Magdalena Seta * Biblioteka Główna Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa UŻYTKOWNICY ODDZIAŁU INFORMACJI NAUKOWEJ W BIBLIOTECE GŁÓWNEJ SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO [USERS OF THE INFORMATION DEPARTMENT IN THE MAIN LIBRARY OF WARSAW UNIVERSITY OF LIFE SCIENCES] Abstrakt: Biblioteka Główna SGGW jest jedną z największych bibliotek rolniczych w kraju. Głównym zadaniem Oddziału Informacji Naukowej jest przewidywanie i zaspakajanie potrzeb społeczności akademickiej w zakresie dostępu do informacji płatnej i bezpłatnej. Dzięki poznaniu profilu użytkowników korzystających dotychczas z usług Informatorium możliwe jest określenie jak najlepszego sposobu zaspokojenia ich potrzeb informacyjnych, a także możliwości dotarcia do użytkowników dotychczas nie korzystających z usług. Podjęto próbę określenia profilu użytkowników, którzy korzystali z oferty Oddziału Informacji Naukowej w latach 2005 2008. Przedstawiono również poziom wykorzystania przez użytkowników różnych źródeł informacji dostępnych w OIN. BAZY DANYCH BIBLIOTEKI AKADEMICKIE INFORMACJA NAUKOWA I BIBLIOTEKOZNAWSTWO UŻYTKOWNICY WARSZAWA Abstract: The Central Library of Warsaw University of Life Sciences is one of the biggest Polish libraries covering the field of agricultural sciences. The main task of this institution is to foresee and satisfy the needs of the academic community for the access to free and fee information resources. Reconstructing the profile of users who effectively address to the Informatorium allows to determine the optimal modalities of fulfilling their information needs and, at the same time, to find the ways of reaching potential but yet non effective users. The author endeavors to profile the users who addressed to the Central Library Information Department between 2005 and 2008. The second aim of the study is to present the rate of use observed for different resources available in the Informatorium facility. ACADEMIC LIBRARIES DATABASES INFORMATION AND LIBRARY SCIENCE USERS WARSAW * * * * Dr inż. MAGDALENA SETA, starszy bibliotekarz w Oddziale Informacji Naukowej Biblioteki Głównej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Doktorat z dyscypliny technologia żywności i żywienia; studia podyplomowe z zakresu informacji naukowej i bibliotekoznawstwa w Uniwersytecie Łódzkim. Dwie najważniejsze publikacje: (2003) Czynniki warunkujące zachowania nabywcze starszych mieszkańców Warszawy (pod nazwiskiem Banasiak, współaut. z K. Gutkow-ską). [W:] M. Łaguna red. Przedsiębiorstwo i rynek. Olsztyn: UWM, s. 109 122; (2002) Sytuacja gospodarstw domowych ludzi starszych na wsi w świetle wyników badań budżetów gospodarstw domowych (pod nazwiskiem Banasiak, współaut. z K. Gutkowską). Wieś i Rolnictwo nr 4, s. 76 85. Adres elektr.: magdalena_seta@sggw.pl 138
Wstęp Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie jest najstarszą uczelnią rolniczą w Polsce. Obecnie kształci również na kierunkach nie związanych bezpośrednio z rolnictwem (np. socjologia czy informatyka i ekonometria) i zmierza w kierunku kształcenia uniwersalnego. Biblioteka Główna SGGW jest jedną z największych bibliotek rolniczych w kraju i wraz z rozwojem uczelni zwiększa różnorodność swoich zbiorów zgodnie ze zmieniającymi się potrzebami społeczności akademickiej. Ma charakter biblioteki publicznej, tak więc prawo do bezpłatnego korzystania z jej usług mają nie tylko czytelnicy z macierzystej uczelni ale wszyscy zainteresowani. Biblioteka składa się z trzech głównych agend obsługujących czytelników tj. Oddziału Udostępniania Zbiorów i Magazynów, Studenckiej Wypożyczalni Podręczników oraz Oddziału Informacji Naukowej, a także z innych jednostek nie kontaktujących się bezpośrednio z użytkownikami. Głównym zadaniem Oddziału Informacji Naukowej jest przewidywanie i zaspakajanie potrzeb społeczności akademickiej w zakresie dostępu do informacji. Oddział Informacji Naukowej udostępnia użytkownikom cztery stanowiska komputerowe z dostępem do baz danych prenumerowanych przez Bibliotekę. Materiał i metoda Do analizy profilu użytkownika Oddziału Informacji Naukowej wykorzystano 4927 wpisów w zeszycie odwiedzin OIN. Uwzględniono płeć użytkowników, dokładną datę odwiedzin, Wydział SGGW lub innych instytucji oraz wykorzystywane źródła informacji naukowej. Zgromadzone dane poddano analizie statystycznej, przeprowadzonej w grudniu 2008 roku przy pomocy programu STATISTICA 7.0 PL. Zebrano dane z trzech kolejnych lat akademickich (2005/2006, 2006/2007, 2007/2008), które stanowiły przełomowy okres w funkcjonowaniu biblioteki z uwagi na zakończoną w tym czasie rozbudowę oraz wdrożenie nowego systemu komputerowego. Zakup systemu ALEPH pozwolił na szeroki dostęp do informacji o zbiorach biblioteki (użytkowany wcześniej system KRUK nie pozwalał na udostępnianie katalogu on-line). Usługi biblioteczne Jak wynika z literatury przedmiotu użytkownicy bibliotek uczelnianych znają je głównie od strony utrwalonych w świadomości społecznej funkcji udostępniania zbiorów w czytelniach i wypożyczania na zewnątrz. Niezbyt dużym powodzeniem cieszy się udostępnianie nowoczesnych źródeł informacji i korzystanie z usług Oddziału Informacji Naukowej [Buzdygan, Szczygieł 2003, dok. elektr.; Żelewska 2003, dok. elektr.; Pośnik, Umiastowska 2003, dok. elektr.]. Również w Bibliotece Głównej SGGW użytkownicy preferowali korzystanie ze zbiorów tradycyjnych udostępnianych w czytelniach. Według danych statystycznych zaledwie 1% czytelników korzystających z czytelni (na podstawie liczby wejść) stanowili użytkownicy Oddziału Informacji Naukowej. Najmniejszy odsetek użytkowników zauważono w styczniu i czerwcu, co wynika prawdopodobnie z tego, że większość studentów przygotowuje się do egzaminów i wykorzystuje do tego celu czytelnie biblioteki oraz nie ma wtedy czasu na poszukiwanie literatury dodatkowej. Największy odsetek czytelników korzystał z usług OIN w lipcu, prawdopodobnie byli to głównie studenci poszukujący literatury do prac dyplomowych. 139
Liczba osób korzystających z usług Informatorium nie przekroczyła 1800 osób i wyraźnie zmalała w roku akademickim 2007/2008, czyli w drugim roku funkcjonowania kompleksowo rozbudowanej biblioteki (wykres 1). Wykres 1. Liczba użytkowników Oddziału Informacji Naukowej BG SGGW w badanych latach liczba użytkowników 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 2005/2006 2006/2007 2007/2008 rok akademicki Rok akademicki 2006/2007 był rokiem przejściowym, kiedy to Biblioteka zyskała nowy budynek i rozszerzyła użytkownikom dostęp do stanowisk komputerowych, a więc również do baz danych dostępnych w sieci uczelnianej. Możliwe było także zainstalowanie bazy AGRO poza Oddziałem Informacji Naukowej. Do stanowisk komputerowych w Czytelni Dydaktycznej została dołączona szczegółowa Instrukcja korzystania z bazy AGRO. Ponadto czytelnicy mogą zostać poinstruowani na stanowisku Informacji Katalogowej jak wyszukiwać informacje i dalej korzystać z baz poza Oddziałem Informacji Naukowej. Można przypuszczać, że użytkownicy po roku funkcjonowania nowego systemu przyzwyczaili się do korzystania z baz poza OIN, stąd spadek zainteresowania usługami informacyjnymi świadczonymi bezpośrednio przez bibliotekarzy. Jak już wspomniano Biblioteka Główna SGGW, w tym również Oddział Informacji Naukowej, ma charakter biblioteki publicznej, jednak wyniki badań wskazują, że zdecydowaną większość użytkowników korzystających z dostępnych baz stanowili studenci i pracownicy SGGW, natomiast osoby spoza macierzystej uczelni stanowiły zaledwie 4% wszystkich użytkowników. Najliczniejszą grupę stanowili studenci i pracownicy Wydziału Nauk o Żywności (25% badanych), ponadto z baz dostępnych w Oddziale Informacji Naukowej dość często korzystały osoby związane z Wydziałami: Rolnictwa i Biologii, Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji oraz Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu (wykres 2). 140
Wykres 2. Korzystanie z baz dostępnych w Oddziale Informacji Naukowej BG SGGW przez studentów i pracowników poszczególnych wydziałów (%) Międzywydziałowe Studium Gospodarki Przestrzennej Międzywydziałowe Studium Turystyki i Rekreacji Wydział Technologii Drewna Wydział Inżynierii i Kształtowania Środowiska Międzywydziałowe Studium Biotechnologii Wydział Medycyny Weterynaryjnej Wydział Leśny Wydział Inżynierii Produkcji Wydział Nauk Ekonomicznych Miedzywydziałowe Studium Ochrony Środowiska Instytucje poza SGGW Międzywydziałowe Studium Towaroznawstwa Wydział Nauk o Zwierzętach Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Wydział Rolnictwa i Biologii Wydzial Nauk o Żywności 0,2 0,3 0,8 1,1 1,2 1,7 1,8 2,0 3,0 3,3 4,0 4,5 6,9 13,6 14,0 16,1 25,4 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 procent użytkowników W wybranym okresie natomiast w ogóle nie korzystali z dostępnych baz studenci i pracownicy Wydziału Nauk Humanistycznych, który został powołany w lipcu 2006 roku, a więc nie istniał w całym okresie badanym. Ponadto zakres tematyczny prenumerowanych baz obejmował głównie nauki przyrodnicze i im pokrewne (zgodnie z profilem Uczelni) natomiast w znacznie mniejszym stopniu odnosił się do nauk humanistycznych. Należy także podkreślić, że bazy zawierające informacje z zakresu nauk społecznych i humanistycznych były dostępne nie tylko w Oddziale Informacji Naukowej ale ze wszystkich komputerów sieci uczelnianej, więc studenci i pracownicy Wydziału Nauk Humanistycznych mogli nie korzystać z obsługi w Informatorium ale korzystać z dostępnych baz. W odniesieniu do proporcji studiujących na poszczególnych Wydziałach w SGGW korzystanie z omawianego rodzaju usług bibliotecznych jest jednak dość zaskakujące gdyż najliczniejszą grupę studentów w badanym okresie stanowili studenci Wydziału Nauk Ekonomicznych (18% studentów), którzy w niewielkim stopniu korzystali z baz dostępnych w Informatorium. Dość liczną grupę studentów stanowili także reprezentanci Wydziału Rolnictwa i Biologii, oraz Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu (odpowiednio 9 i 8%), którzy już w większym zakresie korzystali też z usług OIN. Dużą rozbieżność w proporcjach korzystania z omawianych usług zauważono również w odniesieniu do płci użytkowników) Zaledwie 20% użytkowników stanowili mężczyźni (w odniesieniu do 37% wszystkich studentów SGGW). Może to świadczyć o większej chęci poszukiwania źródeł pozapodręcznikowych wśród kobiet, jak również tym, że mężczyźni po literaturę dodatkową sięgają dopiero wtedy gdy to staje się już nieodzowne, czyli przy pisaniu pracy dyplomowej. Na podstawie analizy statystycznej wpisów do zeszytu odwiedzin Informatorium dokonano także oceny korzystania z usług w poszczególnych miesiącach. Nie odnotowano danych za sierpień gdyż w tym miesiącu biblioteka była nieczynna. Uzyskane wyniki wskazują na to, że najwięcej użytkowników było w październiku i listopadzie, przy czym odnotowano zróżnicowanie w poszczególnych badanych latach (wykres 3). 141
Wykres 3. Korzystanie z baz dostępnych w Oddziale Informacji Naukowej BG SGGW w poszczególnych miesiącach (%) 25,0 procent urzytkowników 20,0 15,0 10,0 5,0 2005/2006 2006/2007 2007/2008 0,0 październiklistopad grudzień styczeń luty marzec kw iecień maj czerw iec lipiec w rzesień Na początku roku akademickiego studenci poznawali bibliotekę i jej usługi a także poszukiwali literatury do swoich badań. Prawdopodobnie po przeszkoleniu w Oddziale Informacji Naukowej dalsze poszukiwania prowadzili samodzielnie poza Informatorium. Korzystanie z usług Oddziału Informacji Naukowej miało zróżnicowane natężenie także w zależności od dnia tygodnia (wykres 4). Wykres 4. Korzystanie z baz dostępnych w Oddziale Informacji Naukowej BG SGGW z uwzględnieniem dnia tygodnia (%) procent użytkowników 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 18,5 17,8 17,4 17,5 15,5 8,3 5,0 poniedziałek wtorek środa czwartek piątek sobota niedziela Użytkownicy najczęściej odwiedzali Informatorium w poniedziałki jak również we wtorki, środy i czwartki, natomiast zainteresowanie słabło wraz z końcem tygodnia. natomiast w piątki, kiedy studenci studiów stacjonarnych mają mniej zajęć liczba użytkowników zmniejszała się, co może wskazywać na mniejsze zainteresowanie studentów studiów niestacjonarnych. Użytkownicy mieli dostęp do usług biblioteki również w niedzielę, w tym dniu z baz dostępnych w Oddziale Informacji Naukowej korzystało 5% użytkowników Bazy danych dostępne w Oddziale Informacji Naukowej Jednym z głównych zadań biblioteki jest prenumerata czasopism i baz danych, tak aby jej użytkownicy mieli jak najszerszy dostęp do bieżącej informacji naukowej. Koszty tej prenumeraty refundowane są przez po- 142
szczególne wydziały z ich środków statutowych. Wielkość udziału w finansowaniu zakupu baz zależna jest od wielkości wydziału i liczby obsługiwanych studentów. Baza danych to uporządkowany zbiór informacji z określonej dziedziny, przeznaczony do wyszukiwania. Termin ten upowszechnił się wraz z rozwojem informatyki, umożliwiającym tworzenie baz danych na maszynowym nośniku informacji. Obecnie oznacza zazwyczaj komputerową bazę danych [Bojar 2002, s. 27]. Tematyka indeksowanych w prenumerowanych przez SGGW w bazach dokumentów jest bardzo rozległa i obejmuje zarówno rolnictwo, nauki przyrodnicze i medyczne, nauki techniczne, chemię, fizykę i matematykę, także ekonomię i zarządzanie, informatykę jak również nauki humanistyczne i społeczne. Biblioteka w badanym okresie udostępniała swoim użytkownikom następujące bazy: w ramach projektu eifl Direct bazy pełnotekstowe Academic Search Complete, Business Source Complete, Regional Business News, Health Source-Nursing/Academic Edition, Health Source-Consumer Edition, Master File Premier, Newspaper Source i bibliograficzne Agricola, Medline, ERIC - baza wydawana przez Edukacyjne Centrum Informacji przy Departamencie Edukacji USA, Library, Information Science& Technology Abstracts (LISTA); Science Direct elektroniczne wersje czasopism Elsevier; Springer Link czasopisma elektroniczne Springer; ProQuest; Wiley InterScience; bazy bibliograficzne dostępne z platformy OVID (BIOSIS Biological Abstracts, CAB Abstracts, FSTA Food Science and Technology Abstracts, Derwent Biotechnology Abstracts). Wymienione powyżej bazy były dostępne on-line na podstawie numerów IP komputerów podłączonych do sieci uczelnianej, tak więc ich wykorzystanie w Oddziale Informacji Naukowej nie odzwierciedla faktycznego zakresu ich użycia. Ponadto w OIN oferowano dostęp do polskojęzycznej bibliograficznej bazy danych AGRO tworzonej przez zespół autorski pracowników Biblioteki Głównej Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Obejmuje ona swym zasięgiem tematycznym nauki przyrodnicze i stosowane jak: rolnictwo, leśnictwo, technologia żywności, żywienie człowieka, hodowla zwierząt, technika rolnicza, ergonomia, przemysł spożywczy, melioracje, ogrodnictwo, biotechnologia, ochrona środowiska, agroturystyka, ekonomia, technologia drewna, inżynieria środowiska, przemysł drzewny, integracja europejska, itp. Zasięg bazy AGRO to lata 1992-2008 [Polarczyk i wsp. 2004, s. 278]. Baza AGRO zawiera opisy bibliograficzne prac naukowych i popularnonaukowych, które ukazały się w polskich wydawnictwach ciągłych, publikowanych w języku polskim i języku angielskim lub innych językach ze streszczeniami polskimi lub angielskimi. Baza ta w badanym okresie była dostępna dla użytkowników Biblioteki Głównej SGGW w Oddziale Informacji Naukowej oraz w Czytelni Dydaktycznej. Drugą oferowaną bazą polskojęzyczną była baza SIGŻ (System Informacji o Gospodarce Żywnościowej), jest to baza tworzona przez Centralną Bibliotekę Rolniczą i współpracujące z nią jednostki badawczo-naukowe i uczelnie rolnicze. Zakres tematyczny obejmuje rolnictwo, leśnictwo oraz przemysł spożywczy. Baza w badanym okresie dostępna była z CD-ROMu na jednym stanowisku komputerowym w Oddziale Informacji Naukowej. 143
Wykorzystanie poszczególnych baz Jak wynika z obserwacji własnych użytkownicy baz danych w Oddziale Informacji Naukowej zwykle przy przeszukiwaniu dostępnych źródeł informacji korzystali z pomocy bibliotekarzy. Po krótkim przeszkoleniu użytkownicy nabierali wprawy w technicznej obsłudze baz, a także we właściwym formułowaniu zapytań informacyjnych i określaniu odpowiednich haseł wyszukiwawczych korzystając z indeksów słów kluczowych. Większym problemem było korzystanie z obcojęzycznych baz, które wymagają sformułowania haseł wyszukiwawczych w języku obcym, najczęściej angielskim. Użytkownicy woleli korzystać z literatury polskojęzycznej, w szczególności z bazy AGRO (84,6% badanych; wykres 5). Najmniejsze wykorzystanie tego źródła zaobserwowano w roku akademickim 2007/2008 co prawdopodobnie związane jest z rozszerzeniem dostępu do bazy na terenie biblioteki. Czytelnicy, którzy nie potrzebowali pomocy w korzystaniu mogli to robić samodzielnie w Czytelni Dydaktycznej. Wykres 5. Korzystanie z baz w BG SGGW przez użytkowników (%) procent użytkowników 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 AGRO pełnotekstow e SIGŻ CAB FSTA W tym samym czasie wzrosło natomiast wykorzystanie baz pełnotekstowych (20,9% badanych; niestety dokładna informacja o wykorzystanym źródle okazała się nieosiągalna), co może być związane ze zwiększającymi się potrzebami użytkowników oraz większą świadomością istnienia tych źródeł. Jednocześnie korzystanie z pełnych tekstów wydaje się bardziej satysfakcjonujące dla użytkowników niż korzystanie z baz bibliograficznych, ponieważ nie wymaga sięgania do niekiedy trudno dostępnych źródeł. Użytkownikami baz AGRO i SIGŻ byli częściej mężczyźni, kobiety natomiast częściej sięgały po źródła obcojęzyczne. Być może kobiety częściej poszukiwały szerszej i bardziej szczegółowej informacji. Wykorzystanie dostępnych źródeł informacji było również zróżnicowane w zależności od reprezentowanego wydziału. Zdecydowanie częściej niż inni użytkownicy z baz polskojęzycznych korzystały osoby związane z wydziałami: Leśnym, Inżynierii Produkcji, Nauk Ekonomicznych, Inżynierii i Kształtowania Środowiska oraz Technologii Drewna, natomiast zdecydowanie najrzadziej reprezentanci Wydziału Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu oraz Międzywydziałowego Studium Biotechnologii. Osoby te jednocześnie najczęściej korzystały z baz pełnotekstowych. Z obserwacji własnych wynika, że studenci tych wydziałów poszukują informacji nieco bardziej pogłębionych, które można znaleźć w literaturze światowej. Zaobserwowano także, że użytkownicy reprezentujący wydział Nauk o Żywności dość częściej niż inni korzystali z bazy FSTA co wynikało z zakresu tematycznego tej bazy. 144
Podsumowanie Na podstawie zgromadzonych danych można stwierdzić, że użytkownicy Oddziału Informacji Naukowej stanowią bardzo niewielki odsetek wszystkich czytelników w Bibliotece Głównej SGGW. Liczba użytkowników reprezentujących poszczególne wydziały uczelni jest nieproporcjonalna do liczby osób studiujących na każdym z nich. Należałoby więc rozszerzyć działania promocyjne zmierzające do bardziej efektywnego wykorzystania prenumerowanych baz, a w szczególności uświadomić studentom, którzy najmniej korzystali z usług Oddziału Informacji Naukowej szeroki zakres tematyczny prenumerowanych źródeł informacji. Podstawową bazą, z której korzystali użytkownicy, była baza AGRO co wynikało z ograniczonego dostępu do jej zasobów (tylko OIN i Czytelnia Dydaktyczna). Należy przy tym podkreślić, że bazy obcojęzyczne były dostępne on-line z komputerów na terenie SGGW i ich całkowite wykorzystanie było znacznie większe, bez bezpośredniego udziału biblioteki. Natomiast zakres czasopism indeksowanych w bazie AGRO pokrywający się w znacznym stopniu ze zbiorami Biblioteki Głównej SGGW zachęcał studentów do poszukiwania nawet podstawowych materiałów do zajęć. Na podstawie uzyskanych wyników należałoby podjąć próbę lepszej promocji działalności Oddziału Informacji Naukowej oraz szerszego szkolenia użytkowników informacji, tak aby prenumerowane zasoby znalazły jeszcze szersze zastosowanie jako podstawowe narzędzie pracy badawczej studentów i pracowników uczelni. Wykorzystane źródła i opracowania Bojar, B. oprac. (2002). Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych. Warszawa: Wydaw. SBP, 363 s. Polarczyk, M.; R. Tomaszewska; R. Tomaszewski (2004). Obsługa czytelników w dobie społeczeństwa informacyjnego na przykładzie Biblioteki Głównej i Centrum Informacji Naukowej Akademii Rolniczej im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu [W:] Polskie biblioteki akademickie w Unii Europejskiej, Łódź, 23-25 czerwca 2004 r. Materiały konferencyjne. Łódź: Wydaw. Politechniki Łódzkiej, s. 273 288. Krupa, Z. (2005). Biblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego w opinii jej użytkowników. [W:] Tradycja i nowoczesność bibliotek akademickich. Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej, Rzeszów-Czarna, 1-3 czerwca 2005 r. Rzeszów: Biblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego, s. 229 241. Nowak, J. (2008). Możliwości i wykorzystanie oferty biblioteczno-informacyjnej a ocena jej jakości w społeczności akademickiej (próba analizy systemowej na przykładzie Biblioteki Głównej Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach). Cz. 1. Stud. Bibliol. Uniw. Hum.-Przyr. T. 11, s. 45 65. Pośnik A.; K. Umiastowska, dok. elektr. (2003). Badanie potrzeb użytkowników bibliotek akademickich na przykładzie Biblioteki Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. [W:] Czytelnik czy klient?: ogólnopolska konferencja bibliotekarzy, Biblioteka UMK, Toruń 04-06.12.2003. http://ebib.oss.wroc.pl/matkonf/torun/posnik.php [odczyt: 15.03.2009]. Szczygieł M.; D. Buzdygan, dok. elektr. (2003). Inny użytkownik, inna biblioteka próba wychwycenia zmian mentalności użytkowników biblioteki akademickiej, na podstawie badań prowadzonych z wykorzystaniem profesjonalnego oprogramowania Priority Search w Bibliotece Głównej Politechniki Krakowskiej. [W:] Czytelnik czy klient?: ogólnopolska konferencja bibliotekarzy, Biblioteka UMK, Toruń 04-06.12.2003. http://ebib.oss.wroc.pl/matkonf/torun/posnik.php [odczyt: 15.03.2009]. Toner, L. (2008). Non-use of library services by students in a UK Academic Library. Evid. Based Libr. and Inform. Pract. No. 2, p. 18 29. 145
Żelewska E., dok. elektr. (2003). Potrzeby czytelników w dobie nowoczesnych technologii głównym motorem zmian i przekształceń Biblioteki Głównej Politechniki Opolskiej. [W:] Czytelnik czy klient?: ogólnopolska konferencja bibliotekarzy, Biblioteka UMK, Toruń 04-06.12.2003. http://ebib.oss.wroc.pl/matkonf/torun/posnik.php [odczyt: 15.03.2009]. 146