PROCEDURA PRACE SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNE. TARNOWSKA SPÓŁDZIELNIA MIESZKANIOWA Tarnów ul. Sowińskiego 14 DOKUMENT W SPRAWIE:

Strona 1 z Dokument przeznaczony wyłącznie do użytku wewnętrznego PROCEDURA DOKUMENT W SPRAWIE: PRACE SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNE OBSZAR PRZEZNACZENIA / DOKUMENT SKIEROWANY DO: 1.1x Zarząd 2.1 x NT 3.1x ZO 4.1x BHP W ZAKŁADZIE PRACY: TARNOWSKA SPÓŁDZIELNIA MIESZKANIOWA Opracował: Podpis: Data: Przedstawiciel pracowników: Podpis: Data: Zatwierdził: Podpis: Data: Numer procedury BHP: Numer egzemplarzu: 1 Traci moc Uchwała NR.43/2002Zarządu TSM z dnia 08.11.2002 r. wraz z Załącznikami

Strona 2 z SPIS TREŚCI 1. CEL WPROWADZENIA PROCEDURY... 3 2. PRZEDMIOT I ZAKRES... 3 3. TERMINY I DEFINICJE... 4 4. OPIS POSTĘPOWANIA... 5 4.1. WYKAZ PRAC SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNYCH... 5 4.2. ZEZWOLENIE NA WYKONYWANIE PRAC SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNYCH... 5 4.3. WYMAGANIA DLA PRACOWNIKÓW WYKONUJĄCYCH PRACE SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNE... 6 4.4. AKTUALIZOWANIE WYKAZU PRAC SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNYCH... 7 4.5. MINIMALNE WYMAGANIA WYKONYWANIA PRAC SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNYCH... 8 4.5.1. Podczas wykonywania prac na wysokości... 8 4.5.2. Podczas wykonywania prac na drabinie... 11 4.5.3. Podczas wykonywania prac spawalniczych... 13 4.5.4. Dla zapewnienia ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym podczas prac przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych... 20 4.5.5. Podczas prac w sąsiedztwie linii elektroenergetycznych... 29 4.5.6. Zasady postępowania przy wykonywaniu prac w wykopach... 32 4.5.7. Podczas robót w kanałach, studniach, studzienkach... 37 1. ODPOWIEDZIALNOŚĆ... 43 a. Kierownik komórki organizacyjnej... 43 b. Pracownik... 43 c. Służba BHP... 44 2. UWAGI KOŃCOWE... 44 3. HISTORIA ZMIAN... 44 4. ZAŁĄCZNIKI... 44

Strona 3 z 1. CEL WPROWADZENIA PROCEDURY Poniższa procedura ma za zadanie uregulowanie wykazu prac szczególnie niebezpiecznych oraz ustalenie zasad bezpiecznego postępowania podczas wykonywania tych prac a także wprowadzenie minimalnych wymagań przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych. Podstawa prawna: Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 września 1999r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 kwietnia 2000r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 luty 2003r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych. Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach 2. PRZEDMIOT I ZAKRES Przedmiotem procedury są zasady oraz wymagania, jakie należy spełnić dla zapewnienia bezpieczeństwa w trakcie przygotowania oraz prowadzenia prac szczególnie niebezpiecznych. Procedura obowiązuje we wszystkich komórkach organizacyjnych zakładu pracy, w których prowadzone są prace szczególnie niebezpieczne. Zobowiązuje się wszystkich pracowników Tarnowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej w Tarnowie do przestrzegania postanowień zawartych w niniejszej procedurze. Kierowników komórek organizacyjnych,kierowników Administracji zobowiązuje się do zapoznania z wymaganiami podległych pracowników.

Strona 4 z Zobowiązuje się Inspektora Służby Bezpieczeństwa i Higieny Pracy do nadzorowania niniejszej procedury Zlecający wykonanie prac,zobowiązany jest przy zawieraniu umowy z danym Wykonawcą,do przekazania mu co najmniej jednego egzemplarza aktualnej wersji niniejszej procedury,oraz ustalenia warunków bezpieczeństwa pracy zgodnie z Załącznikiem NR 5 do Procedury 3. TERMINY I DEFINICJE PRACE SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNE - to prace o zwiększonym zagrożeniu życia lub zdrowia osób lub wykonywane w utrudnionych warunkach, określone za takie przez przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy lub instrukcje eksploatacji urządzeń i instalacji bądź uznane przez pracodawcę. Prace szczególnie niebezpieczne to prace, gdzie ryzyko wypadkowe jest większe niż przy pracach innego rodzaju. MINIMALNE WYMAGANIA PRZY PRACACH SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNYCH - to wymagania z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, jakie należy spełnić, przygotowując oraz prowadząc pracę na stanowisku gdzie występują prace szczególnie niebezpieczne.

Strona 5 z 4. OPIS POSTĘPOWANIA 4.1. WYKAZ PRAC SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNYCH Wykaz prac niebezpiecznych został opracowany na podstawie aktualnych aktów prawnych. RODZAJ PRACY 1. Prace budowlane rozbiórkowe, remontowe, montażowe oraz prace związane z usuwaniem usterek i awarii 2. Prace na wysokości - prace na rusztowaniach, prace na wysokości na dachach budynku podczas prac budowlanych 3. Prace na drabinach przystawnych podczas wykonywania montażu elementów konstrukcji oraz prac budowlanych 4. Prace wykonywane w pobliżu nie osłoniętych urządzeń elektroenergetycznych lub ich części znajdujących się pod napięciem 5. Prace spawalnicze 6. Prace w wykopach ŚRODKI ZABEZPIECZAJĄCE WYKONANIE PRACY 1. Przed rozpoczęciem prac sprawdzić stan techniczny konstrukcji lub urządzeń na których mają być wykonywane prace, w tym ich stabilność wytrzymałość na przewidywane obciążenie oraz zabezpieczenie przed nie przewidywaną zmianą położenia, a także stan techniczny stałych elementów konstrukcji lub urządzeń mających służyć do mocowania linek bezpieczeństwa, 2. Zapewnić stosowanie przez pracowników, odpowiedniego do rodzaju wykonywanych prac sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości jak: szelki bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa przymocowaną do stałych elementów konstrukcji, 3. Zapewnić stosowanie przez pracowników hełmów ochronnych przeznaczonych do prac na wysokości, 4. Zapewnić aby drabiny były stabilne i zabezpieczone przed nie przewidywaną zmianą położenia oraz posiadały odpowiednią wytrzymałość na przewidywane obciążenie, W przypadku zmiany warunków pracy na poszczególnych stanowiskach objętych niniejszym wykazem, należy na bieżąco nanosić poprawki, poprzez dopisanie nowych stanowisk. 4.2. ZEZWOLENIE NA WYKONYWANIE PRAC SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNYCH Prowadzenie prac szczególnie niebezpiecznych wymaga: 1. Zapewnienia bezpośredniego nadzoru wyznaczonych w tym celu osób 2. Odpowiednich środków zabezpieczających (środki ochrony zbiorowej i/lub środki ochrony indywidualnej)

Strona 6 z 3. Przeprowadzenia instruktażu pracowników obejmującego w szczególności: imienny podział prac, kolejność wykonywanych zadań, sposoby bezpiecznego wykonywania prac, wymagania bhp przy poszczególnych czynnościach 4. Polecenia pisemnego zgodnie z wymogami przepisów szczegółowych (np. prace przy urządzeniach elektroenergetycznych) 5. Ograniczenia dostępu dla osób nieupoważnionych do miejsc wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych 6. Wydzielenia, oznakowania i przygotowania obszaru do wykonywania prac wykonywania prac wymienionych w punkcie 4.1 procedury przez co najmniej dwie osoby 7. Poinformowania inspektora BHP (w formie pisemnej) o zakresie, miejscu i terminie wykonywania prac określonych w punkcie 4.1 procedury. 8. Opracowania przez osobę kierującą pracownikami, wykonującymi prace określone w punkcie 4.1 procedury OCENY RYZYKA DLA ZADANIA na formularzu ocena ryzyka dla zadania stanowiący załącznik do procedury. 9. Opracowania przez osobę kierującą pracownikami, wykonującymi prace określone w punkcie 4.1 procedury szczegółowych wymagań w formie instrukcji w oparciu o minimalne wymagania wyszczególnione w procedurze 10. Instrukcja powinna być zrozumiała dla pracowników i określać w szczególności: sposoby bezpiecznego wykonywania prac, zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, z uwzględnieniem zagrożeń występujących przy wykonywaniu poszczególnych prac, zasady ochrony przed zagrożeniami, informacje o obowiązku stosowania środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, 4.3. WYMAGANIA DLA PRACOWNIKÓW WYKONUJĄCYCH PRACE SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNE 1. Do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych mogą być wyznaczeni pracownicy: pełnoletni

Strona 7 z bez przeciwwskazań lekarskich z odpowiednimi predyspozycjami fizycznymi i psychofizycznymi posiadający stosowne kwalifikacje oraz szkolenia w dziedzinie bhp szczegółowo poinstruowani w zakresie: imiennego podziału pracy, kolejności wykonywania zadań, wymagań bhp przy poszczególnych czynnościach, posługiwania się środkami ochrony indywidualnej, zachowania w sytuacjach awaryjnych. 2. Przeciwwskazania do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych. Jeżeli nie są spełnione wymagania bezpieczeństwa dla prac szczególnie niebezpiecznych oraz w sytuacji niedyspozycji pracownika, ma on prawo odmowy wykonywania pracy szczególnie niebezpiecznej. Pracy szczególnie niebezpiecznej nie mogą świadczyć kobiety, a w szczególnie kobiety w ciąży i karmiące piersią zgodnie z wykazem zamieszczonym w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 10.09.1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114, poz. 545, ze zmianami) młodociani zgodnie z wykazem załączonym do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24.08.2004 r. w spawie wykazu prac wzbronionym młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac (Dz. U. Nr 200, poz. 2047, ze zmianami) 4.4. AKTUALIZOWANIE WYKAZU PRAC SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNYCH Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych nie jest wykazem zamkniętym i podlega aktualizacji przy tworzeniu nowych stanowisk pracy, a ponadto zawsze po: wprowadzaniu zmian, modernizacji stanowisk pracy, zmianach technologicznych, zastosowaniu nowych maszyn i urządzeń, zmianach w organizacji pracy,

Strona 8 z nowelizacji obowiązujących przepisów odnoszących się do metod, sposobów, kryteriów kwalifikowania czynności i prac jako szczególnie niebezpieczne oraz związane ze szczególnym ryzykiem. 4.5. MINIMALNE WYMAGANIA WYKONYWANIA PRAC SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNYCH 4.5.1. Podczas wykonywania prac na wysokości Prace prowadzone na wysokości ze względu na zagrożenie upadkiem są zaliczane do szczególnie niebezpiecznych. Upadek pracownika nawet z niedużej wysokości może zakończyć się śmiercią lub trwałym kalectwem. Aby prace te przebiegały z zachowaniem wszelkich wymogów BHP, a przede wszystkim bezwypadkowo, niezbędne jest stosowanie się do minimalnych wymagań. WYMAGANIA OGÓLNE: 1. Prace na wysokości to wszelkie roboty wykonywane na wysokości co najmniej 1 m nad poziomem podłogi lub ziemi. 2. Pracą na wysokości nie jest praca wykonywana niezależnie od wysokości, jeżeli stanowisko pracy jest osłonięte ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami, ścianami z oknami oszklonymi lub gdy stanowisko takie jest wyposażone w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości. 3. Przed przystąpieniem do prac na wysokości należy opracować instrukcję, określającą szczegółowe wymagania bezpiecznego wykonania prac oraz ocenę ryzyka dla zadania. 4. Wszyscy pracownicy wykonujący prace na wysokości powinni posiadać odpowiednie predyspozycje zdrowotne, potwierdzone orzeczeniem lekarza medycyny pracy oraz szkolenia BHP. 5. Pracowników wykonujących prace na wysokości należy za pisemnym potwierdzeniem zapoznać z instrukcją, określającą szczegółowe wymagania bezpiecznego wykonania prac. 6. Pracowników należy wyposażyć w odzież i obuwie robocze oraz w sprzęt i ochrony indywidualne.

Strona 9 z 7. Na powierzchniach wzniesionych powyżej 1m, na których w związku z wykonywaną pracą mogą przebywać pracownicy lub służących jako przejścia należy zamontować systemowe balustrady ochronne. 8. Balustrady powinny składać się z poręczy ochronnych, umieszczonych na wysokości 1,1 m i krawężników o wysokości 0,15 m. Pomiędzy poręczą a krawężnikiem, w połowie wysokości należy umieścić poprzeczkę lub wypełnić tą przestrzeń w sposób uniemożliwiający wypadnięcie ludzi. 9. Jeżeli ze względu na rodzaj i warunki wykonywanej na wysokości pracy nie ma możliwości zastosowania balustrad lub gdy jako ochronę zbiorową stosujemy siatki bezpieczeństwa należy zaprojektować, wskazać lub wykonać punkty kotwiczenia indywidualnych środków chroniących przed upadkiem z wysokości. 10. Miejsca kotwiczenia, sposób oraz dobór i kompletację indywidualnych środków ochrony przed upadkiem z wysokości należy każdorazowo omówić z pracownikami. 11. Obowiązki określone w punkcie 8 należą do bezpośredniego przełożonego kierującego pracami. 12. Jako środek komunikacji pionowej na poziom wykonywania prac należy zmontować schodnie lub rusztowania systemowe. 13. Dopuszcza się stosowanie drabin jedynie do wysokości 4 m. 14. Montażu schodni lub rusztowania mogą dokonywać jedynie pracownicy posiadający uprawnienia w tym zakresie. 15. Schodnie lub rusztowania można eksploatować dopiero po dokonaniu ich odbioru. 16. W przypadku konieczności wykonywania prac na wysokości z podnośników koszowych należy wyposażyć pracowników w indywidualne środki chroniące przed upadkiem z wysokości oraz wskazać punkt ich podczepienia. 17. Niezależnie od rodzaju prac prowadzonych na wysokości należy wyznaczyć i w sposób trwały oznakować strefę niebezpieczną, w której istnieje zagrożenie spadania z wysokości narzędzi i materiałów. 18. W przypadku prowadzenia prac na wysokości nad czynnymi ciągami komunikacyjnymi, ciągi należy zabezpieczyć daszkami ochronnymi umiejscowionymi na wysokości nie mniejszej niż 2,4 m nad

Strona 10 z terenem w najniższym miejscu, nachylonymi pod kątem 45 stopni. Szerokość daszka ma być co najmniej 0,5 m większa z każdej strony niż szerokość przejścia czy przejazdu. 19. Prace na wysokości, wymagające stosowania indywidualnych środków chroniących przed upadkiem z wysokości, należy prowadzić w obsadzie minimum dwuosobowej. 20. Należy zadbać o środki techniczno-organizacyjne zapewniające skuteczną asekurację. 21. Wszystkie otwory znajdujące się na poziomie wykonywanej pracy należy zabezpieczyć nieprzesuwnymi przykrywami lub ogrodzić balustradami ochronnymi składającymi się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości 1,1 m, krawężników o wysokości 0,15 m oraz poręczy pośrednich. 22. W okresie zimowym należy na bieżąco likwidować oblodzenie elementów ciągów komunikacji pionowej. 23. Należy codziennie sprawdzać stan techniczny punktów kotwiczenia indywidualnego sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości oraz samego sprzętu. 24. Należy codziennie dokonywać wizualnej oceny stanu technicznego balustrad ochronnych. 25. Ze stanowisk pracy należy uprzątnąć wszystkie narzędzia i materiały lub zabezpieczyć je przed możliwością spadnięcia z wysokości. 26. Należy zabezpieczyć ciągi komunikacji pionowej przed ewentualnym wejściem osób postronnych. ZABRANIA SIĘ: 1. Użytkowania elementów indywidualnego sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, które brały udział w powstrzymywaniu spadania. 2. Samowolnego kotwiczenia indywidualnego sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości do elementów do tego celu niewskazanych. 3. Stosowania drabin jako drogi stałego transportu, a także przenoszenia ciężarów o masie powyżej 10 kg. 4. Wykonywania innych prac w wyznaczonych strefach niebezpiecznych w trakcie prowadzenia prac na wysokości.

Strona 11 z 4.5.2. Podczas wykonywania prac na drabinie Prace wykonywane na drabinach i z drabin są zaliczane do szczególnie niebezpiecznych. Podczas tego rodzaju robót ma miejsce 30% wszystkich wypadków związanych z upadkiem z wysokości. Wśród ich przyczyn wyróżnić można niewłaściwy dobór lub zastosowanie drabin. Zagwarantowanie bezpiecznej pracy z użyciem drabiny zależy od następujących czynników: 1. ustalenia, czy użycie drabiny jest konieczne, a jeśli tak, to kiedy 2. właściwego doboru drabiny do wykonywanej pracy 3. odpowiedniego użytkowania drabiny 4. należytego przeglądu jej stanu technicznego oraz konserwacji 5. podejmowania rozsądnych środków ostrożności podczas pracy z drabiny. WYMAGANIA OGÓLNE: 1. Wszystkie prace z wykorzystaniem drabin można prowadzić w oparciu o minimalne wymagania. 2. Przed przystąpieniem do pracy na drabinie należy sprawdzić jej stan techniczny. 3. Drabinę stosujemy jedynie wtedy, gdy: praca przy ułożeniu ciała w jednej pozycji ma trwać nie dłużej niż 30 minut mamy do czynienia z pracą lekką - ciężar przenoszony przez człowieka nie przekracza 10 kg dostępne są uchwyty dla rąk możliwe jest utrzymanie trzech punktów kontaktu (ręce i stopy) w pozycji roboczej. 4. Nie wolno przeciążać drabin waga użytkownika wraz z towarzyszącym mu ciężarem nie może przekraczać nośności drabiny. 5. Drabiny należy właściwie mocować i zabezpieczać przed poślizgiem. 6. Należy pamiętać o właściwej długości drabiny tak, aby jej górna krawędź wystawała minimum 75 cm ponad krawędź poziomu wyjściowego. 7. Kąt nachylenia drabiny przystawnej powinien wynosić od 65 do 75. 8. Drabiny o długości ponad 6 m, ustawione pod kątem mniejszym niż 70, powinny posiadać obustronne bariery (poręcze).

Strona 12 z 9. Drabiny ustawiane przy rurach lub słupach należy skutecznie mocować do tych elementów. 10. Pracując z drabiny należy unikać nadmiernego wychylania się na boki sprzączka paska (pępek) powinien znajdować się pomiędzy bocznicami drabiny, a obie stopy na tym samym szczeblu. 11. Należy unikać prac wymagających obciążenia bocznego, jak np. wiercenie w pełnym materiale w pozycji bokiem do drabiny. Jeśli jest to niemożliwe, należy drabinę zabezpieczyć przed przewróceniem się. 12. Należy unikać wchodzenia na drabinę z zajętymi rękami. Do przenoszenia narzędzi lub drobnych przedmiotów powinno się stosować torby lub pasy narzędziowe. 13. W przypadku konieczności wykonywania z drabiny prac pod napięciem należy stosować drabinę, której stopnie wykonane są z materiału nieprzewodzącego prądu. 14. Nie wolno stosować drabin rozstawnych dla zabezpieczenia dostępu na inny poziom prac, z wyjątkiem gdy są one przystosowane do tego celu. 15. Zaleca się mocowanie drabin rozstawnych, o ile jest to możliwe i korzystne dla realizowanej pracy np. w przypadku robót wykonywanych w pozycji bokiem do drabiny lub gdy praca wymaga dwóch wolnych rąk. 16. Drabiny powinny posiadać certyfikat bezpieczeństwa. 17. Drabina przystawna i rozstawna może być stosowana wyłącznie, gdy: została zabezpieczona przed uderzeniem przez pojazd odpowiednimi barierkami lub pachołkami ostrzegawczymi została zabezpieczona przed uderzeniem przez inne elementy, takie jak drzwi lub okna, poprzez właściwe i skuteczne rozwiązania zapobiegające ich otwarciu; jeśli nie jest to możliwe, należy wyznaczyć osobę odpowiedzialną za pilnowanie drzwi oraz poinformować osoby postronne o zakazie otwierania okien do odwołania została zabezpieczona przed ruchem pieszych poprzez bariery, pachołki ostrzegawcze lub wyznaczenie osób do pilnowania dostępu; rozwiązania te powinny być zlokalizowane pod drabiną lub w jej pobliżu

Strona 13 z możliwe jest wykorzystanie elementów mocowania i stabilizacji drabin rozstawnych, jak: łańcuszki czy rozpory oraz aktywowanie blokad będących wyposażeniem drabin. ZABRANIA SIĘ: 1. Stosowania uszkodzonych drabin. 2. Wykorzystania drabin jako drogi stałego transportu. 3. Stosowania drabin do przenoszenia ciężarów o masie powyżej 10 kg. 4. Używania drabin rozstawnych jako przystawnych. 5. Ustawiania drabin na niestabilnym podłożu. 6. Opierania drabiny przystawnej o śliskie płaszczyzny, obiekty lekkie, wywrotne lub stosy materiałów niegwarantujących jej stabilności. 7. Stawiania drabiny przed zamkniętymi drzwiami, jeśli nie są one zamknięte na klucz od strony ustawionej drabiny. 8. Ustawiania drabin w bezpośrednim sąsiedztwie maszyn i urządzeń, w sposób stwarzający zagrożenia dla ich użytkowników. 9. Wchodzenia i schodzenia z drabiny w pozycji plecami do niej. 10. Przenoszenia drabiny o długości powyżej 4 m przez jedną osobę. 11. Opierania drabiny o niesprawdzone elementy. 12. Przerabiania drabin we własnym zakresie, w celu przystosowania ich do ustawiania na schodach lub pochylniach. 13. Pracy na drabinach zlokalizowanych w odległości 6 m w poziomie od wszelkich przewodów wysokiego napięcia. 14. Malowania drabin. 15. Wykonywania robót murarskich i tynkarskich z drabin przystawnych. 16. Wykonywania robót malarskich powyżej wysokości 4 m z wykorzystaniem drabin rozstawnych. 17. Rozstawiania drabin na ruchomym podłożu. 4.5.3. Podczas wykonywania prac spawalniczych

Strona 14 z Jedna z najbardziej rozpowszechnionych metod łączenia elementów metalowych wykorzystuje technologię spawania. Spawanie i cięcie termiczne jest także szeroko wykorzystywane przy wszelkiego rodzaju produkcji m.in. w branży metalowej, elektrotechnicznej oraz budowlanej. W trakcie tych prac elementy poddawane obróbce nagrzewają się do wysokiej temperatury, co wraz z produktem ubocznym procesu: krople ciekłego metalu i żużla stwarzają dodatkowe zagrożenia. Ponadto, w trakcie spawania elektrycznego może dojść do porażenia prądem oraz napromieniowania od powstającego łuku elektrycznego. Właściwie przygotowany oraz prowadzony proces spawania lub cięcia termicznego ma na celu wyeliminowanie bądź znaczne ograniczenie zagrożeń dla osób w nim uczestniczących. WYMAGANIA OGÓLNE: 1. Stanowiska spawalnicze: (Stałe) przeznaczone do powtarzalnego wykonywania prac spawalniczych, których wyposażenie techniczne i instalacje zasilające oraz pomocnicze mają charakter stały (Ruchome) przeznaczone do okresowego wykonywania prac spawalniczych, których wyposażenie techniczne i instalacje zasilające oraz pomocnicze są kompletowane doraźnie lub na czas wykonywanej pracy albo w zależności od warunków lokalnych i potrzeb. 2. Prace spawalnicze muszą być wykonywane przez osoby posiadające kwalifikacje spawalnicze tj. dysponujące odpowiednim przeszkoleniem teoretycznym i praktycznym w zakresie spawalnictwa, potwierdzonym egzaminem oraz dokumentem upoważniającym do wykonywania tego rodzaju prac. 3. Warunkiem dopuszczenia do wykonywania prac spawalniczych jest także brak przeciwwskazań zdrowotnych, potwierdzony orzeczeniem lekarskim oraz instruktaż stanowiskowy w zakresie bezpieczeństwa pracy. 4. Wszelkie prace spawalnicze należy realizować w oparciu o instrukcję, określającą szczegółowe wymagania bezpiecznego wykonania prac, która powinna być opracowana przed rozpoczęciem prac. 5. Stałe stanowisko spawacza powinno: Rysunek 1. Ruchome stanowisko spawalnicze

Strona 15 z być wyposażone w stół spawalniczy z oprzyrządowaniem umożliwiającym bezpieczne wykonywanie prac być wydzielone w sposób zabezpieczający inne osoby przed szkodliwymi czynnikami powstającymi podczas procesu spawania; być wyposażone w ogólną instalację wentylacyjną, zapewniającą skuteczne usuwanie zanieczyszczeń szkodliwych dla zdrowia; mieć wentylację stanowiskową, jeśli na stanowisku występuje możliwość emisji szkodliwych pyłów i gazów; posiadać ściany pomalowane farbami matowymi; posiadać podłogę i ściany wykonane z materiałów niepalnych. 6. Wymiary stałego stanowiska spawalniczego: co najmniej 15 m 3 wolnej objętości pomieszczenia, niezajętej przez urządzenia i sprzęt wysokość co najmniej 3,75 m co najmniej 2 m 2 wolnej powierzchni podłogi, niezajętej przez urządzenia i sprzęt. 7. Ścianki lub parawany kabiny spawalniczej powinny być wykonane z materiału niepalnego lub trudno zapalnego oraz tłumiącego szkodliwe promieniowanie optyczne. 8. Stanowiska spawalnicze, gdzie stosowane są ręczne palniki gazowe należy wyposażyć w: osprzęt umożliwiający bezpieczne odłożenie lub zawieszenie palnika; naczynie z wodą do okresowego lub awaryjnego schładzania palnika. 9. Otoczenie stanowiska spawalniczego na otwartej przestrzeni należy zabezpieczać przed działaniem łuku elektrycznego lub płomienia. 10. Podczas prowadzenia prac spawalniczych na wysokości należy pod nimi wyznaczyć, ogrodzić i oznakować strefę niebezpieczną. 11. Ruchome stanowiska spawalnicze należy wyposażać w podręczny sprzęt do gaszenia pożarów m.in.: koc spawalniczy, gaśnicę podręczną oraz uzyskać pozwolenie do wykonywania tych prac od inspektora ochrony przeciwpożarowej.

Strona 16 z 12. Spawacze powinni być wyposażeni w odpowiednią odzież, obuwie i sprzęt ochronny, jak: niepalne lub trudnopalne ubranie, rękawice spawalnicze, skórzany fartuch spawalniczy, getry, maskę spawalniczą lub przyłbicę, okulary do spawania gazowego i nakrycie głowy. SPAWANIE GAZOWE 1. Butle do gazów technicznych stosowanych w spawalnictwie powinny odpowiadać w zakresie budowy, stanu technicznego, barwy, zezwoleń na eksploatację, składowania i transportu wymaganiom określonym w przepisach szczegółowych oraz polskich normach. 2. W spawalniach dozwolone jest posiadanie na każdym stanowisku butli do prowadzenia procesu oraz jednej butli zapasowej każdego rodzaju gazu stosowanego na tym stanowisku. 3. Butle zapasowe, o których mowa wyżej, powinny być przechowywane w Rysunek 2. Wózek spawalniczy pomieszczeniach wyodrębnionych, wykonanych z materiałów niepalnych lub w wydzielonych, wyraźnie oznakowanych i zabezpieczonych miejscach spawalni 4. Butle używane do spawania powinny być ustawione w pozycji pionowej i zabezpieczone przed upadkiem oraz należycie umocowane do stałych punktów obiektu za pomocą obręczy metalowych lub łańcuchów. 5. Umieszczenie butli w czasie spawania na wózku służącym do transportu jest dopuszczalne w przypadku, gdy wózek stoi pewnie i nieruchomo, a butla jest do niego przymocowana. 6. Jeśli w czasie pracy nie można ustawić pionowo przymocowanej do wózka butli, należy zapewnić, aby: była ustawiona w pozycji pochyłej, o kącie nachylenia do 45 ; jej górna część z zaworem redukcyjnym znajdowała się powyżej stopy butli; była zabezpieczona przed obsunięciem lub stoczeniem; jej zawór redukcyjny był zabezpieczony przez uszkodzeniem lub zanieczyszczeniem.

Strona 17 z 7. Ręczne przetaczanie butli jest dozwolone tylko na niewielką odległość, w obrębie stanowiska spawalniczego. Butle należy trzymać w pozycji pochylonej, opierając ją na kwadratowej podstawie. 8. Odległość butli gazowej od płomienia nie może być mniejsza niż 1 m. 9. Butle należy chronić przed nagrzewaniem do temperatury przekraczającej 35 C oraz przed bezpośrednim oddziaływaniem płomienia, iskier i gorących cząstek metalu. 10. Butle z gazami palnymi cięższymi od powietrza nie powinny być użytkowane i przechowywane w miejscach usytuowanych poniżej poziomu terenu, a szczególnie w pobliżu kanałów, studzienek i wykopów. 11. W przypadku jednoczesnego spawania i cięcia metali z wykorzystaniem płomienia gazowego i łuku elektrycznego butle należy zabezpieczyć przed zetknięciem się z urządzeniami pod napięciem. 12. Do przykręcania oraz odkręcania zaworu redukcyjnego należy używać wyłącznie specjalnego klucza. 13. Zawory redukcyjne i manometry należy utrzymywać w pełnej sprawności technicznej. 14. Jeżeli zawór redukcyjny po zakończeniu pracy zostaje usunięty, należy na butlę niezwłocznie nałożyć kołpak ochronny. 15. Węże do gazów należy stosować zgodnie z ich przeznaczeniem, rodzajem gazu i ciśnieniem znamionowym. 16. W przypadku stosowania mieszanki gazów należy wykorzystywać wąż odpowiedni do gazu dominującego w mieszance. 17. Zabrania się zawieszania przewodów i węży spawalniczych na ramionach lub kolanach oraz prowadzenia ich bezpośrednio przy innych częściach ciała. 18. Wymagania stawiane wężom do gazów są następujące: minimalna długość co najmniej 5 m maksymalna długość mierzona od punktu pomiaru ciśnienia do punktu odbioru gazu (palnik) do 20 m dopuszcza się przedłużanie węży za pomocą dwuzłączek metalowych o średnicy znamionowej węża, przy czym minimalna długość każdego z łączonych odcinków węża ma wynosić co najmniej 4 m.

Strona 18 z 19. Do spawania i cięcia używa się palników dostosowanych pod względem rodzaju i budowy do danej pracy. SPAWANIE ELEKTRYCZNE 1. Do najbardziej rozpowszechnionych technologii spawania elektrycznego należy zaliczyć: spawanie łukowe elektrodami otulonymi spawanie łukowe elektrodą topliwą: metodę MIG w osłonach gazów obojętnych oraz MAG w osłonach gazów aktywnych spawanie łukowe elektrodą nietopliwą: metodą TIG - w osłonach gazów ochronnych. 2. Spawanie MIG i MAG może być prowadzone prądem stałym lub przemiennym, we wszystkich pozycjach. Nadaje to procesowi dużą uniwersalność przy wykonywaniu konstrukcji z rożnych metali i stopów. 3. Wszelkie prace związane z instalowaniem, demontażem, naprawą i przeglądem elektrycznych urządzeń spawalniczych mogą wykonywać pracownicy posiadający uprawnienia określone w przepisach szczegółowych. 4. Obwód prądu spawania nie powinien być uziemiony, z wyjątkiem przypadków, gdy przedmioty spawane są połączone z ziemią. 5. Przewody spawalnicze, łączące przedmiot spawany ze źródłem energii powinny być połączone bezpośrednio z tym przedmiotem lub oprzyrządowaniem, jak najbliżej miejsca spawania. 6. Przy wykonywaniu prac spawalniczych źródła energii powinny być usytuowane na zewnątrz pomieszczenia. 7. Prace spawalnicze wykonywane wewnątrz pomieszczeń, gdzie występuje zagrożenie porażenia prądem elektrycznym, należy wykonywać z zastosowaniem spawalniczych źródeł energii, spełniających wymagania dotyczące dopuszczalnej wartości napięcia bez obciążenia i oznakowanych przez producenta zgodnie z polską normą. SPAWANIE W ZBIORNIKACH

Strona 19 z 1. Podczas wykonywaniu prac gazo-niebezpiecznych lub niebezpiecznych urządzenia zasilające, w tym butle z gazami technicznymi, należy sytuować na zewnątrz wykopów, pomieszczeń lub urządzeń, w których prace są wykonywane. 2. Podczas prac wewnątrz metalowych zbiorników należy stosować przenośne, ręczne lampy elektryczne, o obniżonym napięciu zapewniającym bezpieczeństwo. 3. Roboty spawalnicze w zbiornikach, rurociągach lub kotłach mogą być wykonywane wyłącznie przy asekuracji osób znajdujących się na zewnątrz, z zachowaniem wzajemnej łączności oraz możliwości udzielenia natychmiastowej pomocy. 4. Osoby znajdujące się wewnątrz zbiornika powinny być wyposażone w szelki bezpieczeństwa przymocowane do linki bezpieczeństwa, trzymanej przez znajdującą się na zewnątrz osobę asekurującą. 5. Pracującym w zbiorniku należy zapewnić stały dopływ świeżego powietrza. ZABRANIA SIĘ: 1. Prowadzenia kabli elektrycznych do spawania razem z przewodami gumowymi lub metalowymi do spawania gazowego. 2. Przechowywania w spawalniach materiałów łatwopalnych. Rysunek 3. Przewody spawalnicze 3. Wykonywania prac spawalniczych w odległości mniejszej niż 5 m od materiałów łatwopalnych lub niebezpiecznych w razie zetknięcia z ogniem. 4. Używania strumienia czystego tlenu do przedmuchiwania zbiorników i przewietrzania pomieszczeń. 5. Mocowania butli do elementów stałych obiektów za pomocą drutu lub innych materiałów niegwarantujących stabilności butli. 6. Używania uszkodzonych palników. 7. Smarowania części palników smarem lub oliwą. 8. Odkładania lub wypuszczania z rąk palników, które nie są zgaszone. Spawania gazowego lub elektrycznego bez ochron wzroku, jak: okulary, tarcze, przyłbice. Trzymania przez spawacza pod pachą uchwytu elektrody w czasie przerw w pracy.

Strona 20 z 4.5.4. Dla zapewnienia ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym podczas prac przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych Organizując i prowadząc prace przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych, należy zadbać, aby posiadały one właściwe i skuteczne zabezpieczenia przed porażeniem prądem. Wypadki, do jakich dochodzi w związku z porażeniem prądem elektrycznym, najczęściej skutkują śmiercią, dlatego wymagana jest należyta dbałość o sprawność takich zabezpieczeń. Nie zawsze można uniknąć zagrożeń związanych z pracą przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych, jednak należy zmniejszać ryzyko ich występowania. Przyczyną ok. 70% wypadków porażenia lub poparzenia prądem elektrycznym jest niewłaściwe postępowanie człowieka, wynikające najczęściej z braku umiejętności lub lekkomyślności. WYMAGANIA OGÓLNE: 1. Wszystkie środki ochrony przeciwporażeniowej powinny być tak projektowane i konstruowane, aby były skuteczne przez cały czas spodziewanego użytkowania instalacji, sieci lub urządzenia zgodnie z jego przeznaczeniem i przy zabezpieczaniu właściwej konserwacji. 2. Podstawowa zasada ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym została sformułowana w normie PN EN 61140:2005 Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym wspólne aspekty instalacji i urządzeń. Brzmi ona następująco: Części czynne niebezpieczne nie powinny być dostępne, a części przewodzące dostępne nie powinny być niebezpieczne. 3. Powyższa zasada dotyczy: użytkowania sprawnych urządzeń zgodnie z zasadami eksploatacji w warunkach normalnych urządzeń, w których doszło do uszkodzenia izolacji podstawowej w wyniku pojedynczego uszkodzenia. 4. Ochronę w warunkach normalnych zapewnia się poprzez ochronę podstawową, a w warunkach pojedynczego uszkodzenia poprzez ochronę przy uszkodzeniu.

Strona 21 z 5. Zagospodarowanie elektroenergetyczne terenu robót a w szczególności budowlanych, zapewniające skuteczną ochronę przeciwporażeniową wymaga, aby: dopuszczalne napięcie dotykowe było długotrwale ograniczone do wartości 25 V prądu przemiennego lub 60 V prądu stałego gniazda wtyczkowe były zabezpieczone ochronnymi wyłącznikami różnicowoprądowymi o znamionowym prądzie różnicowym nie większym niż 30 ma (jeden wyłącznik powinien zabezpieczać nie więcej niż 6 gniazd wtyczkowych) lub były zasilane indywidualnie z transformatora separacyjnego albo napięciem nieprzekraczającym napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale (układ SELV) był stosowany układ sieci w zależności od rodzaju zasilania określony przepisami szczegółowymi sprzęt i osprzęt instalacyjny był o stopniu ochrony co najmniej IP44, a urządzenia rozdzielcze o stopniu ochrony co najmniej IP43 było preferowane stosowanie odbiorników, narzędzi oraz urządzeń o II klasie ochronności instalacja i urządzenia elektryczne były zabezpieczone ochronnym wyłącznikiem różnicowoprądowym selektywnym, o znamionowym prądzie różnicowym nie większym niż 500 ma dla zapewnienia selektywnej współpracy urządzeń zabezpieczających. d wtyczkowych) lub były zasilane indywidualnie z transformatora separacyjnego albo napięciem nieprzekraczającym napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale (układ SELV) był stosowany układ sieci w zależności od rodzaju zasilania określony przepisami szczegółowymi sprzęt i osprzęt instalacyjny był o stopniu ochrony co najmniej IP44, a urządzenia rozdzielcze o stopniu ochrony co najmniej IP43 było preferowane stosowanie odbiorników, narzędzi oraz urządzeń o II klasie ochronności instalacja i urządzenia elektryczne były zabezpieczone ochronnym wyłącznikiem różnicowoprądowym selektywnym, o znamionowym prądzie różnicowym nie większym niż 500 ma dla zapewnienia selektywnej współpracy urządzeń zabezpieczających. OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA W URZĄDZENIACH O NAPIĘCIU DO 1 KV

Strona 22 z 1. Wyróżnia się trzy rodzaje ochron przeciwporażeniowych: równoczesną ochronę przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa) i pośrednim (ochrona dodatkowa) ochronę przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa) ochronę przed dotykiem pośrednim (ochrona dodatkowa). 2. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim ma za zadanie zabezpieczać ludzi przed zagrożeniami wynikającymi z dotknięcia czynnych części urządzeń elektrycznych znajdujących się pod niebezpiecznym napięciem w czasie normalnej pracy tych urządzeń. 3. W urządzeniach elektrycznych o napięciu do 1 kv wymagane jest zastosowanie przynajmniej jednego z następujących środków ochrony przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa): izolowanie części czynnych poprzez pokrycie izolacją części obwodu elektrycznego, które znajdują się pod napięciem w normalnych warunkach pracy; stosowanie obudów lub ogrodzeń obiekty zamontowane na trwałe, których usunięcie powinno być możliwe przy użyciu narzędzi lub po wyłączeniu napięcia z czynnych części znajdujących się wewnątrz nich; stosowanie barier i przeszkód uniemożliwiających przypadkowe dotknięcie części czynnych, niechroniących jednak przed rozmyślnym działaniem; umieszczanie części czynnych poza zasięgiem ręki chroniących przed przypadkowym dotknięciem; zakres strefy zasięgu ręki to przestrzeń wokół człowieka w promieniu do 1,25 m w płaszczyźnie poziomej, do wysokości 2,5 m nad poziomem podłogi (stanowiska) i głębokości 1,25 m pod podłogą. 4. Ochrona przy dotyku pośrednim ma za zadanie ograniczenie skutków porażenia prądem elektrycznym w razie dotknięcia dostępnych części przewodzących, które niespodziewanie znalazły się pod niebezpiecznym napięciem (np. w wyniku uszkodzenia). 5. Działanie powyższe powinno być realizowane poprzez: uniemożliwienie przepływu prądu przez ciało człowieka; ograniczenie wartości prądu rażeniowego lub czasu jego przepływu.

Strona 23 z 6. Ochrona przy dotyku pośrednim może być osiągana przez zastosowanie co najmniej jednego z poniższych środków: samoczynnego wyłączania zasilania polega to na utworzeniu pętli zwarciowych poprzez przewody ochronne łączące dostępne części przewodzące z punktem neutralnym urządzeń II klasy ochronności lub o izolacji równoważnej ma zapobiegać pojawieniu się niebezpiecznego napięcia na częściach przewodzących dostępnych urządzeń elektrycznych w przypadku uszkodzenia izolacji podstawowej izolowania stanowiska ma za zadnie zapobiegnięcie równoczesnemu dotknięciu części, które mogą mieć różny potencjał w wyniku uszkodzenia izolacji podstawowej. Stosowane w pomieszczeniach suchych dostępne części przewodzące powinny być oddalone od siebie nie mniej niż 2 m, odległość ta może być zmniejszona do 1,25 m poza strefą zasięgu ręki nie uziemionych połączeń wyrównawczych ma zapobiegać pojawieniu się niebezpiecznych napięć dotykowych separacji elektrycznej zasilanie pojedynczego odbiornika przez transformator separacyjny lub przetwornicę; zaleca się, aby w obwodzie separowanym iloczyn napięcia znamionowego (V) i łącznej długości przewodów (m) nie przekraczał 100 000 VM i aby łączna długość przewodów nie przekraczała 500 m. 7. Uzupełnieniem ochrony przed dotykiem bezpośrednim może być zastosowanie wysoko czułych urządzeń ochronnych różnicowoprądowych o prądzie wyzwalającym nie większym niż 30 ma. 8. Urządzenia różnicowoprądowe zwiększają skuteczność ochrony podstawowej, lecz nie mogą być jedynym zastosowanym środkiem. 9. W przypadku zastosowania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych każdorazowo przed przystąpieniem do pracy należy sprawdzać ich działanie. 10. Wysoko czułe wyłączniki różnicowoprądowe powinny posiadać: wszelkie obwody gniazd wtyczkowych o prądzie znamionowym nie przekraczającym 20 A, przeznaczone do użytkowania przez osoby niewykwalifikowane (postronne);

Strona 24 z wszelkie obwody odbiorcze do zasilania na wolnym powietrzu urządzeń przenośnych, o prądzie znamionowym nie przekraczającym 32 A; instalacje użytkowane w warunkach szczególnego zagrożenia. 11. Ochrona uzupełniająca ochronę przy uszkodzeniach (ochrona uzupełniająca przy dotyku pośrednim) polega na wykonaniu miejscowych połączeń wyrównawczych, których rola sprowadza się do ograniczenia do dopuszczalnego poziomu długotrwale utrzymującego się napięcia dotykowego. OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA W URZĄDZENIACH O NAPIĘCIU POWYŻEJ 1 KV 1. Bezpieczeństwo ludzi przy elektroenergetycznych urządzeniach wysokich napięć można realizować poprzez: niedopuszczenie do rażenia człowieka prądem elektrycznym; ograniczenie prądu wrażeniowego do wartości niewywołujących groźnych skutków. 2. Środkami technicznymi ochrony są: środki ochrony przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa); środki ochrony przy dotyku pośrednim (ochrona dodatkowa). 3. Ochronę przed dotykiem bezpośrednim można realizować na jeden z czterech sposobów: umieszczanie poza zasięgiem; stosowanie obudów; stosowanie przegród (ogrodzeń); stosowanie przeszkód. 4. Praktyczne środki ochrony przy dotyku pośrednim: wykonanie uziomu wyrównawczego uziom otokowy lub gęste kraty umieszczone na niewielkiej głębokości pod stanowiskiem; pokrycie stanowiska warstwą izolacyjną dla zwiększenia rezystancji przejścia między stopami i ziemią; wykonanie stanowiska przewodzącego metalowa płyta lub krata połączona z dostępnymi częściami przewodzącymi;

Strona 25 z zastosowanie nie przewodzących przegród odseparowanie człowieka od części uziemionych; zastosowanie wstawek izolacyjnych. 5. W elektroenergetycznych liniach napowietrznych WN głównym środkiem ochrony przy dotyku pośrednim jest uziemienie wykonane jako otok lub otoki ułożone na niewielkiej głębokości. KLASY OCHRONNOŚCI URZĄDZEŃ ELEKTRYCZNYCH 1. Podawane są dla urządzeń elektrycznych i elektronicznych prądu przemiennego o napięciu międzyprzewodowym nie przekraczającym 440 V i napięciu między fazą a ziemią nie wyższym niż 250 V. 2. Oznaczenie klasą ochronności wskazuje środki, które zastosowane w instalacji elektrycznej zapewniają wymaganą ochronę przeciwporażeniową. 3. Urządzenia elektryczne ze względu na zastosowany środek ochrony przeciwporażeniowej dzieli się na cztery klasy ochronności: 0, I, II, III. 4. W urządzeniach klasy ochronności 0 ochronę przed porażeniem stanowi w zasadzie tylko izolacja podstawowa. Brak jest zacisku ochronnego. 5. W urządzeniach klasy ochronności I ochronę realizuje się poprzez połączenie przewodów PE lub PEN z zaciskami ochronnymi, przez co następuje: szybkie zadziałanie zabezpieczeń przetężeniowych i wyłączenie zasilania lub; ograniczenie napięć dotykowych do wartości uznanych za bezpieczne. 6. W urządzeniach klasy ochronności II ochrona jest zapewniona przez fabryczne zastosowanie izolacji podwójnej lub wzmocnionej. 7. W urządzeniach klasy ochronności III ochrona przeciwporażeniowa jest zapewniona przez zasilanie ich bardzo niskim napięciem (SELV lub PELV), mieszczącym się w zakresie napięcia bezpiecznego. 8. Urządzenia każdej klasy ochronności są oznakowane odpowiednim symbolem graficznym. POMIARY OCHRONNE

Strona 26 z 1. Częstość okresowego sprawdzania instalacji należy ustalać uwzględniając jej rodzaj, wyposażenie, zastosowanie, działanie, częstość i jakość konserwacji oraz wpływy zewnętrzne, jeśli jest na nie narażona. 2. Badanie instalacji elektrycznej i piorunochronnej w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów należy przeprowadzać co najmniej raz na 5 lat. 3. Okresy między kolejnymi badaniami należy skracać w przypadkach, w których w zależności od warunków środowiskowych może wystąpić większe ryzyko eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych. 4. Do powyższych przypadków w szczególności należą: miejsca pracy lub pomieszczenia, w których występuje ryzyko porażenia elektrycznego, pożaru lub wybuchu spowodowanego wpływem warunków środowiska na eksploatowane urządzenia i instalacje elektryczne; miejsca pracy lub pomieszczenia, w których znajdują się instalacje niskiego i wysokiego napięcia; obiekty gromadzące publiczność; tereny budowy; instalacje bezpieczeństwa np. oświetlenia awaryjnego. 5. Po każdym badaniu okresowym instalacji należy sporządzić protokół. 6. Dokumentacja powinna zawierać szczegóły dotyczące sprawdzanych części instalacji, opis oględzin łącznie z wadami i usterkami oraz wyniki prób. 7. Zgodnie z postanowieniem polskiej normy protokół z badań odbiorczych lub okresowych powinien zawierać informacje, które pozwolą powtórzyć badania oraz wyniki badań, wypływające z nich wnioski, a także dane identyfikacyjne osób, które badania wykonały. 8. Główne informacje protokołu powinny dotyczyć: rodzaju i zakresu badań lokalizacji obiektu, oznaczenia instalacji lub jej części (urządzenia), którą badano

Strona 27 z zakresu wykonanych oględzin oceny wyników oględzin zastosowanych metod i przyrządów pomiarowych zastosowanych kryteriów oceny wyników pomiarów sposobu wykonania obliczeń niezbędnych do otrzymania wyników pomiarów wartości końcowych, służących do porównania z wartościami dopuszczalnymi wyników pomiarów (najczęściej zestawionych w tabeli) oceny wyników pomiarów wniosków wypływających z oceny wyników pomiarów, oględzin i prób daty i warunków wykonywanych pomiarów daty następnych badan okresowych danych osobowych i danych identyfikacyjnych uprawnień osób wykonujących pomiary, oględziny, ocenę i formułujących wnioski wraz z podpisami tych osób. 9. Pomiary, oględziny i próby mogą wykonywać wyłącznie osoby posiadające wymagane świadectwa kwalifikacyjne, nabywane w trybie obowiązujących przepisów. 10. Kopie zapisu pomiarów skuteczności zabezpieczenia przed porażeniem prądem elektrycznym powinny znajdować się u kierownika budowy. 11. Okresowa kontrola stanu stacjonarnych urządzeń elektrycznych pod względem bezpieczeństwa powinna odbywać się co najmniej raz w miesiącu. 12. Kontrola stanu i odporności izolacji stacjonarnych urządzeń elektrycznych powinna odbywać się co najmniej dwa razy w roku, a także: przed uruchomieniem urządzenia po dokonaniu zmian i napraw części elektrycznych i mechanicznych; przed uruchomieniem urządzenia, które było nieczynne przez ponad miesiąc przed uruchomieniem urządzenia po jego przemieszczeniu. DZIAŁANIE PRĄDU NA ORGANIZM LUDZKI

Strona 28 z 1. Zjawisko porażenia ma miejsce wówczas, gdy występuje droga dla prądu rażeniowego i istnieje źródło napięcia wymuszającego przepływ takiego prądu. 2. Skutki rażenia prądem elektrycznym zależą od: rodzaju prądu, a więc czy jest to rażenie prądem przemiennym o małej częstotliwości (15 10 Hz), prądem przemiennym o dużej częstotliwości, krótkotrwałymi jednokierunkowymi impulsami prądowymi lub prądem stałym; wartości napięcia i natężenia prądu rażeniowego oraz czasu jego przepływu; drogi przepływu prądu przez ciało człowieka; stanu psychofizycznego porażonego; temperatury i wilgotności skóry; powierzchni styku z przewodnikiem; siły docisku przewodnika do naskórka. 3. Działanie pośrednie powstające bez przepływu prądu przez organizm ludzki może powodować następujące urazy: oparzenie ciała wskutek pożarów wywołanych zwarciem elektrycznym lub spowodowanych dotknięciem do nagrzanych przedmiotów; groźne dla życia oparzenie ciała łukiem elektrycznym, a także metalizację skóry spowodowaną osadzaniem się roztopionych cząstek metalu; uszkodzenie wzroku wskutek dużej jaskrawości łuku elektrycznego; uszkodzenie mechaniczne ciała w wyniku upadku z wysokości lub upuszczenia trzymanego przedmiotu. 4. Działanie bezpośrednie porażenie elektryczne wskutek przepływu prądu elektrycznego przez ciało ludzkie (tzw. prądu rażenia), może wywołać wiele zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych w organizmie, a nawet śmierć człowieka poprzez działanie na układ nerwowy oraz w wyniku elektrolizy krwi i płynów fizjologicznych. 5. Porażenie bezpośrednie może objawiać się: odczuwaniem bólu przy przepływie prądu, kurczami mięśni;

Strona 29 z zatrzymaniem oddechu, zaburzeniami krążenia krwi; zaburzeniami wzroku, słuchu i zmysłów równowagi; utratą przytomności; migotaniem komór sercowych (fibrylacja) oparzeniami skóry i wewnętrznych części ciała, ze zwęgleniem włącznie. 6. Napięcie krokowe jest to napięcie między dwoma punktami na powierzchni ziemi lub stanowiska pracy, odległymi od siebie o 1 m (jeden krok). 4.5.5. Podczas prac w sąsiedztwie linii elektroenergetycznych Napowietrzne linie elektroenergetyczne na placu budowy lub w jego pobliżu stwarzają ryzyko porażenia prądem elektrycznym w przypadku: zerwania lub dotknięcia przewodów linii przez pracujące czy przejeżdżające w pobliżu maszyny budowlane lub przez przedmioty trzymane przez ludzi, zerwania przewodów linii na skutek warunków atmosferycznych (wiatr, sadź katastrofalna) oraz uszkodzenia słupów przeskoku napięcia na ludzi lub znajdujące się w pobliżu przewodzące prąd elementy maszyn i przedmiotów, uszkodzenia izolacji linii. 1. Wszyscy pracownicy zatrudnieni do tego rodzaju prac powinni posiadać potwierdzone predyspozycje zdrowotne, być przeszkoleni w zakresie BHP stosownie do zakresu prowadzonych prac i zapoznani z ryzykiem zawodowym dla zadania. 2. Prace w sąsiedztwie linii elektroenergetycznych mogą być prowadzone na podstawie polecenia ustnego, pisemnego, a w szczególnych sytuacjach bez polecenia. 3. Wszelkie roboty w strefie niebezpiecznej czynnych linii elektroenergetycznych mogą być wykonywane tylko w wyjątkowych przypadkach, na pisemne polecenie osoby sprawującej kierownictwo lub nadzór nad eksploatacją urządzeń elektroenergetycznych oraz pod warunkiem ustanowienia osoby nadzorującej przebieg prac i posiadającej wymagane uprawnienia. 4. Przed przystąpieniem do robót elektroenergetycznych należy dokonać identyfikacji i inwentaryzacji przebiegających linii elektroenergetycznych oraz rozpoznać użytkownika linii

Strona 30 z 5. Na trasach zidentyfikowanych, podziemnych linii elektroenergetycznych należy umieścić tablice informujące o niebezpieczeństwie porażenia prądem. Tablice należy umieścić tak, by co najmniej jedna z nich była widoczna z każdej odległości roboczej. 6. Należy dążyć do tego, by prace były wykonywane tylko i wyłącznie przy wyłączonej linii elektroenergetycznej. W przypadku konieczności prowadzenia prac przy czynnej linii, przed przystąpieniem do realizacji zadania należy z jej użytkownikiem uzgodnić bezpieczne warunki pracy. 7. Przed przystąpieniem do prac w obrębie wyłączonej linii elektroenergetycznej, należy uzgodnić z osobą wyłączającą sposób jej zabezpieczenia przed przypadkowym załączeniem. 8. Przy urządzeniu odcinającym należy umieścić informację o treści Nie załączać oraz dokonać uziemienia wyłączonej linii. 9. Wszelkie prace zaliczane do szczególnie niebezpiecznych należy prowadzić w minimum dwuosobowej obsadzie, zapewniając środki techniczne dla bezpiecznego jej wykonania, oraz asekurację i ewentualną pierwszą pomoc w razie potrzeby. 10. W trakcie ustalania lokalizacji placów składowych należy przestrzegać zakazu składowania materiałów bezpośrednio pod liniami elektroenergetycznymi lub w odległości nie mniejszej niż: 3 m od linii niskiego napięcia 5 m od linii wysokiego napięcia do 15 kv 10 m od linii wysokiego napięcia do 30 kv 15 m od linii wysokiego napięcia pow. 30 kv. 11. Należy zapewnić i sprawdzić, by wszelki sprzęt i środki transportu mogące zbliżyć się do strefy niebezpiecznej linii elektroenergetycznych zostały wyposażone w sygnalizatory napięcia. 12. Jeżeli z właścicielem linii elektroenergetycznej i jej użytkownikiem uzgodniono możliwość jej okresowego wyłączania, do kontaktu z tymi osobami należy wyznaczyć stałego pracownika nadzoru ze strony wykonawcy. Pracownik ten powinien utrzymywać codzienny kontakt z wyłączającym linię, aby odnotowywać godziny wyłączenia linii, imię i nazwisko osoby zgłaszającej wyłączenie oraz planowany czas wyłączenia. W przypadku telefonicznego zgłoszenia, pracownik powinien żądać od wyłączającego potwierdzenia w formie elektronicznej lub faksu na ten temat. Jeżeli istnieje taka

Strona 31 z możliwość, należy sprawdzić wyłączenie. Sprawdzenia może dokonać pracownik posiadający udokumentowane kwalifikacje w tym zakresie. 13. Szerokość strefy niebezpiecznej zależy od rodzaju i napięcia linii elektroenergetycznych oraz wykonywanych prac. 14. Strefę niebezpieczną należy mierzyć w poziomie, od skrajnego przewodu linii i po obu jej stronach. 15. W trakcie prac w obrębie czynnej linii elektroenergetycznej nie wolno bezpośrednio pod nią lokalizować stanowisk pracy, a odległość liczona w poziomie od skrajnych przewodów powinna być nie mniejsza niż (granice szerokości stref niebezpiecznych): 3 m dla linii niskiego napięcia nieprzekraczającej 1 kv 5 m dla linii wysokiego napięcia od 1 kv do 15 kv 10 m dla linii wysokiego napięcia od 15 kv do 30 kv 15 m dla linii wysokiego napięcia od 30 kv do 110 kv 30 m dla linii wysokiego napięcia pow. 110 kv. 16. Strefy niebezpieczne należy oznaczyć, a w przypadku prowadzenia prac o Rysunek 4. Znak bezpieczeństwa zmroku także oświetlić w sposób umożliwiający odczytanie ich oznaczenia. 17. Na każdym słupie napowietrznej linii elektroenergetycznej na placu budowy powinien być umieszczony oznacznik strefy niebezpiecznej w postaci tablicy ostrzegawczej. Tablice powinny znajdować się na wysokości nie mniejszej niż 2 m od poziomu terenu. 18. Dla linii kablowych strefa niebezpieczna rozciąga się po obu stronach trasy kabla, na szerokość 6 m. 19. Linie kablowe ułożone pod ziemią oraz ich przebieg na placu budowy muszą być oznakowane. 20. Oznaczniki kabla powinny być rozmieszczone w miejscach zmiany przebiegu linii na prostych odcinkach, nie rzadziej niż co 20 m. 21. W strefie niebezpiecznej linii kablowych roboty ziemne z wykorzystaniem sprzętu zmechanizowanego mogą być wykonywane jedynie na pisemne polecenie upoważnionej osoby, która sprawuje kierownictwo lub dozór nad eksploatacją urządzeń elektroenergetycznych oraz pod warunkiem ustanowienia osoby nadzorującej przebieg tych robót.

Strona 32 z 22. W przypadku czynności krótkotrwałych, jak np. rozładunek masy bitumicznej, czyszczenie skrzyni ładunkowej itp., należy wyznaczyć pracownika współpracującego z operatorem i kierowcą, w celu ostrzegania przed zbliżaniem się do linii elektroenergetycznej. 23. W trakcie prac w obrębie czynnej linii elektroenergetycznej, prowadzonych za zgodą jej użytkownika i w oparciu o ustalenia warunków bezpiecznej pracy, należy wyznaczyć pracownika do stałego nadzoru tych prac i bezwzględnego przestrzegania podanych przez użytkownika warunków ich realizacji. 24. W przypadku wyłączenia zasilania linii elektroenergetycznej, przed jego ponownym załączeniem należy sprawdzić, czy wszyscy pracownicy opuścili stanowiska pracy oraz czy środki transportu i sprzęt budowlany znajdują się poza ewentualnymi strefami niebezpiecznymi. 25. Zabrania się: Składowania materiałów bezpośrednio pod napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi lub w odległości mniejszej niż to określają przepisy szczegółowe. Sytuowania stanowisk pracy lub maszyn i urządzeń budowlanych bezpośrednio pod napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi lub w odległości mniejszej niż to określają przepisy szczegółowe. Wykonywania pracy w obsadzie jednoosobowej. 4.5.6. Zasady postępowania przy wykonywaniu prac w wykopach Roboty ziemne prowadzone w wykopach, rowach lub dołach wiążą się z wysokimi zagrożeniami, które bagatelizowane mogą skutkować groźnymi wypadkami. Największe zagrożenia stwarzają niezabezpieczone, głębokie wykopy wąsko przestrzenne. W sytuacji załamania się gruntu pracownicy w wykopie nie mają szans na ucieczkę.

Strona 33 z 1. Wykopy są budowlami ziemnymi, należącymi do kategorii stałych lub tymczasowych konstrukcji, określanych jako obiekty budowlane. 2. Wykopy klasyfikujemy ze względu na ich przeznaczenie oraz głębokość. Ma to istotny wpływ na zabezpieczenie wykopów oraz właściwą organizację pracy podczas ich wykonywania. 3. Pod względem szerokości dna wykopy dzielimy na: wąsko przestrzenne o szerokości dna mniejszej lub równej 1,5 m, szerokoprzestrzenne o szerokości dna większej niż 1,5 m. 4. Pod względem głębokości wykopy dzielimy na: płytkie o głębokości mniejszej lub równej 1 m, średnio głębokie o głębokości nie większej niż 3 m, głębokie o głębokości większej niż 3 m. DZIAŁANIA PRZED ROZPOCZĘCIEM ROBÓT 1. Prace ziemne muszą być prowadzone pod nadzorem doświadczonych i wykwalifikowanych osób, posiadających wiedzę z zakresu BHP. 2. Maszyny, urządzenia, narzędzia i sprzęt pomocniczy stosowane przy robotach w wykopach, dołach lub rowach powinny być sprawne technicznie oraz posiadać wymagane certyfikaty. Osoby je obsługujące muszą posiadać wymagane uprawnienia i badania lekarskie. 3. Pracowników zatrudnionych w warunkach zagrożeń wynikających z Oceny Ryzyka dla Zadania dla zadania należy wyposażyć w odpowiednią odzież, obuwie i sprzęt ochronny. Należy ich także zapoznać z zasadami jego stosowania. 4. Roboty szczególnie niebezpieczne należy prowadzić w minimum dwuosobowej obsadzie. Ponadto, trzeba zadbać o środki techniczno-organizacyjne zapewniające bezpieczeństwo na stanowiskach pracy oraz skuteczną asekurację i ewakuację w przypadku wystąpienia takiej potrzeby. 5. Roboty ziemne należy prowadzić na podstawie projektu określającego położenie instalacji i urządzeń podziemnych, które mogą znaleźć się w zasięgu prowadzonych robót. 6. Miejsca niebezpieczne należy ogrodzić i oznakować poprzez umieszczenie tablic z napisami ostrzegawczymi. 7. Każdorazowe rozpoczęcie robót ziemnych należy poprzedzić sprawdzeniem stanu zabezpieczeń wykopu, w tym głownie obudów ścian lub nachylenia skarp.

Strona 34 z 8. Na czas zmroku i nocy wykop należy skutecznie zabezpieczyć przed możliwością wpadnięcia do niego osób postronnych oraz zaopatrzyć w czerwone światło ostrzegawcze. 9. Jeśli teren, na którym prowadzone są wykopy nie może być ogrodzony, należy zapewnić stały nad nim nadzór. DZIAŁANIA PODCZAS PROWADZENIA ROBÓT 1. Wszystkie zagłębienia w terenie: wykopy, rowy, doły itp. należy zabezpieczać barierami ochronnymi o wysokości 1,1 m, ustawionymi w odległości nie mniejszej niż 1 m od krawędzi zagłębienia. 2. W przypadku uzasadnionych względów bezpieczeństwa, niezależnie od ustawionych balustrad, wykopy, doły i rowy należy szczelnie zakrywać, w sposób uniemożliwiający wpadnięcie do nich. 3. Odspajanego gruntu nie wolno składować przy krawędzi wykopu. 4. Wzdłuż krawędzi wykopu należy pozostawić wolny pas terenu o szerokości min. 0,6 m. 5. W przypadku zastosowania przykrycia wykopu, rowu lub dołu, zamiast balustrady teren robót można oznaczyć za pomocą lin lub taśm umieszczonych wzdłuż wykopu, rowu lub dołu, na wysokości 1,1 m i w odległości 1 m od krawędzi zagłębienia. 6. Studzienki należy zabezpieczać trwałymi, wytrzymałymi i właściwie Rysunek 5. Prawidłowe zabezpieczenie wykopów Rysunek 6. Składowanie urobku przymocowanymi nakryciami. 7. Ruch środków transportu obok wykopów może odbywać się poza granicą klina naturalnego odłamu gruntu. 8. Pracująca koparka powinna być ustawiona w odległości co najmniej 0,6 m od wykopu, poza granicą klina naturalnego odłamu gruntu. Wokół niej należy wyznaczyć strefę niebezpieczną i odpowiednio ją oznakować Rysunek 7. Ruch środków transportu obok wykopów Rysunek 8. Odległość koparki od wykopu

Strona 35 z 9. Ściany wykopów głębszych niż 1 m należy skutecznie zabezpieczać poprzez obudowy 10. Ściany wykopów szerokoprzestrzennych należy zabezpieczać przez skarpowanie, przy czym nachylenie skarp zależy od głębokości wykopu oraz kategorii gruntu. 11. Nachylenie skarpy zmienia się w zależności od rodzaju gruntu, który ją tworzy oraz głębokości wykopu. 12. Dopuszcza się wykopy szerokoprzestrzenne o ścianach pionowych lub ze skarpami o nachyleniu większym od bezpiecznego, gdy brzeg skarpy jest nieobciążony, a głębokość wykopu nie przekracza: 4 m w skałach litych odspajanych mechanicznie 1,25 m w gruntach spoistych i mało spoistych, jak: piaski gliniaste, pyły, lessy, gliny zwałowe 1 m w rumoszach, zwietrzelinach, spękanych skałach i nienawodnionych piaskach. 13. W przypadku przekroczenia podanych w pkt.12 głębokości wykopu szerokoprzestrzennego, lecz nie więcej niż do 4 m, należy stosować bezpieczne nachylenie skarp. 14. Zabezpieczenie ścian wykopu głębszego niż 4 m powinno być wykonane zgodnie ze specjalnie opracowaną dokumentacją projektową. 15. Ściany wykopów szerokoprzestrzennych można także zabezpieczać stosując: ścianki berlińskie, palisady, grodzice stalowe ścianka szczelna, ściany szczelinowe. 16. Ażurowe zabezpieczenia ścian wykopów można stosować tylko w gruntach zwartych. W okresie zimowym zabronione jest stosowania ażurowego zabezpieczenia ścian wykopu. 17. Podczas wykonywania koparką wykopów wąskoprzestrzennych należy montować obudowę z Rysunek 9. Zabezpieczenie ścian wykopów obudowami zabezpieczonej części wykopu lub stosować obudowę prefabrykowaną. 18. Obudowy prefabrykowane należy montować z użyciem wcześniej przewidzianych urządzeń mechanicznych. 19. Przy wykonywaniu wykopów ze skarpami o bezpiecznym nachyleniu, należy:

Strona 36 z zabezpieczyć w pasie terenu przyległym do górnej krawędzi skarpy spadki umożliwiające łatwy odpływ wód opadowych, o szerokości równej trzykrotnej głębokości wykopu na bieżąco likwidować naruszenie struktury gruntu skarpy usuwając naruszony grunt, przy zachowaniu bezpiecznych nachyleń skarpy we wszystkich jej punktach monitorować stan skarpy po deszczu, mrozie oraz dłuższej przerwie w pracy. 20. Wykonywanie wykopów nieumocnionych jest dozwolone przy spełnieniu następujących warunków: wykopy o ścianach pionowych, bez rozparcia lub podparcia mogą być wykonywane w gruntach zwartych tylko do głębokości 1 m oraz gdy teren przy wykopie nie jest obciążony w pasie o szerokości równej głębokości wykopu wykopy o głębokości powyżej 1 m, lecz nie większej niż 2 m można wykonywać, jeśli pozwalają na to badania gruntu i dokumentacja geologiczno-inżynierska. 21. Wzdłuż krawędzi wykopu należy pozostawić wolny pas terenu o szerokości min. 0,6 m. 22. Wykopy o głębokości powyżej 1 m należy wyposażyć w bezpieczne zejścia za pomocą schodni lub drabin, przy czym odległość między zejściami nie powinna przekraczać 20 m. DZIAŁANIA PO CZĘŚCIOWYM LUB CAŁKOWITYM ZAKOŃCZENIU PRAC 1. Demontaż zabezpieczeń wykopu należy prowadzić od jego dna, usuwając je w miarę zasypywania wykopu. 2. Zabezpieczenia wykopu można usuwać jednoetapowo z wykopów wykonanych: w gruntach spoistych na głębokości do 0,5 m, w pozostałych gruntach na głębokości do 0,3 m. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU ZNALEZIENIA NIEBEZPIECZNYCH PRZEDMIOTÓW 1. W przypadku natrafienia na przedmioty metalowe, zardzewiałe, przypominające pociski, rakiety, głowice lub inną amunicję należy przerwać roboty i zachować szczególną ostrożność. 2. Przedmiotów takich nie wolno dotykać. 3. Trzeba zapewnić stały nadzór nad nimi do czasu przybycia odpowiednich służb. 4. Teren znaleziska należy ogrodzić i oznakować tablicą: Uwaga - niewybuchy!.

Strona 37 z 5. O znalezisku trzeba powiadomić kierownictwo budowy oraz inne organa, a następnie czekać na przybycie odpowiednich służb. ZABRANIA SIĘ: 1. Jednoczesnego prowadzenia innych robót w miejscu wykonywania wykopu. 2. Tworzenia nawisów, podkopywania bądź podcinania skarp. 3. Przebywania ludzi w zasięgu działania naczynia roboczego maszyny. 4. Transportowania ludzi do wykopu lub z wykopu za pomocą naczynia roboczego maszyny. 5. Przebywania pracowników w wykopie podczas transportowania do niego materiałów. 6. Przebywania ludzi pomiędzy ścianą wykopu a koparką, nawet w czasie postoju. 7. Schodzenia do wykopu oraz wychodzenia z niego po rozporach lub innych elementach obudowy. 8. Używania elementów obudowy wykopu niezgodnie z jej przeznaczeniem. 9. Napełniania pojemników do transportu urobku powyżej ich górnej krawędzi lub równo z nią. 10. Włączania mechanizmu obrotu maszyny roboczej w trakcie napełniania naczynia roboczego gruntem. 11. Przemieszczania maszyny roboczej po pochyleniach przekraczających dopuszczalny stopień określony w dokumentacji techniczno-ruchowej maszyny. 12. Wykonywania robót ziemnych pod czynnymi, napowietrznymi liniami energetycznymi w odległości mniejszej niż to określają przepisy szczegółowe. 13. Przebywania ludzi w kabinie pojazdu do transportu wykopanego gruntu w czasie załadunku jego skrzyni, gdy kabina pojazdu nie jest konstrukcyjnie wzmocniona. 14. Wysuwania lemiesza maszyny roboczej poza krawędź klina odłamu gruntu. 15. Używania maszyn roboczych na gruntach gliniastych podczas ulewnego deszczu. 4.5.7. Podczas robót w kanałach, studniach, studzienkach Roboty w kanałach, studniach i studzienkach, do których wejście odbywa się przez włazy, otwory o niewielkich rozmiarach lub jest w inny sposób utrudnione należą do prac

Strona 38 z szczególnie niebezpiecznych. Prace w kanałach, studniach, studzienkach i innych podziemnych urządzeniach technicznych są szczególnie niebezpieczne z uwagi na możliwość przedostawania się tam gazu ziemnego, czadu lub innych niebezpiecznych substancji pochodzących z nieszczelnych rurociągów i instalacji. Dodatkowym zagrożeniem mogą być niekorzystne zmiany składu atmosfery. Zjawisko to może wystąpić podczas usuwania osadów substancji toksycznych, spawania, układania wykładzin i powłok antykorozyjnych (np.: rozpuszczalniki ze stosowanych klejów, kitów, farb i lakierów lub z płynów do odtłuszczania i czyszczenia w trakcie odparowania mogą stwarzać zagrożenie toksyczne, a nawet wybuchowe). Z tego względu podjęcie i prowadzenie prac w kanałach, studniach, studzienkach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych zamkniętych przestrzeniach, do których wejście odbywa się przez włazy, otwory o niewielkich rozmiarach lub jest w inny sposób utrudnione, może nastąpić jedynie na podstawie pisemnego pozwolenia, wydanego w trybie ustalonym przez pracodawcę. Do tych prac pracodawca powinien wyznaczyć stały i kompetentny nadzór. Osoba wydająca polecenie wykonania takiej pracy powinna sprawdzić, czy przygotowanie organizacyjne i techniczne zapewni bezpieczeństwo podczas wykonywania prac. DZIAŁANIA PRZED ROZPOCZĘCIEM ROBÓT 1. Podjęcie i prowadzenie prac w kanałach, studniach, studzienkach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych zamkniętych przestrzeniach, do których wejście odbywa się przez włazy, otwory o niewielkich rozmiarach lub jest w inny sposób utrudnione, może nastąpić jedynie na podstawie pisemnego pozwolenia wydanego w trybie ustalonym przez pracodawcę. 2. Prace w kanałach, studniach, studzienkach, wnętrzach urządzeń technicznych i innych zamkniętych przestrzeniach muszą być prowadzone pod stałym, bezpośrednim nadzorem doświadczonych i wykwalifikowanych osób, posiadających wiedzę z zakresu BHP. Kompetencje wyżej wymienionych osób należy dokładnie sprawdzać. 3. Wszyscy pracownicy zatrudnieni przy pracach w kanałach, studniach, studzienkach, wnętrzach urządzeń technicznych i innych zamkniętych przestrzeniach muszą posiadać wymagane kwalifikacje zawodowe i zdrowotne. Powinni być także przeszkoleni w zakresie BHP stosownie do zakresu prowadzonych prac oraz zapoznani z ryzykiem zawodowym dla zadania.

Strona 39 z 4. Maszyny, urządzenia, narzędzia i sprzęt pomocniczy stosowane w kanałach, studniach, studzienkach, wnętrzach urządzeń technicznych i innych zamkniętych przestrzeniach powinny być sprawne technicznie oraz posiadać wymagane certyfikaty. Osoby obsługujące wyżej wymieniony sprzęt muszą posiadać wymagane uprawnienia i badania lekarskie. 5. Pracowników zatrudnionych w warunkach zagrożeń wynikających z Oceny Ryzyka dla Zadania należy wyposażyć w odpowiednią odzież, obuwie i sprzęt ochronny. Należy ich także zapoznać z zasadami jego stosowania. 6. Roboty szczególnie niebezpieczne należy prowadzić w minimum dwuosobowej obsadzie, a brygady wyznaczone do pracy w kanałach ściekowych powinny składać się co najmniej z czterech osób, z których najwyżej dwie mogą pracować w kanale, a pozostałe osoby powinny stanowić ich ubezpieczenie. 7. Należy przewidzieć i zapewnić środki techniczno-organizacyjne gwarantujące bezpieczeństwo na stanowiskach pracy oraz skuteczną asekurację i ewakuację w razie wystąpienia takiej potrzeby. DZIAŁANIA PODCZAS PROWADZENIA ROBÓT 1. Osoba wydająca polecenie wykonania wyżej wymienionych prac powinna sprawdzić, czy przygotowania organizacyjne i techniczne zapewniają pracownikom bezpieczeństwo podczas pracy. 2. Należy wyznaczyć imiennie osobę sprawującą bezpośredni, stały nadzór nad pracą w kanałach, studniach i studzienkach. 3. Pracownikom znajdującym się w kanałach, studniach, studzienkach należy zapewnić natychmiastową pierwszą pomoc w razie nagłej potrzeby lub wypadku. 4. Przed wejściem do kanału lub studzienki rewizyjnej należy przewietrzyć kanał, zdejmując pokrywy włazowe z co najmniej dwóch studzienek, zlokalizowanych po obydwu stronach studzienki kontrolowanej. Po zakończeniu wietrzenia kanału należy sprawdzić za pomocą detektorów, czy nie występują substancje szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne.

Strona 40 z 5. W kanałach, studniach i studzienkach wolno używać narzędzi i lamp zasilanych prądem o napięciu 24V oraz w razie potrzeby w wykonaniu przeciwwybuchowym (narzędzia i sprzęt muszą być wtedy nieiskrzące). 6. Przygotowując i prowadząc prace w kanałach, studniach i studzienkach należy odłączyć dopływ do nich materiałów, substancji i innych czynników. 7. Znajdujące się we wnętrzu kanałów, studni i studzienek grzejniki, urządzenia ruchome i inne mogące stworzyć zagrożenia należy odłączyć od źródeł zasilania. Rysunek 10. Praca w studniach 8. Bezpośrednio przed przystąpieniem do pracy wewnątrz kanałów, studni i studzienek należy zbadać powietrze detektorem gazów na zawartość tlenu oraz gazów i par substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne: próbki do analizy powinny być pobierane bez wchodzenia do środka urządzeń prawidłowe określenie składu atmosfery wymaga pobierania próbek nie tylko przy samych włazach, ale co najmniej w trzech płaszczyznach: górnej, środkowej i dolnej należy zwracać uwagę na tzw. martwe przestrzenie, gdzie skład atmosfery może odbiegać od wyników pobranych w innych miejscach analizy powinny być przeprowadzone bezpośrednio przed rozpoczęciem pracy, nie wcześniej jednak niż na godzinę przed zaplanowanym wejściem pracowników do zbiornika zezwolenie na pracę w kanałach, studniach i studzienkach może być udzielone tylko wtedy, jeżeli zawartość tlenu mieści się w granicach od 18 do 22,5% objętości, a zawartość substancji

Strona 41 z toksycznych i palnych nie stwarza zagrożeń dla substancji toksycznych nie powinny być przekroczone wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS) analizy składu atmosfery w środowisku muszą być monitorowane podczas wykonywania prac 9. Temperatura powietrza w kanałach, studniach i studzienkach nie powinna się różnić od temperatury otoczenia więcej niż 5 stopni C. 10. Pracownicy wchodzący do kanałów, studni i studzienek powinni być wyposażeni we właściwą odzież ochronną, dobraną do rodzaju wykonywanej pracy. 11. Podstawowym sprzętem ochronnym podczas pracy w kanałach, studniach i studzienkach są szelki bezpieczeństwa połączone z linką bezpieczeństwa służącą do ewakuacji, jak również do komunikowania się z osobą asekurującą. 12. Nad otworem włazowym powinien znajdować się statyw bezpieczeństwa np. trójnóg do ewakuacji poszkodowanych 13. Szczególną uwagę należy poświęcić zabezpieczeniu dróg oddechowych. Rysunek 11. Trójnóg ewakuacyjny 14. W przypadku niekorzystnych warunków atmosferycznych w kanale, studni lub studzience należy dążyć do uniezależnienia pracownika od warunków wewnętrznych przez zastosowanie cało twarzowych masek z nadmuchem powietrza poprzez stację filtrów. 15. Dopuszczenie do pracy bez ochron dróg oddechowych należy określić pisemnie w zezwoleniu na prace. 16. Pracownik wchodzący do zbiornika musi być ubezpieczany z zewnątrz przez co najmniej jedną osobę, która powinna przez cały czas obserwować pracującego. Asekuracja polega na stałym trzymaniu w rękach lekko napiętej linki bezpieczeństwa, której jeden koniec przymocowany jest do szelek pracującego. Linka ta może również służyć do porozumiewania się pracującego z ubezpieczającym wcześniej należy ustalić sposoby komunikowania się.

Strona 42 z 17. Na wypadek, gdyby dla udzielenia pomocy pracującemu konieczne było wejście do kanału, studni i studzienki, na stanowisku pracy asekurującego powinien znajdować się drugi komplet sprzętu ochrony dróg oddechowych oraz szelki bezpieczeństwa wraz z linką ratowniczą. 18. Przyjmuje się, że we wnętrzu zbiornika pracę wykonuje jeden robotnik, który powinien być zmieniany co 30 minut. 19. Jeżeli warunki wymagają, żeby we wnętrzu kanału, studni i studzienki pracowało równocześnie kilku robotników, należy zapewnić im ubezpieczenie i warunki szybkiej ewakuacji. 20. Nie powinno się jednak równocześnie kierować do pracy wewnątrz zbiornika więcej niż trzech pracowników, z wyjątkiem kanałów ściekowych, gdzie mogą pracować najwyżej dwie osoby, a pozostali pracownicy powinni stanowić ich ubezpieczenie. 21. Każdy pracujący w kanale, studni i studzience powinien być asekurowany przez jednego ubezpieczającego, z wyjątkiem kanałów ściekowych, gdzie mogą pracować najwyżej dwie osoby, a pozostali pracownicy powinni stanowić ich ubezpieczenie. 22. Przystępując do pracy należy w pierwszej kolejności ogrodzić i oznakować okolicę kanału, studni lub studzienki rewizyjnej. POSTĘPOWANIE W SYTUACJACH ZAGROŻENIA 1. W przypadku utraty przytomności przez pracownika wewnątrz kanału, studni lub studzienki należy: przeprowadzić jego ewakuację z wnętrza kanału, studni lub studzienki przy użyciu linki bezpieczeństwa, bez wchodzenia do środka, udzielić pierwszej pomocy i przekazać poszkodowanego pod opiekę lekarską. 2. W sytuacji, gdy poszkodowany znalazł się w kanale, studni lub studzience bez właściwego sprzętu zabezpieczającego układ oddechowy, a zwłaszcza bez ubezpieczenia linką, należy podjąć natychmiastową akcję ratowniczą wykorzystując sprzęt izolujący drogi oddechowe ratowników od atmosfery w zbiorniku. 3. Działania ratownicze powinny być podjęte natychmiast, przy czym wszelkie czynności należy wykonywać zgodnie z poleceniami kierującego akcją.

Strona 43 z ZABRANIA SIĘ: 1. Zatrudniania do pracy w kanałach, studniach i studzienkach pracowników młodocianych, stażystów i praktykantów. 2. Stosowania do nawiewu mechanicznego czystego tlenu, gdyż łatwo można spowodować zapłon. 3. Wykonywania bez ochron dróg oddechowych jakichkolwiek prac w kanałach, studniach i studzienkach, w których stężenie tlenu jest niższe niż 18% objętości. 4. Używania do pracy w kanałach, studniach i studzienkach masek z pochłaniaczami, które zatrzymują tylko substancje toksyczne, a nie mogą zwiększyć zawartości tlenu, którego w przestrzeni zamkniętej najczęściej brakuje. 5. Wprowadzania ludzi do kanału o wysokości lub średnicy poniżej 1 metra. 1. ODPOWIEDZIALNOŚĆ Za realizację postanowień procedury odpowiedzialni są: a. Kierownik komórki organizacyjnej Organizowanie stanowisk prac szczególnie niebezpiecznych, zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, Sprawność środków ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz ich prawidłowe stosowanie przez pracowników, Organizację, przygotowanie i powadzenie prac szczególnie niebezpiecznych, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi, i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy, Bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, sprawności środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczaniem, Zapoznanie podległych sobie pracowników z procedurą b. Pracownik Zapoznanie się z wykazem prac niebezpiecznych

Strona 44 z Wykonywać zadania zgodnie z przyjętą procedurą c. Służba BHP Przeprowadzenie kontroli BHP w zakresie wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych, Aktualizację wykazu prac szczególnie niebezpiecznych 2. UWAGI KOŃCOWE Jakiekolwiek odstępstwo od powyższej procedury nie jest dozwolone. Właścicielem procesu opisanego w niniejszej procedurze jest komórka BHP. W przypadku jakichkolwiek zmian w procesie opisanym w procedurze, właściciel procesu zobowiązany jest do poinformowania specjalisty BHP w celu dokonania aktualizacji niniejszego dokumentu. 3. HISTORIA ZMIAN Data: Opis szczegółowy: Autor: Wersja: Dokument utworzony Data: Opis szczegółowy: Autor: Wersja: Dokument sprawdzony Data: Opis szczegółowy: Autor: Wersja: Dokument autoryzowany Data: Opis szczegółowy: Autor: Wersja: 4. ZAŁĄCZNIKI ZAŁĄCZNIK NR. 1 Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych na wykonanie których niezbędne jest uzyskanie Zezwolenia ZAŁĄCZNIK NR. 2 Zezwolenie na wykonanie prac niebezpiecznych ZAŁĄCZNIK NR. 3 Lista osób zapoznanych z wykazem prac szczególnie niebezpiecznych oraz zasad wykonywania tych prac ZAŁĄCZNIK NR. 4 Ocena Ryzyka dla Zadania ZAŁĄCZNIK NR. 5- Protokół ustalenia warunków bezpieczeństwa Pracy ZAŁĄCZNIK NR. 6- środki dyscyplinujące ZAŁĄCZNIK NR. 7- taryfikator kar za nieprzestrzeganie zasad bhp, p.poż,ochrony środowiska oraz przepisów organizacyjnych w Tarnowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej

Strona 45 z ZAŁĄCZNIK NR. 1 WYKAZ PRAC SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNYCH, NA WYKONANIE KTÓRYCH NIEZBĘDNE JEST UZYSKANIE ZEZWOLENIA

Strona 46 z 1. Prace budowlane rozbiórkowe, remontowe, montażowe oraz prace związane z usuwaniem usterek i awarii 2. Prace w pobliżu czynnych urządzeń elektroenergetycznych i w miejscach, gdzie przebiegają kable i przewody elektryczne, które wskutek prowadzonych prac mogą być uszkodzone 3. Prace na wysokości powyżej 3m 4. Prace na drabinach przystawnych 5. Prace spawalnicze 6. Prace w wykopach 7. Inne prace nie wymienione wyżej, przy których może wystąpić zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników, uznane przez zleceniodawcę lub wykonawcę za niebezpieczne. OPRACOWAŁ: ZATWIERDZIŁ:...... (podpis, miejscowość i data) (Podpis Właściciela Zakładu Pracy) ZAŁĄCZNIK NR. 2 do PROCEDURY NR 01/2016 ZEZWOLENIE NR. NA PROWADZENIE PRAC NIEBEZPIECZNYCH 1. Miejsce prac:..... 2. Rodzaj prac:..... 3. Czas pracy, dnia: od godziny. do godziny. 4. Zagrożenia w miejscu pracy w czasie prowadzenia robót mogą być następujące :

Strona 47 z.......... 5. Środki zabezpieczające 5.1. Przeciwpożarowe: 5.2. BHP:. Ochrony osobiste: Inne :Środki do udzielania pierwszej pomocy w zakresie bhp:. 6. Sposób wykonywania pracy:.. 7. Odpowiedzialni za: a) Przygotowanie miejsca pracy, środków zabezpieczających: Nazwisko i imię. Wykonano. (podpis) b) Stosowanie środków zabezpieczających, organizację pracy i instruktaż: Nazwisko i imię. Wykonano. (podpis) c) Za nadzór ze strony wykonawcy: Nazwisko i imię. Wykonano. (podpis) 8. Instruktaż stanowiskowy pracowników w szczególności obejmujący.:...... Przeprowadził : Nazwisko i Imię.. -wykonano-podpis 9. Kierujący zespołem pracowników wykonawcy :. /Nazwisko i Imię /

Strona 48 z Wraz z zespołem *: 1 2. 3.. 4.. 5 6 /Nazwiska i Imiona pracowników /. /podpis pracownika/ 10. Zezwolenie na rozpoczęcie robót (po złożeniu podpisów pkt.8,9) ( podpis) 11. Pracę zakończono dnia godzina... Stanowisko pracy i jego otoczenie sprawdzono i nie stwierdzono zaniedbań i zagrożeń. STWIERDZAM ODEBRANIE ROBÓT: SKONTROLOWAŁ:.. (podpis) (podpis) W przypadku większej ilości osób,których nazwiska nie mieszczą się w rubryce zezwolenia,należy dołączyć imienny wykaz a w rubryce wpisać ilość osób ZAŁĄCZNIK NR. 3 LISTA OSÓB ZAPOZNANYCH Z WYKAZEM PRAC SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNYCH ORAZ ZASAD WYKONYWANIA TYCH PRAC DATA / PODPIS OSOBY IMIĘ I NAZWISKO PRACOWNIKA ZAPOZNAJĄCEJ PRACOWNIKA Z WYKAZEM PODPIS PRACOWNIKA

Strona z

Załącznik nr 6 do PROCEDURY NR 01/2016 Tarnowska Spółdzielnia Mieszkaniowa Środki dyscyplinujące. Popełnienie przez pracownika wykroczenia przeciwko zasadom bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującym na budowie /remontach skutkuje następującymi środkami dyscyplinującymi: Słowne upomnienie w przypadku pierwszego wykroczenia innego niż poważne; Pisemne upomnienie (żółta kartka) w przypadku drugiego słownego upomnienia lub poważniejszych naruszeń zasad bezpieczeństwa, obowiązek szkolenia z zakresu dot. przewinienia i usunięcie z terenu budowy na okres 24 godzin; Usunięcie z terenu budowy (czerwona kartka) w przypadku drugiego pisemnego upomnienia lub poważnego naruszenia zasad bezpieczeństwa. Poważne naruszenie zasad bezpieczeństwa to przypadki naruszeń charakteryzujące się wysokim prawdopodobieństwem śmierci, ciężkich uszkodzeń ciała lub szkód w mieniu o znacznej wartości. Klasyfikacji stopnia naruszenia zasad bezpieczeństwa pracy dokonują pracownicy służby BHP wykonawcy (lub osoby pełniący tę rolę). W specyficznych okolicznościach zakwalifikowanie wykroczenia do poszczególnych grup następuje po konsultacji z Koordynatorem ds. BHP i/lub Kierownikiem ds. BHP ze strony klienta. W celu dokumentacji zastosowanych środków dyscyplinujących prowadzi się rejestr wykroczeń. W rejestrze wpisuje się wszystkie przypadki wykroczeń w stosunku do których zastosowano środki dyscyplinujące. Obok nazwiska osoby, która popełniła wykroczenie wpisuje się również nazwisko bezpośredniego przełożonego. Przewiduje się zastosowanie środka dyscyplinującego w stosunku do bezpośredniego przełożonego w przypadku powtarzających się naruszeń zasad bezpieczeństwa przez podległych pracowników. O udzieleniu upomnienia pracownicy służby BHP informują przełożonego pracownika. Po upływie okresu 30 dni od daty naruszenia zasad bezpieczeństwa pracy wykroczenie uznaje się za niebyłe i ulega wykreśleniu z rejestru wykroczeń. Rejestr wykroczeń prowadzony jest przez Koordynatora ds. BHP.

Załącznik nr 6 do PROCEDURY NR 01/2016 Tarnowska Spółdzielnia Mieszkaniowa UPOMNIENIE PISEMNE Imię i nazwisko: Firma: Wykroczenie: Pisemne upomnienie (żółta kartka)* Usunięcie z terenu budowy* *(zaznaczyć odpowiednie) Data: Wystawił: Podpis pracownika: Podpis przełożonego:.

ZAŁĄCZNIK NR. 4 OCENA RYZYKA DLA ZADANIA NR:.. OSOBY NARAŻONE: ZADANIE: LOKALIZACJA:...... PRACOWNICY: PRACOWNICY PODWYKONAWCÓW: OSOBA ZAPOZNAJĄCA Z OCENĄ RYZYKA: DATA:............ OSOBA NADZORUJĄCA PRACE:.... PRAWDOPODOBIEŃSTWO: 1 = Bardzo nieprawdopodobne 2 = Mało prawdopodobne 3 = Prawdopodobne 4 = Wysoce prawdopodobne 5 = Prawie pewne CIĘŻKOŚĆ: 1 = Znikome urazy 2 = Lekkie obrażenia 3 = Poważne obrażenia 4 = Ciężkie obrażenia 5 = Śmiertelne obrażenia ZAGROŻENIE PRAWDOPO- DOBIEŃSTWO SZACOWANIE CIĘŻKOŚĆ RYZYKO (patrz tabela) MSD SPOSOBY ZMNIEJSZENIA RYZYKA PRAWDOPO- DOBIEŃSTWO SZACOWANIE PO REDUKCJI CIĘŻKOŚĆ POZOSTAŁE RYZYKO (patrz tabela) MSD Odpowiedzialny za wdrożenie ustalonych sposobów zmniejszenia ryzyka (imię i nazwisko) *Średnie (wymaga dalszej rewizji) patrz instrukcja na końcu dokumentu