Palenica Białczańska - długość: 12,5 km (w obie strony 25 km) podejścia : 1330 m czas przejścia : 5 h 45 min - 6 h (z dojazdem bryczką do M.Oka - 5 h 15 min) czas zejścia : 4 h 45 min - 5 h (z dojazdem bryczką do Palenicy - 4 h 15 min) ogółem : ok. 10 h 30 min - 11 h (dojazdami ok. 9,5 h). Palenica Białczańska 980-990 m n.p.m. Palenica Białczańska jest jedną z 7 polan położonych w Dolinie Białki. Znajduje się na zachodnim, lewym brzegu Białki, kilaset metrów na północ od ujścia Waksmundzkiego Potoku. Polana zajmuje rówień powstałą na piaskach wypełniających misę wytopiskową z czasów odwrotu lodowca Białki. Zbocza otaczające tę dużą polanę, jak i skały budujące podłoże są pokryte bardzo grubymi, dochodzącymi do kilkunastu metrów pokrywami moren bocznych. Lesiste zbocze ponad Palenicą (od zachodu) nosi nazwę Czerwone Brzeżki. Na polanie mieści się duży gmach Straży Granicznej, ogromny parking, bufet, sklepiki z 1 / 13
pamiątkami i końcowy przystanek linii autobusowej nazywanej tradycyjnie Zakopane-Morskie Oko. Od szlabanu, przy którym są pobierane opłaty za wstęp na teren TPN, rozpoczyna się jedna z najbardziej uczęszczanych tras w polskich Tatrach - droga do Morskiego Oka, którą prowadzi szlak turystyczny znakowany na czerwono. Na Palenicy rozpoczyna się również niebiesko znakowany szlak na Rusinową Polanę. Droga do Morskiego Oka biegnie przez całą długość Doliny Rybiego Potoku i nosi nazwę drogi im. Oswalda Balzera. Mija Wodogrzmoty, a w prześwitach oferuje piękne widoki na Dolinę Białej Wody i najwyższy szczyt Tatr - Gerlach. Droga znana była już w 1817r. W latach 1959-62 została zmodernizowana, wprowadzono na niej regularną komunikację autobusową. Do 1967r. dozwolony był dojazd autokarów i prywatnych samochodów do samego schroniska nad M.Okiem. Później ruch ograniczono do położonej ok. 2 km niżej polany Włosienica, na której zbudowano ogromny parking, pętlę autobusową i mało ciekawy, tylko częściowo kryty pawilon gastronomiczny (czynny również obecnie). 2 / 13
W 1988r. z powodu osuwisk ziemi w okolicach Wodogrzmotów i uszkodzenia szosy, ruch zamknięto na polanie Palenica Białczańska. Do Włosienicy, z której roztacza się wspaniały widok na Mięguszowieckie Szczyty i Mnicha, obecnie jest dozwolony tylko dojazd pojazdów konnych (wieloosobowych góralskich furmanek z ławami, a sani w zimie). Do samego schroniska dojeżdżają wyłącznie uprawnione pojazdy. Dawny domek służby parkingowej na Włosienicy działa obecnie jako taternicka baza zimowa Polskiego Związku Alpinizmu. W lecie taternicy korzystają z obozowiska namiotowego (tzw. taboriska) na pobliskiej polanie Szałasiska, nieco na północ od szosy. Innym budynkiem w dolinie jest ładna leśniczówka Pod Wantą, położona w jej dolnej części, zbudowana w latach 1951-52, znana z pięknego widoku na Dolinę Białej Wody oraz położonego blisko niej nielegalnego przejścia na słowacką stronę Tatr, dobrze znanego powojennym pokoleniom polskich taterników, którzy nie mogli, bądź nie chcieli uzyskać dokumentów uprawniających do przekroczenia granicy. W pobliżu leży ogromny głaz zwany Wantą, od którego wzięła nazwę sama leśniczówka. Rozpoczynają się tu dwa na czerwono znakowane skróty piesze na szosie. Tu też ujęto w 1991r. słynną niedźwiedzicę Magdę, która zbyt oswoiła się z ludźmi i buszowała z dwójką młodych w pobliżu budynków, oraz podchodziła do turystów w poszukiwaniu pożywienia. Na szosie do Morskiego Oka urządzano niegdyś wyścigi i rajdy samochodowe (m.in. w latach 1927-31 Wyścig Tatrzański). Były one organizowane mimo protestów zwolenników ochrony przyrody. Szosa była też miejscem tragicznych wypadków - w 1930r. na zakręcie (później przebudowanym) w jej górnej części, odniósł obrażenia, w wyniku których wkrótce zmarł, poeta Julian Ejsmond. Miejsce to do dziś nazywane jest Zakrętem Ejmonda. Nieopodal niego, po prawej stronie szlaku znajduje się Wrzące źródło. Na odcinku, na którym szosa trawersuje stoki Opalonego, powyżej Włosienicy, jest w zimie szczególnie narażona na gigantyczne lawiny, które ze żlebów w Opalonem spadają do Doliny Rybiego Potoku, przekraczając nieraz swym zasięgiem szosę i zatrzymując się dopiero na stokach Żabiego. śladem po nich jest bezleśny pas powyżej drogi. Zdarzały się tu tragiczne wypadki zasypania przez lawinę. W okresie sporu o Morskie Oko pod Opalonem zbudowano barak dla żandarmerii austriackiej, który został zniszczony przez lawinę schodzącą z wyjątkowo lawiniastego Głębokiego Żlebu, pod którym stał. Nazywa się go od tego czasu Żlebem Żandarmerii. 3 / 13
Przeciwległy bok doliny tworzy Grań Żabiego i Siedmiu Granatów, słynące z pierwotnych drzewostanów świerkowo-limbowych i maksymalnego w Tatrach zasięgu lasów (po 1680m). Jest to jedne z najbogatszych stanowisk limby w Tatrach. Rybi Potok wypływający z Morskiego Oka po przepłynięciu kilkudziesięciu metrów tworzy - po lewej stronie szlaku - ciąg trzech stawków rozlewiskowych. Są to kolejno od M.Oka: Małe Morskie Oko (pow. 0,22 ha, gł. 3,3 m), Żabie Oko (pow. 0,11 ha, gł. 2,3 m) i Małe Żabie Oko. Dane tego ostatniego nie są publikowane, wiadomo jednak, że jest to najmniejszy i najpłytszy zbiornik wodny w tej grupie. W ostatnich latach trasa Palenica-Morskie Oko jest tak popularna i zatłoczona, że na przełomie lipca i sierpnia przypomina ulicę w centrum wielkiego miasta. Przechodzi nią od kilku do kilkunastu tysięcy osób dziennie. Czerwony szlak doprowadza do M.Oka (opis w części dot. Przełęczy Szpiglasowej ), a następnie okrążając je lewym brzegiem doprowadza do wypływu Rybiego Potoku i dalej przez porośnięte kosówką, lasem świerkowym i limbami pokrywy morenowe i stożki napływowe, do wpływającego do M.Oka potoku z spływającego z Owczego Żlebu i Czarnego Stawu. Ok. 1,2 km od schroniska szlak dociera do rozstaju (gdzie do 1901r. przybijały tratwy, a później łodzie) rozwidlając się - jeden prowadzi wokół jeziora, drugi skręca w lewo, pnąc się na 190m próg skalny, opadający spod kotliny Czarnego Stawu. Ogładzenia skał wskazują na pracę dawnych lodowców. Po lewej od szlaku równolegle kaskadami spadają wody potoku wypływającego z Czarnego Stawu. Trasa prowadzi po ułożonych, granitowych stopniach aż po sam próg. Widoki ze szlaku przedstawiają imponujacą Żabią Grań z charakterystycznym "palcem" Żabiej Lalki w masywie Żabiego Mnicha. Pogłębia się też panorama Morskiego Oka oraz ścieżka na Szpiglasową Przełęcz. Przebieg trasy zmieniono tu w 1979r. z powodu niebezpiecznych obrywów skalnych (ofiary śmiertelne) na poprzednim wariancie. Czarny Staw pod Rysami (zwany także Czarnym Stawem nad Morskim Okiem) - 1583 m n.p.m. - pow. 20,63 ha, gł. 76,4 m (II miejsce w Tatrach, III w Polsce) - zajmuje prawie całe dno Czarnostawiańskiego Kotła ok. 185m ponad taflą Morskiego Oka. Kocioł lodowcowy Czarnego Stawu, praktycznie wycięty w litej, granitowej skale, jest najbardziej typowym w Tatrach przykładem tego typu formy. Nazwa Czarnego Stawu jest związana z barwiącą skały ciemnym nalotem sinicą. Północny jego brzeg należy do najtłumniej odwiedzanych miejsc w Tatrach. W jego otoczeniu znajdują się szczyty zaliczane do najwyższych w polskiej części Tatr m.in. Niżne Rysy, Rysy, i 4 / 13
Mięguszowieckie Szczyty. Bezpośrednio ponad stawem wznosi się przewieszone urwisko Kazalnicy Mięguszowieckiej, a w dole połyskuje Morskie Oko. Nad północnym brzegiem stawu znajduje się też 1,5m wysokości krzyż, odlany z żelaza uzyskanego z tatrzańskich rud, wystawiony w 1836r. przez biskupa Franciszka Pisztka. Od czerwono znakowanego szlaku prowadzącego dalej na Rysy, tuż nieopodal krzyża odgałezia się zielony szlak - jeden z najtrudniejszych, jak uważają niektórzy - szlak na Mięgusz owiecką Przełęcz pod Chłopkiem. Szlak ten prowadzi najpierw w kierunku zachodnim wśród wysokich kosodrzewin Skalne odsłonięcia są miejscami oszlifowane przez spływające niegdyś lody. Następnie szlak wprowadza na porośniętą trawą bulę, przy której pod wielkim głazem znajduje się Koleba pod Chłopkiem, mogąca stanowić miejsce schronienia dla paru osób w razie niepogody. Powyżej koleby szumi mała siklawa. Ze względu na ukształtowanie terenu (rumowiska) szlak może być trochę mylący, trzeba więc zwracać uwagę na znaki, aby dotrzeć do dalszej jego części - Kotła Mięguszowieckiego. Kocioł Mięguszowiecki (zwany popularnie Bandziochem) - leży na poziomie 1700-2040m i 5 / 13
jest najwyższym z 3 pięter kotłów polodowcowych. Wcina się on między grzędy Mięguszowieckich Szczytów - Wielkiego i Czarnego, do stóp Pośredniego. W linii spadku Przełęczy pod Chłopkiem leży płat "wiecznego" śniegu, posiadający cechy szczątkowego lodowczyka. Płat ten zmniejsza się niestety z roku na rok. Roślinność kotła jest dość uboga (ziołorośla), za to często odwiedzają go kozice. Szlak prowadzi dnem kotła, a następnie za pomocą sztucznych ubezpieczeń wspina się progiem na górny poziom kotła (obok wspomnianego lodowczyka). Dalej dobrze wyrzeźbioną skałą na skalisto-trawiastą grzędę i ścieżką na Płaśń za Kazalnicą, a następnie na górny punkt Kazalnicy, kulminację ściany, dobrze widocznej znad Czarnego Stawu. Kazalnica Mięguszowiecka - 2159 m n.p.m. - stanowi boczną grań Czarnego Mięguszowieckiego Szczytu, z której roztacza się wspaniały widok na zapadłe wgłąb Morskie Oko i wschodnie ściany Mięguszowieckich Szczytów oraz masyw Rysów i Wysoką. 6 / 13
W kierunku Czarnego Stawu Kazalnica opada urwistą, pionową ścianą, ok. 600 m wysoką. ściana ta poniżej tafli Czarnego Stawu jest nawet w paru miejscach przewieszona. Kazalnica - zwana popularnie przez taterników Zerwą jest najsłynniejszą ścianą w polskich Tatrach i podobnie jak wschodnia ściana Mnicha, odegrała kluczową rolę w historii taternictwa. Jej środkiem po raz pierwszy przeszli w 1942r. Czesław Łapiński i Kazimierz Paszucha (dziś wspinaczka tą drogą zajmuje ok. 7 godz przy dobrej pogodzie). Później pokryto ją siatką dróg o najwyższych trudnościach (np.droga Łapińskiego, Schody do Nieba). Szczyt ten zajmuje poczesne miejsce w literaturze taternickiej, szczególnie tej poświęconej ratownictwu tatrzańskiemu, gdyż słynie zarówno z wielu akcji ratunkowych dla uwięzionych w skale, jak i tragicznych wypadków. W 1992r. zginął na niej jeden z najlepszych polskich taterników - Jan Wolf, który podczas zjazdu runął z ok. 250 metrów w toń Czarnego Stawu. Niegdyś z Kazalnicy wiodła droga na wierzchołek Mięguszowieckiego Szczytu Czarnego i była nawet przez krótki czas znakowana. Dziś jedynym szlakiem turystycznym przechodzacym przez nią jest zielony szlak prowadzący na Przełęcz pod Chłopkiem. Szlak ten prowadzi pod ściany Mięguszowieckiego Szczytu Czarnego, skąd dalej w ekspozycji pokonuje słynną Galeryjkę, 7 / 13
składającą się z wąskich półeczek nad kilkusetmetrową przepascią (przy oblodzeniach niezwykle niebezpieczną). W końcowej partii, tuż poniżej przełęczy, niedaleko igły Chłopka, szlak był uszkodzony przez obryw skalny, co spowodowało zamknięcie go aż na 10 lat (1974-84). - 2307 m n.p.m. 8 / 13
- leży pomiędzy dwoma wierzchołkami Mięguszowieckich Szczytów: Czarnym (2410m) i Pośre dnim (2393m). Jest szeroką, trawiastą, zacienioną przełeczą, przydomek zawdzięczającą znajdującej się po lewej stronie (w pn-zachodniej grani M.Szczytu Czarnego) ciemniejącej, charakterystycznej w kształcie, małej turni Chłopka, widocznej zarówno z rejonu Morskiego Oka, jak również z przeciwległej, słowackiej Doliny Hińczowej. Przez przełęcz biegnie granica państwa. Po stronie słowackiej wspaniale prezentuje się Dolina Hińczowa z Wielkim Stawem Hińczowym (położonym 500m wyżej niż M.Oko), granią Baszt i Koprowym Wierchem. Przełęcz pod Chłopkiem przez stulecia wykorzystywali przemytnicy i kłusownicy podhalańscy. Dopiero w XIX wieku zyskała uznanie turystów. Kiedyś wiódł nią zielono znakowany szlak 9 / 13
turystyczny z Doliny Rybiego Potoku do Doliny Hińczowej, obecnie zamknięty po słowackiej stronie. Od przełęczy tej wziął tytuł słynny szkic Stanisława Witkiewicza wydany w 1891 roku jako książka "Na przełęczy. Wrażenia i obrazy z Tatr", stanowiący literacki zapis wyprawy górskiej (będącej zresztą największym taternickim wyczynem autora) przez tę przełęcz podjętej w 1888 roku. W kierunku pn-zachodnim od Przełęczy pod Chłopkiem do Cubryny znajdują się kolejno: - Mięguszowiecki Szczyt Pośredni (2303m) - ma trzy stosunkowo okazałe wierzchołki, z których najwyższym jest pn-zachodni. W jego grani znajdują się strzeliste igły - Wielka Mięguszowiecka Igła i Mała Mięguszowiecka Igła, oddzielone od siebie Szczerbiną między Mięguszowieckimi Igłami - Wyżnia Mięguszowiecka Przełęcz (2330m) - Mięguszowiecki Szczyt Wielki (2442m) - posiada dwa blisko siebie położone wierzchołki, z których wyższy jest zachodni. Rozdziela je Wielka Mięguszowiecka Szczerbina. W zachodniej grani wyróżnia się okazała Mięguszowiecka Turniczka. 10 / 13
- Hińczowa Przełęcz (2323m) - wąsko wcięta, skalista przełęcz. - Cubryna (2376m) - węzłowy, granitowy szczyt z licznymi galeriami (Wielka, Mała, Zadnia Galeria Cubryńska). W kierunku pd-wschodnim od Przełęczy pod Chłopkiem do końca Wołowego Grzbietu znajdują się w kolejności : - Mięguszowiecki Szczyt Czarny (2398m) - najdalej wysunięty na pd-wschód wierzchołek całego masywu. - Czarnostawiańska Przełęcz (2340m) - przełęcz dająca początek Wołowemu Grzbietowi. - Hińczowa Turnia (2372m) - to najokazalsza turnia w grani Wołowego Grzbietu. Jest węzłowym punktem dla odgałęziającej się na południe skalistej grani Wołowca Mięguszowieckiego. Dalej w Wołowym Grzbiecie, będacym prawie poziomym odcinkiem grani z licznymi 11 / 13
turniczkami i szerbinami, w kolejności znajdują się : - Hińczowa Szczerbina Hińczowa Turniczka Wyżnie Hińczowe Wrótka Hińczowa Kopa Niżne Hińczowe Wrótka Zachodni Wołowy Róg Mała Wołowa Szczerbina Wschodni Wołowy Róg Mała Rogata Szczerbina Rogaty Hreben Wielka Rogata Szczerbina Rogata Turniczka Wielka Wołowa Szczerbina Wołowa Turnia (2373m) - wyróżnia się najbardziej regularnym, stożkowym kształtem. Słynie z pięknych dróg wspinaczkowych zarówno po polskiej jak i słowackiej stronie. Powrót z Przełęczy pod Chłopkiem tą sama trasą, co wejście. Dla odmiany warto po zejściu do rozwidlenia czerwonych szlaków nad brzegiem Morskiego Oka - okrążyć je przeciwległym brzegiem i przyjrzeć się ogromym piargom pod Mięguszowieckimi Szczytami (Wielki Piarg składajacy się Szerokiego i Zielonego Piargu). Stożki piargowe osiągają tu nawet 200m wysokości. Można też zaobserwować naturalną selekcję materiału, od wielkich want na dole, po drobne kruszywo u samej góry. Duże partie piarżyska zespala kosodrzewina, wiążąc je płożącymi się gałęziami. Nad pn-zachodnim brzegiem M.Oka wznosi się próg Dolinki nad Spady, z którego spływa Dw oista Siklawa. Dalej przecinając Szeroki, Urwany i Marchwiczny Żleb (poadające z Miedzianego), szlak doprowadza do samego schroniska, skąd drogą jezdną schodzi do Palenicy. Bibliografia: Bedeker tatrzański - wyd. zbiorowe 12 / 13
Wielka Encyklopedia Tatrzańska - wyd. zbiorowe J.Nyka - Tatry Polskie - przewodnik Tatry Wysokie - przewodnik - Wyd. Kurier Geograficzny M.Jagiełło - Wołanie w Tatrach Mapy: Tatry Wysokie - Zarząd Topograficzny Sztabu Generalnego Wojska Polskiego 1:10 000, Tatry Wysokie polskie i słowackie 1:25 000 - wyd. Sygnatura Opis opracowała: Iga Zdjęcia: Jarko 13 / 13