MIESZKAM NA TERENIE CHRONIONYM PRAWA I OBOWIĄZKI

Wybrane gatunki ptaków oraz inne chronione gatunki zwierząt na terenie Ostoi Warmińskiej i terenach przyległych mgr inż. Marian Szymkiewicz

Bocian czarny Ciconia nigra W latach 2008 2009 na terenie Ostoi Warmińskiej liczebność tego gatunku oceniano na 15 20 par (Cenian, Huzarski, Sikora 2009). Fot. Grzegorz Kłosowski

Bocian czarny Ciconia nigra Fot. Grzegorz Kłosowski

Bocian czarny Ciconia nigra Zagrożenia istniejące i potencjalne Ubytek starych drzewostanów z odpowiednimi drzewami, na których może zbudować gniazdo. Osuszanie i likwidacja położonych w pobliżu lasu bagienek i rozlewisk stanowiących ważną część żerowiska. Zubożenie i degradacja żerowisk, w tym spadek liczebności ryb w wyniku kłusownictwa oraz zabudowy hydrotechnicznej rzek (Łyna). Kolizje z napowietrznymi liniami energetycznymi i potencjalnie siłowniami wiatrowymi. Drapieżnictwo (wzrost liczebności kuny, kruka).

Bocian czarny Ciconia nigra Propozycje działań ochronnych Rygorystyczne przestrzeganie ochrony strefowej. Budowa sztucznych platform lęgowych w miejscach, gdzie stare gniazdo uległo zniszczeniu. Montowanie urządzeń ostrzegających na nowych i modernizowanych liniach wysokiego napięcia.

Bocian biały Ciconia ciconia W latach 2008 2009 liczebność oceniono na 800 900 par lęgowych (Cenian, Huzarski, Sikora 2009). Fot. Grzegorz Kłosowski

Bocian biały Ciconia ciconia Fot. Grzegorz Kłosowski

Bocian biały Ciconia ciconia Zagrożenia istniejące i potencjalne Zmniejszanie się i degradacja żerowisk w wyniku intensyfikacji działalności rolniczej (osuszanie śródpolnych oczek i bagienek, osuszanie podmokłych łąk, zamiana trwałych użytków zielonych na grunty orne, wielkopowierzchniowe zalesienia łąk i pastwisk). Kolizje z napowietrznymi liniami energetycznymi, porażenia na niezabezpieczonych stacjach transformatorowych, kolizje z siłowniami wiatrowymi. Utrata żerowisk w wyniku budowy farm wiatrowych. Śmiertelność i trwałe kalectwo piskląt i młodych w wyniku zaplątywania się w plastikowe sznurki przynoszone do gniazd. Ubytek odpowiednich dachów w wyniku ich nieremotowania i rozbiórki budynków gospodarczych. Wzrost liczebności obu gatunków kun.

Bocian biały Ciconia ciconia Propozycje działań ochronnych Ograniczenie melioracji oraz zakaz likwidacji śródpolnych oczek i bagienek. Zakaz zamiany trwałych użytków zielonych na grunty orne, zwłaszcza w dolinach rzek. Zakaz wielkopowierzchniowych zalesień na terenach z dużym zagęszczeniem bociana oraz lokalizacji farm wiatrowych. Izolowanie przewodów elektrycznych w pobliżu słupów, przebudowa niebezpiecznych stacji transformatorowych. Montaż platform gniazdowych, wspieranie remontów dachów z gniazdami. Eliminacja plastikowych sznurków na rzecz materiałów podlegających biodegradacji. Promowanie ekstensywnych i półintensywnych metod gospodarowania, zachowanie właściwych proporcji pomiędzy intensywnymi uprawami zbóż i rzepaku oraz chowem zwierząt, promowanie chowu pastwiskowego. Montowanie urządzeń ostrzegających na nowych i modernizowanych liniach wysokiego napięcia.

Kania ruda Milvus milvus W latach 2004 2009 liczebność kani rudej na terenie Ostoi Warmińskiej oszacowano na 3 5 par (Cenian, Huzarski, Sikora 2009). Fot. Grzegorz Kłosowski

Kania ruda Milvus milvus Rys. Tomasz Cofta

Kania ruda Milvus milvus Fot. Grzegorz Kłosowski

Kania ruda Milvus milvus Zagrożenia istniejące i potencjalne Utrata miejsc gniazdowania w wyniku wycinki starodrzewu. Utrata i zubożenie rewirów łowieckich w wyniku intensyfikacji rolnictwa i związanej z tym zmniejszeniem różnorodności przyrodniczej krajobrazu rolniczego ( likwidacja śródpolnych oczek i bagienek, wycinka zadrzewień, likwidacja miedz), powstawanie rozległych monokultur. Utrata żerowisk w wyniku zmiany ekstensywnie użytkowanych łąk i pastwisk w intensywnie użytkowane grunty orne. Utrata żerowisk w wyniku zabudowy rekreacyjnej, budowy farm wiatrowych. Kolizje z liniami energetycznymi i siłowniami wiatrowymi. Zmniejszenie powierzchni żerowisk w wyniku wielkopowierzchniowych zalesień.

Kania ruda Milvus milvus Propozycje działań ochronnych Dalsze rygorystyczne przestrzeganie ochrony strefowej, potrzeba lepszej współpracy ornitologów z nadleśnictwami. Pozostawianie większych powierzchniowo grup ekologicznych starodrzewu na zrębach. Popieranie utrzymywania ekstensywnego rolnictwa związanego z zachowaniem zróżnicowanego krajobrazu rolniczego. Zakaz lokalizacji farm wiatrowych. Montaż urządzeń ostrzegających na nowych i modernizowanych liniach wysokiego napięcia.

Bielik Haliaëtus albicilla W latach 2004 2009 liczebność bielika w Ostoi Warmińskiej szacowano na 4 7 par (Cenian, Huzarski, Sikora 2009). Fot. Grzegorz Kłosowski

Bielik Haliaëtus albicilla Fot. Grzegorz Kłosowski

Bielik Haliaëtus albicilla Zagrożenia istniejące i potencjalne Niepokojenie wysiadujących ptaków, prowadzenie prac leśnych w pobliżu gniazd. Kolizje z liniami napowietrznymi i elektrowniami wiatrowymi. Utrata i degradacja rewirów łowieckich w wyniku zabudowy obrzeży zbiorników wodnych, a także budowy farm wiatrowych. Celowe przypadki wandalizmu, np. wykładanie zatrutej padliny, wnyki. Ubytek starodrzewów stanowiących miejsca gniazdowania. Chemiczne skażenie środowiska.

Bielik Haliaëtus albicilla Propozycje działań ochronnych Kontynuowanie ochrony strefowej. Pozostawianie na zrębach większych powierzchniowo grup ekologicznych (starego drzewostanu). Zakaz lokalizacji farm wiatrowych w ostojach bielika. W miejscach regularnego pobytu montowanie oznakowania poprawiającego widoczność napowietrznych linii energetycznych. Izolowanie przewodów na niewielkich odcinkach w sąsiedztwie słupów. Eliminowanie słupów energetycznych wyposażonych w izolatory stojące. Edukacja i kontrola sąsiedztwa stawów rybnych celem ograniczenia przypadków wandalizmu (np. trucia ptaków).

Błotniak stawowy Circus aeroginosus W latach 2004 2009 liczebność w Ostoi Warmińskiej oszacowano na 60 80 par (Cenian, Huzarski, Sikora 2009), a w Ostoi Oświn na 15 20 par (Mirowska Ibron 2009). Rys. Tomasz Cofta

Błotniak stawowy Circus aeroginosus Rys. Tomasz Cofta

Zagrożenia istniejące i potencjalne Błotniak stawowy Circus aeroginosus Utrata siedlisk lęgowych w wyniku likwidacji lub zmniejszania powierzchni zajętej przez szuwary (w ostoi odnosi się to głównie do wypalania szuwarów). Osuszanie śródpolnych zbiorników wodnych, torfowisk, a także likwidacja rozlewisk utworzonych przez bobry. Niszczenie siedlisk lęgowych w wyniku ich fragmentacji i zabudowy, np. budowa pomostów wędkarskich, kładek, zabudowa rekreacyjna. Zwiększenie antropopresji w biotopach lęgowych (wędkarstwo, rekreacja). Utrata dogodnych żerowisk, także potencjalna możliwość śmierci ptaków w wyniku budowy farm wiatrowych.

Propozycje działań ochronnych Zakaz osuszania torfowisk oraz likwidacji i niszczenia śródpolnych oczek. Utrzymanie zakazu wypalania traw oraz nadwodnych szuwarów, a zwłaszcza trzcinowisk. Zakaz zabudowy rekreacyjnej nad brzegami zbiorników wodnych, zakaz budowy pomostów, kładek wędkarskich w obrębie szerokich pasów szuwaru trzcinowego i pałkowego. Ograniczenie antropopresji na zbiornikach i oczkach miejscach gniazdowania (zakaz wędkowania). Nawodnienie osuszonych torfowisk z płatami szuwaru trzcinowego. Redukcja liczebności lisa. Błotniak stawowy Circus aeroginosus Zakaz lokalizacji farm wiatrowych na obszarach Natura 2000.

Błotniak łąkowy Circus pygargus Na terenie Ostoi Warmińskiej w latach 2004 2009 liczebność błotniaka łąkowego oszacowano na 15 30 par (Cenian, Huzarski, Sikora 2009). Rys. Tomasz Cofta

Błotniak łąkowy Circus pygargus Rys. Tomasz Cofta

Błotniak łąkowy Circus pygargus Zagrożenia istniejące i potencjalne Utrata siedlisk lęgowych w wyniku osuszania torfowisk, śródpolnych bagienek i oczek, a także dolin rzecznych. Utrata siedlisk lęgowych w wyniku zmniejszania się powierzchni ekstensywnie uprawianych łąk w dolinach rzecznych i ich zamianie na grunty orne. Utrata rewirów łowieckich w wyniku wielkopowierzchniowych zalesień. Utrata części rewirów łowieckich i lęgowych w wyniku powstawania farm wiatrowych.

Błotniak łąkowy Circus pygargus Zagrożenia istniejące i potencjalne Pogorszenie bazy żerowej w wyniku zaniku tradycyjnych półintensywnych gospodarstw rolnych na rzecz wielkopowierzchniowych gospodarstw z uprawami zbóż, rzepaku i kukurydzy. Pogorszenie bazy żerowej w wyniku spadku liczebności dużych owadów. Zwiększenie presji drapieżników niszczących lęgi poprzez wzrost ich liczebności, zwłaszcza lisa, jak również poprzez ułatwienie dostępu do gniazd na osuszonych torfowiskach. Niszczenie gniazd i piskląt w czasie zbioru zbóż.

Propozycje działań ochronnych Zakaz likwidacji i osuszania śródpolnych torfowisk i zbiorników wodnych. Zakaz zamiany trwałych użytków zielonych (łąk i pastwisk) na grunty orne. Promowanie ekstensywnego rolnictwa, zwłaszcza użytkowanie łąk i pastwisk. Ograniczenia lub zakaz lokalizacji farm wiatrowych i innej zabudowy w obrębie rewirów lęgowych i łowieckich. Prowadzenie czynnej ochrony gniazd usytuowanych w uprawach zbóż i rzepaku. Redukcja liczebności lisa. Błotniak łąkowy Circus pygargus

Orlik krzykliwy Aquila pomarina W latach 2004 2009 liczebność orlika krzykliwego w granicach Ostoi Warmińskiej oceniano na 90 110 par (Cenian, Huzarski, Sikora 2009). Fot. Grzegorz Kłosowski

Orlik krzykliwy Aquila pomarina Fot. Grzegorz Kłosowski

Orlik krzykliwy Aquila pomarina Zagrożenia istniejące i potencjalne Utrata i degradacja łowisk związana z intensyfikacją rolnictwa, w tym zubożeniem różnorodności krajobrazowej terenów rolniczych (wycinka śródpolnych zadrzewień i zakrzaczeń, osuszanie i likwidacja bagienek i zbiorników wodnych, powstawanie wielkopowierzchniowych monokultur). Utrata i degradacja łowisk w wyniku zamiany trwałych użytków zielonych na intensywnie uprawiane grunty orne. Utrata żerowisk w wyniku zabudowy i powstawania farm wiatrowych. Utrata i degradacja łowisk w wyniku zaprzestania działalności rolniczej, w tym użytkowania pastwisk i łąk (także śródleśnych). Utrata żerowisk w wyniku wielkopowierzchniowych zalesień. Ubytek starodrzewów będących potencjalnym miejscem gniazdowania.

Orlik krzykliwy Aquila pomarina Propozycje działań ochronnych Dalsze rygorystyczne przestrzeganie zasad ochrony strefowej, intensyfikacja współpracy, w tym zakresie między ornitologami i nadleśnictwami. Promowanie ekstensywnego rolnictwa związanego z utrzymaniem zróżnicowanego krajobrazu rolniczego. Zakaz osuszania śródpolnych oczek i torfowisk. Zakaz lokalizacji elektrowni wiatrowych. Zakaz wielkopowierzchniowych zalesień. Odtwarzanie śródleśnych łąk i pastwisk, które zostały ograniczone w wyniku sukcesji będącej następstwem zaniechania użytkowania.

Kropiatka Porzana porzana W Ostoi Oświn liczebność kropiatki w latach 1999 i 2008 oszacowano na 5-7 odzywających się samców (Mirowska-Ibron 2009). Rys. Tomasz Cofta

Kropiatka Porzana porzana Zagrożenia istniejące i potencjalne Utrata siedlisk lęgowych w wyniku osuszania śródpolnych bagienek i torfowisk. Utrata siedlisk w wyniku zamiany ekstensywnie użytkowanych łąk w dolinach rzecznych na rzecz gruntów ornych. Utrata siedlisk w wyniku osuszania łąk. Utrata siedlisk w wyniku wypalania i dewastacji nadbrzeżnych oczeretów.

Kropiatka Porzana porzana Propozycje działań ochronnych Zakaz osuszania i likwidacji śródpolnych oczek, bagienek i torfowisk. Użytkowanie dolin rzecznych zgodnie z dotychczasową ewidencją gruntów. Realizacja programu małej retencji na obszarach przesuszonych łąk, nieckach dawnych torfowisk i oczek śródpolnych. Promować ekstensywne i półintensywne zasady gospodarki łąkowo pastwiskowej w dolinach rzecznych. Wdrażanie mechanizmów rekompensowania ekstensywnych metod gospodarowania na stawach rybnych.

Zielonka Porzana parva Gatunek występuje na terenie Ostoi Warmińskiej, ale jego liczebność nie została dotychczas ustalona. W Ostoi Oświn liczebność zielonki w latach 1999 i 2008 oszacowano na 90 100 odzywających się samców(mirowska-ibron 2009). Rys. Tomasz Cofta

Zielonka Porzana parva Zagrożenia istniejące i potencjalne Utrata siedlisk gniazdowych w wyniku osuszania śródpolnych zbiorników wodnych i torfowisk. Utrata i degradacja siedlisk gniazdowych w wyniku niszczenia i wypalania nadbrzeżnych szuwarów. Presja drapieżników naziemnych (norka amerykańska, jenot, lis).

Zielonka Porzana parva Propozycje działań ochronnych Zakaz osuszenia i likwidowania śródpolnych zbiorników wodnych i torfowisk. Zakaz dewastowania i niszczenia nadbrzeżnych szuwarów. Ograniczenie liczebności niektórych drapieżników (norka amerykańska, lis, jenot). Realizacja małej retencji na przesuszonych terenach podmokłych (niecki jeziorne, zdewastowane torfowiska, niezagospodarowane stawy).

Derkacz Crex crex W 2009 r. liczebność derkacza na terenie Ostoi Warmińskiej oszacowano na 600 800 odzywających się samców (Cenian, Huzarski, Sikora 2009). Rys. Tomasz Cofta

Derkacz Crex crex Zagrożenia istniejące i potencjalne Utrata siedlisk lęgowych w wyniku zmniejszenia się powierzchni ekstensywnie użytkowanych łąk w dolinach rzek na rzecz gruntów ornych. Mechanizacja rolnictwa i zmiana techniki upraw (szybkie rotacyjne kosiarki, wczesne i wielokrotne koszenie, koszenie od zewnątrz do środka). Przeszkody napowietrzne, w tym farmy wiatrowe. Wielkopowierzchniowe zalesienia.

Derkacz Crex crex Propozycje działań ochronnych Promowanie programów rolno środowiskowych uwzględniających potrzeby ochrony derkacza (w tym: późny termin koszenia, pozostawianie fragmentów niewykoszonych, koszenie od środka do peryferii, stosowanie na ciągnikach i maszynach tzw. wypłaszaczy) Zakaz wielkopowierzchniowych zalesień łąk i pastwisk. Zakaz zmiany trwałych użytków zielonych w grunty orne. Zakaz lokalizacji farm wiatrowych.

Żuraw Grus grus W latach 2004 2009 liczebność żurawia w Ostoi Warmińskiej oszacowano na 300 400 par (Cenian, Huzarski, Sikora 2009) Fot. Grzegorz Kłosowski

Żuraw Grus grus Fot. Grzegorz Kłosowski

Żuraw Grus grus Zagrożenia istniejące i potencjalne Meliorowanie i osuszanie terenów podmokłych, w tym śródpolnych oczek i bagienek. Nadmierna chemizacja rolnictwa. Celowe płoszenie, a także przypadki wandalizmu (wykładanie zatrutego ziarna). Wędkarstwo i kłusownictwo wędkarskie na śródpolnych oczkach. Utrata żerowisk, a także kolizje z przeszkodami napowietrznymi, w tym elektrowniami wiatrowymi.

Żuraw Grus grus Propozycje działań ochronnych Zakaz meliorowania i osuszania śródpolnych oczek i bagienek. Zakaz lokalizowania farm wiatrowych. Ograniczenie wielkopowierzchniowych zalesień.

Czajka Venellus vanellus Fot. Grzegorz Kłosowski

Czajka Venellus vanellus Zagrożenia istniejące i potencjalne Utrata siedlisk w wyniku osuszania łąk i silnego obniżenia poziomu wód gruntowych. Likwidacja śródpolnych oczek, bagienek i rozlewisk. Zanik hodowli bydła, zmniejszenie się powierzchni podmokłych pastwisk oraz zaniechanie koszenia łąk. Straty spowodowane intensyfikacją działalności rolniczej, np. intensywne wiosenne wałowanie łąk i pastwisk, wczesne i wielokrotne powtarzające się koszenie. Wysoka liczebność drapieżników, zwłaszcza lisa i kruka. Utrata tradycyjnych miejsc żerowania i wypoczynku podczas migracji i koczowania w wyniku lokalizacji farm wiatrowych.

Czajka Venellus vanellus Propozycje działań ochronnych Zakaz likwidacji śródpolnych oczek i rozlewisk. Promowanie programów rolno-środowiskowych uwzględniających pastwiska i łąki będące miejscami lęgowymi czajek. Redukcja liczebności drapieżników. Hamowanie sukcesji krzewów i trzciny na terenach zajmowanych przez czajki. Zakaz lokalizacji farm wiatrowych.

Rybitwa czarna Chlidonias niger Na omawianym terenie gniazduje tylko w Ostoi Oświn, gdzie w latach 1999 i 2008 jej liczebność oceniono na 30 45 par (Mirowska-Ibron 2009). Fot. Grzegorz Kłosowski

Rybitwa czarna Chlidonias niger Zagrożenia istniejące i potencjalne Utrata siedlisk lęgowych w wyniku osuszania śródpolnych zbiorników wodnych, a także intensyfikacji gospodarki stawowej połączonej z pogłębianiem stawów, niszczeniem roślinności wynurzonej i likwidowaniem wysp na stawach. Wysoka liczebność drapieżników (norka amerykańska, jenot).

Rybitwa czarna Chlidonias niger Propozycje działań ochronnych Zakaz osuszania śródpolnych oczek, torfowisk i rozlewisk. Realizacja programu małej retencji przywracająca wodę terenom osuszonym i nie wykorzystywanym gospodarczo. Wdrożenie mechanizmów rekompensowania ekstensywnych metod gospodarowania na stawach rybnych, w tym zachowanie roślinności wynurzonej przy przebudowie stawów i zachowanie dużych powierzchni szuwarów. Ograniczenie stosowania pestycydów w bezpośrednim sąsiedztwie z terenami lęgowymi rybitw. Redukcja liczebności drapieżników.

Siniak Columba oenas Rys. Tomasz Cofta

Siniak Columba oenas Zagrożenia istniejące i potencjalne Utrata miejsc i siedlisk gniazdowych w wyniku wycinki starych drzewostanów, co z jednej strony eliminuje istniejące i potencjalne miejsca lęgowe, a z drugiej wpływa na spadek liczebności dzięcioła czarnego, jedynego dostarczyciela dziupli dla tego gołębia. Degradacja żerowisk spowodowana intensywną chemizacją pól, a także ujednolicenie struktury upraw w wyniku promowania wielkopowierzchniowych monokultur.

Siniak Columba oenas Propozycje działań ochronnych Podjęcie ochroną zachowawczą jak największej powierzchni starych drzewostanów liściastych oraz utrzymanie odpowiedniej liczby starych drzew w lasach gospodarczych. Drzewostany w wieku ponad 100 lat powinny stanowić nie mniej niż 20% ogólnej powierzchni lasu. Dalsze rygorystyczne przestrzeganie zasady pozostawiania podczas trzebieży późnych wszelkich drzew dziuplastych, także martwych i zamierających. Pozostawiane na zrębach grupy ekologiczne powinny mięć maksymalną powierzchnię na jaką pozwala Instrukcja ochrony lasu.

Siniak Columba oenas Propozycje działań ochronnych Zachowanie w krajobrazie rolniczym starych zadrzewień śródpolnych i alei. Rozważenie ochrony tych fragmentów drzewostanów, gdzie występują skupienia par siniaków, jako stref ochronnych lub drzewostanów referencyjnych. Promowanie programów rolno środowiskowych uwzględniających ekstensywne metody gospodarowania i zachowujących mozaikowaty charakter krajobrazu. W drzewostanach, gdzie brakuje dziupli wywieszać skrzynki lęgowe typu D, należy przy tym pamiętać, aby były one wywieszone w miejscach spokojnych, na odpowiedniej wysokości (powyżej 4 m) i zabezpieczone kołnierzem z blachy przed kunami.

Zimorodek Alcedo atthis W latach 1999 2009 liczebność populacji lęgowej na terenie Ostoi Warmińskiej oceniono na 40 60 par (Cenian, Huzarski, Sikora 2009). Fot. Grzegorz Kłosowski

Zimorodek Alcedo atthis Fot. Grzegorz Kłosowski

Zimorodek Alcedo atthis Zagrożenia istniejące i potencjalne Utrata siedlisk w wyniku odlesiania brzegów rzek i strumieni. Utrata lęgów w wyniku zatopienia nisko położonych nor podczas gwałtownych przyborów wody (ulewy). Straty w lęgach powodowane erozją skarp w skutek ich obrywania się, przesuszenia podłoża lub penetracji ludzkiej. Straty powodowane bezpośrednio przez ludzi w wyniku prowadzonych prac regulacyjnych, rekreacji i długiego przebywania w pobliżu norki, jak i wandalizmu.

Zimorodek Alcedo atthis Propozycje działań ochronnych Ograniczenie wycinania drzew w linii brzegowej (w pasie do 10 m) od brzegu rzeki lub zbiornika. Zakaz usuwania drzew powalonych w wodzie, stanowiących miejsce schronienia, odpoczynku i stanowiska łowieckie. Aktywne kształtowanie profilu skarpy w miejscach zniszczonych erozją. Ograniczenie penetracji nabrzeży przez wędkarzy. Ewentualne montowanie w niektórych miejscach sztucznych nor.

Dzięcioł zielonosiwy Picus canus W latach 1999 2009 liczebność oceniono na 30 par (Cenian, Sikora, Huzarski 2009). Rys. Tomasz Cofta

Zagrożenia istniejące i potencjalne Dzięcioł zielonosiwy Picus canus Utrata siedlisk w wyniku nadmiernej eksploatacji starych drzewostanów liściastych i mieszanych. Degradacja siedlisk wynikająca z eliminacji z lasu martwych i obumierających drzew. Degradacja żerowisk w wyniku intensyfikacji gospodarki rolnej, w tym przenawożenia terenów sąsiadujących z rewirami dzięcioła zielonosiwego, w rezultacie duże powierzchnie zajęte są przez wysoką roślinność zielną, gdzie możliwości żerowania są mniejsze, mniej jest też mrówek.

Dzięcioł zielonosiwy Picus canus Propozycje działań ochronnych W starodrzewach liściastych zaniechanie usuwania martwych i zamierających drzew, pozostawianie również wywrotów i wiatrołomów. W drzewostanach liściastych i mieszanych pozostawianie żywych drzew z gatunków krótko żyjących, o miękkim drewnie (brzoza, osika). Ochrona starych drzewostany w parkach, zadrzewieniach śródpolnych, nad ciekami i zbiornikami wodnymi. Zachowanie mozaiki obszarów zalesionych i krajobrazu rolniczego.

Dzięcioł czarny Dryocopus martius Gatunek na omawianym terenie rozpowszechniony, zasiedlający wszystkie większe kompleksy leśne oraz duże zadrzewienia w dolinach rzek. Fot. Grzegorz Kłosowski

Dzięcioł czarny Dryocopus martius Fot. Grzegorz Kłosowski

Dzięcioł czarny Dryocopus martius Zagrożenia istniejące i potencjalne Utrata siedlisk lęgowych w wyniku nadmiernej eksploatacji starszych drzewostanów i ograniczenia powierzchni starodrzewów. Degradacja siedlisk i żerowisk wynikająca z usuwania martwych i zamierających drzew.

Dzięcioł czarny Dryocopus martius Propozycje działań ochronnych Ochrona zachowawcza jak największej powierzchni starych drzewostanów oraz utrzymanie odpowiedniej liczby starych drzew w lasach gospodarczych. Zachowanie i ochrona w lasach gospodarczych drzew martwych i obumierających. Pozostawiane na zrębach grupy ekologiczne powinny być maksymalnie największe, tak jak pozwala na to Instrukcja ochrony lasu.

Dzięcioł średni Dryocopus medius W Ostoi Oświn w latach 1999 i 2008 liczebność oceniono na 4 5 par (Mirowska-Ibron 2009). Rys. Tomasz Cofta

Dzięcioł średni Dryocopus medius Zagrożenia istniejące i potencjalne Utrata siedlisk w wyniku zmniejszania się powierzchni lasów z przewagą lub dużym udziałem dębów w wieku ponad 80 lat, a także łęgów oraz starych olsów. Utrata siedlisk i degradacja żerowisk w wyniku usuwania z lasu drzew martwych i obumierających, w tym drzew dziuplastych i zainfekowanych przez grzyby.

Dzięcioł średni Dryocopus medius Propozycje działań ochronnych Ochrona i zachowanie istniejących lasów liściastych, preferowanie rodzimych gatunków dębów w trakcie przebudowy struktury drzewostanów. Zachowanie ciągłości wiekowej drzewostanów w lasach z dominacją dębów. Pozostawianie w lasach drzew obumierających i martwych oraz drzew dziuplastych i zaatakowanych przez huby.

Dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos W latach 1999 2001 w Ostoi Oświn i wschodniej części Ostoi Warmińskiej (od doliny Łyny do Ostoi Oświn) liczebność oceniono na ok. 20 par (Sikora, Ryś 2004). Fot. Grzegorz Kłosowski

Dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos Fot. Grzegorz Kłosowski

Dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos Zagrożenia istniejące i potencjalne Brak w lasach odpowiedniej ilości miękkiego, butwiejącego drewna liściastego w postaci zarówno stojących kikutów i pni, jak i leżących na ziemi kłód. Ograniczenia powierzchni starodrzewów liściastych na rzecz drzewostanów iglastych. Usuwanie drzew martwych i zamierających.

Dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos Propozycje działań ochronnych Zachowanie w lasach odpowiedniej ilości martwego drewna drzew liściastych, która powinna stanowić 20 25% masy, co w przeliczeniu na martwe lub obumierające drzewa wynosi ok. 200 sztuk /ha. Zachowanie w lesie martwych drzew liściastych o pierśnicy ponad 30 cm. W starodrzewach liściastych i wszystkich drzewostanach na siedliskach podmokłych zaniechanie usuwania martwych i zamierających drzew, pozostawianie również wywrotów i wiatrołomów. W pozostałych drzewostanach liściastych i mieszanych pozostawianie w czasie zabiegów pielęgnacyjnych zamierających oraz żywych drzew z gatunków krótko żyjących (osika, brzoza).

Gatunki umieszczone w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej i inne wybrane ważne dla omawianego terenu

Zalotka większa Leucorrhinia pectoralis W 2007 r. w ramach Powszechnej Inwentaryzacji Leśnej wykazano nieliczną obecność gatunku na terenach nadleśnictw: Zaporowo, Bartoszyce i Srokowo. W każdym z nich stwierdzono od 1 do 3 stanowisk (Komosiński 2010). Fot. Andrzej Jadwiszczak

Zalotka większa Leucorrhinia pectoralis Fot. Ewa Miłaczewska samiec samica

Zalotka większa Leucorrhinia pectoralis Zagrożenia istniejące i potencjalne Intensywna eksploatacja torfowisk Zanikanie siedlisk (zbiorników), np. poprzez osuszanie Wycinka drzew wokół leśnych zbiorników Propozycja działań ochronnych Ochrona miejsc występowania zalotki Racjonalna eksploatacja torfowisk Czynna ochrona torfowisk, obszarów bagiennych i ich sąsiedztwa

Czerwończyk nieparek Lycaena dispar Inwentaryzacja stanowisk przeprowadzona na omawianym terenie w 2007 r. w ramach Powszechnej Inwentaryzacji Leśnej wykazała obecność tego motyla tylko na terenie Nadleśnictwa Srokowo. Liczbę stanowisk oceniono tu w przedziale od 4 do 9 (Komosiński 2010). Fot. Andrzej Jadwiszczak

Czerwończyk nieparek Lycaena dispar Fot. Lepidoptera.pl

Czerwończyk nieparek Lycaena dispar Zagrożenia istniejące i potencjalne Melioracje i osuszanie terenów podmokłych. Usuwanie gatunków z roślin żywicielskich z jego siedlisk. Propozycja działań ochronnych Racjonalna gospodarka wodna na terenie występowania. Monitoring występujących populacji i występowania roślin żywicielskich.

Pachnica dębowa Osmoderma eremita Wyniki inwentaryzacji w 2007 r., zebrane w ramach Powszechnej Inwentaryzacji Leśnej, wykazały powyżej 10 stanowisk na terenie Nadleśnictwa Srokowo, 3 stanowiska w Nadleśnictwie Bartoszyce i do 9 stanowisk w Nadleśnictwie Zaporowo (Komosiński 2010). Fot. Andrzej Jadwiszczak

Pachnica dębowa Osmoderma eremita Fot. M.Bunalski a) pachnica Osmoderma b) zacnik Gnorimus c) kruszczyca Cetonia d) kwietnica Protaetia

Pachnica dębowa Osmoderma eremita Fot. M.Bunalski a) Osmoderma eremita b) Protaetia marmorata

Pachnica dębowa Osmoderma eremita Zagrożenia istniejące i potencjalne Usuwanie istniejących siedlisk pachnicy dębowej. Inwestycje związane z modernizacją dróg. Propozycje działań ochronnych Utrzymanie w krajobrazie potencjalnych siedlisk pachnicy, tj. dziuplastych drzew. Monitoring aktualnego występowania. Racjonalne usuwanie drzew przydrożnych podczas modernizacji ciągów komunikacyjnych. Zrównoważone planowanie wycinek drzew z zakresu ochrony ppoż. w środowiskach nadrzecznych.

Różanka Rhodeus sericeus Na opisywanym obszarze różanka jest gatunkiem nielicznym. Jej stanowiska stwierdzono w Łynie oraz w rzece Guber (Terlecki i inni). Fot. Roman Kujawa

Różanka Rhodeus sericeus Fot. Roman Kujawa

Różanka Rhodeus sericeus Zagrożenia istniejące i potencjalne Degradacja i pogorszenie stanu wód spowodowane, między innymi, zanieczyszczeniami pochodzącymi z działalności rolniczej, w rezultacie prowadzi to do zaniku dużych małży, bez których różanka nie może egzystować. Dewastacja, osuszanie i likwidacja śródpolnych oczek wodnych i rozlewisk. Zabudowa hydrotechniczna Łyny, uniemożliwiająca migrację ryb.

Różanka Rhodeus sericeus Propozycja działań ochronnych Dalsze prace związane z modernizacją i budową oczyszczalni ścieków oraz innych przedsięwzięć powstrzymujących degradację wód i poprawiających ich stan tak, aby mogły w nich egzystować duże małże. Ochrona śródpolnych oczek wodnych i rozlewisk. Zaniechanie zabudowy hydrotechnicznej Łyny, przebudowa przepławek na takie, które umożliwią migrację również małym gatunkom ryb.

Głowacz białopłetwy Cottus gobio Występowanie głowacza białopłetwego stwierdzono, między innymi, w Łynie i jej niektórych dopływach, np. Kirsnie. Ważną ostoją tej ryby jest mająca podgórski charakter rzeka Wałsza (Dębowski, Radtke, Cegiel 2004; Kapusta i inni 2012). Fot. Roman Kujawa

Głowacz białopłetwy Cottus gobio Zagrożenia istniejące i potencjalne Zabudowa hydrotechniczna rzek, dotyczy to głównie Łyny, gdzie w ostatnich latach wybudowano kilka elektrowni wodnych. Brak przepławek umożliwiających wędrówkę małym gatunkom ryb. Lokalnie zanieczyszczenia wód.

Głowacz białopłetwy Cottus gobio Propozycje działań ochronnych Zaniechanie zabudowy hydrotechnicznej rzek na omawianym terenie. W istniejących progach i piętrzeniach przepławki dostosować także do potrzeb małych gatunków ryb. Kontrola i eliminacja zanieczyszczeń lokalnych.

Piekielnica Alburnoides bipunctatus Na omawianym terenie ten zagrożony gatunek ryby został stwierdzony na kilku stanowiskach w Łynie oraz w Wałszy (Terlecki i inni 2004; Dębowski, Radtke, Cegiel 2004). Fot. Roman Kujawa

Piekielnica Alburnoides bipunctatus Zagrożenia istniejące i potencjalne Zabudowa hydrotechniczna Łyny, gdzie w ostatnich latach powstały nowe elektrownie wodne, w rezultacie piekielnice tracą miejsca rozrodu, ponadto ograniczone są ich możliwości wędrówek. Punktowe zanieczyszczenia wody.

Piekielnica Alburnoides bipunctatus Propozycje działań ochronnych Wstrzymanie zabudowy hydrotechnicznej Łyny. Budowa lub przeróbka istniejących przepławek, aby uwzględniały one możliwości małych gatunków ryb, takich jak piekielnica. Kontrola i eliminacja zanieczyszczeń punktowych.

Traszka grzebieniasta Titurus cristatus W 2007 r. podczas badań w ramach Powszechnej Inwentaryzacji Leśnej nieliczną obecność tej traszki stwierdzono we wszystkich nadleśnictwach wchodzących w skład omawianych terenów chronionych (Zaborowska, Górecki 2010). Fot. Grzegorz Kłosowski

Traszka grzebieniasta Titurus cristatus Zagrożenia istniejące i potencjalne Niszczenie i osuszanie śródpolnych zbiorników wodnych, zwłaszcza położonych niedaleko lasu i w obrębie zadrzewień. Zarybianie drobnych oczek i bagienek Wciąż częste przypadki wiosennego wypalania traw i podpalania oczeretów

Traszka grzebieniasta Titurus cristatus Propozycje działań ochronnych Ochrona, zakaz likwidacji i osuszania śródpolnych oczek, bagienek i rozlewisk. Działalność edukacyjna wyjaśniająca szkodliwość wypalania traw i oczeretów, potrzebę ochrony płazów, w tym traszki grzebieniastej oraz konieczność ratowania ich z różnego typu pułapek antropogenicznych, np. piwnic i studzienek

Kumak nizinny Bombina bombina Inwentaryzacja stanowisk w 2007 r. wykazała dość liczną obecność na terenie wszystkich nadleśnictw wchodzących w skład omawianych terenów chronionych. Szczególnie wiele stanowisk (ponad 50 w każdym z nadleśnictw) wykryto na terenach Nadleśnictw Górowo Iławeckie oraz Srokowo (Zaborowska, Górecki 2010). Fot. Grzegorz Kłosowski

Kumak nizinny Bombina bombina Zagrożenia istniejące i potencjalne Likwidacja i osuszanie śródpolnych zbiorników wodnych, bagienek i rozlewisk. Zamiana trwałych użytków zielonych na intensywnie użytkowane grunty orne. Zanik mozaiki pól na rzecz wielkopowierzchniowych monokultur. Lokalnie nielegalne praktyki wypalania traw i oczeretów.

Kumak nizinny Bombina bombina Propozycje działań ochronnych Ochrona śródpolnych oczek wodnych, bagienek i rozlewisk. Zakaz zamiany trwałych użytków zielonych na grunty orne. Promowanie mozaikowatego charakteru gospodarstw w ramach programów rolno środowiskowych zachowujących oczka i tereny podmokłe. Działalność edukacyjna zwracająca uwagę na potrzeby ochrony płazów, w tym kumaka nizinnego.

Wilk Canis lupus W 2007 r. na omawianym terenie stwierdzono dwa stałe terytoria, które zamieszkiwało łącznie 9 wilków. Obejmowały one lasy porastające Wzniesienia Górowskie i Lasy Wichrowskie (Borowik, Jędrzejewski 2010). Fot. Grzegorz Kłosowski

Wilk Canis lupus Fot. Grzegorz Kłosowski

Wilk Canis lupus Zagrożenia istniejące i potencjalne Kłusownictwo, zarówno wnykarstwo, jak i nielegalne odstrzały. Intensywny ruch samochodowy.

Wilk Canis lupus Propozycje działań ochronnych Działalność edukacyjna przybliżająca wiedzę o wilkach, ich biologii i obyczajach, wpływająca na zmianę nastawienia miejscowej ludności do tych drapieżników. Walka z kłusownictwem. W przypadku modernizacji tras planowanie budowy właściwych przejść uwzględniających trasy migracji wilków.

Wydra Lutra lutra Drapieżnik ten zasiedla cały opisywany obszar, tj. Ostoję Warmińską, Ostoję Jezioro Oświn, OChK Dolinę Dolnej Łyny oraz OChK Dolinę Rzeki Wałszy. Fot. Grzegorz Kłosowski

Wydra Lutra lutra Fot. Grzegorz Kłosowski

Wydra Lutra lutra Zagrożenia istniejące i potencjalne Intensywny ruch kołowy, zwłaszcza dużo wydr ginie na drodze krajowej nr 51, której długie fragmenty biegną wzdłuż doliny Łyny. Kłusownictwo i celowe zabijanie wydr przez właścicieli stawów rybnych. Melioracje, osuszanie i likwidacja śródpolnych bagienek i rozlewisk.

Wydra Lutra lutra Propozycje działań ochronnych Działalność edukacyjna wśród właścicieli stawów rybnych i hodowców ryb, promowanie przyjaznych sposobów zabezpieczeń stawów przed wydrami. Zakaz likwidacji śródpolnych oczek i rozlewisk.

Bóbr Castor fiber Dokładnie wielkość populacji dla omawianego terenu nie jest znana. Gatunek rozpowszechniony i częsty na całym omawianym terenie. Szczególnie bogate liczebnie populacje zasiedlają wschodnią część Ostoi Warmińskiej, obejmującą tereny gmin Barciany i Srokowo. Fot. Grzegorz Kłosowski

Bóbr Castor fiber Fot. Grzegorz Kłosowski

Bóbr Castor fiber Zagrożenia istniejące i potencjalne Melioracje, obniżenie poziomu wód gruntowych, likwidacja śródpolnych oczek i rozlewisk. Przypadki wandalizmu, samowolnego niszczenia i podpalania żeremi, rozbierania tam, a także zabijanie lub okaleczanie bobrów, które podczas wędrówek trafiają na tereny zurbanizowane. Intensywny ruch kołowy i wzrastająca liczba bobrów ginących pod kołami pojazdów.

Bóbr Castor fiber Propozycje działań ochronnych Szybkie i sprawne rozwiązywanie problemów związanych ze szkodami bobrowymi na terenach rolniczych (montaż syfonów, zabezpieczenia drzew, wycena szkód, itp.). Działalność edukacyjna przedstawiająca pozytywne strony obecności bobrów, zasady postępowania z bobrami w sytuacjach nietypowych.

Szkolenia przeprowadzono w ramach projektu pozyskanego przez Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie z CKPŚ; POIS.05.04.00-00-249/09, zgodnie z umowami: z NFOŚiGW; 632/2012/Wn-50/EE-EE-PS/D Dla rozwoju infrastruktury i środowiska