OCENA MONITORINGU WÓD PŁYNĄCYCH W 2004 ROKU NA TLE WYMAGAŃ RAMOWEJ DYREKTYWY WODNEJ Rafalina Korol Urszula Szyjkowska Marzenna Strońska INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ, ODDZIAŁ WROCŁAW ZAKŁĄD MONITORINGU JAKOŚCI WÓD ŁÓDŹ, grudzień 2005
Rozporządzenie Ministra Środowiska z 11 lutego 2004 roku (Dz. U. nr 32, poz. 284), określa: klasyfikację wód dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposoby prowadzenia monitoringu stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposób interpretacji wyników i prezentacji stanu wód.
Pięć klas czystości: klasa I - wody bardzo dobrej jakości: klasa II - wody dobrej jakości: klasa III - wody zadowalającej jakości: klasa IV - wody niezadowalającej jakości: klasa V - wody złej jakości:
Wartości graniczne wskaźników jakości wód Lp. Parametr Jednostka klasa I Wartości graniczne w klasach jakości wód klasa II klasa III Klasa IV klasa V Wskaźniki fizyczne 1 2 3 4 5 Temperatura wody Zapach Barwa Zawiesina ogólna Odczyn C krotność mg Pt/l mg/l ph 22 1 5,0 15 6,5-8,5 24 3 10,0 25 6,0-8,5 26 10 20,0 50 6,0 9,0 28 20 50,0 100 5,5 9,0 > 28 > 20 > 50,0 > 100 < 5,5 i > 9,0 Wskaźniki tlenowe 6 Tlen rozpuszczony mg O 2 /l 7,0 6,0 5,0 4,0 < 4,0 7 BZT 5 mg O 2 /l 2,0 3,0 6,0 12,0 > 12,0 8 ChZT-Mn mg O 2 /l 3,0 6,0 12,0 24,0 > 24,0 9 ChZT-Cr mg O 2 /l 10,0 20,0 30,0 60,0 > 60,0 10 Ogólny węgiel organiczny mg C/l 5,0 10,0 15,0 20,0 > 20,0 Wskaźniki biogenne 11 Amoniak mg NH 4 /l 0,5 2,0 4,0 > 4,0 12 Azot Kjeldahla mg N/l 0,5 2,0 4,0 > 4,0 13 Azotany mg NO 3 /l 5,0 15,0 25,0 50,0 > 50,0 14 Azotyny mg NO 2 /l 0,03 0,1 0,5 > 15 Azot ogólny mg N/l 2,5 5,0 10,0 20,0 > 20,0 16 Fosforany mg PO 4 /l 0,2 0,4 0,7 > 17 Fosfor ogólny mg P/l 0,2 0,4 0,7 >
Wartości graniczne wskaźników jakości wód Lp. Parametr Jednostka klasa I Wartości graniczne w klasach jakości wód klasa II klasa III Klasa IV klasa V Wskaźniki zasolenia 18 Przewodność w 20 C µs/cm 500 1000 1500 2000 > 2000 19 Substancje rozpuszczone mg/l 300 500 800 1200 > 1200 20 Zasadowość ogólna mg CaCO 3 /l > 200 100 20 10 < 10 21 Siarczany mg SO 4 /l 100 150 250 300 > 300 22 Chlorki mg Cl/l 100 200 300 400 > 400 23 Wapń mg Ca/l 50 100 200 400 > 400 24 Magnez mg Mg/l 25 50 100 200 200 25 Fluorki mg F/l 0,5 1,5 1,7 > 1,7 Metale w tym metale cięŝkie 1) 26 Arsen mg As/l 0,01 0,01 0,10 > 0,10 27 Bar mg Ba/l 0,1 0,1 0,5 > 28 Bor mg B/l 0,5 2,0 4,0 > 4,0 29 Chrom ogólny mg Cr/l 0,10 > 0,10 30 Chrom (VI) mg Cr/l 0,02 0,02 0,02 0,04 > 0,04 31 Cynk mg Zn/l 0,3 0,5 2,0 > 2,0 32 Glin mg Al/l 0,1 0,2 0,4 0,8 > 0,8 33 Kadm mg Cd/l 0,0005 0,001 0,001 0,005 > 0,005 34 Mangan mg Mn/l 0,1 0,5 > 35 Miedź mg Cu/l 0,02 0,04 0,06 0,10 > 0,10 36 Nikiel mg Ni/l 0,01 0,02 0,2 > 0,2 37 Ołów mg Pb/l 0,01 0,01 0,02 > 38 Rtęć mg Hg/l 0,0005 0,001 0,001 0,005 > 0,005 39 Selen mg Se/l 0,01 0,01 0,02 0,04 > 0,04 40 śelazo mg Fe/l 0,1 0,3 2,0 > 2,0
Wartości graniczne wskaźników jakości wód Lp. Parametr Jednostka klasa I Wartości graniczne w klasach jakości wód klasa II klasa III Klasa IV klasa V Wskaźniki zanieczyszczeń przemysłowych 41 Cyjanki wolne mg CN/l 0,02 0,02 > 42 Fenole (indeks fenolowy) mg/l 0,001 0,005 0,01 > 43 Pestycydy µg/l 0,1 2,5 5,0 > 5,0 44 Substancje powierzchniowoczynne anionowe mg/l 0,1 0,2 0,5 > 45 Oleje mineralne (indeks oleju mineralnego) mg/l 0,01 0,2 0,5 > 0,5 46 Wielopierścieniowe węglowodory arom. µg/l 0,01 0,2 > Wskaźniki biologiczne 47 48 Saprobowość fitoplanktonu Saprobowość peryfitonu Indeks aprbow. 1,5 1,5 2,5 2,5 3,5 3,5 > 3,5 > 3,5 49 Makrobezkręgowce bentosowe, indeksy Indeks bioróŝnor. Indek biotyczny 5,5 100 4,0 70 2,5 40 10 < < 10 50 Chlorofil a µg/l 10 25 50 100 > 100 Wskaźniki mikrobiologiczne 51 Liczba bakterii grupy coli typu kałowego W 100 ml 20 200 2 000 20 000 > 20 000 52 Liczba bakterii grupy coli W 100 ml 50 500 5 000 50 000 > 50 000
Monitoring stanu wód powierzchniowych prowadzi się w następujących zakresach: diagnostycznym monitoring diagnostyczny, operacyjnym monitoring operacyjny, badawczym monitoring badawczy, monitoring obszarów chronionych.
Programy monitoringu diagnostycznego powinny zostać ustanowione w celu dostarczenia informacji dla: uzupełnienia i zatwierdzenia procedury oceny wpływu na środowisko, sprawnego i skutecznego zaprojektowania przyszłych programów monitoringu, oceny długoterminowych zmian w warunkach naturalnych, oraz oceny długoterminowych zmian wynikających z szeroko rozumianej działalności antropogenicznej.
Monitoring operacyjny podejmowany jest w celu: ustalenia stanu tych jednolitych części wód, które zostały określone jako zagroŝone niespełnieniem określonych dla nich celów ochrony środowiska, oraz oceny wszelkich zmian stanu tych jednolitych części wód wynikających z podjętych programów działań.
Monitoring badawczy przeprowadzony jest tam: gdzie nie jest znany powód Ŝadnego z przekroczeń, gdzie monitoring diagnostyczny wykazuje, Ŝe cele środowiskowe przypuszczalnie nie zostaną osiągnięte, a jeszcze nie został ustanowiony monitoring operacyjny, celem określenia przyczyn, z powodu których jednolite części wód lub grupa jednolitych części wód nie spełniają celów środowiskowych, gdzie naleŝy określić wielkości i wpływy przypadkowego zanieczyszczenia, gdzie naleŝy informować władze o koniecznym programie działań dla osiągnięcia celów środowiskowych oraz szczególnych działań dla zaradzenia skutkom przypadkowego zanieczyszczenia.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu i trybu opracowywania planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy oraz warunków korzystania z wód regionu wodnego (Dz. U. Nr 126, poz. 1318).
Monitoring obszarów chronionych jest prowadzony: w wodach powierzchniowych wykorzystywanych do pozyskiwana wody do picia, w wodach przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w wodach przeznaczonych do ochrony gatunków wodnych o znaczeniu ekologicznym, dla obszarów szczególnie naraŝonych, z których naleŝy ograniczyć odpływ azotu ze źródeł rolniczych, dla obszarów wyznaczonych dla ochrony siedlisk lub gatunków, gdzie utrzymanie lub poprawa jakości wód jest czynnikiem istotnym ich ochrony wraz z obszarami NATURA 2000.
Liczba stanowisk wg rodzajów monitoringu: 2000 1658 1500 1000 500 0 109 438 607 130 24 159 115 292 30 10 D O A R W K N E Ch PN N2000
W 2004 roku łącznie monitorowano 2310 stanowisk obszarów chronionych 46% diagnostyczny 51% operacyjny 3%
350 300 250 200 150 100 50 0 151 Liczba stanowisk monitoringu w poszczególnych województwach: 128 177 59 177 36 84 142 80 247 80 332 246 101 DOLNOŚLĄSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE LUBELSKIE LUBUSKIE ŁÓDZKIE OPOLSKIE PODKARPACKIE PODLASKIE POMORSKIE ŚLĄSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE
Wyniki badań monitoringu diagnostycznego w 2004 roku: Liczba pobranych prób: 18 322 Liczba wykonanych oznaczeń : 703 050 Liczba oznaczeń normowanych wskaźników jakości: 531 736
Charakterystyka wyników monitoringu diagnostycznego wg 5-ciu klas czystości: do klasy I zaliczono 288 603 (54,3%) oznaczeń, do klasy II zaliczono 109 139 (20,5%) oznaczeń, do klasy III zaliczono 78 033 (14,7%) oznaczeń, do klasy IV zaliczono 35 947 (6,7%) oznaczeń, do klasy V zaliczono 20 010 (3,8%) oznaczeń.
Charakterystyka wyników monitoringu diagnostycznego wg 5-ciu klas czystości: klasa IV 6,7% klasa V 3,8% klasa III 14,7% klasa I 54,3% klasa II 20,5%
Najniekorzystniejsze wyniki ocen w grupach wskaźników: Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 Barwa ChZT-Cr Selen Chlorofil a Parametr Azot Kjeldahla Substancje rozpuszczone Fenole (indeks fenolowy) Bakterie coli typu kałowego Liczba oznacz. 15476 14483 17099 3494 Wskaźniki zanieczyszczeń przemysłowych 2766 8517 16422 klasa I 10,5 9,2 12 Wskaźniki zasolenia 15942 35,8 40,7 14,8 4,2 4,5 Metale w tym metale cięŝkie 1) 77 43,3 Wskaźniki biologiczne 74,3 Wskaźniki mikrobiologiczne 2,5 % oznaczeń w poszczególnych klasach jakości wód klasa II Wskaźniki fizyczne 12,7 Wskaźniki tlenowe 25 Wskaźniki biogenne 29 39,4 15,4 12,1 klasa III 30,4 30,2 37 15,9 10,1 5,9 32,7 Klasa IV 41,5 29,4 11 5,8 6,7 2,9 32,9 klasa V 4,9 6,2 11 1,3 0,5 1,5 19,8
Wyniki klasyfikacji stanu wód na podstawie monitoringu diagnostycznego w 2004 roku 326 327 Parsęta Radew 328 329 Grabowa 330 Wieprza 331 Łupawa Słupia 332 Brda Łeba Wierzyca Reda 333 Martwa Wisła Motława 164 165 Nogat Elbląg 334 Pasłęka Łyna 335 Łyna 336 337 338 Marycha Czarna Hańcza 339 325 324 323 163 322 343 124 321 126 127 123 122 125 340 320 121 319 307 305 304 162 128 120 303 318 308 161 119 306 160 117 159 312 310 309 302 118 311 129 317 301 158 314 313 300 293 299 315 292 150 149 143 298 147 294 148 146 263 316 295 291 157 290 289 156 130 297 152 151 262 116 296 144 145 154 155 288 153 261 283 282 280 142 260 281 140 285 115 259 242 227 286 287 284 279 141 258 241 257 256 240 278 114 226 139 255 101 113 223 225 254 239 112 100 277 98 237 224 111 222 276 138 221 218 217 99 236 109 110 87 253 238 219 275 216 235 97 220 274 86 273 108 96 137 252 234 215 213 107 95 136 214 251 212 94 249 233 211 201 93 248 250 76 200 77 78 85 246 247 272 79 84 271 270 244 232 210 106 209 80 81 92 135 243 245 231 133 134 230 208 105 82 205 206 104 83 75 207 199 269 90 91 268 132 229 204 198 103 131 89 228 188 187 267 74 185 53 203 73 88 202 186 102 266 180 184 72 192 193 181 265 52 194 183 71 191 195 197 264 182 51 176 70 Klasy jakości wód: 42 190 196 175 178 179 41 50 177 174 40 28 173 29 69 68 189 25 39 49 klasa I - wody o bardzo dobrej jakości 27 13 172 12 20 14 67 66 65 23 24 171 11 21 48 63 22 170 62 169 6 7 8 47 64 klasa II - wody dobrej jakości 9 10 56 57 168 61 5 58 166 19 38 46 4 26 60 45 167 3 44 2 18 37 59 klasa III - wody zadowalającej jakości 1 17 55 36 33 43 341 16 30 54 15 342 31 35 klasa IV - wody niezadowalającej jakości 32 34 klasa V - wody złej jakości 0 100 000 200 000 Metry nr stanowisk wg wykazu w załączniku Myśla Ina Płonia Kwisa Odra Rega Warta Drawa Obrzyca Kaczawa Ścinawka Obra Piława Rów Polski Strzegomka Piława Gwda Kanał Mosiński Ślęza Noteć Sąsiecznica Oława ŁobŜonka Wełna Orla Widawa Polska Woda Opawa Mała Noteć Wda Prosna Stobrawa Oleśnica Bierawka Osa Zgłowiączka Liswarta Ner Kłodnica Gostynia Biała Soła Wisła Widawka Skrwa Bzura Pilica Skawa Drwęca Raba Wkra Rawka Orzyc Nidzica Nida Poprad Dunajec Radomka Czarna Omulew IłŜanka Ropa Świder Wisłoka Pisa Brok Liwiec Krzna Bystrzyca Wisłok Bystrzyca Nurzec San Tyśmienica Supraśl Tanew Wiar Zielawa StrwiąŜ Orlanka Narew Uherka Łabuńka Wieprz Lubaczówka Szkło Wisznia Świsłocz Leśna Huczwa Rata Muchawiec Bug Ług /
223 205 204 222 172 221 220 171 164 165 170 167 166 169 168 219 203 161 218 202 151 160 153 152 163 217 201 162 154 144 187 159 150 146 143 200 186 158 147 184 149 148 132 136 183 157 141 129 216 199 140 185 139 135 138 182 137 124 133 215 123 181 114 121 134 99 198 113 120 100 214 118 119 98 111 93 212213 115 117 97 180 106107 103 91 92 68 211 197 94 196 110 67 96 209210 112 194 109 63 62 95 193 192 105 116 179 90 207 88 79 80 51 190 84 53 208 177178 108 188 89 87 83 78 82 77 66 61 52 50 49 206 176 175 59 58 81 86 73 65 57 48 174 72 56 85 71 4754 76 55 173 37 70 75 74 23 22 25 21 64 60 24 12 69 19 11 20 38 18 17 Legenda 404142 43 39 14 16 225 44 46 9 10 klasa I - bardzo dobra 36 7 8 1 33 35 klasa II - dobra 34 32 31 30 45 4 5 klasa III - zadowalająca 29 3 2 28 6 27 klasa IV - niezadowalająca 224 26 klasa V - zła 999 - nr stanowiska według tabeli 3 Nysa ŁuŜycka Miedzianka Lubsza Witka Siekierka Kwisa Oldza Bóbr Kamienna Czarna Woda Łomnica Obrzyca Skora Krzycki Rów Szprotawa Rudna Kaczawa Zimnica Wierzbiak Pełcznica Jedlina Kopanica Odra Jezierzyca Średzka Woda Ścinawka Samica Rów Polski Piława Bystrzyca Strzegomka Budzówka Bystrzyca Dusznicka Dąbroczna Kasina Ślęza Morawka Barycz Mała Ślęza Dobra Rdęca Orla Sąsiecznica Widawa Oleśnica Polska Woda Nysa Kłodzka Prudnik Czarna Woda Kuroch Biała Osobłoga Dąbrówka Złotnica Oziąbel Budkowiczanka Prószkowski Potok Brynica Baryczka Stobrawa Bogacica Lublinica Mała Panew 13 15 Stoła / 0 25 50 100 Kilometry Wyniki klasyfikacji ogólnej w 2004 roku
OCENA MONITORINGU WÓD PŁYNĄCYCH W 2004 ROKU NA TLE WYMAGAŃ RAMOWEJ DYREKTYWY WODNEJ Rafalina Korol Urszula Szyjkowska Marzenna Strońska INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ, ODDZIAŁ WROCŁAW ZAKŁĄD MONITORINGU JAKOŚCI WÓD e-mail: Zaklad.Monitoringu@imgw.wroc.pl