MARATON WIEDZY CZĘŚĆ II ATMOSFERA i HYDROSFERA RZEŹBIARZE POWIERZCHNI ZIEMI Zadanie 1. Połącz elementy środowiska geograficznego z odpowiednią nazwą sfery Ziemi. góry lodowce atmosfera morze hydrosfera piasek litosfera powietrze węgiel kamienny Zadanie 2. Podaj przykłady współzależności zachodzących między sferami powłoki ziemskiej: A/ litosferą a hydrosferą B/ atmosferą a litosferą. C/ atmosferą a biosferą. D/ atmosferą a hydrosferą,. E/ litosferą a biosferą, F/ biosferą a hydrosferą. Zadanie 3. Na podstawie danych klimatycznych dla Petersburga ( 60º N) wykonaj poniższe polecenia. Petersburg Miesiąc I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Średnia temperatura powietrza 7,8 6,9 2,2 4,0 10,8 15,6 17,7 16,2 11,0 5,7 0,1 4,6 ( C) Suma opadów (mm) 38 30 35 33 38 58 78 81 70 67 56 51 a) Oblicz średnią roczną temperaturę powietrza. b) Oblicz średnią roczną amplitudę temperatury powietrza. c) Oblicz roczną sumę opadów atmosferycznych.. d) Określ strefę klimatyczną, w której leży Petersburg. Zadanie 4. Wyjaśnij, dlaczego w okolicach równika występują obfite opady atmosferyczne.. Zadanie 5 Wyjaśnij, dlaczego pustynie występują najczęściej w okolicach zwrotników. 1
Zadanie 6. Zaznacz schemat, który prawidłowo obrazuje układ pasatów w strefie międzyzwrotnikowej. Zadanie 7. Określ, w której porze roku rzeki rejonu Morza Śródziemnego niosą najwięcej wody. Uzasadnij swoją odpowiedź. Zadanie 8. Określ, w której porze roku rzeki Azji Południowo-Wschodniej niosą najwięcej wody. Uzasadnij swoją odpowiedź. Zadanie 9.Podaj nazwy wiatrów przedstawionych na poniższych ilustracjach. Następnie wymień dwie różnice między tymi wiatrami. a) Nazwa wiatru:.................. b) Nazwa wiatru:................... Różnice:................................................................................................................................................................ 2
Zadanie 10. Przyporządkuj osadom atmosferycznym opisy warunków, w jakich powstają A. szadź..... B. szron..... C. rosa..... a) Powstaje w dodatniej temperaturze powietrza na skutek skroplenia pary wodnej w zetknięciu z wychłodzonym podłożem. b) Tworzy się podczas opadów atmosferycznych w wyniku zamarzania kropelek mżawki lub deszczu na silnie wychłodzonym podłożu. c) Tworzy się w mgliste, mroźne dni, kiedy przechłodzone kropelki wody z mgły zamarzają na cienkich, wychłodzonych przedmiotach. d) Powstaje w ujemnej temperaturze powietrza na skutek resublimacji pary wodnej w zetknięciu z wychłodzonym podłożem. Zadanie 11.Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli poniższe terminy. temperatura powietrza, wysokość nad poziomem morza, opad atmosferyczny, prąd morski, ciśnienie atmosferyczne, szerokość geograficzna, rozkład lądów i mórz, cyrkulacja atmosferyczna, zachmurzenie, Elementy klimatu Czynniki klimatotwórcze Zadanie 12. Przyporządkuj rodzajom chmur odpowiadające im opisy. A. chmury kłębiaste (Cumulus)..... B. chmury warstwowe (Stratus)..... C. chmury pierzaste (Cirrus)..... a) Zbudowane są z kryształków lodu. Mają postać oddzielnych, białych delikatnych włókien. b) Składają się z kropelek wody. Ich podstawa jest zazwyczaj ciemna, a górna część lśniąco biała. c) Przykrywają niebo ciemną, grubą warstwą. Ich podstawa znajduje się nisko nad ziemią. d) Rozwinięte pionowo chmury w kształcie kowadła. Dają opad gradu lub ulewnego deszczu. Zadanie 13. Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Najniższe średnie roczne amplitudy temperatury powietrza na kuli ziemskiej występują w strefie klimatów. a) podzwrotnikowych, b) okołobiegunowych, c) równikowych, d) zwrotnikowych. Zadanie 14. Wykonaj poniższe polecenia. a) Wpisz w odpowiednie miejsca na schematach brakujące wartości izobar. b) Zaznacz wyż baryczny literą W oraz niż baryczny literą N. 3
Zadanie 15. Oblicz, jakiej temperatury powietrza można spodziewać się na szczycie Rysów (2499 m n.p.m.), jeżeli w centrum Zakopanego (832 m n.p.m.) wynosi ona 15 C. Obliczenia:.......................................................................................................................................................................................................... Odpowiedź:................................................................................................ Zadanie 16. Dopasuj podane nazwy mórz do odpowiedniego typu. Morze Koralowe, Morze Arabskie, Morze Bałtyckie wewnątrzkontynentalne międzywyspowe przybrzeżne Zadanie 17. Wpisz obok zdania prawdziwego literę P, a obok fałszywego literę F. a) Wody Wszechoceanu zajmują 71% powierzchni Ziemi...... b) Najmniejsze zasolenie wód wszechoceanu w strefie okołobiegunowej jest wynikiem częstego c) zamarzania wody i topnienia lodu oraz niewielkiego parowania...... d) Prądy morskie nie wywierają żadnego wpływu na klimat lądów, które opływają...... e) Gejzery to źródła zimnej wody wydostającej się na powierzchnię ziemi pod wysokim ciśnieniem. f) Wody słone stanowią 50% objętości hydrosfery...... g) Oceanem, który zajmuje największą powierzchnię, jest Ocean Indyjski...... h) Przyczynami największego zasolenia wód wszechoceanu w strefie zwrotnikowej są intensywne parowanie i bardzo małe opady atmosferyczne...... i) Siły przyciągania Księżyca i Słońca powodują powstawanie pływów morskich Zadanie 18. Uzupełnij schemat, wpisując brakujące nazwy warstw wnętrza Ziemi. jądro wewnętrzne...................... płaszcz wewnętrzny................... skorupa ziemska Zadanie 19. Wyjaśnij znaczenie poniższych terminów. Minerał, skała, epicentrum, hipocentrum Zadanie 20. Z każdego zestawu nazw skał wykreśl nazwę tej skały, która nie pasuje do pozostałych. Uzasadnij swój wybór. a) Sól kamienna, kwarcyt, sól potasowa, gips................................................................................ 4
b) Węgiel brunatny, andezyt, węgiel kamienny, torf............................................................................. c) Żwir, less, piasek, piaskowiec............................................................................. d) Ił, zlepieniec, sól kamienna, gabro................................................................................ Zadanie 21. Podaj nazwy elementów wskazanych na poniższej ilustracji. Zadanie 22. Wpisz obok zdania prawdziwego literę P, a obok fałszywego literę F. a) Efektem ruchu płyt litosfery są trzęsienia ziemi, wulkanizm oraz ruchy górotwórcze...... b) W Europie czynne wulkany znajdują się we Francji, w Niemczech i w Polsce...... c) Hipocentrum to miejsce we wnętrzu Ziemi, z którego rozchodzą się fale sejsmiczne...... d) Wezuwiusz i Etna są wulkanami znajdującymi się w obrębie Ognistego Pierścienia Pacyfiku..... Zadanie 23.Do podanych nazw orogenez dopisz odpowiednie nazwy gór wybrane spośród wymienionych poniżej. Grampiany, Wogezy, Ardeny, Karpaty, Góry Skandynawskie, Kordyliery Harz, Góry Kaledońskie, Alpy, Himalaje, Góry Jabłonowe, Ural orogeneza alpejska.............................................................. orogeneza hercyńska............................................................. orogeneza kaledońska........................................................... 1. Zadanie 24. Rozpoznaj i podpisz rodzaj gór przedstawiony na poniższej ilustracji. Następnie opisz krótko sposób jego powstawania. Rodzaj gór:................................... Sposób powstawania:............................. 5
Zadanie 25. Rozpoznaj i podpisz rodzaj gór przedstawiony na poniższej ilustracji. Następnie opisz krótko sposób jego powstawania. Rodzaj gór:................................... Sposób powstawania:........................................................................... Zadanie 26. Rozpoznaj i podpisz rodzaj gór przedstawiony na poniższej ilustracji. Następnie opisz krótko sposób jego powstawania. 0 2 p. Rodzaj gór:.................................................... Sposób powstawania:................................................................................................................................ Zadanie 27. Uzupełnij ilustrację, wpisując w odpowiednie miejsca terminy wybrane spośród wymienionych poniżej. płyta kontynentalna, ryft oceaniczny, rów oceaniczny, ognisko magmy, płyta oceaniczna 6
Zadanie 28. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli podane formy: żleb, stożek napływowy, mierzeja, jaskinia, dolina lodowcowa, morena denna, gołoborze. Formy powstałe wskutek działania procesów niszczących Formy powstałe wskutek działania procesów budujących Zadanie 29. Podpisz odpowiednio przekrój przedstawiający dolinę utworzoną przez wody płynące i przez lodowiec górski: a) b) Zadanie 30. Połącz strzałkami nazwy dominujących procesów zachodzących w korycie rzecznym z odpowiadającymi im odcinkami biegu rzeki. Proces: Bieg: akumulacja górny erozja wgłębna środkowy erozja boczna dolny Zadanie 31. Na podstawie poniższych opisów rozpoznaj, a następnie podaj nazwy rodzajów wietrzenia. a) Główną rolę w tym rodzaju wietrzenia, powodującym zmianę składu chemicznego skał, odgrywają woda oraz rozpuszczone w niej związki chemiczne............................................................. b) Efektem tego procesu, zachodzącego na skutek działania lodu w szczelinach skalnych, są rumowiska skalne nazywane gołoborzami............................................................. c)w procesie tym rozwój i aktywność życiowa organizmów roślinnych oraz zwierzęcych powoduje zmiany fizyczne oraz chemiczne skał............................................................. d) Pod wpływem czynników fizycznych skała rozpada się na bloki, okruchy i pył. Jej skład chemiczny pozostaje jednak niezmieniony.............................................................. 7
Zadanie 32.Podkreśl czynnik sprzyjający procesom krasowym. a) Duża grubość warstw skał węglanowych. b) Ujemna temperatura powietrza. c) Duża częstotliwość zamarzania i rozmarzania wody w szczelinach skalnych. d) Brak opadów atmosferycznych. Zadanie 33. Podkreśl czynnik sprzyjający wietrzeniu mrozowemu. a) Bogata szata roślinna. b) Dodatnia temperatura powietrza. c) Podłoże skalne zbudowane ze skał węglanowych. d) Duża częstotliwość zamarzania i rozmarzania wody w szczelinach skalnych. Zadanie 34. Rozpoznaj formy krasu podziemnego i powierzchniowego: mogot, stalagmit, studnia krasowa, żłobek krasowy, stalaktyt, polje, jaskinia 1. Zadanie 35. Podaj nazwy typów wybrzeży przedstawionych na poniższych ilustracjach Następnie opisz sposób ich powstawania. Sposób powstawania: A................................................................................ B......................................................................................................... A B. Zadanie 36. Odczytaj z wykresu, na jakiej wysokości przebiega granica wiecznego śniegu w Himalajach (około 30 N). 8
Zadanie 37. Podpisz poniższe wydmy i wrysuj strzałkę oznaczającą kierunek wiatru tworzącego barchan oraz wydmę paraboliczną A. B. Zadanie 38 Opisz procesy, jakie zachodzą na przedstawionych poniżej ilustracjach:. 9
Zadanie 39.Wyjaśnij znaczenie terminu deflacja Zadanie 40. Wyjaśnij znaczenie terminu korazja Zadanie 41. Połącz poniższe typy pustyń z ich lokalnymi nazwami. serir erg hamada takyr Zadanie 42. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli poniższe terminy. pustynia ilasta pustynia kamienista pustynia piaszczysta akumulacja, niecka deflacyjna, korazja, barchan, grzyb skalny, wydma paraboliczna, Budująca działalność wiatru Niszcząca działalność wiatru Zadanie 43. Podkreśl poprawne informacje w poniższych zdaniach. a) Podcinanie progu wodospadu prowadzące do jego cofania się nazywamy erozją wsteczną / wgłębną. b) Podcinanie brzegów rzeki prowadzące do poszerzania doliny rzecznej nazywamy erozją wgłębną / boczną. c) W wyniku erozji wgłębnej powstają meandry / terasy rzeczne, ciągnące się schodkowo wzdłuż doliny rzecznej. Zadanie 44. Podaj nazwę ujścia rzecznego przedstawionego na poniższej ilustracji A. B. 10