Załącznik nr 3 do Sprawozdania z realizacji Strategii Polityki Społecznej Województwa Lubuskiego na lata 2005-2013 w 2009r. Sprawozdanie z realizacji Programu Kształcenia i Szkolenia Zawodowego Kadr Pomocy Społecznej w Województwie Lubuskim na lata 2006-2013 w 2009 roku
Wstęp Program Kształcenia i Szkolenia Zawodowego Kadr Pomocy Społecznej w Województwie Lubuskim na lata 2006-2013, w 2009 roku realizowany był w ramach obszarów tematycznych, wyznaczonych w Strategii Polityki Społecznej Województwa Lubuskiego na lata 2005 2013, tj.: wyrównywanie szans rozwojowych dzieci i młodzieży, zapobieganie wykluczeniu społecznemu, doskonalenie systemu wsparcia społecznego, wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Obszary te wyznaczały również cele strategiczne Programu: Cel strategiczny I: Cel strategiczny II: Cel strategiczny III: Cel strategiczny IV: Cel strategiczny V: Zwiększenie umiejętności kadr do prowadzenia profesjonalnej pracy socjalnej z rodziną i dzieckiem oraz wdrażania nowych rozwiązań w zakresie wyrównywania szans rozwojowych dzieci i młodzieży. Doskonalenie umiejętności zawodowych kadr pomocy społecznej w zakresie prowadzenia pracy socjalnej z rodzinami i osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym oraz wykluczonymi. Doskonalenie systemu pomocy społecznej poprzez różnorodne formy edukacji i doskonalenia zawodowego kadr. Kształtowanie postaw pracowników socjalnych pod kątem przestrzegania praw człowieka i tolerancji. Doskonalenie umiejętności pozyskiwania partnerów do realizacji zadań. Stworzenie kompleksowego systemu kształcenia kadr pomocy społecznej w regionie w zakresie uzyskiwania stopni specjalizacji zawodowej. W niniejszym Sprawozdaniu przedstawiono działania podjęte w 2009 roku przez Departament Polityki Społecznej realizatora Programu - zmierzające do realizacji ww. celów, poprzez: 1) organizację szkoleń zawodowych, w ramach: Planu szkoleń kadry pomocy społecznej oraz instytucji działających na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu na 2009 rok ; Projektu systemowego pn. Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego - Program Operacyjny Kapitał Ludzki; Szczegółowa tematyka zrealizowanych w 2009 roku szkoleń, przedstawiona została w tabelach zamieszczonych w części dotyczącej realizacji celów strategicznych Programu - Cele strategiczne od I IV. 2) współpracę z instytucjami oraz uczelniami kształcącymi kadrę pomocy społecznej - przedstawioną w tabeli dotyczącej realizacji V Celu strategicznego. 2
I. SZKOLENIA ZAWODOWE 1.1. REALIZACJA CELÓW STRATEGICZNYCH PROGRAMU: Cel strategiczny I: Zadanie Przedsięwzięcia Partnerzy Efekty Zwiększenie umiejętności kadr do prowadzenia profesjonalnej pracy socjalnej z rodziną i dzieckiem oraz do wdrażania nowych rozwiązań w zakresie wyrównywania szans rozwojowych dzieci i młodzieży Doskonalenie umiejętności metodycznych pracowników socjalnych w pracy z rodziną i dzieckiem Organizacja szkolenia, nt.: Wybrane problemy pracy z dzieckiem w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Praca z rodziną naturalną dziecka. Praca z dzieckiem agresywnym. Placówki opiekuńczo-wychowawcze, wykładowcy - psychologowie Profesjonalna praca z dzieckiem i rodziną w kryzysie Cel strategiczny II: Zadanie Przedsięwzięcia Partnerzy Efekty Doskonalenie umiejętności zawodowych kadr pomocy społecznej w zakresie prowadzenia pracy socjalnej z rodzinami i osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym oraz wykluczonymi. Doskonalenie umiejętności metodycznych pracowników socjalnych do pracy z rodzinami i osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym. Organizacja szkolenia, nt: Doskonalenie funkcjonowania zespołów interdyscyplinarnych ze szczególnym uwzględnieniem przeciwdziałania przemocy wobec osób starszych i niepełnosprawnych Ośrodki pomocy społecznej, powiatowe centra pomocy rodzinie, ośrodki interwencji kryzysowej, organizacje pozarządowe, policja, sąd, pedagodzy szkolni, placówki opiekuńczo-wychowawcze, wykładowca Zmniejszenie liczby osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Cel strategiczny III: Zadanie Przedsięwzięcia Partnerzy Efekty Doskonalenie systemu pomocy społecznej poprzez różnorodne formy edukacji i doskonalenia zawodowego kadr Rozwój i doskonalenie umiejętności analitycznych i planistycznych w zakresie tworzenia lokalnych systemów pomocy społecznej (tworzenie projektów w ramach EFS). Organizacja seminarium nt.: Realizacja projektów systemowych w ramach działania 7.1.1 i 7.1.2 Jednostki pomocy i integracji społecznej, organizacje pozarządowe, trenerzy Sprawne i efektywne funkcjonowanie systemu pomocy społecznej. 3
Cel strategiczny IV: Kształtowanie postaw pracowników socjalnych pod kątem przestrzegania praw człowieka i tolerancji. Zadanie Przedsięwzięcia Partnerzy Efekty Doskonalenie umiejętności związanych z interpretacją i stosowaniem przepisów prawa krajowego oraz unijnego. Organizacja szkoleń, nt.: 1. Praktyczne zastosowanie ustawy o pomocy społecznej oraz procedury administracyjnej w odniesieniu do zadań samorządu gminnego ośrodki pomocy społecznej 2. Praktyczne zastosowanie ustawy o pomocy społecznej oraz procedury administracyjnej w odniesieniu do zadań samorządu powiatowego powiatowe centra pomocy rodzinie Jednostki pomocy społecznej, wykładowca prawnik Zwiększenie efektywności pracy socjalnej. 1. 2. ORGANIZACJA SZKOLENIA ZAWODOWEGO Szkolenia zawodowe organizowane były w ramach: 1) Planu szkoleń pracowników pomocy społecznej oraz instytucji działających na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu w 2009 roku. Plan szkoleń opracowany został na postawie potrzeb szkoleniowych zgłoszonych przez kadrę pomocy społecznej z terenu województwa. Obejmował tematykę z zakresu szeroko rozumianej polityki społecznej. Uczestnikami szkoleń byli pracownicy jednostek pomocy społecznej oraz pracownicy innych instytucji podejmujących działania na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu (pedagodzy, psychologowie, policjanci, kuratorzy sadowi, członkowie gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, i in.). 2) Projektu systemowego pn. Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego - Program Operacyjny Kapitał Ludzki Priorytet VII Promocja integracji społecznej, Działanie 7.1 Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji, Poddziałanie 7.1.3 Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej. Miejsce realizacji szkoleń i seminariów Szkolenia w ramach Planu szkoleń... realizowane były w Wojewódzkim Ośrodku Sportu i Rekreacji w Drzonkowie oraz w Hotelu Kęszyca Leśna. 4
Seminaria w ramach projektu systemowego realizowane były przez firmy szkoleniowe wyłonione w ramach przetargów i odbywały się w Hotelu Amadeus w Zielonej Górze oraz Hotelu Gracja w Gorzowie Wlkp. Firmy świadczące kompleksowe usługi szkoleniowe zagwarantowały uczestnikom kadrę merytoryczną wyżywienie, sale wykładowe ze sprzętem audiowizualnym oraz materiały szkoleniowe. Formy szkoleń Większość szkoleń realizowana była w formie zajęć warsztatowych, obejmujących średnio 15-20 godzin dydaktycznych. Prowadzono także zajęcia w formie wykładów, symulacji zachowań w sytuacjach zawodowych. Realizatorzy Szkolenia prowadzone były przez specjalistów w dziedzinie polityki społecznej oraz prawa. Naboru wykładowców dokonano min. poprzez zamieszczenie oferty współpracy w zakresie realizacji szkoleń na stronie internetowej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego oraz Departamentu Polityki Społecznej. Dla zapewnienia wysokiego poziomu merytorycznego szkoleń ustalono warunki, które brane były pod uwagę przy ocenie kandydata, w tym min.: wykształcenie minimum wyższe (preferowane było wykształcenie zgodne ze specyfiką szkolenia); specjalizacja w zakresie organizacji pomocy społecznej; ukończone staże i szkolenia specjalistyczne; posiadanie doświadczenia w prowadzeniu szkoleń dla kadry pomocy społecznej; pozytywne rekomendacje innych organizatorów szkoleń. Szkolenia realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, organizowane były przez wyspecjalizowane firmy szkolące, które wybrane zostały z zastosowaniem ustawy prawo zamówień publicznych. Uczestnicy. Uczestnikami szkoleń byli pracownicy jednostek pomocy społecznej oraz pracownicy innych instytucji podejmujących działania na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu (pedagodzy, psychologowie, policjanci, kuratorzy sadowi, członkowie gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, i in.). W 2-3 dniowych szkoleniach zawodowych organizowanych w ramach Planu... uczestniczyło 249 osób, w tym: 37 - pracowników ośrodków pomocy społecznej; 29 - pracowników powiatowych centrów pomocy rodzinie; 5
24 - pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych; 134 pedagogów szkolnych; 7 psychologów; 3 - pracowników Wydziału Polityki Społecznej Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gorzowie Wlkp.; 5 - pracowników sądów; 3 policjantów; 4 pracowników samorządów gmin; 1 pracownik Straży Miejskiej; 1 - pracownik Kuratorium Oświaty; 1 przedstawiciel terenowego Komitetu Ochrony Praw Dziecka w Zielonej Górze. Ponadto w konferencji zorganizowanej w dniu 15 czerwca 2009 roku pn. Rodzinna opieka zastępcza w województwie lubuskim. Doświadczenia i nowe wyzwania, uczestniczyło 140 osób w tym: pracownicy jednostek pomocy społecznej, administracji samorządowej, rządowej, przedstawiciele organizacji pozarządowych, rodzin zastępczych, pracownicy naukowo-dydaktyczni i studenci Uniwersytetu Zielonogórskiego. W ramach projektu systemowego w 2009 roku przeszkolono 100 pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, w tym: 76 - pracowników ośrodków pomocy społecznej; 16 - pracowników powiatowych centrów pomocy rodzinie; 3 - pracowników Urzędu Marszałkowskiego, Departamentu Polityki Społecznej; 5 - pracowników innych podmiotów pomocy i integracji społecznej, w tym organizacji pozarządowych. Finansowanie Szkolenia zrealizowane w ramach Planu szkoleń finansowane były ze środków samorządu województwa oraz środków pozyskanych z innych źródeł, w tym: 1) ze środków samorządu województwa wydatkowano kwotę 62.919,37 zł, w ramach której poniesiono koszty wykładów, noclegów, wyżywienia, wynajmu salek wykładowych, koszty organizacji konferencji wojewódzkiej nt. Rodzinnej opieki zastępczej (wynajem Sali w Filharmonii Zielonogórskiej, wydruk ulotek i plakatów, catering), zakupu niezbędnych materiałów biurowych oraz zapewnienia serwisu kawowego; 2) decyzją Wojewody Lubuskiego zgodnie z harmonogramem Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, przyznana została kwota 25.000 zł, która w całości wykorzystana została na 6
organizację szkolenia w zakresie Doskonalenia funkcjonowania zespołów interdyscyplinarnych ze szczególnym uwzględnieniem przeciwdziałania przemocy wobec osób starszych oraz niepełnosprawnych oraz na zakup materiałów szkoleniowych dla uczestników. Ponadto z inicjatywy Departamentu Polityki Społecznej opracowany został projekt, w ramach konkursu ogłoszonego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, na realizację zadania pn. Promowanie działań na rzecz rozwoju rodzinnych form pieczy zastępczej w województwie lubuskim, na realizację którego przyznana została dotacja w kwocie 30.000 zł. W ramach tych środków sfinansowano wydawnictwo naukowe wydane przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego (opracowane przez pracownika naukowego Uniwersytetu Zielonogórskiego) pt.. Rodzinna opieka zastępcza z perspektywy województwa lubuskiego oraz sfinansowano kampanię promocyjną w formie spotów radiowych, plakatów, ulotek oraz kalendarzy promujących rodzicielstwo zastępcze. Koszt organizacji seminariów realizowanych w 2009 w ramach Projektu systemowego, a współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, Program Operacyjny Kapitał Ludzki wyniósł 22.300 zł. Ewaluacja Z analizy ankiet ewaluacyjnych wypełnionych przez uczestników wynika, że szkolenia zostały wysoko ocenione pod względem merytorycznym, jak również organizacyjnym. Istotnym czynnikiem wpływającym na taką ocenę miał staranny dobór programów szkoleń oraz specjalistów je realizujących. Satysfakcjonujący jest fakt, że w ocenie uczestników nabyta wiedza i umiejętności będą bardzo przydatne w codziennej pracy zawodowej. Należy zatem założyć, że wzrosną kompetencje zawodowe kadry pomocy społecznej, a tym samym poziom świadczonych usług. W 2009 roku realizując projekt systemowy zwrócono szczególną uwagę na jakość oferowanych szkoleń, w tym na ocenę zawartości programu oraz przydatność zdobytej wiedzy. Zaplanowane szkolenia i warsztaty zostały poprzedzone przeprowadzoną diagnozą potrzeb szkoleniowych wśród pracowników i wolontariuszy instytucji pomocy i integracji społecznej bezpośrednio zajmujących się aktywną integracją. W ubiegłym roku zrealizowano dla 100 osób seminarium pn. Realizacja projektów systemowych w ramach działania 7.1.1. i 7.1.2, które odbyło się w Gorzowie Wlkp. i Zielonej Górze. Przeprowadzone badania ankietowe oraz wywiady diagnozują kontekst realizacji przedsięwzięcia, co pozwala dokonywać pewnych modyfikacji realizacji, założeń i niezbędnych interwencji. Jak wynika z analizy ankiet, 90% uczestników seminarium oceniło jakość przeprowadzonego przedsięwzięcia na ocenę bardzo dobrą (ocena w skali 1-5). Ocena zawartości programu została oceniona w 86 % wysoko, a przydatności zdobytej wiedzy określono w 83% na ocenę bdb. 7
Na ile zrealizowana interwencja była trafna z punktu widzenia uczestników oraz spójna w zakresie planowanych celów i sposobów ich realizacji zbadano w okresie 6 miesięcy po zakończonych seminariach. W 97% uczestnicy uznali, że wsparcie jakie uzyskali podczas seminarium ma charakter długotrwały, a wiedza nabyta stanowi cenne źródło w ich codziennej pracy, u 87% uczestników nastąpiła poprawa jakości ich pracy. II. ORGANIZACJA KSZTAŁCENIA W ZAKRESIE UZYSKANIA STOPNI SPCJALIZACJI ZAWODOWYCH 2.1. REALIZACJA CELU STRATEGICZNEGO PROGRAMU: Cel strategiczny V: Stworzenie kompleksowego systemu kształcenia kadr pomocy społecznej w regionie w zakresie uzyskiwania stopni specjalizacji zawodowej Zadanie Przedsięwzięcia Partnerzy Efekty Stworzenie pracownikom socjalnym warunków do uzyskania I i II stopnia specjalizacji w zawodzie pracownik socjalny oraz podjęcia studiów I stopnia (licencjackich) na kierunkach uprawniających do wykonywania zawodu pracownika socjalnego oraz innych formach podnoszenia kwalifikacji zawodowych 1) Rekrutacja pracowników jednostek pomocy i integracji społecznej z terenu województwa lubuskiego, na: specjalizację I stopnia oraz studia I stopnia (licencjackie) w ramach projektu 1.20 Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników pomocy i integracji społecznej w ramach Działania 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki realizowanego przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w Warszawie. Studia podyplomowe - w ramach projektu 1.45 Kształcenie kadry zarządzającej instytucji pomocy i integracji społecznej w formie studiów podyplomowych, realizowanego przez CRZL w Warszawie. 2) Współpraca z Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich oraz uczelniami na terenie kraju w zakresie możliwości uzyskania przez kadrę pomocy społecznej specjalizacji II stopnia w zawodzie pracownik socjalny; Jednostki pomocy i integracji społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w Warszawie, Instytut Rozwoju Służb Społecznych w Warszawie, Uniwersytet Szczeciński, Wyższa Szkoła Humanistyczna TWP w Szczecinie, Uniwersytet Zielonogórski Zwiększenie liczby pracowników socjalnych posiadających specjalizację I i II stopnia oraz wyższe wykształcenie uprawniające do wykonywania zawodu pracownika socjalnego oraz studiów podyplomowych. 8
2.2. ORGANIZACJA KSZTAŁCENIA Departament Polityki Społecznej w 2009 r. kontynuował współpracę z Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w Warszawie, które od 2007 roku jest realizatorem projektu 1.20 Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników pomocy i integracji społecznej w ramach Działania 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Współpraca dotyczyła rekrutacji pracowników jednostek pomocy i integracji społecznej z terenu województwa lubuskiego kandydatów na różne formy kształcenia. Rekrutacji dokonał Zespół ds. przeprowadzenia postępowania rekrutacyjnego i wyłonienia kandydatów na I i II stopień specjalizacji w zawodzie pracownik socjalny oraz na studia pierwszego i drugiego stopnia, na kierunkach uprawniających do wykonywania zawodu pracownika socjalnego (powołany Uchwałą Nr 135/852/08 zarządu Województwa Lubuskiego z dnia 30 września 2008 roku). Kandydatów zakwalifikowano na następujące formy kształcenia: 1) 18 osób na II edycję specjalizacji I stopnia w zawodzie pracownik socjalny, prowadzoną przez Wyższą Szkołę Humanistyczna TWP w Szczecinie; 2) 19 osób na studia I stopnia (licencjat) kierunek praca socjalna - prowadzone przez Uniwersytet Szczeciński Filia w Gorzowie Wlkp. oraz Dolnośląską Szkołę Wyższą we Wrocławiu. W ramach projektu 1.45 Kształcenie kadry zarządzającej instytucji pomocy i integracji społecznej w formie studiów podyplomowych, realizowanego przez CRZL w Warszawie, Departament Polityki Społecznej dokonał rekrutacji pracowników jednostek pomocy i integracji społecznej na studia podyplomowe. Kształcenie w formie studiów podyplomowych spotkało się z dużym zainteresowaniem kadry pomocy i integracji społecznej. Na tę formę podnoszenia kwalifikacji zawodowych zdecydowało się 125 osób. Najwięcej osób podjęło studia podyplomowe na Uniwersytecie Zielonogórskim, który w ramach ww. projektu realizuje Studia Podyplomowe na dwóch kierunkach: Organizacja i zarządzanie instytucjami pomocy społecznej oraz Zarządzanie funduszami europejskimi. Na obydwu kierunkach naukę rozpoczęło 77 osób. Wśród nich są pracownicy ośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie, domów pomocy społecznej, placówek opiekuńczo- -wychowawczych, centrum integracji społecznej, ośrodka adopcyjno-opiekuńczego, Departamentu Polityki Społecznej. 9
Kadra pomocy społecznej nadal jest zainteresowana uzyskaniem I i II stopnia specjalizacji w zawodzie pracownik socjalny. Szkolenie specjalizacyjne może prowadzić podmiot posiadający zgodę Ministra Pracy i Polityki Społecznej na prowadzenie takiego szkolenia. Taką zgodę w województwie lubuskim posiadają dwa podmioty: Medyczne Studium Zawodowe w Zielonej Górze oraz Stowarzyszenie Pracowników Służb Społecznych KRĄG w Gorzowie Wlkp. Podmioty te nie prowadziły w 2009 roku szkolenia specjalizacyjnego. WNIOSKI Organizację szkoleń i kształcenia zawodowego w 2009 roku wyznaczały cele strategiczne zawarte w Programie Kształcenia i Szkolenia Zawodowego Kadr Pomocy Społecznej w Województwie Lubuskim na lata 2006-2013, a także rzeczywiste potrzeby szkoleniowe zgłoszone przez pracowników pomocy i integracji społecznej z terenu województwa. Rosnące oczekiwania odbiorców usług społecznych powodują konieczność permanentnego doskonalenia kompetencji zawodowych pracowników je świadczących. Wieloletnia już, bo prowadzona od 1999 roku działalność szkoleniowa Samorządu Województwa Lubuskiego, realizowana na rzecz tej grupy zawodowej jest stale aktualizowana i wzbogacana o nowe propozycje. Oferta spotyka się z dużym zainteresowaniem i jak wynika z ankiet ewaluacyjnych, jest wysoko oceniana przez tę grupę zawodową. Skuteczność działania służb społecznych w rozwiązywaniu problemów społecznych, zależy w znacznej mierze od współpracy z innymi służbami. Zatem uzasadniona jest potrzeba organizowania szkoleń dla grup interdyscyplinarnych. Kadra pomocy społecznej jest nadal zainteresowana uzyskaniem I i II stopnia w zawodzie pracownik socjalny, a także kształceniem na studiach licencjackich, magisterskich oraz podyplomowych. Departament Polityki Społecznej, jako realizator Programu, będzie nadal aktywnie wspierał i współpracował z podmiotami prowadzącymi kształcenie dla tej grupy zawodowej. Mając świadomość, że polityka społeczna to dziedzina, która skupia się głównie na problemach bezrobocia, ubóstwa, wykluczenia społecznego, należy pamiętać, że istnieje konieczność zmiany modelu pomocy społecznej poprzez zastępowanie pieniężnych świadczeń socjalnych praca i rozwojem usług socjalnych. Niewątpliwie środki z Europejskiego Funduszu Społecznego umożliwiają realizację takiego aktywnego modelu polityki społecznej. Karda pomocy społecznej, która na co dzień podejmuje pracę z osobami wykluczonymi społecznie poprzez udział w projekcie systemowym, może nie tylko podnosić swoje kwalifikacje, ale także wspólnie i skutecznie rozwiązywać problemy społeczne. Opracowano: Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego, Departament Polityki Społecznej 10