Informacja Ministra Zdrowia na temat deinstytucjonalizacji opieki. Formy opieki pośredniej pomiędzy opieką domową i opieka stacjonarną funkcjonowanie dziennych domów opieki medycznej. Na wstępie należy zaznaczyć, że deinstytucjionalizacja usług zdrowotnych i społecznych jest procesem mającym na celu przede wszystkim zmianę sposobu opieki nad osobami wymagającymi świadczeń zdrowotnych czy usług opiekuńczych. Niezwykle istotne w przedmiotowym procesie jest umożliwienie przejścia z systemu opartego na formach instytucjonalnych do usług świadczonych na poziomie lokalnym bardzo często z wykorzystaniem potencjału najbliższego otoczenia osoby potrzebującej. Procesowi deinstytucjonalizacji towarzyszyć powinien również rozwój różnorodnych zintegrowanych usług, pozwalających pensjonariuszom na opuszczenie zakładów stacjonarnych i funkcjonowanie w społeczeństwie z zapewnieniem odpowiedniego wsparcia. Niezbędne jest również zapobieganie objęciu kolejnych osób opieką instytucjonalną, a także podnoszenie kompetencji i kwalifikacji osób zaangażowanych w opiekę medyczną i społeczną nad osobami niesamodzielnymi. Należy przy tym zauważyć, że procesowi deinstytucjonalizacji muszą towarzyszyć całościowe zmiany systemowe co powoduje, iż jest ona procesem wieloletnim. Ministerstwo Zdrowia wychodząc naprzeciw wymaganiom epidemiologiczno - demograficznym oraz oczekiwaniom Komisji Europejskiej proces deinstytucjonalizacji świadczeń zdrowotnych opiera przede wszystkim na dwóch głównych projektach tj.: Dziennych Domach Opieki Medycznej oraz pilotażu Centrów Zdrowia Psychicznego. Zgodnie z postanowieniami zatwierdzonego w dniu 17 grudnia 2014 r. przez Komisję Europejską Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER) istnieje możliwość podejmowania działań ukierunkowanych na wsparcie deinstytucjonalizacji opieki nad osobami zależnymi poprzez rozwój alternatywnych form opieki nad osobami niesamodzielnymi (w tym osobami starszymi). Realizując powyższe, Ministerstwo Zdrowia ogłosiło w dniu 23 lipca 2015 r. konkurs nr POWR.05.02.00-IP.05-00-001/15 na realizację projektów w ramach PO WER, V Osi priorytetowej Wsparcie dla obszaru zdrowia, Działania 5.2 Działania projakościowe i rozwiązania organizacyjne w systemie ochrony zdrowia ułatwiające dostęp do niedrogich, trwałych oraz wysokiej jakości usług zdrowotnych. Przedmiotem konkursu było dofinansowanie projektów, mających na celu pilotażowe wdrożenie i przetestowanie standardu Dziennych Domów Opieki Medycznej zwanych dalej
DDOM. W ramach konkursu o dofinansowanie realizacji projektu mogły ubiegać się podmioty lecznicze posiadające umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawartą z oddziałem wojewódzkim Narodowego Funduszu Zdrowia. Wnioski o dofinansowanie należało składać w terminie od dnia 31 sierpnia 2015 r. do dnia 30 października 2015 r. W odpowiedzi na konkurs zostało złożonych 148 wniosków o dofinansowanie. W ramach przedmiotowego konkursu planowane jest objęcie narzędziami deinstytucjonalizacji opieki nad osobami zależnymi 40 podmiotów leczniczych, zdeinstytucjonalizowanie 400 miejsc opieki nad osobami zależnymi, które zostaną utworzone w ramach programu. Na wymienione działanie przewidziano alokację środków finansowych w wysokości 40 000 000,00 zł. Jednak w wyniku zwiększenia, decyzją Pana Ministra Piotra Gryzy, kwoty przeznaczonej na dofinansowanie projektów w ramach konkursu - umowy zostały zawarte z 53 Wnioskodawcami na łączną kwotę dofinansowania 51 189 304,85 PLN. W DDOM wsparcie skierowane będzie do osób niesamodzielnych, w szczególności do osób powyżej 65 r.ż., których stan zdrowia nie pozwala na pozostawanie wyłącznie pod opieką podstawowej opieki zdrowotnej i ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, a jednocześnie nie wymagają całodobowego nadzoru lekarskiego i pielęgniarskiego realizowanego w trybie stacjonarnym. Świadczenia w dziennym domu opieki medycznej udzielane będą pacjentom wymagającym, ze względu na stan zdrowia, świadczeń pielęgnacyjnych, opiekuńczych i rehabilitacyjnych oraz kontynuacji leczenia, a niewymagającym hospitalizacji w oddziale szpitalnym, którzy w ocenie skalą poziomu samodzielności (skala Barthel) otrzymali 40-65 punktów. Do DDOM mogą być przyjęci: pacjenci bezpośrednio po przebytej hospitalizacji, których stan zdrowia wymaga wzmożonej opieki pielęgniarskiej, nadzoru nad terapią farmakologiczną, kompleksowych działań usprawniających i przeciwdziałających postępującej niesamodzielności oraz wsparcia i edukacji zdrowotnej, a także doradztwa w zakresie organizacji opieki i leczenia osoby niesamodzielnej; pacjenci, którym w okresie ostatnich 12 miesięcy udzielone zostały świadczenia zdrowotne z zakresu leczenia szpitalnego. Pacjenci w wieku powyżej 65 r.ż. powinni stanowić co najmniej ¾ łącznej liczby pacjentów. Podstawowe cele kwalifikowania pacjentów do DDOM to: poprawa stanu zdrowia i samodzielności życiowej, zapobieganie wczesnym powikłaniom poszpitalnym, przygotowanie pacjenta i rodziny do życia z niepełnosprawnością i samoopieki - możliwe do uzyskania poprzez rehabilitację lub modyfikację leczenia farmakologicznego - co będzie 2
oceniane w momencie kwalifikacji do objęcia opieką. W DDOM będzie mogło przebywać równocześnie nie mniej niż 10 i nie więcej niż 15 pacjentów. Ze względu na charakter opieki świadczonej w DDOM, ze wsparcia wyłączone będą osoby korzystające ze świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej, opieki paliatywnej i hospicyjnej oraz rehabilitacji leczniczej, w warunkach ośrodka lub oddziału dziennego oraz w warunkach stacjonarnych, a także osoby, w przypadku których podstawowym wskazaniem do objęcia ich opieką jest zaawansowana choroba psychiczna lub uzależnienie (korzystające ze świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień). Kierowanie do DDOM będzie odbywać się na podstawie skierowania oraz karty oceny stanu klinicznego, sporządzanej z zastosowaniem skali poziomu samodzielności (skala Barthel). Skierowanie do dziennego domu opieki medycznej będzie wydawane przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, a w przypadku pacjentów bezpośrednio po leczeniu szpitalnym lekarza ubezpieczenia zdrowotnego udzielającego świadczeń w szpitalu. Czas trwania pobytu w DDOM będzie ustalany indywidualnie przez zespół terapeutyczny i nie może być krótszy niż 30 dni roboczych i dłuższy niż 120 dni roboczych. Pobyt może zostać skrócony z założonych 30 dni w przypadku dobrowolnej rezygnacji pacjenta oraz w przypadku pogorszenia się stanu zdrowia, wymagającego realizacji świadczeń zdrowotnych w warunkach stacjonarnych (leczenie szpitalne, stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne). W pierwszym miesiącu, pacjenci przebywać będą w domu opieki medycznej przez 5 dni w tygodniu przez 8-10 godzin dziennie, następnie w zależności od poprawy stanu zdrowia, liczba i częstotliwość udzielanych świadczeń może być stopniowo zmniejszana w zależności od potrzeb indywidualnych każdego pacjenta, jednak nie może odbywać się w czasie krótszym niż 4 godziny dziennie. DDOM będzie funkcjonował przez cały rok, we wszystkie dni robocze, co najmniej 8 godzin dziennie, w godzinach dostosowanych do potrzeb pacjentów i ich rodzin. W wyjątkowych przypadkach liczba dni i godzin funkcjonowania domu może zostać dostosowana do lokalnych potrzeb. Zadaniem DDOM będzie zapewnienie opieki medycznej połączonej z kontynuacją terapii i procesem usprawniania w zakresie funkcjonalnym oraz procesów poznawczych. Do podstawowych kategorii świadczeń zdrowotnych realizowanych w ramach DDOM należą: opieka pielęgniarska, w tym edukacja pacjenta dotycząca samoopieki i samopielęgnacji; doradztwo w doborze odpowiednich wyrobów medycznych; usprawnianie ruchowe; 3
stymulacja procesów poznawczych; terapia zajęciowa; przygotowanie rodziny i opiekunów pacjenta do kontynuacji opieki (działania edukacyjne). W zakresie koniecznym do wykonania świadczeń oraz w razie pilnej potrzeby i w zależności od wskazania medycznego zapewnione zostaną pacjentowi w ramach projektu Europejskiego Funduszu Społecznego niezbędne badania diagnostyczne oraz specjalistyczne konsultacje lekarskie. Poza świadczeniami opieki zdrowotnej pacjentom przebywającym w DDOM zapewnione zostanie odpowiednie do stanu zdrowia wyżywienie, prowadzone będą zajęcia dodatkowe, pozwalające na zagospodarowanie czasu wolnego pomiędzy udzielanymi świadczeniami zdrowotnymi oraz w razie potrzeby bezpłatny transport z miejsca zamieszkania do DDOM i powrót do miejsca zamieszkania. Jednocześnie, odnosząc się do deinstytucjonalizacji opieki skierowanej do osób dotkniętych zaburzeniami psychicznymi należy zaznaczyć, że Ministerstwo Zdrowia w chwili obecnej prowadzi szereg działań mających przyczynić się do reformy opieki psychiatrycznej w Polsce. Bardzo istotną rolę w przedmiotowym procesie odgrywa ustawa z dnia 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym (Dz. U. poz. 1916). Jednym z priorytetów, który przyświecał pracom nad ww. ustawą była poprawa sytuacji dotyczącej ochrony zdrowia psychicznego społeczeństwa. Dzięki jej przyjęciu możliwe będzie tworzenie pełnoprofilowych Centrów Zdrowia Psychicznego, które biorąc pod uwagę opinię grup ekspertów oraz przedstawicieli środowisk opieki psychiatrycznej i organizacji pozarządowych, są jednym z najistotniejszych elementów środowiskowego modelu opieki psychiatrycznej. Zadaniem Centrów Zdrowia Psychicznego jest przede wszystkim zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi kompleksowej opieki w miarę możliwości jak najbliżej ich miejsca zamieszkania. Zgodnie z projektem rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2017-2022, który został skierowany pod obrady Rady Ministrów, i który określa kierunki rozwoju psychiatrycznej opieki zdrowotnej, Centrum Zdrowia Psychicznego składa się co najmniej z zespołu ambulatoryjnego, środowiskowego, dziennego i szpitalnego. Ponadto, należy zaznaczyć że w chwili obecnej Ministerstwo Zdrowia prowadzi prace legislacyjne nad projektem ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw, który umożliwi m.in.: przeprowadzanie programów pilotażowych. Należy przy tym zaznaczyć, że przeprowadzenie programu pilotażowego Centrów Zdrowia Psychicznego umożliwi przetestowanie i wdrożenie nowych rozwiązań przede wszystkim w sposób bezpieczny dla pacjentów. Zgodnie 4
z przepisami ww. projektu ustawy program pilotażowy przygotowany w drodze rozporządzenia będzie obejmował: 1) Cel programu pilotażowego; 2) Czas trwania programu pilotażowego; 3) Zakres i rodzaj świadczeń opieki zdrowotnej objętych programem pilotażowym; 4) Warunki i organizację realizacji świadczeń opieki zdrowotnej, w tym dotyczące personelu medycznego i wyposażenia w sprzęt i aparaturę medyczną; 5) Sposób wyboru świadczeniodawcy przez świadczeniobiorcy, z uwzględnieniem zasad realizacji świadczeń na podstawie skierowań i prowadzenia listy oczekujących na udzielanie świadczenia; 6) Realizatora programu pilotażowego albo tryb wyboru realizatora programu pilotażowego; 7) Wskaźniki realizacji programu pilotażowego; 8) Sposób pomiaru wskaźników realizacji programu pilotażowego; 9) Sposób oceny wyników programu pilotażowego; 10) Podmiot zobowiązany do finansowania programu pilotażowego oraz, jeżeli dotyczy - sposób i tryb finansowania świadczeń opieki zdrowotnej z budżetu państwa - mając na uwadze poprawę efektywności systemu ochrony zdrowia oraz poprawę jakości i bezpieczeństwa udzielania świadczeń opieki zdrowotnej. Jednocześnie, należy zaznaczyć, że po przeprowadzeniu analizy i ewaluacji zrealizowanych projektów podjęte zostaną prace analityczne, a także w przypadku gdy będzie to uzasadnione prace legislacyjne, które miałyby na celu zapewnienie trwałości przedmiotowych inicjatywy i ich ewentualne upowszechnienie. 5