OPISY PRZEDMIOTÓW Studia inŝynierskie Specjalność Elektroenergetyka

OPISY PRZEDMIOTÓW Studia inŝynierskie Specjalność Elektroenergetyka Sem. 4. Podstawy elektroenergetyki 2W - S. Kujszczyk pok. GG 240 System elektroenergetyczny (SEE): struktura systemu, cechy charakterystyczne systemu, przegląd systemów europejskich, krajowy system elektroenergetyczny (KSE). Jednostki wytwórcze energii elektrycznej: elektrownie cieplne, elektrownie wodne, rozproszone i odnawialne źródła energii elektrycznej, rynek energii elektrycznej w Polsce. Jakość energii elektrycznej: odbiorcy, odbiory i odbiorniki energii elektrycznej, jakość napięcia, odkształcenia napięć i prądów, niezawodność zasilania. Linie i stacje elektroenergetyczne: linie napowietrzne z przewodami gołymi, linie napowietrzne o przewodach izolowanych, linie kablowe, budowa stacji elektroenergetycznych. Sieci i stacje elektroenergetyczne: struktury i konfiguracje sieci, struktury stacji elektroenergetycznych, schematy zastępcze elementów sieci, modelowanie cyfrowe sieci. Moc i energia w systemie elektroenergetycznym: moc czynna i energia czynna, moc bierna, straty mocy i energii, metody zmniejszania strat. Zwarcia w systemach elektroenergetycznych: przyczyny i skutki powstawania zwarć, obliczanie prądów przy zwarciu 3-fazowym, jednofazowe zwarcia z ziemią w sieciach średnich napięć, metody ograniczania skutków działania prądów zwarciowych. Elektroenergetyczna automatyka zabezpieczeniowa EAZ: automatyka zabezpieczeniowa w liniach elektroenergetycznych, zabezpieczenia transformatorów, zabezpieczenia generatorów, zabezpieczenia silników asynchronicznych. Wnętrzowe instalacje elektryczne: modelowe układy instalacji elektrycznych, podział i wymagania stawiane instalacjom elektrycznym, elementy instalacji elektrycznych, zabezpieczanie urządzeń oraz elementów instalacji elektrycznych, dobór i projektowanie elementów instalacji elektrycznych. 1. Kujszczyk S., Domaszewska I., Parol M., Baczyński D., Podstawy elektroenergetyki, podręcznik multimedialny na CD-ROM, OKNO - Ośrodek Kształcenia na Odległość PW. 2. Kujszczyk S.i inni, Elektroenergetyczne sieci rozdzielczet1 i T2. Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 2004. 3. Ludyn D.i inni, Elektrownie, WNT, Warszawa 1990. 4. Mielczarski W., Rynek energii elektrycznej, ARE, Warszawa 2000. Sem. 5. Podstawy elektroenergetyki 2L - St. Ziemianek pok. GM 2 Badanie środków ochrony przeciwporaŝeniowej. Kompensacja mocy biernej. Praca generatora synchronicznego w systemie elektroenergetycznym i zagadnienia stabilności. Praca generatora synchronicznego w systemie elektroenergetycznym i prądy zwarciowe. Wyznaczanie rozpływów mocy. Wyznaczanie prądów zwarciowych. Automatyka zabezpieczeniowa silników elektrycznych. Badanie przekaźników prądowych. Instalacje elektryczne typu Instabus EIB. Organizacja bezpiecznej pracy przy urządzeniach elektroenergetycznych. 1. Laboratorium podstaw elektroenergetyki (praca zbiorowa: K. Barnaś, M. Dołowy, J. Machowski, A. Magdziarz, J. Pająk, M. Parol, J. Pasternakiewicz, Z. Zdun, S. Ziemianek, Z. śagan). OWPW 2003. Sem. 4. Podstawy techniki mikroprocesorowej 2W - R. Kowalik pok. GM 213 Wykład ma na celu zapoznanie z budową i zasadą działania urządzeń mikroprocesorowych. W ramach wykładu omawiane są następujące zagadnienia: podstawy techniki cyfrowej w tym układów kombinacyjnych oraz sekwencyjnych, cechy i konstrukcja układów programowalnych w

tym PAL/GAL, zasady działania oraz funkcje spełniane w urządzeniu mikroprocesorowym przez mikroprocesor (w tym opis cyklu rozkazowego, mechanizmu przerwań) oraz jego części składowe takie jak np. jednostka arytmetyczno-logiczna, wskaźnik stosu, licznik itp., zasady działania oraz funkcje spełniane w urządzeniu mikroprocesorowym przez układy dodatkowe takie jak m.in. układ generujący sygnał RESET, układ generatora przebiegu podstawowego, dekoder adresów, pamięci ROM (PROM, EPROM, EEPROM, FLASH) i RAM (SRAM, DRAM, DPRAM), zasady działania oraz funkcje spełniane w urządzeniu mikroprocesorowym przez układy wejść i wyjść cyfrowych, przetworniki analogowo-cyfrowe i cyfrowo-analogowe, inteligentne układy peryferyjne np. programowalne bufory wejścia/wyjścia, sterownik wyświetlacza LCD, podstawy programowania mikroprocesora na przykładzie układu 8051 oraz jego implementacji w postaci systemu dydaktycznego DSM-51, instrukcje języka ASEMBLER. 1. Materiały dydaktyczne postać cyfrowa www.ien.pw.edu.pl 2. R. Pełka: "Mikrokontrolery - architektura, programowanie, zastosowania", Wyd. WKŁ, Warszawa 1999 Literatura uzupełniająca 3. W. Daca - Mikrokontrolery od układów 8 do 32-bitowych ZNI MIKOM. Warszawa 2000 4. U. Tietze, Ch. Schenk: Układy półprzewodnikowe, WNT, 1996 Sem. 5. Podstawy techniki mikroprocesorowej 2L - R. Kowalik GM pok. 213 Linie wejść/ wyjść mikrokontrolera. Porty mikrokontrolera. Pamięć wewnętrzna RAM. Proste operacje arytmetyczne. STOS. Wyświetlacz 7-segmentowy. Klawiatura przeglądana sekwencyjnie. Klawiatura matrycowa. Wyświetlacz alfanumeryczny LCD. Dekoder adresów. Timery mikrokontrolera. Systemy przerwań 8051. Sterownik transmisji szeregowej. Programowa realizacja transmisji. Sterownik przerwań DSM-51. Układ transmisji równoległej 8255. Przetwarzanie A/C i C/A ). Układ WATCHDOG. Pamięć EEPROM. Zegar czasu rzeczywistego. Proste Operacje arytmetyczne język C. Timery mikrokontrolera język C. Literatura 1. P.Gałka: Podstawy programowania mikrokontrolera 8051. ZNI MIKOM. Warszawa 1995r. 2. R.Kowalik, R.Gazarkiewicz: "Dydaktyczny System Mikroprocesorowy DSM-51 - Ćwiczenia w języku C". ZNI MIKOM. Warszawa 2005r. Sem. 6. Instalacje elektryczne 1W - M. Parol pok. GG 240 Charakterystyka odbiorników energii elektrycznej. Charakterystyka instalacji w zakładach przemysłowych, budynkach mieszkalnych oraz niemieszkalnych. Wymagania stawiane instalacjom elektrycznym. Przewody i kable, aparatura rozdzielcza i zabezpieczeniowa, osprzęt instalacyjny, rozdzielnice oddziałowe i główne. Wymagania w zakresie zabezpieczania urządzeń oraz przewodów, sposoby realizacji funkcji zabezpieczeniowych. Dobór zabezpieczeń i łączników. Selektywność działania zabezpieczeń. Dobór przewodów i kabli: sposoby układania przewodów i kabli, zasady wyznaczania obciąŝalności długotrwałej przewodów i kabli. Wyznaczanie spadków napięć. Metody wyznaczania obciąŝeń zastępczych rozdzielnic siłowych i oświetleniowych. Dobór baterii kondensatorów nn. Ochrona przeciwporaŝeniowa w instalacjach elektroenergetycznych. Ochrona przeciwprzepięciowa. Zasady wykonywania schematów ideowych i planów instalacji. 1. H. Markiewicz: Instalacje elektryczne, wyd. 6, WNT, Warszawa, 2005. 2. B. Lejdy: Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych, WNT, Warszawa, 2002. 3. S. Niestępski, M. Parol, J. Pasternakiewicz, T. Wiśniewski: Instalacje elektryczne. Budowa, projektowanie i eksploatacja, wyd. 2, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2

Warszawa, 2005. 4. Norma PN-IEC 60364 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych (wybrane arkusze). Sem. 6. Elektrownie 2W E. Tomaszewic GE kl. C pok. 205 Wiadomości ogólne. Postacie, przemiany i jednostki energii. Klasyfikacja elektrowni. Schematy przemian energetycznych i strat energii w elektrowniach cieplnych. Elektrownie parowe konwencjonalne. Ilościowa i ogólna charakterystyka elektrowni parowej konwencjonalnej. Kotły parowe, turbiny parowe, skraplacz pary i jego chłodzenie. Obieg termodynamiczny i sprawność elektrowni. Elektrociepłownie. Skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła. Łańcuch przemian energetycznych i sprawność EC. Podstawowe schematy cieplne EC i dane stosowanych urządzeń. Elektrownie wodne. Ogólna charakterystyka elektrowni wodnych. Turbiny wodne. Charakterystyka energetyki wodnej i wybranych elektrowni wodnych. Elektrownie z turbinami gazowymi. Stosowane obiegi i ich sprawność. Obiegi gazowo-parowe i ich zastosowanie w elektrowniach. Konstrukcje energetycznych turbin gazowych. Spalinowe zespoły prądotwórcze. Obieg termodynamiczny i sprawność silników spalinowych. Zastosowania spalinowych zespołów prądotwórczych. Elektrownie jądrowe. Energetyczne reaktory jądrowe. Cykl paliwowy energetyki jądrowej. Stan obecny i perspektywy energetyki jądrowej. Układy elektryczne elektrowni. Generatory synchroniczne. Układy elektryczne wyprowadzenia mocy i zasilania potrzeb własnych elektrowni. Wybrane zagadnienia pracy elektrowni w SEE. Praca elektrowni w SEE. Elektrownie a środowisko. Koszty wytwarzania energii elektrycznej. Elektrownie na rynku energii elektrycznej. Nowe tendencje w wytwarzaniu energii elektrycznej. Bloki energetyczne z kotłami fluidalnymi. Układy gazowo-parowe zintegrowane ze zgazowaniem węgla. Konwencjonalne wysokosprawne bloki energetyczne i bloki na nadkrytyczne parametry pary. Wytwarzanie rozproszone energii elektrycznej i ciepła. 1. Paska J.: Wytwarzanie energii elektrycznej, Oficyna Wydawnicza PW. Warszawa 2005 2. Laudyn D, Pawlik M., Strzelczyk F.: Elektrownie. WNT. Warszawa 1997 3. Paska J., Staniszewski A.: Podstawy elektroenergetyki. Metody wytwarzania energii elektrycznej. Oficyna Wydawnicza PW. Warszawa 1994 Sem. 6. Elektrownie 2L - E. Nowakowska GE kl. C pok. 205 Symulacja stanów statycznych i dynamicznych bloku energetycznego 200 MW. Badanie ogniwa paliwowego. PDF 72 kb. Badanie ogniwa chemicznego. Badanie charakterystyk baterii słonecznych w funkcji natęŝenia światła. PDF 225 kb. Badanie charakterystyk baterii słonecznych w funkcji padania światła. PDF 182 kb. Badanie przetwornicy DC/AC. PDF 123 kb. 1. Paska J.: Wytwarzanie energii elektrycznej, Oficyna Wydawnicza PW. Warszawa 2005 2. Laudyn D, Pawlik M., Strzelczyk F.: Elektrownie. WNT. Warszawa 1997 3. Instrukcja laboratoryjna wg wskazówek, które będą podane w trakcie zajęć wprowadzających Sem. 6. Sieci elektroenergetyczne 2W - J. Marzecki pok. GM 3 A Rola i zadania sieci elektroenergetycznych. Struktura elektroenergetycznych sieci rozdzielczych (układy sieci niskiego i średniego napięcia, układy sieci 110 kv). Układy stacji transformatorowych SN/nn oraz stacji transformatorowo rozdzielczych 110 kv/sn w miastach. Układy stacji elektroenergetycznych w sieciach terenowych. Prognozowanie obciąŝeń w sieci elektroenergetycznej (w szczególności metoda Energoprojektu Poznań). Niezawodność sieci elektroenergetycznych zagadnienia wybrane (proste przykłady obliczeniowe). Sposoby poprawy niezawodności dostaw energii elektrycznej dla odbiorców miejskich. Praca punktu neutralnego sieci elektroenergetycznych Obliczanie zwarć doziemnych w sieciach SN. Obliczenia ekonomiczne sieci elektroenergetycznych (w tym proste przykłady obliczeniowe): metoda 3

kosztów rocznych, metoda kosztów zdyskontowanych, metoda wartości bieŝącej netto (NPV), metoda wewnętrznej strop zwrotu (IRR), metoda kosztów marginalnych. 1. Marzecki J., Miejskie sieci elektroenergetyczne, Warszawa 1996, OWWP. 2. Marzecki J., Rozdzielcze sieci elektroenergetyczne, Warszawa, PWN 2001. 3. Marzecki J., Elektroenergetyczne sieci miejskie zagadnienia wybrane, Warszawa 2004. Sem. 6. Sieci elektroenergetyczne 2P - J. Marzecki pok. GM 3A Projekt dotyczy sieci SN zasilającej zakład przemysłowy, głównej stacji zasilającej (GSZ) średniego napięcia oraz sieci nn na terenie zakładu. Zakres projektu: Obliczenia mocy zainstalowanej na terenie zakładu przemysłowego i wyznaczenie liczby stacji transformatorowych SN/nn pracujących w sieci elektroenergetycznej. Obliczenia techniczne sieci elektroenergetycznej niskiego i średniego napięcia: obliczenia spadków napięć w sieci nn i SN, obliczenia strat mocy i energii elektrycznej, sprowadzenie na warunki zwarciowe elementów sieci, dobór przekrojów kabli niskiego napięcia, dobór przekrojów kabli średniego napięcia, dobór transformatorowych SN/nn, dobór podstawowych zabezpieczeń linii nn i SN. Wyznaczenie lokalizacji stacji SN/nn na terenie zakładu przemysłowego. Obliczenia ekonomiczne sieci nn i SN na terenie zakładu (zastosowanie metody kosztów rocznych). Plan sieci nn i SN na terenie zakładu. Schemat główny GSZ (110 kv/sn) oraz jej wyposaŝenie w aparaturę rozdzielczą. 1. S. Kujszczyk, M. Kochel, A. Mińczuk, S. Niestępski, M. Parol, J. Pasternakiewicz, T. Wiśniewski: Elektroenergetyczne sieci rozdzielcze. T. I i II.. Praca zbiorowa pod redakcją Szczęsnego Kujszczyka, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2004. 2. Przepisy budowy urządzeń elektrycznych, Wyd. Stowarzyszenie Polskich Energetyków, Warszawa 2004. Sem. 6. Stacje i układy zasilania potrzeb własnych 3W A. Dmowski GE kl. C pok. 209 Wykład podzielny jest na dwie części. Osobą odpowiedzialną za całość wykładu jest prof. dr hab. Antoni Dmowski. W ramach pierwszej części wykładu zostaną omówione: Definicje podstawowych pojęć: stacja, rozdzielnia, rozdzielnica, pole rozdzielnicy. Rola stacji w systemie elektroenergetycznym. Elementy składowe i klasyfikacja stacji. Uwagi ogólne i wymagania podstawowe stawiane schematom rozdzielnic i stacji. Typowe wyposaŝenie pól rozdzielnic SN i WN. Schematy typowych rozdzielnic SN, WN i NN. Schematy stacji: sieciowych, przy elektrowniach, miejskich, wiejskich, przemysłowych. Warunki zwarciowe w stacjach. Rozwiązania konstrukcyjne rozdzielnic i stacji napowietrznych i wnętrzowych. Stanowiska i komory transformatorów: rozwiązania konstrukcyjne, wymagania budowlane i inne określone przepisami. Obwody pomocnicze i nastawnie. Automatyka zabezpieczeniowa i sterowniczosygnalizacyjna stosowana w stacjach (ogólnie). Urządzenia i budynek nastawni. Urządzenia telekomunikacji i telemechaniki. Cel i podstawowe zasady stosowania urządzeń teletransmisji i telesterowania. Systemy i urządzenia łączności stosowane w stacjach. Eksploatacja stacji elektroenergetycznych. Zasady eksploatacji i BHP w stacjach, ochrona środowiska. W ramach drugiej części wykładu zostaną omówione następujące zagadnienia: Zasada działania układu zasilania potrzeb własnych w energetyce, elektrowniach i stacjach energetycznych. Zasada organizacji zasilania obwodów potrzeb własnych zasilanych prądem przemiennym i stałym w tym EURO-BAT. RóŜne konstrukcje prostowników, układy sterowania tych prostowników itp. Zasady współpracy prostownika z baterią chemiczną. Podany zostanie wpływ prostownika na przemienno-prądową sieć zasilającą. Zasady współpracy prostownika z lokalnym agregatem prądotwórczym. Budowa i zasady działania przetwornic zamieniających napięcie stałe na napięcie przemienne o stałej częstotliwości (przetwornice DC/AC). W trzeciej 4

części wykładu zostaną omówione zasady łączenia równoległego prostowników sterowanych, przetwornic DC/AC 1. Bełdowski T., Markiewicz H.: Stacje i urządzenia elektroenergetyczne. WNT. Warszawa 1992. 2. Wasiluk W., Sutkowski T.: Stacje elektroenergetyczne. Poradnik InŜyniera Elektryka. T.3. Rozdz. 4. WNT. Warszawa 2005 3. Kujszczyk Sz., Brociek S., Flisowski Z., Gryko J., Nazarko J., Zdun Z.: Elektroenergetyczne układy przesyłowe. Wyd. Naukowo-Techniczne. Warszawa 1997. 4. Dmowski A.: Energoelektroniczne układy zasilania prądem stałym w telekomunikacji i energetyce. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne. Warszawa 1998. Sem. 6. Systemy elektroenergetyczne 2W - Z. Zdun pok. GM 3B Struktura systemu elektroenergetycznego. Stany pracy systemu. Rozwój systemu. Krajowy System Elektroenergetyczny. Systemy Europejskie, UCTE. Sieci i stacje przesyłowe. Struktury i konfiguracje sieci i stacji przesyłowych. Metoda probabilistyczna wyznaczania rozpływów mocy w sieciach rozdzielczych. Struktury polskiego systemu elektroenergetycznego pokaz komputerowy: Impedancje linii przesyłowych. Modele transformatorów. Model admitancyjny sieci. Równania mocowo-napięciowe sieci. Obliczenia rozpływowe. Algorytmy. Przykłady. Model KSE. Rynek energii elektrycznej. Rynek hurtowy. Rynki detaliczne. Ograniczenia systemowe. Bezpieczeństwo pracy SEE. Black-out. Czynniki decydujące o poziomie ryzyka black-out u i moŝliwości ich zmniejszenia. Proces odbudowy systemu po wystąpieniu black-out u. Przesył prądem stałym. Podstawowe układy przesyłowe. Linie napowietrzne i kablowe prądu stałego. Stacje przekształtnikowe. Regulacje prawne w KSE. Dyrektywy 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej. Prawo Energetyczne. Rozporządzenie wykonawcze. Instrukcje eksploatacji sieci przesyłowych i rozdzielczych. 1. Sz. Kujszczyk i zespół: Elektroenergetyczne układy przesyłowe. Warszawa, WNT 1997r. 2. Z. Kremens, M. Sobierajski: Analiza systemów elektroenergetycznych, WNT, Warszawa, 1996. 3. P. Kacejko, J. Machowski: Zwarcia w sieciach elektroenergetycznych, WNT, Warszawa, 1993. 4. T. Bełdowski, H. Markiewicz: Stacje i urządzenia elektroenergetyczne, WNT, Warszawa, 1992. 5. J. Machowski, S. Bernas: Stany nieustalone i stabilność systemu elektroenergetycznego, WNT, Warszawa, 1989. Sem. 6. Systemy elektroenergetyczne 2L Z. Zdun pok. GM 3 B Macierze i schematy zastępcze transformatorów. Napięcia i moce bierne badanie na modelu fizycznym prostego układu przesyłowego. Regulatory współczynnika mocy i badanie kondensatorów. Stany pracy niesymetrycznej i wyŝsze harmoniczne sieci niskiego napięcia. Monitorowanie i zdalne sterowanie instalacją EIB. Eksploatacja rozdzielnicy średniego napięcia. Symulacja stanów pracy sieci elektroenergetycznej z wykorzystaniem programu Plans lub PowerWorld. Analiza stanów pracy sieci rozdzielczych średniego napięcia na modelu komputerowym. 1. Laboratorium podstaw elektroenergetyki (praca zbiorowa: K. Barnaś, M. Dołowy, J. Machowski, A. Magdziarz, J. Pająk, M. Parol, J. Pasternakiewicz, Z. Zdun, S. Ziemianek, Z. śagan). Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2003. 5

Sem. 6. Teletechnika w elektroenergetyce 2W - R. Kowalik pok. GM 213 Wykład zawiera podstawowe wiadomości dotyczące systemów telekomunikacyjnych spotykanych w elektroenergetyce, ze szczególnym uwzględnieniem nowych tendencji, które pojawiły się w końcu lat 90 tych. W ramach wykładu omawia się następujące zagadnienia: rodzaje informacji przekazywanych w elektroenergetycznych systemach telemechaniki, metody kodowania informacji, metody zabezpieczania informacji, struktury przesyłania informacji, mechanizmy i układy zamiany informacji równoległej na szeregową z uwzględnieniem dodatkowych sposobów słuŝących kontroli błędów występujących podczas transmisji szeregowej, standardy przesyłania informacji wykorzystywanych lokalnie, takich jak np.: RS232, RS485, RS422, łącze światłowodowe, Ethernet, podstawy teoretyczne przesyłania informacji w systemach analogowych (np. w Elektroenergetycznej Telefonii Nośnej), podstawy teoretyczne przesyłania informacji w systemach cyfrowych (np. PDH, SDH) oraz systemach radiowych (np. trunking, GSM), przykłady protokołów wykorzystywanych w energetyce w tym stos TCP/IP, DNP3.0 oraz IEC61850, przykłady polskich i zagranicznych systemów sterowania wykorzystujących uprzednio poznane standardy. 1. R.Kowalik, C.Pawlicki: "Podstawy teletechniki dla elektroenergetyków" skrypt WPW, Warszawa 2005 Sem. 6. Zakłócenia w systemach elektroenergetycznych 2W - J. Machowski pok. GM 9A Rodzaje, przyczyny i skutki zwarć. Zwarcie generatora synchronicznego. Przebiegi prądów zwarcia. Zastosowanie zasady stałości skojarzeń magnetycznych do wyznaczenia przebiegów prądów w uzwojeniach generatora. Stan podprzejściowy, przejściowy, ustalony i odpowiadające im reaktancje oraz stałe czasowe. Przebiegi zwarciowe w sieciach ze skutecznie uziemionym punktem neutralnym. Specyfika zwarć doziemnych w sieciach z nie uziemionym bezpośrednio punktem neutralnym. Cele obliczeń zwarciowych. Obliczenia zwarciowe według normy międzynarodowej. Zastosowanie zasady Thevenin'a i metody potencjałów węzłowych do obliczenia początkowego prądu zwarcia w sieci i jego rozpływu. Typowe uproszczenia. Metoda składowych symetrycznych: diagonalizacja macierzy impedancyjnej elementu sieciowego, przekształcenie 012, elektryczna interpretacja składowych symetrycznych. Schematy zastępcze linii i transformatorów o róŝnych połączeniach uzwojeń, wpływ konstrukcji rdzenia transformatora. Odwzorowanie zwarć niesymetrycznych 1f, 2f, 2fn oraz łączenie schematów w zaleŝności od rodzaju zwarcia. Transformacja prądów zwarcia w zaleŝności od grupy połączeń uzwojeń transformatora. Algorytmy komputerowe z uwzględnieniem właściwości macierzy rzadkich. Metody symulacyjne wyznaczania przebiegów zwarciowych. Norma zwarciowa. 1. P.Kacejko, J.Machowski: "Zwarcia w systemach elektroenergetycznych" WNT Warszawa 2002 Sem.7. Instalacje elektryczne 2P - M. Parol pok. GG 240 Wykonanie projektu instalacji elektroenergetycznej siłowej i oświetleniowej w zakładzie przemysłowym. W projekcie wykonywane są następujące czynności: obliczenia i dobór rodzaju oświetlenia oraz opraw, dobór liczby i miejsc ustawienie rozdzielnic siłowych i oświetleniowych, ustalenie struktury instalacji siłowej i oświetleniowej, podział opraw na obwody oświetleniowe, wybór rodzajów przewodów i kabli oraz sposobów ich układania, dobór zabezpieczeń obwodów odbiorczych i obwodów rozdzielczych, dobór przekrojów przewodów i kabli zasilających urządzenia odbiorcze oraz rozdzielnice, dobór rur instalacyjnych do przewodów i kabli, dobór łączników, styczników oraz innych aparatów i osprzętu instalacyjnego, obliczenie spodziewanych obciąŝeń zastępczych rozdzielnic siłowych i oświetleniowych, sprawdzenie dobranych przekrojów przewodów i kabli na dopuszczalne spadki napięcia, dobór urządzeń do kompensacji mocy 6

biernej, dobór głównej stacji transformatorowej SN/nN: dobór transformatora SN/nN, dobór wyposaŝenia rozdzielnicy głównej nn, sprawdzenie skuteczności działania środków ochrony przeciwporaŝeniowej, sprawdzenie selektywności działania zabezpieczeń, sprawdzenie dobranych przewodów i kabli oraz aparatury rozdzielczej na warunki zwarciowe, dobór rozdzielnic siłowych i oświetleniowych, wykonanie schematów ideowych rozdzielnic, planów instalacji siłowej i oświetleniowej oraz rysunków zestawieniowych rozdzielnic. 1. S. Niestępski, M. Parol, J. Pasternakiewicz, T. Wiśniewski: Instalacje elektryczne. Budowa, projektowanie i eksploatacja. wyd. 2, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2005. Sem. 7. Bezpieczeństwo uŝytkowania urządzeń elektrycznych 2W - M. Parol pok. GG 240 Warunki środowiskowe pracy urządzeń elektrycznych. Budowa urządzeń elektrycznych (stopnie ochrony). Działanie prądu na organizm ludzki. Ochrona przeciwporaŝeniowa w urządzeniach elektrycznych o napięciu do 1 kv. Ochrona przeciwporaŝeniowa w urządzeniach elektrycznych o napięciu powyŝej 1 kv. Pierwsza pomoc przy poraŝeniach prądem elektrycznym (uwalnianie poraŝonych, sztuczne oddychanie, masaŝ serca). Ochrona przeciwpoŝarowa (zasady ochrony, sprzęt przeciwpoŝarowy). Ochrona przed skutkami oddziaływania cieplnego. Podstawowe przepisy w zakresie BiHP (obowiązki zakładu pracy, obowiązki pracowników, nadzór nad warunkami BiHP). Organizacja pracy przy urządzeniach elektrycznych (polecenia wykonania pracy, kwalifikacje i obowiązki pracowników, przygotowanie miejsca pracy, wykonanie i zakończenie pracy). Bezpieczeństwo pracy przy obsłudze, konserwacji, naprawach, remontach i budowie urządzeń elektrycznych (zasady organizacji pracy, sprzęt ochronny, narzędzia pracy). 1. H. Markiewicz: Bezpieczeństwo w elektroenergetyce. Zagadnienia wybrane, wyd. 2, WNT, Warszawa, 2002. 2. S. Niestępski, M. Parol, J. Pasternakiewicz, T. Wiśniewski: Instalacje elektryczne. Budowa, projektowanie i eksploatacja.wyd. 2, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2005. 3. S. Kujszczyk, M. Kochel, A. Mińczuk, S. Niestępski, M. Parol, J. Pasternakiewicz, T. Wiśniewski: Elektroenergetyczne sieci rozdzielcze. T. I i II.. Praca zbiorowa pod redakcją Szczęsnego Kujszczyka, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej Sem. 7. Eksploatacja sieci elektroenergetycznych 1W - J. Marzecki pok. GM 3A Ogólne zasady eksploatacji. Organizacja krajowej elektroenergetyki. Organizacja eksploatacji sieci w spółce dystrybucyjnej. Organizacja ruchu sieci elektroenergetycznej. Dyspozycje ruchu: rejonowa, zakładowa i obszarowa. Eksploatacja poszczególnych elementów sieci (oględziny, przeglądy, prace konserwacyjno-remontowe). Badania eksploatacyjne elementów sieci. Lokalizacja uszkodzeń w sieciach elektroenergetycznych. Technika prac pod napięciem (PPN). 1. S. Kujszczyk, M. Kochel, A. Mińczuk, S. Niestępski, M. Parol, J. Pasternakiewicz, T. Wiśniewski: Elektroenergetyczne sieci rozdzielcze. T. I i II.. Praca zbiorowa pod redakcją Szczęsnego Kujszczyka, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2004. 2. Przepisy budowy urządzeń elektrycznych, Wyd. Stowarzyszenie Polskich Energetyków, Warszawa 7

Sem. 7. Elektroenergetyczna automatyka zabezpieczeniowa 2W - M. Januszewski pok. GM 212 Wymagania stawiane urządzeniom EAZ. Struktura urządzeń EAZ. Obwody pomiarowe: przekładniki prądowe, przekładniki napięciowe, filtry składowych symetrycznych, sumowniki prądowe, przekładniki niekonwencjonalne. Obwody sterownicze synchronizacji i sygnalizacji, napięcie pomocnicze. Urządzenia zabezpieczeniowe: czujniki przekaźniki, zespoły przekaźnikowe, sterowniki mikroprocesorowe, terminale. Zabezpieczenia: nadprądowe bezzwłoczne i zwłoczne, róŝnicowe, odległościowe, porównawczo-fazowe-kierunkowe, cieplne, ziemnozwarciowe, gazowo- przepływowe, zwrotno mocowe, napięciowe, utraty wzbudzenia, podstawowe, rezerwowe. Automatyka zabezpieczeniowa sieci (linii, szyn zbiorczych, transformatorów): rodzaje zakłóceń i zabezpieczeń, schematy elektryczne, parametry zabezpieczeń, obieg informacji, dystrybucja sygnałów wyłączających, rezerwa wyłącznikowa i zabezpieczeniowa. Automatyka zabezpieczeniowa maszyn elektrycznych (generatorów, bloków generator-transformator, silników elektrycznych): rodzaje zakłóceń i zabezpieczeń, schematy elektryczne, parametry zabezpieczeń, obieg informacji, dystrybucja sygnałów wyłączających. Techniki realizacji urządzeń zabezpieczeniowych: urządzenia pierwotne, urządzenia wtórne elektromechaniczne i statyczne, terminale cyfrowe. Systemowa automatyka łączeniowa: SPZ, SZR, SCO. 1. B.Synal, W.Rojewski, W.DzierŜoniowski: Elektroenergetyczna automatyka zabezpieczeniowa. Podstawy Skrypt Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2003 Literatura uzupełniająca 1. W.Winkler, A.Wiszniewski: Automatyka zabezpieczeniowa w systemach elektroenergetycznych, Podręcznik WNT, Warszawa 1999 Sem. 7. Elektroenergetyczna automatyka zabezpieczeniowa 2L - M. Januszewski pok. GM 212 Badanie na modelu zwarć doziemnych w sieci średniego napięcia. Badanie cyfrowego urządzenia MUPASZ do zabezpieczenia pól średniego napięcia. Badania na modelu zwarć w sieci wysokiego napięcia. Badanie rozpływu prądów w transformatorze i układzie róŝnicowym przekładników prądowych. Badanie przekaźnika róŝnicowego RRTC-1. Badanie automatyki samoczynnego załączania rezerwy. Mikroprocesorowy rejestrator zakłóceń firmy AMEPOL. Komputerowy System EX sterowania stacji elektroenergetycznej. 1. Laboratorium cyfrowej elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej Praca zbiorowa pod redakcja Jana Machowskiego. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej. Warszawa 2003 r. Sem. 7. Elektroenergetyka przemysłowa 2W E. Tomaszewicz GE kl. C pok. 205 Pojęcie jakości energii. Poziom i odchylenia napięcia. Wahania napięcia. Dopuszczalne wartości odchyleń i wahań napięcia. Zapobieganie odchyleniom i wahaniom napięcia. Odchylenia częstotliwości. WyŜsze harmoniczne. Symetria układów wielofazowych. Ogólne wytyczne zachowania dobrej jakości energii elektrycznej. Odbiorniki energii w zakładach przemysłowych: oświetleniowe, silniki elektryczne, odbiorniki elektrotermiczne, zgrzewarki, spawarki, prostowniki, inne przetworniki energoelektroniczne. Baterie kondensatorów. Wpływ jakości energii na pracę odbiorników, wpływ pracy odbiorników na jakość energii. Ustalanie zapotrzebowania mocy i energii dla poszczególnych grup odbiorników i całych zakładów. Źródła zasilania zakładów przemysłowych w energię elektryczną. Źródła podstawowe i rezerwowe. Układy Głównych Stacji Zasilających (GSZ). Układy stacji oddziałowych. Sposoby wykonywania połączeń pomiędzy urządzeniami w stacjach przemysłowych. Sposoby wyprowadzania mocy ze stacji transformatorowych i duŝych rozdzielnic. Układy sieci rozdzielczych i sieci odbiorczych. Wady, zalety oraz zakres zastosowań poszczególnych układów sieciowych. Dobór 8

transformatorów w stacjach przemysłowych głównych i oddziałowych. Podstawowe zasady instalowania urządzeń rozdzielczych i transformatorów. Moce zwarciowe w sieciach przemysłowych. Ograniczanie prądów zwarciowych. Przypadki, w których poŝądane jest zwiększenie wartości prądów zwarciowych. Sposoby zwiększania prądów zwarciowych. Rodzaje zabezpieczeń stosowanych w sieciach przemysłowych. Zabezpieczenia transformatorów, silników, kondensatorów energetycznych, urządzeń elektrotermicznych, urządzeń energoelektronicznych. Rodzaje automatyk stosowanych w sieciach przemysłowych. Automatyka Samoczynnego Załączenia Rezerwy (SZR). 1. Kochel M., Niestępski S.: Elektroenergetyczne sieci i urządzenia przemysłowe. WPW. Warszawa 1986 2. Wasiluk W., Sutkowski T.: Urządzenia i sieci elektroenergetyczne w zakładach przemysłowych. WPW. Warszawa 1989 Literatura uzupełniająca 1. Wasiluk W., Sutkowski T.: Stacje elektroenergetyczne. Poradnik InŜyniera Elektryka. T.3. Rozdz. 4. WNT. Warszawa 2005 Sem.7. Informatyka w elektroenergetyce 2W - D. Baczyński pok. GG 240 Podstawowe wiadomości o informacji i informatyce: Definicja informacji, jej cechy, pojęcie danych. Rodzaje i podstawowe cechy zbiorów danych. Kompletność. Nadmiarowość. Dokładność. Pośredniość. Przygotowanie danych do ich automatycznego przetwarzania. Podstawy języka C++: typy danych, tablice, wskaźniki, klasy, dziedziczenie, przeciąŝanie funkcji i operatorów. Działanie na plikach. Biblioteka standardowa C++. Proces tworzenia systemu informacyjnego i informatycznego: Etapy procesu, narzędzia informatyczne, krótka charakterystyka komputerów, języków programowania oraz oprogramowania standardowego i uŝytkowego. Struktury oprogramowania. Modularność. Niezawodność. Modele matematyczne dla potrzeb obliczeniowych w elektroenergetyce. Odwzorowanie numeryczne sieci elektroenergetycznej. Algorytmy obliczeń numerycznych: Algorytmy dla układów równań liniowych i nieliniowych, technika macierzy rzadkich. Przykłady zastosowań tych algorytmów w elektroenergetyce. Systemy informatyczne w elektroenergetyce: systemy billingowe, systemy akwizycji danych pomiarowych, systemy automatycznej regulacji (ARNE, ARCM, ARST), systemy wspomagania pracy dyspozytorów SCADA, systemy informacji geograficznej GIS, systemy wspomagania zarządzania MRPII/ERP, systemy komputerowo wspomaganego projektowania CAD/CAE, systemy obliczeń technicznych, hurtownie danych, systemy wspomagania udziału w rynku energii elektrycznej. 1. Jerzy Grębosz, "Symfonia C++", tom 1/2/3, Edition 2000, Kraków 2004. 2. Jerzy Grębosz, "Pasja C++", tom 1/2, Edition 2000, Kraków 2004. 3. Nicolai M. Josuttis, "C++ Biblioteka standardowa. Podręcznik programisty." 4. Szczęsny Kujszczyk, "Elektroenergetyczne sieci rozdzielcze", OWPW, Warszawa 2005. Sem. 7. Informatyka w elektroenergetyce 2L - D. Baczyński pok. GG 240 Podstawy programowania obiektowego. Wprowadzenie do języka C++ i Visual Programmer. Komponenty języka, ich właściwości i moŝliwości. Biblioteki języka. W oparciu o język C++ wykonywanie programów realizujących wybrane zagadnienia z dziedziny elektroenergetyki: symulacje zjawisk, obliczenia projektowe, techniczne, ekonomiczne. 1. Jerzy Grębosz, "Symfonia C++", tom 1/2/3, Edition 2000, Kraków 2004. 2. Jerzy Grębosz, "Pasja C++", tom 1/2, Edition 2000, Kraków 2004. 9

10 3. Nicolai M. Josuttis, "C++ Biblioteka standardowa. Podręcznik programisty." 4. Szczęsny Kujszczyk, "Elektroenergetyczne sieci rozdzielcze", OWPW, Warszawa 2005. Sem.7. Linie napowietrzne i kablowe 2W - J. Marzecki pok. GM 3A Linie napowietrzne: Podstawowe czynniki uwzględniane przy projektowaniu linii napowietrznych. Przewody. Izolatory i osprzęt. Zasady obliczania przewodów. Statyka konstrukcji wsporczych. Konstrukcje wsporcze z betonu i stalowe. Posadowienie konstrukcji wsporczych. Projektowanie linii. Budowa linii. Zagadnienia eksploatacyjne. Linie kablowe: Budowa kabli. Osprzęt kablowy. Ogólne wymagania dotyczące budowy linii kablowych. Układanie kabli w ziemi. Układanie kabli w kanałach, tunelach i budynkach. Oznaczenia linii kablowych. Przekazywanie linii do eksploatacji. Zagadnienia eksploatacyjne. 1. S. Kujszczyk, M. Kochel, A. Mińczuk, S. Niestępski, M. Parol, J. Pasternakiewicz, T. Wiśniewski: Elektroenergetyczne sieci rozdzielcze. T. I i II.. Praca zbiorowa pod redakcją Szczęsnego Kujszczyka, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2004. 2. Przepisy budowy urządzeń elektrycznych, Wyd. Stowarzyszenie Polskich Energetyków, Warszawa 2004. 3. Szczerski, Lokalizacja uszkodzeń linii kablowych, WNT, Warszawa 1999. Sem. 7. Rozproszone źródła energii 2W J. Paska GE kl. C pok. 209 Podstawowe definicje i systemy energetyki rozproszonej. Współpraca lokalnego źródła energii z systemem elektroenergetycznym. Układy sterowania i nadzoru w energetyce rozproszonej. Energetyka rozproszona w oparciu o układy turbin gazowych i silników tłokowych. Energetyka rozproszona w oparciu o źródła odnawialne: małe turbiny wodne, elektrownie wiatrowe, elektrownie fotowoltaiczne, elektrownie na biomasę itp. Ogniwa paliwowe jako przyszłe źródła energii elektrycznej i cieplnej. Skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej w oparciu o źródła rozproszone. Problemy sterowania i nadzoru w układach skojarzonych rozproszonych źródeł energii cieplnej i elektrycznej. Bezpieczeństwo pracy systemu elektroenergetycznego ze źródłami rozproszonymi. Wpływ rosnącego udziału generacji rozproszonej na pracę systemu elektroenergetycznego: niezawodność zasilania, jakość energii elektrycznej. Aspekty ekonomiczne rozproszonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła. 1. Kacejko P.: Generacja rozproszona w systemie energetycznym. Wyd. PL. Lublin 2004 2. Jenkins N., Allan R., Crossley P., Kirschen D., Strbac G.: Embedded Generation. IEE Press. London 2000 3. Paska J.: Technologie generacji rozproszonej. Elektroenergetyka-Technika, Ekonomia, Organizacja. Nr 4, 2002. ss. 7-17. 4. Paska J., Sałek M., Surma T.: Wytwarzanie energii elektrycznej z wykorzystaniem odnawialnych zasobów energii. Cz.1. Energetyka. Nr 3, 2005. ss. 154-166. Cz.2. Energetyka. Nr 5, 2005. ss. 312-326. 5. Paska J.: Wytwarzanie energii elektrycznej. Oficyna Wydawnicza PW. Warszawa 2005. Sem. 7. Automatyka regulacyjna SEE 2W - J.Machowski pok. GM 9 A Cele regulacji napięcia. Wzbudnice generatorów synchronicznych. Jakość regulacji i wymagania stawiane regulatorom generatorów synchronicznych. Rozwiązania współczesnych regulatorów generatorów synchronicznych. Charakterystyki generatora jako źródła mocy w SEE. Transformatory regulacyjne. Regulacja wzdłuŝna, poprzeczna, skośna. Przełączniki zaczepów.

Regulator transformatora. Urządzenia do kompensacji mocy biernej. Bocznikowe urządzenia FACTS i ich regulatory. Szeregowe urządzenia FACTS i ich regulatory. Regulacja grupowa stacji elektrownianych. Regulacja grupowa stacji transformatorowych. Zmienność obciąŝenia mocą czynną i częstotliwości w systemie elektroenergetycznym. Regulacja pierwotna i wtórna mocy i częstotliwości. Regulator centralny. Przebiegi nieustalone przy zaburzeniach bilansu mocy. Regulacja mocy i częstotliwości w warunkach rynku energii. 1. J.Machowski: "Automatyka regulacyjna" wykład w formie pdf na stronie domowej Zakładu Auttomatyki Elektroenergtetycznej: www.ien.pw.edu.pl Sem. 7. Stacje i układy zasilania potrzeb własnych 1P Z.Pawełkowicz GE kl.c pok. 403 Projekt stacji elektroenergetycznej SN/nn: ustalenie schematu stacji, dobór elementów torów głównych, dobór zabezpieczeń, rozmieszczenie urządzeń stacji, elementy automatyki. 1. Bełdowski T., Markiewicz H.: Stacje i urządzenia elektroenergetyczne. WNT. Warszawa 1992. 2. Wasiluk W., Sutkowski T.: Stacje elektroenergetyczne. Poradnik InŜyniera Elektryka. T.3. Rozdz. 4. WNT. Warszawa 2005 Sem. 7. Teletechnika w elektroenergetyce 2L - R. Kowalik pok. GM 213 Metody wykorzystywane do przesyłania informacji w systemach analogowych (modulacja amplitudy i częstotliwości, demodulacja itp.) oraz cyfrowych (kluczowanie fazy itp.). Wybrane standardy asynchronicznej transmisji danych wykorzystywane w elektroenergetyce w połączeniach lokalnych (RS232, RS422, połączenia światłowodowe) oraz rozległych (łącza modemowe w sieci komutowanej i dzierŝawionej). Zasady przesyłania informacji w sieci komputerowej lokalnej LAN oraz rozległej WAN z wykorzystaniem standardu TCP/IP (rola oraz konfiguracja elementów aktywnych typu hub, switch oraz router). 1. R. Kowalik, C. Pawlicki: "Podstawy teletechniki dla elektroenergetyków" skrypt WPW, Warszawa 2005 Sem. 7. Zakłócenia w systemach elektroenergetycznych 1L - Z. śagan pok. GM 209 Schematy zastępcze przykładowych sieci dla składowych symetrycznych i jednostki względne. Proste przykłady obliczeń w przypadku zwarć symetrycznych i niesymetrycznych. Wyznaczanie wielkości zwarciowych z godnie z normą IEC 60909. Obliczanie początkowego prądu zwarcia i jego rozpływu w sieci za pomocą programu komputerowego SHORTS. 1. P.Kacejko, J.Machowski: "Zwarcia w systemach elektroenergetycznych" WNT Warszawa 2002 Sem. 8. Wprowadzenie do telekomunikacji 2W - R. Kowalik pok. GM 213 Rodzaje informacji przekazywanych w systemach monitorowania i sterowania, metody kodowania informacji, metody zabezpieczania informacji, struktury przesyłania informacji, mechanizmy i układy zamiany informacji równoległej na szeregową z uwzględnieniem dodatkowych sposobów słuŝących kontroli błędów występujących podczas transmisji szeregowej, standardy przesyłania informacji wykorzystywanych lokalnie, takie jak np.: RS232, RS485, RS422, łącze światłowodowe, Ethernet, podstawy teoretyczne przesyłania informacji w systemach analogowych (np. w łączach przewodowych, pętli abonenckiej, ETN), podstawy teoretyczne przesyłania informacji w systemach cyfrowych (np. PDH, SDH) oraz systemach radiowych (np. 11

trunking, GSM), przykłady protokołów wykorzystywanych w telekomunikacji w tym: Modbus, stos TCP/IP, DNP3.0 oraz IEC61850, przykłady polskich i zagranicznych systemów sterowania wykorzystujących uprzednio poznane standardy. 1. R.Kowalik, C.Pawlicki: "Podstawy teletechniki dla elektroenergetyków" skrypt WPW, Warszawa 2006 Sem. 8. Podstawy mechaniki 2W M. Dołowy GM 12 W ramach statyki omówienie zasad statyki, redukcji układów przestrzennych i płaskich sił, metod wykreślnych i analitycznych stosowanych w obliczeniach i projektowaniu konstrukcji oraz metod obliczania środków cięŝkości i momentów bezwładności figur płaskich. W wytrzymałości materiałów omówienie własności materiałów, a w szczególności ich odkształcenie w funkcji obciąŝeń przy róŝnych warunkach zewnętrznych, omówienie przypadków obciąŝenia: rozciąganie, ściskanie, ścinanie technologiczne, skręcanie wałów okrągłych i nieokrągłych, zginanie belek, wyboczenie prętów i obliczanie zwisów i napręŝeń w przewodach linii elektroenergetycznej. 1. Z. Konarzewski: Podstawy technicznej mechaniki ciała stałego, WNT, 1979. 2. Statyka i wytrzymałość materiałów, PWN, 1971. Studia magisterskie Specjalność Elektroenergetyka Sem. 8. Rachunek ekonomiczny w elektroenergetyce 1W A. Pawlęga GE kl. C pok. 402 Cel i przedmiot rachunku ekonomicznego we współczesnej elektroenergetyce. Podstawowe rodzaje analiz ekonomicznych. Zasady kalkulacji kosztów przeciętnych i krańcowych. Koszty wytwarzania, przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej oraz obrotu energią elektryczną. Koszty dostarczania energii elektrycznej odbiorcom taryfowym. Zasady ustalania cen na konkurencyjnych rynkach energii. Koszty zakupu energii przez odbiorców korzystających z zasady TPA. Istota i rodzaje inwestycji w elektroenergetyce. Ocena efektywności finansowoekonomicznej inwestycji. Ryzyko a warunki inwestowania. Przykłady oceny efektywności inwestycji. 1. Kamrat W.: Metody oceny efektywności inwestowania w elektroenergetyce. Wyd. PG. Gdańsk 2004. 2. Laudyn D.: Rachunek ekonomiczny w elektroenergetyce. Oficyna WPW. Warszawa 1999. Literatura uzupełniająca 1. Praca zbiorowa.: Poradnik przygotowania analizy przemysłowych projektów inwestycyjnych. ZWKTiR. Warszawa 1994. Sem. 8. Rachunek ekonomiczny w elektroenergetyce 1L A.Pawlęga GE kl. C pok. 402 Kalkulacja kosztów dla wybranych rodzajów działalności w elektroenergetyce. Kalkulacja opłat za energię elektryczną dla odbiorcy korzystającego z zasady TPA. Ocena efektywności finansowo-ekonomicznej źródła wytwarzania energii elektrycznej oraz przedsięwzięcia w zakresie uŝytkowania energii elektrycznej. 1. Kamrat W.: Metody oceny efektywności inwestowania w elektroenergetyce. Wyd. PG. Gdańsk 2004. 12

2. Laudyn D.: Rachunek ekonomiczny w elektroenergetyce. Oficyna WPW. Warszawa 1999. 3. Instrukcja laboratoryjna wg wskazówek, które będą podane w trakcie zajęć wprowadzających Sem. 8. Matematyka - Podstawy sztucznej inteligencji 1W - M. Parol pok. GG 240 Algorytmy ewolucyjne: Wprowadzenie, pojęcia podstawowe, ogólna struktura algorytmu ewolucyjnego (AE), główne kierunki badań w zakresie AE. Zastosowania algorytmów ewolucyjnych. Implementacja komputerowa AE z przykładem obliczeniowym. Metody selekcji oraz metody skalowania funkcji przystosowania. Sztuczne sieci neuronowe: Inspiracja biologiczna i model matematyczny neuronu. Model McCullocha Pittsa. Funkcje aktywacji neuronu. Typowe architektury sztucznych sieci neuronowych (SSN). Zastosowania SSN. Perceptron wielowarstwowy, uczenie sieci metodą back-propagation (BP). Techniki stosowane w procesie uczenia sieci. Systemy ekspertowe i logika rozmyta: Wprowadzenie, budowa systemu ekspertowego (SE), reprezentacja wiedzy, pozyskiwanie wiedzy, mechanizmy wnioskowania. Logika rozmyta, liczby rozmyte, operatory rozmyte, wnioskowanie rozmyte. Zastosowania systemów ekspertowych i logiki rozmytej. 1. S. Osowski: Sieci neuronowe, wyd. 2, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1996. 2. S. Osowski: Sieci neuronowe w ujęciu algorytmicznym, wyd. 2, WNT, Warszawa, 1997. 3. D. E. Goldberg: Algorytmy genetyczne i ich zastosowania, WNT, Warszawa, 1995. 4. Z. Michalewicz: Algorytmy + Struktury danych = Programy ewolucyjne, WNT, Warszawa, 1996. 5. D. Rutkowska, M. Piliński, L. Rutkowski: Sieci neuronowe, algorytmy genetyczne i systemy rozmyte, PWN Warszawa, 2000 Sem. 8. Matematyka - Podstawy sztucznej inteligencji 1L - M. Parol pok. GG 240 Algorytmy ewolucyjne 1. Metody selekcji oraz procedury skalowania funkcji przystosowania. 2. Optymalizacja funkcji wielu zmiennych za pomocą programu AlGen (AE). Sztuczne sieci neuronowe 1. Rozpoznawanie obrazów wzorców literowych z wykorzystaniem programu NetLab. 2. Prognozowanie średnioterminowe za pomocą programu ORKA. Systemy ekspertowe i logika rozmyta 1. Symulacja układu logicznego i procedury rekurencyjne w Turbo Prologu. 2. Wnioskowanie oparte na logice rozmytej. 1. S. Osowski: Sieci neuronowe, wyd. 2, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1996. 2. S. Osowski: Sieci neuronowe w ujęciu algorytmicznym, wyd. 2, WNT, Warszawa, 1997. 3. D. E. Goldberg: Algorytmy genetyczne i ich zastosowania, WNT, Warszawa, 1995. 4. Z. Michalewicz: Algorytmy + Struktury danych = Programy ewolucyjne, WNT, Warszawa, 1996. 5. D. Rutkowska, M. Piliński, L. Rutkowski: Sieci neuronowe, algorytmy genetyczne i systemy rozmyte, PWN Warszawa, 2000 Sem. 8. Fizyka -Przemiany energii 2W E. Nowakowska-Siwińska GE kl. C pok. 205 13

Wiadomości ogólne: postacie i nośniki energii, bilanse i jednostki energii, sprawność i efektywność przemian energii, zasoby i zapotrzebowanie na energię. Przemiany ciepła w energię mechaniczną i elektryczną: podstawy fizyczne przemian energii cieplnej, przemiany termodynamiczne gazu doskonałego, obieg Carnota i druga zasada termodynamiki, spalanie zapotrzebowanie powietrza, temperatura, wartość opałowa, parametry i przemiany pary wodnej, przemiany energetyczne w elektrowniach parowych, przemiany energetyczne w elektrowniach gazowych i gazowo-parowych. Przemiany energii jądrowej w energię elektryczną i ciepło: podstawy fizyczne wykorzystania energii jądrowej, zasady działania reaktorów jądrowych, przemiany energetyczne w elektrowniach jądrowych. Przemiany energii wody, Słońca i wiatru: podstawy fizyczne wykorzystania energii wodnej, podstawy fizyczne wykorzystania energii Słońca zjawisko fotoelektryczne, procesy heliotermiczne i ich wykorzystanie, podstawy fizyczne wykorzystania energii wiatru prędkość i energia wiatru, moc i energia elektrowni wiatrowych. Przemiany energetyczne a środowisko: oddziaływanie energetyki konwencjonalnej na środowisko, oddziaływanie energetyki jądrowej na środowisko, oddziaływanie energetyki alternatywnej na środowisko. 1. Marecki J.: Podstawy przemian energetycznych. WNT. Warszawa 2000. 2. Szafran R.: Podstawy procesów energetycznych. Oficyna Wyd. PWr. Wrocław 1997. 3. Hering M.: Termokinetyka dla elektryków. WNT. Warszawa 1980. Sem. 8. Fizyka - Przemiany energii 1L E. Nowakowska-Siwińska GE kl. C p.205 1. Wyznaczanie parametrów termodynamicznych wody i pary wodnej. 2. Obliczanie sprawności przemian energii. 3. Badanie przetworników energii ogniwa słoneczne. 4. Badanie przetworników energii ogniwa paliwowe. 5. Badanie przetworników energii baterie chemiczne. 6. Wyznaczanie charakterystyk energetycznych wód śródlądowych, Słońca i wiatru. 1. Marecki J.: Podstawy przemian energetycznych. WNT. Warszawa 2000. 2. Szafran R.: Podstawy procesów energetycznych. Oficyna Wyd. PWr. Wrocław 1997. Sem. 8. Elektrotechnika - Modelowanie i symulacja w elektrotechnice 2W - S. Ziemianek pok. GM 2 Wersja oryginalna (ulegnie dostosowaniu): Układy statyczne i dynamiczne. Podstawy modelowania analogowego i cyfrowego. Zasadnicze techniki symulacji. Klasyfikacja zjawisk w systemach elektroenergetycznych. Wpływ szybkości przebiegu zjawisk na dobór modeli i metod symulacji. Podsystem wytwórczy jako obiekt modelowania i symulacji. Proces rozwoju podsystemu wytwórczego w warunkach gospodarki rynkowej, czynniki determinujące rozwój. Zintegrowane programowanie rozwoju (ZPR). Dekompozycja ZPR, rola lokalnych rynków energii i PSE S.A. Przykład wyników modelowania rozwoju elektrowni krajowych, interpretacja i wiarygodność wyników. Model procesu technologicznego bloku parowego. Modele wyposaŝenia elektrycznego elektrowni. ieć elektroenergetyczna jako obiekt modelowania i symulacji. Metody modelowania cyfrowego elementów i stanów sieci elektroenergetycznych. Metody symulacji stanów pracy sieci elektroenergetycznych. Przykłady modeli dynamicznych elementów systemu elektroenergetycznego do badania zjawisk elektromagnetycznych i elektromechanicznych; modele układów pomiarowych i obwodów wtórnych. Specjalistyczne programy symulacyjne do potrzeb elektroenergetyki. Symulatory pracujące w czasie rzeczywistym. Wspomaganie racjonalizacji uŝytkowania energii. Systemy zarządzania zuŝyciem energii. 1. J. Arillaga, N. R. Watson: Computer Modelling of Electrical Power Systems. John Willey & Sons, 2001. 2. R. Zajczyk: Modele matematyczne systemu elektroenergetycznego do badania elektromechanicznych stanów nieustalonych i procesów regulacji. OWPG, Gdańsk 2003. 14

15 3. M. Sobierajski, M. Labuzek: Programowanie w Matlabie. Oficyna Politechniki. Wrocławskiej, Wrocław 2005. 4. G. Golub, C. Nan Loan.: Matrix Computations. Academic Press, New York, 1991. Sem. 8. Elektrotechnika - Modelowanie i symulacja w elektrotechnice 1L - S. Ziemianek pok. GM 2 Wersja oryginalna (ulegnie dostosowaniu): Symulator bloku energetycznego 200 MW. System do monitorowania, rejestracji i analizy zuŝycia mediów energetycznych w zakładach przemysłowych SAPEN. Symulator stanów pracy elektroenergetycznej sieci przesyłowo-rozdzielczej. Symulator pracy instalacji elektroenergetycznych. Badania symulacyjne z uŝyciem pakietów MATLAB/SIMULINK dotyczące: transformatorów, przekładników prądowych, przekładników napięciowych. Tworzenie modeli symulacyjnych układu elektroenergetycznego za pomocą programu PSCAD. 1. Instrukcja laboratoryjna wg wskazówek, które będą podane w trakcie zajęć wprowadzających. 2. Literatura wg wskazówek, które będą podane w trakcie zajęć wprowadzających. Specjalizacja: SIECI I SYSTEMY ELEKTROENERGETYCZNE Sem. 9. Stany ustalone w systemach elektroenergetycznych 1W - S. Ziemianek pok. GM 2 Klasyfikacja stanów. RóŜne odmiany modeli matematycznych elementów SEE do badania stanów ustalonych. Stany pracy podstawowych elementów SEE. Definicje grup zmiennych. Układ równań sieciowych. Metody rozwiązywania równań, właściwości, uwarunkowania. Metody online i off-line. Metody badania wpływu zmiennych niezaleŝnych i struktury systemu na stan pracy SEE (metody macierzy wraŝliwości). Wprowadzenie do optymalizacji pracy systemu. Przegląd oprogramowania. 1. S. Bernas: Systemy elektroenergetyczne. WNT, 1982. 2. Z. Kremens, M. Sobierajski: Analiza systemów elektroenergetycznych. WNT, 1996. Sem. 9. Stany ustalone w systemach elektroenergetycznych 1L - S. Ziemianek pok. GM 2 Macierze i schematy zastępcze podstawowych elementów SEE do badania stanów ustalonych. Stany pracy podstawowych elementów SEE. Metody Newtona (i pochodne) oraz Gaussa-Seidela wyznaczania stanu pracy sieci. Analiza wpływu zmiennych niezaleŝnych i struktury systemu na stan pracy SEE (metoda macierzy wraŝliwości). 1. S. Bernas: Systemy elektroenergetyczne. WNT, 1982. 2. Z. Kremens, M. Sobierajski: Analiza systemów elektroenergetycznych. WNT, 1996. 3. Instrukcja laboratoryjna (GM2). Sem. 9 Sterowanie systemami elektroenergetycznymi 2W Z. Zdun pok. GM 3 B Struktura krajowego systemu elektroenergetycznego układy elektrowni, stacji sieciowych połączenia międzysystemowe. Praca linii WN, transformatorów, generatorów. Operacyjne sterowanie pracą systemu elektroenergetycznego hierarchiczna struktura sterowania, zadania dyspozytorów, narzędzia pracy. Systemy SCADA EMS. Równania mocy w funkcji napięć węzłowych. Estymacja wektora stanu i obliczenia rozpływowe w trybie on-line. Metody oceny stanu pracy systemu. Regulacja mocy i częstotliwości regulacja pierwotna, wtórna, ARCM, rola połączeń międzysystemowych. Rola rynku bilansującego w regulacji mocy i częstotliwości. Regulacja napięcia w systemie elektroenergetycznym zakres pracy generatora, układy

wzbudzenia generatorów, układy kompensacji mocy biernej, regulacja przekładni transformatorów, regulacja rozpływu mocy biernej, układy ARNE, ARST. Metody sterowania i optymalizacji rozpływu mocy w sieci. 1. Sz. Kujszczyk i zespół: Elektroenergetyczne układy przesyłowe. Warszawa, WNT 1997r. 2. Z. Kremens, M. Sobierajski: Analiza systemów elektroenergetycznych, WNT, Warszawa, 1996. 3. S. Bernas: Systemy elektroenergetyczne, WNT, Warszawa,1982. 4. J. KoŜuchowski: Sterowanie systemów elektroenergetycznych, PWN, Warszawa, 1981r. 5. W. Hellman, Z. Szczerba: Regulacja częstotliwości i napięcia w systemie elektroenergetycznym, WNT, Warszawa 1978r. Sem. 9. Elektrownie w systemie elektroenergetycznym 1W A. Kądzielowa GE kl.c pok. 203 Podstawowe układy i charakterystyki eksploatacyjne elektrowni systemowych. Wprowadzenie: Podstawowe przemiany energetyczne w EL/EC systemowych, konwencjonalne układy wytwarzania energii elektrycznej i ich charakterystyki eksploatacyjne, metody i wskaźniki oceny efektywności eksploatacji układów. Współpraca elektrowni z systemem elektroenergetycznym: rodzaje elektrowni i ich rola w pokrywaniu zapotrzebowania mocy i energii (wskaźniki eksploatacyjne elektrowni), charakterystyki i własności eksploatacyjne elektrowni, dyspozycyjność i elastyczność ruchowa urządzeń wytwórczych, przesyłowych, rozdzielczych, człony wykonawcze podstawowych układów regulacji, elektrownie szczytowo-pompowe; funkcje i zadania w SEE, elektrownie szczytowe, źródła rozproszone: przyłączanie do sieci WN/SN. Standardowe algorytmy sterowania pracą elektrowni: uwarunkowania i ograniczenia pracy elektrowni. Stany pracy układów technologicznych, kryteria prowadzenia ruchu: w normalnych warunkach pracy SEE, zagroŝenie bezpieczeństwa pracy SEE - procedury dostosowawcze, stany awaryjne i post awaryjne, restart elektrowni po black out. Planowanie i operatywna obsługa pracy elektrowni. Cykle planowania pracy: zagadnienia zmienności zapotrzebowania, zewnętrze uwarunkowania pracy układów przesyłowych, operatywne prognozowanie i planowanie obciąŝeń generacyjnych/odbiorczych, ekonomika pracy układów wytwarzania. Kontrola i koordynacja pracy elektrowni systemowych: funkcje i zadania słuŝb dyspozytorskich na poziomie elektrowni, kontrola dyscypliny regulacyjnej elektrowni. Bezpieczeństwo pracy układów generacyjnych: kryteria bezpieczeństwa pracy, awarie urządzeń i układów technologicznych, środki prewencyjne, techniki zabezpieczające. Działalność elektrowni w warunkach gospodarki rynkowej: przedsiębiorstwa wytwórcze i zasady ich funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej. 1. Gładyś H., Matla R.: Praca elektrowni w systemie elektroenergetycznym. WNT. Warszawa 1995. 2. Janiczek R.: Eksploatacja elektrowni parowych. WNT. Warszawa 1990. 3. Siudak M.: Badania operacyjne. OW PW. Warszawa 1998. 4. Laudyn D., Pawlik M., Strzelczyń F.: Elektrownie.WNT. Warszawa 1997. 5. Marecki J.: Podstawy przemian energetycznych, WNT. Warszawa 1995. 6. Szczerski R.: Lokalizacji uszkodzeń w sieciach elektroenergetycznych. WNT. Warszawa 1990. 7. Białkiewicz Z., Orzechowski T., Piróg S.: Urządzenia do kompensacji mocy biernej. Poradnik InŜyniera Elektryka. T2.Rozdz. 9. WNT. Warszawa 1995.Warszawa 2005. 8. Wasiluk W., Sutkowski T.: Stacje elektroenergetyczne. Poradnik InŜyniera Elektryka. T3. Rozdz. 4. WNT. Warszawa 2005. Sem. 9. Elektrownie w systemie elektroenergetycznym 1L A. Kądzielowa GE kl.c pok. 203 16

Cel. Celem laboratorium jest praktyczne poznanie zasad kierowania pracą i eksploatacji elektrowni współpracującej z systemem elektroenergetycznym W ramach ćwiczeń zostaną przedstawione następujące grupy tematyczne: - układy technologiczne elektrowni systemowej, pracującej na węglu brunatnym - (EL. Bełchatów) lub kamiennym (EL. Kozienice) - centra dyspozytorskie w KSE (PSE-OPERATOR). - współpraca EL i EC z systemem elektroenergetycznym (EL/EC Ostrołęka). 1. Gładyś H., Matla R.: Praca elektrowni w systemie elektroenergetycznym. WNT. Warszawa 1995. 2. Janiczek R.: Eksploatacja elektrowni parowych. WNT. Warszawa 1990. 3. Siudak M.: Badania operacyjne. OW PW. Warszawa 1998. Instrukcja laboratoryjna wg wskazówek, które będą podane w trakcie zajęć wprowadzających Sem. 9. Systemy sztucznej inteligencji w elektroenergetyce 2W - D. Baczyński pok. GG 240 Algorytmy ewolucyjne Teoria algorytmów ewolucyjnych: równanie reproduktywnego wzrostu schematu, twierdzenie o schematach i hipoteza bloków budujących. Reprezentacja problemu (metody kodowania). Specjalizowane operatory genetyczne wykorzystywane w zadaniach z dziedziny elektroenergetyki. Algorytmy ewolucyjne w optymalizacji. Zastosowanie algorytmów ewolucyjnych w elektroenergetyce. Sztuczne sieci neuronowe Modele wybranych sieci neuronowych i algorytmy ich uczenia wykorzystywane w zadaniach z dziedziny elektroenergetyki: róŝne metody uczenia sieci typu perceptron wielowarstwowy, sieć samoorganizująca Kohonena z algorytmem uczenia. SSN do rozwiązania zadania programowania liniowego/nieliniowego. Techniki realizacji SSN. Programy komputerowe do symulacji pracy SSN. Normalizacja i kodowanie danych. Dobór architektury SSN. Miary dokładności uzyskiwanych rezultatów działania SSN. Przykłady zastosowań praktycznych sieci neuronowych w elektroenergetyce. Systemy ekspertowe Formy reprezentacji wiedzy. Pozyskiwanie wiedzy. Realizacja i sterowanie procesem wnioskowania. Metodyka tworzenia systemów ekspertowych. Wprowadzenie do deklaratywnego języka programowania (Prolog, Lisp): podstawowe typy danych i operacje, rekurencja, modyfikacja aparatu wnioskowania, zastosowania (np. dynamiczne bazy danych). Zastosowania SE w elektroenergetyce. 1. S. Osowski: Sieci neuronowe, wyd. 2, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1996. 2. S. Osowski: Sieci neuronowe w ujęciu algorytmicznym, wyd. 2, WNT, Warszawa, 1997. 3. D. E. Goldberg: Algorytmy genetyczne i ich zastosowania, WNT, Warszawa, 1995. 4. Z. Michalewicz: Algorytmy + Struktury danych = Programy ewolucyjne, WNT, Warszawa, 1996. 5. D. Rutkowska, M. Piliński, L. Rutkowski: Sieci neuronowe, algorytmy genetyczne i systemy rozmyte, PWN Warszawa, 2000 Sem. 9. Systemy sztucznej inteligencji w elektroenergetyce 1L - D. Baczyński pok. GG 240 Sztuczne sieci neuronowe Prognozowanie średnioterminowe miesięcznego zapotrzebowania na energię elektryczną. Estymacja obciąŝeń szczytowych rocznych stacji SN/nn. 17

Algorytmy ewolucyjne Optymalna regulacja napięć w sieciach rozdzielczych. Estymacja obciąŝeń szczytowych rocznych stacji SN/nn. Systemy ekspertowe Poszukiwanie drogi w grafie skierowanym i nieskierowanym. Identyfikacja obiektu na podstawie parametrów wprowadzonych w procesie komunikacji z uŝytkownikiem. 1. P. Helt, M. Parol, P. Piotrowski: Metody sztucznej inteligencji w elektroenergetyce, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2000. 2. D. Rutkowska, M. Piliński, L. Rutkowski: Sieci neuronowe, algorytmy genetyczne i systemy rozmyte, PWN Warszawa, 1997. Sem. 9. Sieci rozdzielcze i przesyłowe 2W - M. Parol pok. GG 240 Optymalizacja w sieciach rozdzielczych (optymalizacja konfiguracji sieci, optymalizacja poziomów napięć, optymalizacja kompensacji mocy biernej). Estymacja obciąŝeń w sieciach rozdzielczych. Komputeryzacja pracy sieci rozdzielczych (systemy GIS, systemy obliczeniowe, systemy monitoringu i sterowania w sieciach rozdzielczych). Automatyzacja pracy sieci rozdzielczych. Struktura sieci przesyłowej, współpraca międzysystemowa, Polska - zagranica Równania stanów ustalonych i nieustalonych. Analiza stanów ustalonych sieci przesyłowej: obliczenia rozpływowe, reguła N-1 w stanach normalnych i remontowych. Badanie stabilności układów elektroenergetycznych: moc graniczna równowagi statycznej, moc synchronizująca, lawina napięcia, obliczenia dynamiki. Obliczenia zwarciowe dla sieci przesyłowej. Przesył prądem stałym. Metody analizy wpływu oddziaływania nowych elementów SEE na pracę sieci przesyłowej. 1. S. Kujszczyk, M. Kochel, A. Mińczuk, S. Niestępski, M. Parol, J. Pasternakiewicz, T. Wiśniewski: Elektroenergetyczne sieci rozdzielcze. T. I i II.. Praca zbiorowa pod redakcją Szczęsnego Kujszczyka, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2004. 2. S. Kujszczyk, S. Brociek, Z. Flisowski, J. Gryko, J. Nazarko, Z. Zdun: Elektroenergetyczne układy przesyłowe, WNT, Warszawa, 1997. Sem. 9. Sieci rozdzielcze i przesyłowe 1P - M. Parol pok. GG 240 Wykonanie projektu miejskiej sieci rozdzielczej SN i nn: ustalenie obciąŝeń szczytowych odbiorów mocy (budynków mieszkalnych, budynków uŝyteczności publicznej oraz oświetlenia zewnętrznego placów i ulic),ustalenie liczby i lokalizacji stacji transformatorowych SN/nN oraz dobór transformatorów SN/nN, określenie struktury i konfiguracji sieci rozdzielczych SN i nn, wyznaczenie obciąŝeń linii SN, transformatorów SN/nN oraz linii nn w stanach pracy normalnej i zakłóceniowej, dobór zabezpieczeń oraz przekrojów linii SN i nn, wyznaczenie spadków napięć w liniach SN i nn w stanach pracy normalnej i zakłóceniowej, zbadanie skuteczności ochrony przeciwporaŝeniowej w sieci nn, dobór rozwiązania technicznego stacji transformatorowej SN/nN, wykonanie planów i schematów sieci SN i nn oraz stacji SN/nN. Analiza wpływu wprowadzenia do ruchu nowych elementów systemu elektroenergetycznego. 1. J. Marzecki, M. Parol: Komputerowe projektowanie rozdzielczych sieci elektroenergetycznych, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1994. Sem. 9. Inteligentne instalacje elektryczne 1W - M. Parol pok. GG 240 Idea inteligentnego budynku. Informacje ogólne na temat instalacji inteligentnych. Systemy automatyki budynku. System EIB (EIB-TP, EIB-PL, EIB-RF). System LonWorks. Wykonywanie 18

instalacji w systemie EIB. Typowe układy sterowania w systemie EIB. Podstawy projektowania instalacji w systemie EIB. Monitorowanie pracy instalacji inteligentnych. Tendencje rozwojowe instalacji inteligentnych. 1. P. Petykiewicz: EIB. Nowoczesna instalacja elektryczna w inteligentnym budynku, COSiW SEP, Warszawa, 2001. 2. J. Włodarczyk, Z. Podosek: Systemy teletechniczne budynków inteligentnych, Przedsiębiorstwo Badawczo-Projektowo-WdroŜeniowe Cyber, Warszawa, 2002. Sem. 9. Inteligentne instalacje elektryczne 1L - M. Parol pok. GG 240 Budowa róŝnych układów sterowania pracą instalacji (oświetlenie, Ŝaluzje, ogrzewanie, wentylacja, funkcje logiczne). Poznawanie zasad projektowania i funkcjonowania instalacji EIB - TP + EIB-RF model fizyczny. Poznawanie zasad projektowania i funkcjonowania instalacji EIB - PL model fizyczny. Zdalne sterowanie i monitorowanie instalacji EIB-TP za pośrednictwem sieci Internet. 1. K. Barnaś, M. Dołowy, J. Machowski, A. Magdziarz, J. Pająk, M. Parol, J. Pasternakiewicz, Z. Zdun, S. Ziemianek, Z. śagan: Laboratorium podstaw elektroenergetyki, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2003. Sem. 9. Planowanie rozwoju systemów elektroenergetycznych 2W - S. Ziemianek pok. GM 2 Specyfika planowania rozwoju w warunkach zdemonopolizowanej energetyki. Elementy wzbogacenia sektora wytwórczego typy źródeł, uwarunkowania, perspektywy. Elementy wzbogacenia systemu przesyłowego linie AC i HVDC, transformatory, stacje, róŝnorodne elementy technologii FACTS. Uwarunkowania, perspektywy. Elementy wzbogacenia sieci rozdzielczych linie, transformatory, stacje, róŝnorodne elementy technologii FACTS. Uwarunkowania, perspektywy. Poziomy typowych kosztów inwestycyjnych. Wymuszenia w rozwoju systemu. Metody detekcji potrzeb rozwoju na podstawie kształtowania się wybranych wskaźników technicznych i ekonomicznych. Programy komputerowe do zastosowania w tym zakresie. Ekonomiczne uwarunkowania eksploatacyjne w powiązaniu z uwarunkowaniami rozwoju. Typowe zmienne w modelu ekonomicznym funkcjonowania przedsiębiorstwa energetycznego. Długookresowy koszt krańcowy. Metody optymalizacji strategii rozwoju wariantowa, Bendersa, algorytmów genetycznych i in. Metody oceny ryzyka w inwestycjach energetycznych. Przykłady obliczeniowe. Programy komputerowe przydatne do celów planowania rozwoju. 1. Steven Stoft: Power System Economics. IEEE Press. Wiley Interscience, 2003. 2. EPRI: Transmission Planning in an Open Access Environment. EPRI TR-108215, Palo Alto, USA 1997. 3. Y. H. Song, A. T. Johns: Flexible AC Transmission Systems (FACTS). IEE London 1999. Sem. 9. Niezawodność systemów elektroenergetycznych 2W - S. Niestępski pok. GM 5 Podstawowe pojęcia z teorii niezawodności. Charakterystyczne rozkłady trwałości. niezawodność obiektów nieodnawialnych i odnawialnych. Niezawodność układów złoŝonych. Parametry niezawodnościowe urządzeń elektroenergetycznych. WspółzaleŜność uszkodzeń urządzeń elektroenergetycznych. Wpływ zabezpieczeń i automatyki elektroenergetycznej na niezawodność układów. Obliczanie niezawodności elektroenergetycznych sieci przesyłowych i rozdzielczych. Optymalizacja poziomu niezawodności. Analiza opłacalności. 19

1. Elektroenergetyczne sieci rozdzielcze. Praca zbiorowa pod redakcją Szczęsnego Kujszczyka 2. Kowalski Zbigniew: Niezawodność zasilania odbiorców energii elektrycznej. Wyd. Politechniki Łódzkiej 1992 r. 3. Sozański Jerzy: Niezawodność i jakość pracy systemu elektroenergetycznego. WNT 1990. Sem. 9. Miernictwo elektroenergetyczne 1W - J. Pasternakiewicz pok. GM 5 Rodzaje oraz zakres badań i pomiarów. Terminy badań eksploatacyjnych. Ogólne zasady wykonywania badań i pomiarów. Wymagane uprawnienia osób wykonujących prace pomiarowokontrolne. Kontrola metrologiczna przyrządów pomiarowych. Dokładność pomiarów. Metody i przyrządy pomiarowe stosowane w miernictwie elektroenergetycznym. 1. Niestepski S., Parol M., Pasternakiewicz J., Wiśniewski T. Instalacje elektryczne. Budowa, projektowanie i eksploatacja. Wyd. 2. OWPW 2005 r. 2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacja urządzeń, instalacji i sieci. 3. Ustawa Prawo Budowlane. Dz. U. nr 89 z 1994 r. z późniejszymi zmianami Sem. 9. Miernictwo elektroenergetyczne 1L - J. Pasternakiewicz pok. GM 5 Badanie odbiorcze i eksploatacyjne transformatora SN/nN. Próby prądowe urządzeń średniego napięcia. Próby napięciowe urządzeń średniego napięcia. Badanie uziemień roboczych i ochronnych. Badania eksploatacyjne sieci niskiego napięcia. 1. Niestepski S., Parol M., Pasternakiewicz J., Wiśniewski T. Instalacje elektryczne. Budowa, projektowanie i eksploatacja Wyd. 2. OWPW 2005 r. 2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacja urządzeń, instalacji i sieci. 3. Ustawa Prawo Budowlane. Dz. U. nr 89 z 1994 r. z późniejszymi zmianami Sem. 9. Projektowanie komputerowe w elektroenergetyce 1 W - D. Baczyński pok. GG 240 Teoria procesu projektowania. Podstawy budowy systemów CAD. Sprzęt i oprogramowanie w otoczeniu systemów CAD. Systemy baz danych ze szczególnym uwzględnieniem graficznych i geograficznych baz danych. WdraŜanie systemów CAD koszty, cele, zagroŝenia. Podstawy budowania specjalistycznych aplikacji w środowisku CAD do projektowania. Wprowadzenie do Systemów Informacji Geograficznej GIS organizacja systemów, wdraŝanie, moŝliwości, przykładowe systemy GIS. Literatura 1. Irena Domaszewska, Piotr Helt, Paweł Piotrowski, "Systemy projektowania komputerowego", OWPW, Warszawa 1997. 2. Dariusz Baczyński, Piotr Helt, Paweł Piotrowski "Systemy projektowania komputerowego - Laboratorium", OWPW Warszawa 1999. Sem. 9. Projektowanie komputerowe w elektroenergetyce 1L - D. Baczyński pok. GG 240 20