Ile lat ma Jezioro Wigry?

Ile lat ma Jezioro Wigry? Natalia Piotrowska Zakład Zastosowań Radioizotopów Centrm Doskonałości GADAM Instytt Fizyki Politechnika Śląska w Gliwicach

Plan referat Wstęp Metoda radiowęglowa ( 14 C) Datowanie osadów jeziornych z Zatoki Słpiańskiej Jeziora Wigry Podsmowanie

Zdarzenia w historii Ziemi zmiany parametrów orbity ziemskiej zmiany system prądów oceanicznych zmiany pola magnetycznego erpcje wlkaniczne działalność człowieka Obserwacje zmiany klimat zmiany krajobraz zmiany skład gatnkowego roślin i zwierząt rozwój kltr ldzkich Archiwa rdzenie lodowe osady - morskie, jeziorne, torfowe drzewa stanowiska archeologiczne, przekazy historyczne

Metody datowania jest ich kilkadziesiąt, wykorzystją: rytmiczność niektórych procesów w przyrodzie, np. dendrochronologia, chronologia warwowa znane w czasie tempo przemian promieniotwórczych jąder niektórych atomów np. metoda radiowęglowa glowa, ołowiowa, ranowo torowa własności dozymetryczne natralnych kryształów np. metoda lminescencyjna

Metoda radiowęglowa Izotopy węgla: 12 C, 13 C, 14 C Radiowęgiel: prodkowany niestająco w górnych warstwach atmosfery wchodzi w globalny obieg węgla na Ziemi śmierć organizm = start zegara izotopowego znane tempo rozpad izotop 14 C zachodzące z półokresem rozpad 5730 lat Zasięg metody: około 50 tysięcy lat

Metoda radiowęglowa Izotopy węgla: 12 C, 13 C, 14 C Pomiar Data Radiowęgiel: prodkowany niestająco w górnych warstwach atmosfery wchodzi w globalny obieg węgla na Ziemi śmierć organizm = start zegara izotopowego znane tempo rozpad izotop 14 C zachodzące z półokresem rozpad 5730 lat Zasięg metody: około 50 tysięcy lat

Metoda radiowęglowa - kalibracja 50000 40000 Wiek 14 C = Wiek kalendarzowy INTCAL98 Cariaco 2004 Sigets Barbados Morze Islandzkie Bahama Wiek 14 C, lata BP 30000 20000 =3300 lat 10000 =1100 lat =600 lat 0 0 10000 20000 30000 40000 50000 Wiek kalendarzowy, lata calbp

Kalibracja daty radiowęglowej Próbka WZS/03/135-140cm M Wiek radiowęglowy T = 2105 ± 60 lat BP Atmospheric data from Stiver et al. (1998); OxCal v3.9 Bronk Ramsey (2003); cb r:4 sd:12 prob sp[chron] Radiocarbon determination 2400BP 2200BP 2000BP 1800BP WZS/03/135-140 cm M : 2105±60BP 68.2% probability 210BC (68.2%) 40BC 95.4% probability 360BC (11.1%) 280BC 260BC (84.3%) 30AD 600CalBC 400CalBC 200CalBC CalBC/CalAD 200CalAD 400CalAD Calibrated date

Stanowisko badań lokalizacja WZS03 pl lokalizacja WZS03 pl2 86cm Gytja węglanowa Kreda jeziorna 500cm Zapiaszczone młki jeziorne Gytja węglanowa 420cm 526cm

Wyznaczanie wiek radiowęglowego 1. PREPARATYKA PRÓBEK

Wyznaczanie wiek radiowęglowego 2. POMIAR ZAWARTOŚCI RADIOWĘGLA 3. PROCEDURY OBLICZENIOWE i KALIBRACJA P T C14 T1/ 2 T ln ln 2 T N N 0 1 exp 2 8033ln T C14 2 g 2 N N T 0 2 Radiocarbon determination 2400BP 2200BP 2000BP 1800BP Atmospheric data from Stiver et al. (1998); OxCal v3.9 Bronk Ramsey (2003); cb r:4 sd:12 prob sp[chron] WZS/03/135-140 cm M : 2105±60BP 68.2% probability 210BC (68.2%) 40BC 95.4% probability 360BC (11.1%) 280BC 260BC (84.3%) 30AD 600CalBC 400CalBC 200CalBC CalBC/CalAD 200CalAD 400CalAD Calibrated date

Datowanie radiowęglowe rdzenia WZS/03

Kalibracja dat radiowęglowych z rdzenia WZS/03 Atmospheric data from Stiver et al. (1998); OxCal v3.9 Bronk Ramsey (2003); cb r:4 sd:12 prob sp[chron] Radiocarbon determination 2400BP 2200BP 2000BP 1800BP WZS/03/135-140 cm M : 2105±60BP 68.2% probability 210BC (68.2%) 40BC 95.4% probability 360BC (11.1%) 280BC 260BC (84.3%) 30AD 600CalBC 400CalBC 200CalBC CalBC/CalAD 200CalAD 400CalAD Calibrated date

Model wiek dla rdzenia WZS/03 Wiek AD/BC -12000-10000 -8000-6000 -4000-2000 0 2000 0 100 G³êbokoœæ rdzenia, cm 200 300 400 500

Podsmowanie Początki jeziora wycofanie się lodowca ok. 13 800 lat tem (11 800 BC) Sedymentacja gytji węglanowej od ok. 13 500 lat tem (11 500 BC) Skala czas dla rekonstrkcji zmian środowiska zapisanych w osadach Litologia Skład gatnkowy pyłk roślin wioślarek okrzemek Skład izotopowy węgla i tlen

Podsmowanie Początki jeziora wycofanie się lodowca ok. 13 800 lat tem (11 800 BC) Sedymentacja gytji węglanowej od ok. 13 500 lat tem (11 500 BC) Skala czas dla rekonstrkcji zmian środowiska zapisanych w osadach Litologia Skład gatnkowy pyłk roślin wioślarek okrzemek Skład izotopowy węgla i tlen Dziękję za wagę

Fizyka dysponje metodami pomiarowymi pozwalającymi na stalenie następstwa zdarzeń w bezwzględnej (z podaniem wartości liczbowych, w latach kalendarzowych) skali czas tworzenie chronologii bezwzględnych rekonstrkcje zmian środowiska wiek powstania i okres trwania kltr archeologicznych