070 USŁUGI W SIECI Prof. dr hab. Marek Wisła
Usługi sieciowe Internet jest również zbiorem programów umożliwiających świadczenie użytkownikom różnorakich usług komunikacyjnych pozwalających na przepływ i wymianę informacji oraz olbrzymim zbiorem plików. Podstawowe usługi komunikacyjne to: telnet, SSH, FTP poczta elektroniczna (e-mail), listy dyskusyjne, chat, IRC, komunikatory, VoIP, World Wide Web, wyszukiwarki.
Porty Wprowadzenie wielu usług wymusiło zaprojektowanie struktury pozwalającej na oddzielenie usług działających jednocześnie. Osiągnięto to dzięki portom. Są to byty logiczne numerowane na potrzeby warstwy transportowej od 1 do 65535. Każdy port może zostać przydzielony konkretnej usłudze (standardowej lub oprogramowanej przez użytkownika). Porty od 1 do 1023 są zarezerwowane dla usług standardowych np. port 80 wykorzystywany jest przez protokół HTTP do przesyłania danych WWW, port 21 wykorzystuje usługa FTP, port 23 usługa telnet, port 25 protokół SMTP, port 110 to port protokołu POP3.
URL URL (Uniform Resource Locator) oznacza ujednolicony format adresowania zasobów (informacji, danych, usług), stosowany w Internecie i w sieciach lokalnych. URL zawiera protokół dostępu (np. ftp, http, telnet), nazwę i adres serwera, port dostępu oraz adres dokumentu (ścieżkę dostępu na serwerze). URL określa zasób umieszczony w Internecie, który składa się z protokołu usługi i jednoznacznej lokalizacji tego zasobu w skali globalnej. Przykład: http://olat.dzienne.fmcs.amu.edu.pl:7080/dmz/ http - nazwa protokołu, olat.dzienne.fmcs.amu.edu.pl - nazwa i adres serwera 7080 - numer portu, na którym dostępne są zasoby /dmz/ - ścieżka dostępu do zasobów
Protokoły rodziny TCP/IP DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) - protokół umożliwiający komputerom uzyskanie od serwera danych konfiguracyjnych, np. adresu IP hosta, adresu IP bramy sieciowej, adresu serwera DNS, maski sieci, w szczególności dynamiczne (automatyczne) przyznawanie tymczasowych adresów IP. Telnet - protokół warstwy aplikacji do obsługi odległego terminala w architekturze klient-serwer, obsługuje tylko terminale alfanumeryczne, polecenia muszą być wprowadzane w trybie znakowym w wierszu poleceń. SSH (secure shell) - następca protokołu telnet, transfer wszelkich danych jest zaszyfrowany oraz możliwe jest identyfikacja użytkownika. FTP (File Transfer Protocol) - protokół warstwy aplikacji, typu klientserwer, umożliwia przesyłanie plików z i na serwer poprzez sieć TCP/IP.
Telnet Telnet to usługa (program) pozwalająca na zdalne połączenie komputera (terminala) użytkownika z oddalonym od niego komputerem (serwerem) przy użyciu sieci, wykorzystując protokół telnet TCP/IP oraz standardowo przypisany jej port 23. Umożliwia to zdalną, interakcyjną pracę (dostęp do zasobów aplikacji i danych) na dowolnym komputerze w sieci, na którym użytkownik ma konto lub zaloguje się jako gość (jeśli jest to dopuszczalne). Uruchomienie usługi wykonuje się poprzez wpisanie polecenia: telnet adres gdzie adres jest adresem IP komputera, z którym chcemy się połączyć lub jego nazwą domenową. W celu zalogowania się do serwera, musimy podać nazwę użytkownika oraz hasło (login i password). W protokole telnet hasło przesyłane jest w sposób jawny na samym początku połączenia. Istnieje zatem prosta możliwość przechwycenia hasła.
SSH SSH (Secure SHell, bezpieczna powłoka) jest usługą odpowiadającą usłudze telnet, dodatkowo rozszerzoną o możliwość szyfrowania połączenia pomiędzy klientem i serwerem. Po stronie użytkownika musi być włączony klient SSH, po stronie serwera serwer SSH. Protokół SSH wykorzystuje port 22. Po nawiązaniu połączenia przez program klienta następuje uwierzytelnianie użytkownika (na podstawie jego nazwy i hasła oraz dodatkowo szyfrowania z wykorzystaniem klucza publicznego). Do szyfrowania dalszej komunikacji używa się kluczy publicznych i prywatnych obu stron oraz złożonych algorytmów szyfrujących (AES, DES, 3DES), co znacząco podnosi bezpieczeństwo wymiany informacji.
FTP FTP (File Transfer Protocol) to usługa typu klient-serwer, która umożliwia przesyłanie plików (tekstowych i binarnych) z i na serwer FTP poprzez sieć TCP/IP. Usługa wykorzystuje protokół FTP. Do komunikacji wykorzystuje się dwa połączenia TCP. Jedno z nich jest połączeniem kontrolnym, za pomocą którego przesyłane są np. polecenia do serwera, drugie natomiast służy do transmisji danych m.in. plików. FTP działa w dwóch trybach: aktywnym (porty 21 dla poleceń i 20 dla przesyłu danych) lub pasywnym (port 21 dla poleceń i port o numerze>1024 dla przesyłu danych). Klient FTP to program korzystający z protokołu FTP do łączenia się z serwerem FTP w celu wysłania plików.
Poczta elektroniczna Poczta elektroniczna (electronic-mail, e-mail, mail) - usługa służąca do przesyłania wiadomości (listów elektronicznych), to wymiana informacji między użytkownikami komputerów przy użyciu sieci oraz odpowiednich programów komputerowych (1971, Ray Tomlinson). Użytkownicy mogą przesyłać listy zawierające dowolne informacje: teksty, grafikę, pliki dźwiękowe, w formie tzw. załączników. Zaletą poczty elektronicznej jest niezwykła szybkość przesyłania korespondencji i prostota obsługi przez użytkownika. Otrzymywanie i wysyłanie listów wymaga dostępu do tzw. serwera poczty elektronicznej i posiadania na takim serwerze osobnego konta (adresu pocztowego), np. jankaczm@amu.edu.pl Dostęp do skrzynek pocztowych oferują (odpłatnie i nieodpłatnie) dostawcy usług internetowych oraz portale internetowe. Stosowane protokoły: SMTP (port 25), POP3 (port 110), IMAP (port 143).
Protokoły pocztowe rodziny TCP/IP SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) - podstawowy protokół warstwy aplikacji, służy do wysyłania poczty elektronicznej, brak mechanizmu weryfikacji nadawcy. SMTP-AUTH - rozszerzenie protokołu SMTP o mechanizmy uwierzytelniania. POP3 (Post Office Protocol) - protokół warstwy aplikacji pozwalający na odbiór poczty elektronicznej ze zdalnego serwera do lokalnego komputera poprzez połączenie TCP/IP, komunikacja może zostać zaszyfrowana z wykorzystaniem technologii SSL. IMAP (Internet Message Transfer Protocol) - protokół pozwalający na odbiór poczty elektronicznej ze zdalnego serwera, nowszy w stosunku do POP3, pozwala na zarządzanie folderami pocztowymi i wiadomościami.
Adres pocztowy Pełny adres pocztowy składa się z identyfikatora użytkownika oraz nazwy domenowej serwera przedzielonych znakiem @ id-użytkownika@nazwa-serwera-pocztowego.domena np. Nowak@main.amu.edu.pl Nowak - identyfikator użytkownika (konto pocztowe) @ - symbol oddzielający identyfikator użytkownika od adresu domenowego komputera (pojawił się w 1972 r) main - nazwa serwera pocztowego amu.edu.pl - domena main.amu.edu.pl to adres domenowy komputera, na którym ma konto Nowak.
Budowa listu Każda przesyłka e-mail (list) składa się z pól nagłówka (header) i treści (body). Treść, z punktu widzenia poczty elektronicznej, jest zbiorem linii zawierających znaki ASCII, zaś od nagłówka oddziela ją pusta linia zakończona znakami CRLF. Każde pole nagłówka może być traktowane jako pojedyncza, samodzielna linia, złożona ze znaków ASCII, zawierająca nazwę pola i zawartość pola. Zawartość pola może być podzielona na kilka linii. Rodzaj zawartości przesyłki e-mail określa standard MIME (Multipurpose Internet Mail Extensions).
Przykład listu 1/3 Return-Path: <achandak@cse.iitb.ac.in> X-Original-To: jankaczm@amu.edu.pl Delivered-To: jankaczm@amu.edu.pl Received: from shirru.amu.edu.pl (shirru.amu.edu.pl [150.254.65.200]) by zireael.amu.edu.pl (Postfix) with ESMTP id E62ED2F5D for <jankaczm@amu.edu.pl>; Tue, 18 Jan 2005 20:32:41 +0100 (CET) Received: from localhost (localhost [127.0.0.1]) by shirru.amu.edu.pl (Postfix) with ESMTP id 05ADF16109D for <jankaczm@amu.edu.pl>; Tue, 18 Jan 2005 20:32:42 +0100 (CET) Received: from shirru.amu.edu.pl ([127.0.0.1]) by localhost (shirru [127.0.0.1]) (amavisd-new, port 10024) with ESMTP id 25210-03 for <jankaczm@amu.edu.pl>; Tue, 18 Jan 2005 20:32:37 +0100 (CET) Received: from smtp1.iitb.ac.in (smtp3.iitb.ac.in [203.197.74.149]) by shirru.amu.edu.pl (Postfix) with SMTP id 540241610C8 for <jankaczm@amu.edu.pl>; Tue, 18 Jan 2005 20:32:32 +0100 (CET) Received: (qmail 6926 invoked from network); 19 Jan 2005 01:02:18 +0530 Received: from unknown (HELO ldns2.iitb.ac.in) (10.200.12.2) by smtp1.iitb.ac.in with SMTP; 19 Jan 2005 01:02:18 +0530
Przykład listu 2/3 Received: (qmail 6033 invoked by uid 780); 18 Jan 2005 19:32:18-0000 Received: from 10.105.1.11 by ldns2 (envelope-from <achandak@cse.iitb.ac.in>, uid 502) with qmail-scanner-1.23 (spamassassin: 2.64. Clear:RC:1(10.105.1.11):. Processed in 0.046375 secs); 18 Jan 2005 19:32:18-0000 Received: from unknown (HELO mars.cse.iitb.ac.in) (10.105.1.11) by ldns2.iitb.ac.in with SMTP; 18 Jan 2005 19:32:18-0000 Date: Wed, 19 Jan 2005 01:04:16 +0530 (IST) From: Anish Chandak <achandak@cse.iitb.ac.in> To: Dr Jan Kaczmarek <jankaczm@amu.edu.pl> Cc: Anish Chandak <achandak@cse.iitb.ac.in> Subject: Internship Message-ID: <Pine.LNX.4.61.0501190052550.20823@mars.cse.iitb.ac.in> MIME-Version: 1.0 Content-Type: TEXT/PLAIN; charset=us-ascii; format=flowed Content-ID: <Pine.LNX.4.61.0412191418321.7256@mars.cse.iitb.ac.in> X-Virus-Scanned: by amavisd-new-20030616-p10 (Debian) at amu.edu.pl
Przykład listu 3/3 Content-Length: 20453 X-Status: X-Keywords: X-UID: 995 Respected Dr Jan I am a junior undergraduate student at the reputed Indian Institute of Technology, Bombay(India), pursuing a Bachelor of Technology majoring in.......
Wybrane pola nagłówka listu Return-Path: adres powrotny (nadawcy) Delivered-To: adres końcowego adresata Received: [from domena] host wysyłający [by domena] host odbierający [via] droga przesyłki [with] protokół [id] numer przesyłki [for] adres pocztowy adresata; data i czas From: identyfikator autora (adres sieciowy twórcy listu) Sender: identyfikator nadawcy listu (wysyłającego list) Reply-To: adres sieciowy do kogo powinny być wysyłane odpowiedzi na dany list Date: data przesłania listu
Wybrane pola nagłówka listu To: adres sieciowy adresata listu Cc: adres sieciowy adresatów, do których dany list został przesłany jako kopia Message-Id: identyfikator odnoszący się do bieżącej wersji tego listu In-Reply-To: identyfikator poprzedniego listu, na który ten list jest odpowiedzią Keywords: słowa kluczowe charakteryzujące treść listu Subject: krótki opis zawartości lub natury listu Comments: komentarz do listu Mime-Version: wersja MIME użyta przez program pocztowy Content-Length: liczba przesyłanych znaków X-Mailer: nazwa-programu użytego do wysłania listu
Program pocztowy Dla większości użytkowników sieci Internet, najwygodniejszym sposobem obsługi poczty elektronicznej jest wykorzystanie programu zwanego popularnie klientem pocztowym. Najczęściej używanymi programami tego typu są: Microsoft Outlook, Windows Mail, Eudora, Mozilla Thunderbird, Opera, Pegasus Mail. Program pocztowy pozwala na wykonywanie następujących operacji: redagowanie i wysyłanie nowych wiadomości (send new message) czytanie wiadomości otrzymanych przesyłanie otrzymanej korespondencji pod inny adres (forward), do innych użytkowników poczty odpisywanie na otrzymaną wiadomość (replay); list stanowiący odpowiedź zostanie automatycznie zaadresowany do nadawcy oryginalnej widomości dołączanie plików-załączników (attach) do przesyłanej wiadomości.
Listy dyskusyjne Lista (grupa) dyskusyjna to forma internetowej grupy dyskusyjnej polegającej na automatycznym rozsyłaniu e-maili przysyłanych na adres listy do osób, które zdecydowały się na zapisanie się do takiej listy. Aby prowadzić dyskusję na wybrany temat, wystarczy posiadać konto pocztowe i jakikolwiek program pocztowy oraz zapisać się do danej listy. Listy dyskusyjne są zazwyczaj obsługiwane przez specjalny serwer. Lista jako całość posiada swój własny adres e-mail. Po wysłaniu e-maila na ten adres, serwer automatycznie rozsyła jego kopie do wszystkich osób, które zdecydowały zapisać się na daną listę. Wiele list jest moderowanych. Publicznie dostępne listy przeżywają obecnie swoisty regres, w związku z rozpowszechnieniem się forów dyskusyjnych dostępnych bezpośrednio przez strony WWW. Taka forma istnienia grup dyskusyjnych nie obciąża kont pocztowych ich użytkowników i pozwala na pobieranie treści tylko tych listów, których tytuł zainteresował czytelnika.
Chat Chat (rozmowa) to rodzaj pogawędki realizowanej za pomocą Internetu. Najpowszechniejszym znaczeniem tego słowa jest serwis internetowy służący do komunikacji wielu osób w tzw. pokojach. Zwykle istnieją dwa rodzaje rozmowy - prywatna, której przebieg mogą śledzić tylko dwie osoby oraz publiczna, dostępna dla wszystkich zalogowanych użytkowników. W większości chatów dostępne są również symbole graficzne tzw. emotikony, stworzone dla ułatwienia wyrażania ekspresji rozmowy. Podobną funkcjonalność oferuje IRC. W stosunku do wielu serwisów chatowych ma on dużo lepiej rozbudowane mechanizmy zarządzania pokojami (nazywanymi kanałami) oraz uprawnieniami użytkowników. Chat jest zwykle uproszczoną wersją usługi IRC, dostęp do niej jest możliwy bezpośrednio z poziomu stron WWW.
IRC IRC (Internet Relay Chat) to usługa sieciowa umożliwiająca rozmowę na żywo na tematycznych lub towarzyskich kanałach komunikacyjnych, jak również rozmowę prywatną z inną podłączoną aktualnie osobą (1988, Jarkko Oikarinen). Usługa funkcjonuje w architekturze klient-serwer, tj. fizycznie obejmuje grupę połączonych ze sobą na stałe serwerów oraz programów-klientów. Rozmowy w sieci IRC odbywają się na tzw. kanałach. Na ekranie użytkownika przewijają się komunikaty wysyłane przez osoby piszące na danym kanale. Komunikaty te pojawiają się zaraz po ich wysłaniu, a ich kolejność jest identyczna z kolejnością napływania do serwera. Uzyskuje się dzięki temu wrażenie rozmowy osób przebywających w jednym pomieszczeniu. Uczestnicy nie używają zwykle w IRC swoich prawdziwych imion i nazwisk, lecz posługują się krótkimi pseudonimami (nickname lub nick).
Komunikator internetowy Komunikator internetowy (Instant Messenger) to program pozwalający na przesyłanie na bieżąco komunikatów (prowadzenie bieżącej konwersacji) pomiędzy dwoma lub więcej komputerami, poprzez Internet. W pierwszych komunikatorach rozmowa polegała zazwyczaj na wymianie linii tekstu. Wiele pomysłów zastosowanych w komunikatorach pochodzi z protokołu IRC. Najnowsze komunikatory oferują wideokonferencje lub rozmowy głosowe (VoIP). Użytkownicy komunikatorów posiadają jednoznaczne identyfikatory (numery lub nazwy własne), które pozwalają na precyzyjne określenie odbiorcy komunikatów. Najbardziej znane komunikatory to: ICQ ( I Seek You - Szukam Cię, 1996, Mirabilis) i Gadu-Gadu (polski komunikator internetowy, 2000, Łukasz Foltyn, Gadu-Gadu S.A.)
VoIP - Skype VoIP (Voice over Internet Protocol) to technologia umożliwiająca przesyłanie dźwięku (głosu) za pomocą łączy internetowych lub dedykowanych sieci wykorzystujących protokół IP, popularnie nazywana telefonią internetową. Skype to komunikator internetowy, oparty na technologii peerto-peer. Stworzony został przez Niklasa Zennströma i Janusa Friisa. Skype umożliwia prowadzenie darmowych rozmów głosowych, wymianę video między użytkownikami programu oraz płatne rozmowy z posiadaczami telefonów stacjonarnych lub komórkowych za pomocą technologii VoIP, jednak po znacznie niższej cenie niż w przypadku tradycyjnej telefonii. Skype oferuje także możliwość przesyłania plików. Program działa na kilku platformach systemowych, w tym Windows i Linux.
WWW WWW (World Wide Web) to jedna z najpopularniejszych usług Internetu (1989, Tim Berners-Lee). WWW to system oprogramowania i powiązanych ze sobą za pomocą hiperłączy elektronicznych dokumentów, który jest nałożony na Internet. Dokumenty w postaci elektronicznej serwuje serwer WWW. Są one zapisane w postaci tzw. stron WWW (home pages), a te grupowane są w witryny, portale, wortale. Serwery sieci tworzą węzły WWW. Do tworzenia interaktywnych stron WWW można wykorzystać języki: HTML (Hyper Text Markup Language) - plik HTML to plik tekstowy zawierający znaczniki języka HTML interpretowane przez przeglądarkę, DHTML (Dynamic HTML), VRML (Virtual Reality Modelling Language), X3D - języki do tworzenia grafiki 3D, Java (język programowania zorientowany obiektowo ) lub inne specjalne edytory stron Web. HTML wykorzystuje ideę hipertekstu tekstu zawierającego odwołania (wskazania) łącza do innego tekstu (innej strony WWW).
Przeglądarka internetowa Przeglądarka to program umożliwiający dostęp do zasobów WWW i wyświetlanie na ekranie komputera dokumentów hipertekstowych, a także odtwarzania plików multimedialnych (z pomocą tzw. plug-inów). Najczęściej wykorzystywany jest protokół HTTP (Hyper Text Transfer Protocol). Przeglądarka to rodzaj interfejsu, platformy niezbędnej do wykorzystania usług w architekturze klient serwer. Istnieje wiele odmian przeglądarek, do najpopularniejszych należą Firefox, Google Chrome, Internet Explorer, Opera. Podając adres strony WWW należy poprzedzić go ciągiem znaków informującym przeglądarkę, jaki protokół będzie wykorzystywany do transmisji dokumentu z serwera do naszego komputera, np. http://www.onet.pl
Protokoły rodziny TCP/IP HTTP (Hypertext Transfer Protocol) - protokół warstwy aplikacji, jest odpowiedzialny za przesyłanie dokumentów hipertekstowych (stron WWW), w tym informacji z formularzy (port 80). HTTPS (Hypertext Transfer Protocol Secure) to szyfrowana za pomocą technologii SSL wersja protokołu HTTP (port 443). SSL (Secure Sockets Layer) protokół warstwy transportowej składający się z dwóch podprotokołów: protokołu uzgodnienie parametrów transmisji i protokołu odpowiadającego za utajnianie transmisji. Protokół SSL zapewnia trzy podstawowe atrybuty bezpieczeństwa: uwierzytelnienie - weryfikacja serwera i klienta WWW, poufność - szyfrowanie przesyłanych informacji, integralność - niedopuszczenie do zmiany zawartości komunikatów.
Cookies Cookie to plik tekstowy, który może zostać zapisany na dysk twardy internauty przez przeglądarkę stron WWW. Ma on za zadanie wspomagać komunikację między klientem i serwerem i np. wyeliminować powtarzanie pewnych czynności (np. nieustanne wypełnianie tego samego formularza na stronie WWW). Aby tak się jednak stało, odwiedzana witryna musi wykorzystywać cookies, a w przeglądarce stron WWW musi być włączona opcja pozwalająca na ich zapisywanie. Cookie może zawierać informacje takie, jak: odwiedzane strony WWW na danej witrynie, daty wizyt użytkownika, wypełnione formularze, a nawet użyte hasła. Informacje te mogą być przekazywane serwerowi bez wiedzy (!) internauty w momencie kolejnego odwiedzania witryny.
Wyszukiwarka internetowa Wyszukiwarka to usługa (program) wyszukiwania informacji dostępna poprzez stronę internetową. Wyszukiwarka poszukuje wystąpień podanego słowa lub frazy (zestawu słów) w swojej bazie danych (opisy stron, teksty źródłowe) i zwraca rezultaty w postaci listy adresów witryn internetowych, w których (w opisie) znalazło się podane słowo lub fraza. Najbardziej znane wyszukiwarki: Yahoo! (1994) http://www.yahoo.com AltaVista (1995) http://www.altavista.com Google (1998) http://www.google.pl HotBot (1996) http://www.hotbot.com Baidu (2000) http://www.baidu.com Bing (2009) http://www.bing.com Istnieje wiele wyszukiwarek specjalistycznych.
Techniki wyszukiwania Baza danych wyszukiwarki budowana jest zwykle automatycznie. Oprogramowanie do zbierania informacji o zawartości dokumentów, tzw. robot lub pająk (robot, spider, crawler) przegląda strony internetowe, analizuje umieszczone na nich teksty oraz podąża zgodnie z odsyłaczami hipertekstowymi do kolejnych stron. Robot dba o aktualność informacji okresowo odwiedzając strony i badając, czy nie zmieniły swej zawartości. Oprogramowanie indeksera automatycznie wybiera słowa kluczowe analizując umiejscowienie poszczególnych wyrazów i częstość ich występowania, tworzy opis (streszczenie) strony i buduje odpowiednie struktury danych służące do szybkiego wyszukiwania informacji, np. eliminacja słów ze stop-listy, odwrócone (inwersyjne) indeksy słów. Wyszukiwarka oferuje często rozbudowane opcje wyszukiwania (wiele kryteriów, tezaurus, wykorzystanie synonimów, pojęć zawężających itp.)
Płytki i głęboki internet Szacuje się, że pojedyncza wyszukiwarka nie indeksuje więcej niż 30% do 40% stron internetowych. Większość wyszukiwarek gromadzi informacje z dokumentów statycznych (tzw. płytki Internet), zapisanych głównie w formatach tekstowych (oprócz HTML istnieje bardzo wiele innych formatów tekstowych). Poza zasięgiem wyszukiwarek pozostaje wiele stron tworzonych dynamicznie. Okres ponownego przeglądania strony przez robota (pająka) i jej nowego indeksowania może wynieść kilka (2-3) tygodni. Wiele dokumentów jest ukrytych w bazach danych, witrynach, do których dostęp jest płatny lub ograniczony dla wąskiego grona użytkowników (jest to tzw. głęboki Internet). Powszechne są dokumenty, strony, witryny multimedialne, które wymagają wyspecjalizowanych wyszukiwarek.
Wyszukiwarki specjalistyczne Przeznaczone są do poszukiwań informacji z wąskiej dziedziny, np. informacje naukowe, serwisy dla dzieci, informacje z archiwów grup dyskusyjnych lub wyszukiwania plików zapisanych w określonych formatach multimedialnych, np. plików graficznych, audio i wideo. Przykładowe wyszukiwarki: Google Scholar http://scholar.google.pl/advanced_scholar_search Google Book Search http://books.google.pl/advanced_book_search Google Maps http://maps.google.pl Google Image Search http://images.google.pl Scirus http://www.scirus.com Search4Science http://www.search4science.as
Wyszukiwarki multimediów Wyszukiwarki multimediów bazują głównie na przeszukiwaniu opisów tekstowych obiektów multimedialnych. Znaczenia nabiera obecnie wyszukiwanie na podstawie zawartości. Wybrane wyszukiwarki multimediów: YouTube http://www.youtube.com Google Video http://video.google.pl blinkx http://www.blinkx.com FindSounds http://www.findsounds.com picsearch http://www.picsearch.com bing http://www.bing.com
E-administracja, e-gospodarka E-administracja (e-government) to stosowanie różnorodnych technologii informatycznych w administracji publicznej: usprawnienie przepływu informacji do obywatela, zapewnienie możliwości załatwiania spraw pomiędzy obywatelem lub podmiotem gospodarczym a rządem drogą elektroniczną, możliwość składania za pośrednictwem Internetu wniosków o wydanie dokumentów, ułatwienie dostępu do danych medycznych i ubezpieczeniowych, wymiana informacji pomiędzy urzędami online. E-gospodarka to wykorzystywanie technologii informatycznych w procesach gospodarki rynkowej, w produkcji, sprzedaży i dystrybucji produktów poprzez sieci teleinformatyczne.
Bankowość elektroniczna Bankowość elektroniczna (e-banking) - forma usług oferowanych przez banki, polegająca na umożliwieniu dostępu do rachunku za pomocą komputera. Witryna internetowa banku umożliwia klientom dokonywanie on-line różnorodnych operacji na ich rachunkach np. sprawdzanie salda i historii rachunku, dokonanie polecenia przelewu, pobranie wyciągu, założenie lokaty itp.
E-biznes E-biznes to działalność gospodarcza oparta na szeroko rozumianych rozwiązaniach teleinformatycznych, w szczególności aplikacjach internetowych. E-biznes obejmuje wymianę informacji między producentami, dystrybutorami i odbiorcami produktów i usług, zawieranie kontraktów, przesyłanie dokumentów, prowadzenie telekonferencji, pozyskiwanie nowych kontaktów, wyszukiwanie informacji, obsługa klientów. Potencjalne obszary zastosowań: finanse i bankowość, Komunikacja, zarządzanie kontaktami z klientami, dystrybucja i logistyka, marketing i promocje, Szkolenie, zakupy internetowe.
E-handel Handel elektroniczny (e-handel, e-commerce) to rozmaite procedury wykorzystujące środki i urządzenia elektroniczne (komputery, Internet), w celu zawarcia transakcji finansowej. Najbardziej powszechną formą handlu elektronicznego są sklepy internetowe (np. księgarnie internetowe). E-handel obejmuje sprzedaż towarów i usług, przyjmowanie i potwierdzanie zamówień oraz obsługę płatności bezgotówkowych. Aukcja internetowa rodzaj aukcji przeprowadzanej za pośrednictwem Internetu prowadzącej także do sprzedaży towarów lub usług dla szerokiego grona indywidualnych klientów. Punktem wyjścia jest zwykle cena wywoławcza, od której zaczyna się licytacja. Zakupu dokonuje klient, który w ramach licytacji zaproponuje najwyższą cenę (Allegro.pl, EBay).
E-learning E learning to nauczanie na odległość z wykorzystaniem technik komputerowych i Internetu, oznacza wspomaganie nauczania za pomocą środków informatycznych. Może uzupełniać również tradycyjny proces nauczania i być łączony z nauczaniem w formie kursów mieszanych. E-learning może również odnosić się do edukacyjnych stron internetowych, udostępniających np. scenariusze lekcji, arkusze ćwiczeniowe, czy interaktywne ćwiczenia dla uczniów. Pojęcie to jest również używane w biznesie w odniesieniu do szkoleń online. Computer-Assisted Instruction - nauczanie wspomagane komputerowo. Computer-Managed Instruction - organizacja i zarządzanie procesem nauczania wspomagane komputerem. Computer-Based Training - szkolenia realizowane z pomocą komputerów.
Biblioteki cyfrowe Biblioteka cyfrowa (internetowa, wirtualna) - zastaw technologii umożliwiających udostępnianie w Internecie dokumentów w formie elektronicznej, takich jak książki, mapy, czasopisma, zdjęcia, pocztówki, grafika, nagrania audio-wideo, obiekty muzealne, archiwalia itp. Biblioteki cyfrowe nazywa się także archiwami cyfrowymi lub repozytoriami wiedzy. Projekt Gutenberg http://www.gutenberg.org, Federacja Bibliotek Cyfrowych http://www.fbc.pionier.net.pl, Polska Biblioteka Internetowa http://www.pbi.edu.pl. Zasoby bibliotek: e-czasopisma (czasopisma elektroniczne), e-książki (e-books), bibliograficzne i pełnotekstowe bazy danych.
E-praca, e-gazeta, e-reklama E-praca - forma organizacji pracy polegająca na świadczeniu pracy poza siedzibą przedsiębiorstwa, za pomocą komputerów, Internetu itp. (praca grupowa, zdalny dostęp do zasobów sieci komputerowej przedsiębiorstwa itd.). E-gazeta - elektroniczna, wierna kopia tradycyjnego czasopisma, którą czyta się na ekranie komputera za pomocą specjalnej przeglądarki. Atuty to łatwość przeszukiwania oraz możliwość wzbogacenia o elementy interaktywne lub multimedialne. Gazety wirtualne to gazety dostępne jedynie online (nie mają swojego odpowiednika w wersji drukowanej). E-reklama - używanie Internetu w celach reklamowych prowadzących do sprzedaży dóbr lub usług.
Serwisy społecznościowe Serwis społecznościowy - rodzaj interaktywnych stron WWW, które są współtworzone przez grupy osób podzielających wspólne zainteresowania lub chcących poznać zainteresowania innych. Większość portali społecznościowych dostarcza użytkownikom wielu sposobów komunikacji, np.: czaty, komunikatory, listy dyskusyjne, blogi, fora dyskusyjne, itp. (MySpace, Facebook, Second Life, nasza-klasa.pl). Web 2.0 - określenie serwisów internetowych powstałych po 2001 roku, w których działaniu podstawową rolę odgrywa treść generowana przez użytkowników danego serwisu. Serwisy Web 2.0 zmieniają paradygmat interakcji między właścicielami serwisu i jego użytkownikami, oddając tworzenie większości treści w ręce użytkowników. Wybrane cechy Web 2.0: wykorzystanie wiki, blogów, stosowanie XML, użycie folksonomii, tworzenie się wokół serwisów rozbudowanych społeczności, wykorzystanie kolektywnej inteligencji i otwartych licencji.
Cloud (chmura) Cloud computing (przetwarzanie w chmurze) model przetwarzania oparty na użytkowaniu usług dostarczonych przez zewnętrzne organizacje: funkcjonalność jest tu rozumiana jako usługa oferowana przez dane oprogramowanie (oraz konieczną infrastrukturę), eliminacja konieczności zakupu licencji czy konieczności instalowania i administrowania oprogramowaniem, konsument płaci za użytkowanie określonej usługi, np. za możliwość korzystania z arkusza kalkulacyjnego, nie kupuje sprzętu, ani oprogramowania. Termin cloud computing związany jest z pojęciem wirtualizacji Idea cloud computing polega na działaniu wszystkich aplikacji w Internecie, niezbędne dla użytkownika są jedynie przeglądarka i szybkie łącze internetowe. Cloud oznacza wirtualną chmurę usług dostępnych dla klienta, w której ukryte są wszelkie szczegóły, których świadomość jest zbędna w korzystaniu z usługi.
Modele cloud computing Kolokacja - polega na wynajęciu pomieszczenia serwerowni, prądu, klimatyzacji i dostępu do Internetu; sprzęt, zabezpieczenia, system operacyjny, oprogramowanie i aplikacje dostarcza firma korzystająca. IaaS (Infrastructure as a Service), HaaS (Host as a Service) - polega na dostarczaniu klientowi infrastruktury informatycznej czyli sprzętu, zabezpieczeń i serwisu, klient dostarcza usługodawcy system operacyjny, oprogramowanie i aplikacje. PaaS (Platform as a Service) - polega na dostarczeniu klientowi gotowej platformy do pisania aplikacji, nie wiąże się z koniecznością zakupu sprzętu ani instalacją oprogramowania; wszystkie potrzebne programy znajdują się na serwerach dostawcy, klient po swojej stronie ma dostęp do interfejsu (na ogół w postaci ujednoliconego środowiska pracy) poprzez program klienta, np. przeglądarkę internetową, klient rozlicza się za zużycie zasobów
Modele cloud computing SaaS (Software as a Service) - klient otrzymuje na żądanie konkretne, potrzebne mu funkcjonalności i oprogramowanie działające na serwerze dostawcy, korzysta z takiego oprogramowania, jakiego potrzebuje, nie musi nabywać licencji na nie, nie interesuje go ani sprzęt, ani środowisko pracy, ma jedynie zapewniony dostęp do konkretnych, funkcjonalnych narzędzi niekoniecznie połączonych ze sobą jednolitym interfejsem, płaci jedynie za każdorazowe użycie oprogramowania, DaaS (Desktop as a Service) - użytkownik kupuje od usługodawcy, hostowaną przez niego, maszynę wirtualną, w pełni spersonalizowaną i posiadającą dokładnie taką specyfikację, jakiej oczekuje. CaaS (Communications as a Service) - usługodawca zapewnia platformę pod telekomunikacyjne środowisko pracy.
STRUKTURA SIECI UAM
AMU-NET Obsługa IT na uczelni jest zdecentralizowana. Każdy Wydział posiada własne służby informatyczne opiekujące się komputerami należącymi do Wydziału. Za sieć AMU-NET oraz jej podłączenie do internetu odpowiada Centrum Informatyczne. Do zadań tej jednostki należy również: dostarczanie usługi ogólnouczelnianej poczty elektronicznej utrzymanie ogólnouczelnianego serwisu WWW utrzymanie serwerów firewall, antyspam i antyvirus utrzymanie i wsparcie przy wdrażaniu systemu USOS (Uczelniany System Obsługi Studiów), IR (Internetowej Rekrutacji) oraz ELS (Elektronicznej Legitymacji Studenckiej) utrzymanie i wsparcie systemów do zarządzania uczelnią opieka nad komputerami PC w administracji centralnej