Uczestnictwo w kulturze fizycznej dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych Katarzyna Dangel Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie
WPROWADZENIE Kultura fizyczna Kultura fizyczna jest częścią kultury narodowej, chronionej przez prawo. Obywatele, bez względu na wiek, płeć, wyznanie, rasę oraz stopień i rodzaj niepełnosprawności - korzystają z równego prawa do różnych form kultury fizycznej Ustawa o kulturze fizycznej z dnia 18 stycznia 1996 r. (Dz.U. Nr 25, poz. 113)
Cele i formy uczestnictwa w kulturze fizycznej Podstawowymi celami kultury fizycznej jest dbałość o prawidłowy rozwój psychofizyczny i zdrowie wszystkich obywateli. Cele, realizowane są poprzez: 1) wychowanie fizyczne 2) sport 3) rekreację ruchową 4) rehabilitację ruchową
1) aktywność fizyczna dowolna forma ruchu ciała lub jego części, spowodowana przez pracę mięśni, przy której wydatek energii przekracza wartość energii spoczynkowej 2) wychowanie fizyczne proces kształtujący harmonijny rozwój psychofizyczny dzieci i młodzieży 3) sport forma aktywności, mającą na celu doskonalenie sił psychofizycznych, indywidualnie lub zbiorowo, według reguł umownych 4) rekreacja ruchowa forma aktywności fizycznej, podejmowana dla wypoczynku i odnowy sił psychofizycznych
5) rehabilitacja ruchowa proces mający na celu przywrócenie, poprawę lub utrzymanie psychofizycznej sprawności osób czasowo lub trwale niepełnosprawnych za pomocą specjalnych zabiegów i ćwiczeń fizycznych - w oparciu o wiedzę medyczną 6) turystyka ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem
Dostępne standardy Jedyne dostępne wytyczne dotyczące szczegółowych zasad kwalifikacji i dyskwalifikacji z uprawiania sportu dzieci z wrodzonymi wadami serca opublikowano w 2005 roku w zaleceniach Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego z 36 Konferencji w Bethesda
Podział dyscypliny o różnym stopniu intensywności Wysiłki statyczne Wysiłki dynamiczne A, małe B, umiarkowane C, duże <40% maxo 2 40%-70% maxo 2 >70% maxo 2 I, małe >50%MVC Bilard, kręgle, krykiet, golf, curling, strzelectwo Baseball, tenis stołowy, szermierka, siatkówka Badminton, narciarstwo biegowe, hokej na trawie, piłka nożna, biegi długodystansowe, squash, tenis II, umiarkowane 20%-50% MVC łucznictwo, nurkowanie, automobilizm, jeździectwo Łyżwiarstwo figurowe, rugby, biegi krótkie, surfing, pływanie synchroniczne Koszykówka, hokej na lodzie, pływanie, biegi średniodystansowe, piłka ręczna III, duże <20% MVC Bobsleje, gimnastyka, windsurfing, alpinizm, podnoszenie ciężarów, skoki do wody, sporty walki Kulturystyka, zapasy, narciarstwo zjazdowe, snowboard Boks, wyścigi rowerowe, kajakarstwo, wioślarstwo, łyżwiarstwo szybkie, triathlon Źródło: Maron B. J., Zipes D. P. (2005) 36TH BETHESDA CONFERENCE Introduction: Eligibility Recommendations for Competitive Athletes With Cardiovascular Abnormalities, Journal of the American College of Cardiology, vol.45, nr. 8.
Zalecenia dotyczące wysiłku fizycznego dla dzieci z wrodzonymi wadami serca Maron B. J., Zipes D. P. (2005) 36TH BETHESDA CONFERENCE Introduction: Eligibility Recommendations for Competitive Athletes With Cardiovascular Abnormalities, Journal of the American College of Cardiology, vol.45, nr. 8, s. 1310 1375 Koster N. K. (1994) Physical activity and congenital heart disease, Nursing Clinics of North America, June 29 (2), s. 345 356 Hoffman P., Klisiewicz A., Braksator W. (2007) Wady serca a sport, W: Braksator W., Mamcarz A., Dłużniewski M. (red.) Kardiologia sportowa, Gdańsk, Via Medica, s. 181 187 Moola F., McCrindle B. W., Longmuir P. E. (2009) Physical activity participation in youth with surgically corrected congenital heart disease: Devising guidelines so Johnny can participate, Peadiatr Child Health, vol. 14, nr. March 3, s. 167 170 Turska Kmieć A., Kawalec W., Brzezińska Rajszys G. (2008) Standardy dotyczące uprawiania sportu po operacyjnym lub przez skórnym interwencyjnym leczeniu wad wrodzonych serca u dzieci i młodzieży, Standardy medyczne/pediatria, Warszawa t. 5, s. 450 459.
UZASADNIENIE PODJĘCIA BADAŃ Motywem podjęcia badań jest brak polskiego piśmiennictwa na temat uczestnictwa w kulturze fizycznej dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych oraz brak jasno określonych wskazań i przeciwwskazań do podejmowania aktywności w tym zakresie
CEL BADAŃ Ocena świadomości rodziców dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych dotyczącej możliwości uczestnictwa ich dzieci w kulturze fizycznej Określenie form aktywności fizycznej, które są najczęściej podejmowane przez dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych Ocena wiedzy rodziców dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych dotyczącej wpływu aktywności fizycznej na rozwój ich dzieci
MATERIAŁ BADAŃ Grupa badana: 30 rodziców (29 matek i 1 ojciec) dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych w wieku od 1 do 20 lat (średnia wieku: 7 lat) w tym 70% chłopców, 30% dziewczynek Wiek i wykształcenie badanych rodziców
METODY BADAŃ Ankieta skonstruowana samodzielnie na potrzeby badań Schemat ankiety: Część I dane dotyczące dziecka, wady serca, zabiegów operacyjnych Część II dane osobiste i społeczno demograficzne respondenta Część III zestaw pytań
WYNIKI BADAŃ Podział wad Kategoria Rodzaj patologii Nazwa wady 1 Wady przeciekowe, możliwa pełna korekcja 2 Wady stożka tętniczego, nieprawidłowe odejścia naczyń tętniczych ASD, VSD 3 Wady stożka tętniczego TGA TOF,TAC, DORV 4 Wady upośledzające przepływ systemowy CoA, AS 5 Pojedyncza komora HLHS 6 Wady mięśnia sercowego kardiomiopatie Źródło: materiał opracowany samodzielnie na potrzeby badań po konsultacji z dr hab. n. med. Joanną Szymkiewicz - Dangel
Odsetek dzieci z określonymi wadami z zebranego materiału 3% 23% 14% 23% 20% Kat. 1; ASD, VSD Kat. 2; TOF, TAC, DORV Kat. 3; TGA Kat. 4; CoA, AS Kat. 5; HLHS 17% Kat. 6; kardiomiopatie
Informacje o dziecku 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Ocena rozwoju psychoruchowego 70% 27% 3% * 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 54% leczenie zakończone Zaawansowanie leczenia 33% leczenie nie zakończone 13% brak informacji prawidłowy nieznacznie opóźniony znacznie opóźniony * Dziewczynka 20 lat - wspólny kanał przedsionkowo - komorowym, nadciśnienie płucne i zespół Downa
Stosunek rodziców do ćwiczeń i aktywności fizycznej 93% respondentów uważa, że ćwiczenia fizyczne są potrzebne ich dziecku do prawidłowego rozwoju 80% uważa, że ich dziecko może podejmować aktywność fizyczną Uczestnictwo dzieci z wadami serca w sporcie zawodniczym 67% respondentów uzależnia od rodzaju wady, 3% twierdzi, że brak jest przeciwwskazań, 30% uważa, że wada serca (bez względu na rodzaj) jest jednoznacznym przeciwwskazaniem 87% pozwala swoim dzieciom na podejmowanie dowolnej aktywności fizycznej
Odsetek dzieci w kategoriach określających stopień problemów z wysiłkiem fizycznym tak, duże tak, małe nie ma problemów Odsetek dzieci w kategoriach porównujących ich aktywność fizyczną do rówieśników podwyższona przeciętna niższa 10%* 23%* 20%** 43% 47% 57% * kardiomiopatia, TGA + ebstein, wspólny kanał przedsionkowo-komorowy, nadciśnienie płucne + zespół Downa * CoA, TGA, wspólny kanał przedsionkowokomorowy, nadciśnienie płucne + zespół Downa, papvd, tac III, zwężenie z niedomykalnością zastawki aorty, VSD ** kardiomiopatia, serce jednokomorowe, brak pnia tętnicy płucnej, VSD, AS
Częstość podejmowania aktywności fizycznej przez dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 41% częściej niż 5 razy w tygodniu 33% 3-4 razy w tygodniu 19% 1-2 razy w tygodniu 0% 2 razy w miesiącu 7% * rzadziej niż 2 razy w miesiącu 0% nie podejmuje * Chłopiec 18 lat - kardiomiopatia, dziewczynka 20 lat - wspólny kanał przedsionkowo -komorowy, nadciśnienie płucne + zespół Downa
Najczęstsze formy aktywności fizycznej dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych 18% 17% 16% 14% 12% 10% 8% 8% 14% 14% 9% 9% 11% 9% 6% 4% 2% 1% 2% 3% 1% 3% 0%
Uczestnictwo w turystyce i rekreacji 83% rodziców deklaruje, że ich dzieci biorą udział w zorganizowanych zajęciach sportowo rekreacyjnych, a 17% brak uczestnictwa w taki zajęciach argumentuje twierdzeniem, że jest to zbyt duży wysiłek dla dziecka Wszyscy rodzice deklarują, że wyjeżdżają z dziećmi w wolnym czasie poza miejsce zamieszkania 66% rodziców wyraziłoby zgodę na wyjazd swojego dziecka na obóz lub kolonię, 31% nie zgodziłoby się na taki wyjazd z powodu obawy o stan zdrowia dziecka i jakość opieki
Rehabilitacja 87% respondentów uważa, że dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych powinny przebywać pod opieką rehabilitacyjną U 47% dzieci była prowadzona rehabilitacja (ćwiczenia oddechowe, rehabilitacja małych dzieci, integracja sensoryczna, hipoterapia) 17% dzieci brało udział w turnusach rehabilitacyjnych
Odsetek rodziców poszukujących informacji na temat wskazań i przeciwwskazań do podejmowania aktywności fizycznej przez ich dziecko w różnych źródłach Tylko 20% badanych rodziców uzyskało w szpitalu informacje dotyczące wskazań i przeciwwskazań do podejmowania aktywności fizycznej przez ich dziecko FSD Fundacja Serce Dziecka
Jakich informacji oczekują rodzice? Jakie są formy aktywności, które może podejmować ich dziecko? Jakie są granice wysiłku i w jaki sposób można je określić? Czy istnieją ośrodki zajmujące się dziećmi po operacjach kardiochirurgicznych (rehabilitacja, próby wydolnościowe, opieka lekarza sportowego, wspólne wyjazdy)? Jakie są skutki nadmiernej aktywności fizycznej? Czy dziecko może latać samolotem, przebywać w górach (jak wysokich), nurkować? Gdzie szukać literatury?
PODSUMOWANIE Świadomość rodziców dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych dotycząca możliwości uczestnictwa ich dzieci w kulturze fizycznej jest mała Najwięcej niepewności jest związanych z aktywnością fizyczną rekreacyjną i sportową Najczęstszą przyczyną powodującą ograniczenie uczestnictwa dziecka w kulturze fizycznej jest strach rodziców przed niekompetentną opieką i możliwością pogorszenia się stanu zdrowia dziecka
PODSUMOWANIE c.d. Niewielu rodziców otrzymało w szpitalu informacje dotyczące wskazań i przeciwwskazań do podejmowania aktywności fizycznej przez ich dziecko Rodzice najczęściej szukają informacji u lekarzy, w internecie oraz w Fundacji Serce Dziecka Ponad połowa zbadanych rodziców uważa, że ich dziecko wykazuje przeciętną lub podwyższoną aktywność fizyczną na tle grupy rówieśniczej
PODSUMOWANIE c.d. Znaczna większość zbadanych rodziców twierdzi, że ich dziecko rozwija się prawidłowo i prowadzi aktywny tryb życia Najczęściej podejmowaną aktywnością fizyczną są spacery, bieganie i jazda na rowerze Nie uzyskano informacji na temat specjalistycznej pediatrycznej rehabilitacji kardiologicznej, jeśli rehabilitacja była prowadzona miała na celu wyrównanie wad towarzyszących
WNIOSKI Uzyskane wstępne wyniki badań pozwoliły na wyciągnięcie następujących wniosków: 1. Należy zwiększać świadomość rodziców dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych dotyczącą możliwości uczestnictwa ich dzieci w kulturze fizycznej oraz upowszechniać wiedzę na temat wpływu aktywności fizycznej na rozwój tych dzieci poprzez np. programy edukacyjne, broszury, publikacje w polskim piśmiennictwie, akcje promujące aktywność fizyczną wśród dzieci z niewydolnościami układu oddechowo-krążeniowego
WNIOSKI c.d. 2. Ponieważ rodzice/opiekunowie dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych najczęściej poszukują informacji na temat wskazań i przeciwwskazań do podejmowania aktywności fizycznej przez ich podopiecznych u lekarzy, w internecie oraz w Fundacji Serce Dziecka należy umożliwiać i rozpowszechniać dostęp do takich informacji przede wszystkim w tych źródłach 3. Uzyskane wyniki przemawiają także za koniecznością opracowania i wdrażania programu aktywizacji fizycznej dzieci z wadami serca
Dziękuję za uwagę