu lub zadania (kań. 1331 2 n, 5). 2
Oczywiście w mocy pozostaje zakaz sprawowania sakramentów lub sakramentaliów oraz przyjmowania sakramentów św. Różnica między starym i nowym KPK co do skutków ekskomuniki widoczna jest szczególnie w tym, iż obecnie ekskomunikowany nie traci urzędów, godności, zajęć kościelnych (por. kan. 2266 KPK z 1917 r.), nie ma też zakazu utrzymywania kontaktów z ekskomunikowanymi w sprawach świeckich i duchowych (por. kan. 2267), nie ma obowiązku odsunięcia ekskomunikowanego od biernego udziału w funkcjach liturgicznych ani przerwania ich w razie jego obecności (por. kan. 2259 1-2 KPK/1917 r.) Interdykt Nazwa interdykt pochodzi od łac. interdicere - zabraniać, zakazywać. W nowym KPK nastąpiła daleko idąca redukcja form interdyktów. Pozostawiony został tylko jeden rodzaj interdyktu - interdykt personalny indywidualny, którego skutki poddane zostały również pewnej redukcji. W myśl kan. 1332 interdykt jest podobny do ekskomuniki; pod względem skutków jest to jakby częściowa ekskomunika. Skutki interdyktu zależą od tego: - czy delikwent jest przed wydaniem wyroku (wymierzającego lub deklarującego) - czy po wyroku. Skutki interdyktu przed wyrokiem lub dekretem obejmują: a) zakaz udziału ministerialnego w sprawowaniu ofiary eucharystycznej lub w jakichkolwiek innych obrzędach kultu; b) zakaz sprawowania sakramentów i sakramentaliów lub przyjmowania sakramentów. Interdykt zabrania uczestniczenia tylko w dobrach duchowych. Wyłączone zostały więc spod przedmiotu interdyktu wszelkie urzędy lub akty władzy zarządzania Kościołem. Interdykt wymierzony lub orzeczony wyrokiem lub dekretem pociąga za sobą - poza wymienionym wyżej zakazem - następujący skutek: gdyby osoba dotknięta karą interdyktu chciała brać udział ministerialny w ofierze eucharystycznej lub w jakichkolwiek aktach kultu, powinna być usunięta lub czynność liturgiczna powinna być przerwana, o ile nie stoi temu na przeszkodzie poważna przyczyna (kan. 1331 2 n. 1). Należy zatem stwierdzić, iż interdykt w nowym KPK jest jakby częściową ekskomuniką. Wyłączona została możliwość pozbawiania osób dotkniętych interdyktem takich dóbr duchowych, jak urzędy, posługi lub jakiekolwiek zajęcia kościelne, oraz dóbr doczesnych, np. wynagrodzenia z racji sprawowanych urzędów kościelnych. Skutki interdyktu ulegają zawieszeniu w wypadku zaistnienia potrzeby sprawowania sakramentów lub sakramentaliów w celu udzielenia posługi wiernym znajdującym się w niebezpieczeństwie śmierci. Zakaz ten ulega nadto zawieszeniu, ilekroć wierny prosi o sakrament lub sakramentalia z jakiejkolwiek słusznej przyczyny (kan. 1335). Ślub prywatny Ślub zgodnie z definicją kodeksową jest świadomą i dobrowolną obietnicą złożoną Bogu, dotyczącą dobra możliwego i lepszego, który powinien być wypełniony z cnoty religijności. 3
Śluby są dzielone na publiczne (jeżeli ślub został przyjęty w imieniu Kościoła przez uprawnionego przełożonego) i prywatne. Ślub jest osobowy, jeżeli jego przedmiotem jest czynność ślubującego (np. odbycia pieszej pielgrzymki do Częstochowy; odmawianie przez określony czas części różańca); ślub jest rzeczowy - jeżeli obietnica dotyczy jakiejś rzeczy (złożenia votum różańca bursztynowego, złotego; comiesięczna ofiara na jakieś zbożne dzieło). Oczywiście ślub może być mieszany. 3. Zakres upoważnienia subdelegowanego przez Przełożonego Generalnego. Przełożony Generalny otrzymał możliwość/przywilej i to uprawnienie delegował - uwalniania/absolucji od: 1. trzech ekskomunik latae sententiae (nie deklarowanych) i nie zastrzeżonych Stolicy Apostolskiej. 2. od 5 interdyktów latae sententiae (nie deklarowanych). 3. dyspensowania, od ślubów prywatnych, i ich zmienianie. By do tego już nie wracać: zgodnie z KPK dyspensować od ślubów prywatnych poza biskupem Rzymu mogą miejscowi ordynariusze, proboszczowie (wobec swoich podwładnych i podróżnych) oraz przełożeni instytutów i stowarzyszeń życia apostolskiego, kleryckich i na prawie papieskim, wobec swoich członków i osób diu noctuque przebywających w domu. Sam ślubujący może zmienić przedmiot ślubu na większe lub równe dobro; zamiana na mniejsze dobro przysługuje temu, kto ma władzę dyspensowania. Śluby złożone przed profesją zakonną ulegają zawieszeniu, dopóki ślubujący pozostaje w instytucie zakonnym. Wykaz tych 8 sytuacji (3 ekskomunik i 5 interdyktów), który poniżej zostanie przedstawiony został umieszczony w Actach Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego (ACTA XIII /1987-1988/, 91-94). Dodać należy, że odesłanie do ACT SAC w piśmie Przełożonego Generalnego z dnia 15 kwietnia 2009 r. nie jest delikatnie mówiąc - precyzyjne. We wspomnianym tomie ACT SAC, na stronach 91-94, podana jest również możliwość absolucji/uwalniania od trzeciej kary poprawczej/cenzury mianowicie od kary suspensy latae sententiae. I rzeczywiście - poprzednie pięcioletnie dekrety Penitencjarii (z 2002, 1997 ) - delegowały taką możliwość Przełożonemu Generalnemu, który następnie mógł to uprawnienie/przywilej subdelegować; brzmienie dekretu Penitencjarii z 2002 r.: 1. absolvendi paenitentes ab omnibus censuris (id est excommunicationibus, suspensionibus et interdictis), non declaratis nec Apostolicae Sedi reservatis. Natomiast jak widzimy to w dekrecie Pentencjarii z dnia 2 kwietnia 2009 r. - jest expressis verbis powiedziane: 1. absolvendi paenitentes ab omnibus censuris, id est excommunicationibus et interdictis, non declaratis nec Apostolicae Sedi reservatis. Dekret Penitencjarii i tym samym subdelegacja Księdza Generała dotyczy 3 ekskomunik zaciągniętych (czyli latae sententiae (ACTA SAC wyliczają tylko dwie) z racji: - przerwania ciąży, po zaistnieniu skutku (kan. 1398) - apostazji, herezji i schizmy (kan. 1364) 4
- przestępstwo, jakiego dopuszcza się ten, kto przy pomocy jakiegokolwiek urządzenia technicznego nagrywa to, co w spowiedzi sakramentalnej, prawdziwej lub symulowanej, własnej lub kogoś innego, jest mówione przez spowiednika lub przez penitenta, lub upowszechnia to za pośrednictwem środków masowego (Kongregacja Doktryny Wiary, 23 wrzesień 1988 r., AAS 80 (1988), s. 1367). W tym miejscu należy wyjaśnić następujące kwestie szczegółowe: Odnośnie do aborcji: - gdyby przestępstwem aborcji był obciążony człowiek, który chciałby wstąpić na drogę ku kapłaństwu, to tym samym z innego tytułu - staje się nieprawidłowy do przyjęcia święceń kapłańskich, od której to nieprawidłowości uwolnić może z racji zastrzeżenia jedynie Stolica Apostolska (konkretnie: Penitencjaria Apostolska) por. kan. 1041 4 0 ; kan. 1047 2 4 0. - gdyby ww. kwestia dotyczyła duchownego z racji współudziału w aborcji (ekskomunikę zaciągają wszyscy pozytywnie współdziałający) to duchowny zaciąga nadto, eo ipso, nieprawidłowość do wykonywania święceń. I od tejże nieprawidłowości może uwolnić jedynie Penitencjaria Apostolska - por. kan. 1041 3 0 ; kan. 1047 3 4 0. - gdyby przestępstwo aborcji popełniła osoba zakonna (w tym członek SAC) to zgodnie z kan. 695 1 i Prawem SAC (Dodatek I II A1) powinien być obligatoryjnie wydalony ze SAC poprzez proces. Kwestie związane z apostazją, herezją i schizmą: - gdy kandydat do kapłaństwa popełnił uprzednio przestępstwo apostazji, herezji i schizmy to zgodnie z kan. 1041 2 0 zaciągnął nieprawidłowość do przyjęcia święceń, od której może dyspensować ordynariusz (kan. 1047). Gdyby natomiast to przestępstwo miało charakter publiczny, to wtedy dyspensa jest zastrzeżona Stolicy Apostolskiej. - gdyby przestępstwo apostazji, herezji czy schizmy popełnił duchowny, i miało ono charakter publiczny, to od tej nieprawidłowości do wykonywania władzy święceń może go uwolnić jedynie Stolica Apostolska. A gdyby było ono połączone z długotrwałym uporem lub wielkim zgorszeniem to należałoby dołączyć inne kary, nie wyłączając wydalenia ze stanu duchownego (kan. 1364 2). - natomiast zgodnie z kan. 694 i Prawem SAC (Dodatek I I a) - kto notorycznie odstąpił od wiary katolickiej jest wydalony ze SAC na mocy samego prawa (eo ipso, ipso facto). Przejdziemy teraz do omówienia uwalniania od interdyktu zaciągniętego mocą samego prawa. To uprawnienie odnosi się do osób, które popełniły następujące czyny przestępcze: a/ zastosowanie przymusu fizycznego wobec posiadającego sakrę biskupią (kan. 1370.2). Gdyby ten przymus został zastosowany przez duchownego, to duchowny zaciąga dodatkowo karę poprawczą suspensy. b/ usiłowanie nie posiadając święceń kapłańskich - sprawowania liturgicznej czynności Ofiary eucharystycznej (kan. 1378 2.1 natomiast gdyby to był duchowny (praktycznie tylko diakon) zaciąga jeszcze karę suspensy; 5
c/osoby która - nie mogąc udzielić/dać ważnie absolucji sakramentalnej - usiłowała jej udzielić albo słuchała sakramentalnej spowiedzi (kan. 1378 2.2 natomiast gdyby to był duchowny zaciąga jeszcze suspensę); d/osoby, która fałszywie doniosła przełożonemu kościelnemu na spowiednika o przestępstwie solicytacji (kan. 1390 1). Jeżeli takie fałszywe doniesienie byłoby uczynione przez duchownego, to nadto zaciąga jeszcze karę poprawczą suspensy. e/ wreszcie wobec zakonników ślubów wieczystych, którzy usiłowali zawrzeć małżeństwo choćby tylko cywilne (kan. 1394 2). Nadto jeżeli zakonnik zawrze małżeństwo cywilne jest eo ipso wydalony z instytutu zakonnego (kan. 694). Dla przedstawienia pełniejszego obrazu, należy w tym miejscu czynią to też ACTA SAC - przynajmniej wymienić ekskomuniki, które są zastrzeżone Stolicy Apostolskiej i które w precyzyjnie określonych procedurach mogą być zdjęte z penitenta z pomocą spowiednika (ACTA SAC wymieniają 5 ekskomunik, natomiast dziś jest 6 ekskomunik latae sententiae zastrzeżonych Stolicy Apostolskiej: 1. Znieważenie/profanacja Najświętszego Sakramentu kan. 1367. 2. Zastosowanie przymusu fizycznego wobec Papieża (z jakiegokolwiek motywu kan. 1370 1). 3. Rozgrzeszenie wspólnika w grzechu przeciwko VI przykazaniu Dekalogu kan. 1378 1. Dodać należy, że takie rozgrzeszenie poza niebezpieczeństwem śmierci jest nieważne (kan. 977). 4. Święcenia biskupie bez mandatu Stolicy Apostolskiej kan. 1382. 5. Przestępstwo usiłowania udzielenia kobiecie święceń biskup który usiłuje udzielić święceń, jak i kobieta usiłująca je przyjąć, podlegają karze ekskomuniki wiążącej mocą samego prawa, zarezerwowanej Stolicy Apostolskiej (dekret Kongregacji Doktryny Wiary, umieszczony w L Osservatore Romano z dnia 29 maja 2008 r.) 6. Przestępstwo bezpośredniego naruszenia tajemnicy spowiedzi kan. 1388 1). Bezpośrednie naruszenie tajemnicy spowiedzi zachodzi wtedy, gdy spowiednik wyjawi osobie trzeciej zarówno penitenta, jak i materię objętą tajemnicą; wystarczy wyjawić jeden grzech, nawet powszedni. Do zaistnienia tego przestępstwa nie jest wymagane, aby osoba trzecia zdawała sobie sprawę z tego, spowiednik przekazał wiadomość zaczerpniętą ze spowiedzi. Nota bene: Nie będzie przestępstwa, jeśli spowiednik, nie mając wyraźnej woli łamania przepisu, jest przekonany, że ujawnia rzeczy, które skądinąd są mu znane albo, jeśli wyjawienie grzechów jest skutkiem zaniedbania albo nieostrożności. Jednakże w takich wypadkach można przyjąć, że dopuścił się przestępstwa z winy nieumyślnej, za co - po myśli kan. 1389 2 - powinien być sprawiedliwie ukarany". 4. Delicta graviora. Dla jeszcze pełniejszego obrazu należy w tym miejscu przedstawić dyspozycje Listu Apostolskiego Jana Pawła II Sacramentorum sanctitatis tutela łącznie z wydanymi przez Kongregację Doktryny Wiary (tego samego dnia - tj. 30 kwietnia 2001 r.) Normami 6
postępowania w wypadkach cięższych przestępstw zarezerwowanych do osądu i wymierzenia przez Kongregację Nauki Wiary i dyspozycje Listu Kongregacji Nauki Wiary: Normae de gravioribus delictis (z dnia 21 maja 2010 r.) Normy te dotyczą najcięższych przewinień z zakresu czterech spraw: - przestępstwa przeciwko świętości Eucharystii, - przestępstwa przeciwko świętości Sakramentu Pokuty, - udzielania sakramentu święceń kobietom - grzechy osób duchownych przeciwko VI przykazaniu (do tychże ostatnich należy też pedofilia i kontakty seksualne, w tym homoseksualne i z młodocianymi. Ww. dokumenty jednoznacznie stwierdzają, że ilekroć ordynariusz dowie się choćby o prawdopodobieństwie przestępstwa zastrzeżonego, to po przeprowadzeniu wstępnego dochodzenia niech przekaże wiadomość Kongregacji Nauki Wiary, która poleci ordynariuszowi prowadzić dalej proces za pośrednictwem własnego trybunału, przekazując mu specjalne normy, chyba że z uwagi na szczególne okoliczności sama przejmie sprawę (Normy procesowe, art.13). I. Przestępstwa przeciwko świętości Eucharystii: 1. Profanacja postaci eucharystycznych: zabranie lub przechowywanie postaci eucharystycznych w świętokradczym celu, albo ich porzucenie dla zniewagi. 2. Usiłowanie sprawowania liturgicznej czynności Ofiary Eucharystycznej przez osobę niemającą święceń kapłańskich, albo symulacja tejże Ofiary przez kapłana niemającego zamiaru jej sprawowania. 3. Koncelebracja Eucharystii z szafarzami kościołów lub wspólnot kościelnych, nie mających pełnej wspólnoty z kościołem katolickim (por. kan. 908). 4. Konsekrowanie podczas Mszy - w świętokradczym celu - tylko jednej materii, z pominięciem drugiej; albo konsekrowanie obydwu materii poza sprawowaniem Eucharystii. Za to przestępstwo kapłan powinien być surowo ukarany, nie wyłączając wydalenia ze stanu duchownego. II. Przestępstwa przeciwko świętości Sakramentu Pokuty: 1. Rozgrzeszenie wspólnika w grzechu przeciwko VI przykazaniu Dekalogu. 2. Usiłowanie sprawowania sakramentu pokuty przez osobę niemającą święceń kapłańskich, albo symulacja tegoż sakramentu przez kapłana niemającego zamiaru sprawowania sakramentu pokuty. 3. Nakłanianie (sollicitatio) penitenta do grzechu przeciwko VI przykazaniu Bożemu podczas spowiedzi, albo przy okazji spowiedzi lub pod jej pretekstem. Solicytacja może mieć formę namawiania, zachęcania, grożenia - w słowach, gestach, na piśmie. 4. Naruszenie w sposób bezpośredni tajemnicy sakramentalnej spowiedzi. 5. Przestępstwo, jakiego dopuszcza się ten, kto przy pomocy jakiegokolwiek urządzenia technicznego nagrywa to, co w spowiedzi sakramentalnej, prawdziwej lub symulowanej, własnej lub kogoś innego, jest mówione przez spowiednika lub przez penitenta, lub upowszechnia to za pośrednictwem środków masowego przekazu, obłożone zostało ekskomuniką latae sententiae, a 7
równocześnie zostało dołączone do przestępstw zarezerwowanych Kongregacji ( Normae de gravioribus delictis (z dnia 21 maja 2010 r. Art. 4 2). III. Przestępstwo udzielenia święceń kobiecie. 1. Udzielenie święceń kapłańskich kobiecie skutkuje ekskomuniką zastrzeżoną Stolicy Apostolskiej. 2. Jako przestępstwo cięższe jest zastrzeżone Kongregacji Doktryny Wiary. 3. Duchowny (biskup) zaangażowany w ordynację kobiety będzie ukarany zwolnieniem ze stanu duchownego lub wydaleniem ze stanu duchownego. IV. Grzechy osób duchownych przeciwko VI przykazaniu. Kwestię tę kolejny raz porządkuje i normuje ostatni dokument Kongregacji Doktryny Wiary Normae de gravioribus delictis (z dnia 21 maja 2010 r. w Art. 6) zastrzegając wyłącznemu rozpatrzeniu przez Kongregację następujących przestępstw duchownych: 1. Przestępstwo przeciwko VI przykazaniu Dekalogu popełnione z osobą małoletnią poniżej 18 roku życia (uwaga: zmiana dyspozycji kanonu 1395 2, gdzie jest mowa o osobie małoletniej poniżej 16 roku życia). Z osobą małoletnią Kongregacja zrównuje osoby nie mające pełnego używania rozumu. 2. Przestępstwa nabywania, przechowywania, rozpowszechniania materiałów pornograficznych z małoletnimi poniżej 14 roku życia, jak również materiałów nieobyczajnych przeciwnych stanowi kapłańskiemu. 3. Za te przestępstwa grozi również wydalenie ze stanu duchownego. Uwaga: Postępowanie karne przeciw przestępstwom zarezerwowanym Kongregacji Nauki Wiary, jako delicta graviora, wygasa przez przedawnienie po 20 latach (jednakże w wypadku przestępstwa popełnionego przez duchownego z osobą małoletnią, przedawnienie zaczyna biec od dnia, w którym osoba niepełnoletnia ukończyła 18 rok życia) - Normae de gravioribus delictis (z dnia 21 maja 2010 r.) Oprac. Ks. dr Józef Ciupak SAC 8